Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy w Gdańsku XV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Weronika Klawonn

Protokolant: Stażysta Patrycja Jakubowska

po rozpoznaniu w dniu 19 sierpnia 2015 roku na rozprawie

sprawy z powództwa W. S. (1)

przeciwko M. M. (1), M. M. (2)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powoda W. S. (1) na rzecz pozwanych M. M. (1), M. M. (2) solidarnie kwotę 7.234 zł (siedem tysięcy dwieście trzydzieści cztery złote zero groszy) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Powód W. S. (1) wniósł pozew przeciwko M. M. (2) i M. M. (1), w którym domagał się uznania za bezskuteczną umowy sprzedaży nieruchomości położonej w R. przy ul. (...), (...)-(...) R., dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), zawartej w formie aktu notarialnego z dnia 20 października 2009 roku, Rep. (...)notariusza B. M. pomiędzy W. S. (2) i M. M. (2). Nadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu swojego żądania powód wskazał, że od 2002 roku zamieszkiwał na terenie nieruchomości położonej w R. przy ul. (...), która stanowiła własność jego syna. W dniu 1 lipca 2009 roku powód udał się na leczenie do sanatorium. W tym czasie syn powoda dokonał wymiany zamków w drzwiach. Pracownicy ochrony uniemożliwili powodowi wstęp na nieruchomość, gdzie znajdowały się jego rzeczy osobiste.

Powód zdołał odzyskać jedynie znikomą ilość rzeczy osobistych. Pozostałe na nieruchomości mienie powód ocenia na kwotę około 90.000 zł.

Sąd Rejonowy w Wejherowie I Wydział Cywilny ustalił, że w okresie poprzedzającym 1 lipca 2009 roku powód był posiadaczem nieruchomości. Powód przez wiele lat dokonywał nakłady na przedmiotową nieruchomość, finansował budowę domu mieszkalnego, jego wyposażenia. Materiały były najwyższej jakości. Powód chciał podnieść komfort życia syna. Nakłady na nieruchomość wyniosły łącznie 808.876 zł. Powyższa kwota została zasądzona na rzecz powoda wyrokiem zaocznym Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 29 czerwca 2012 roku w sprawie XVC 891/12. Od wyroku wniesiono sprzeciw. Sprawa jest w toku.

Powód był niezwykle zaangażowany w nakłady na rzecz przedmiotowej nieruchomości.

W dniu 20 października 2009 roku syn powoda zbył sporną nieruchomość na rzecz pozwanych. Czynność ta miała charakter pozorny. W. S. (2) działał z zamiarem pokrzywdzenia swojego przyszłego wierzyciela – powoda. Wiedział on bowiem o czynnościach podjętych przez powoda w celu przywrócenia posiadania nieruchomości. Musiał się liczyć z roszczeniem powoda o zwrot nakładów. Osoby trzecie (pozwani) nabyły korzyść majątkową wskutek pozornej czynności prawnej będącej przedmiotem niniejszego pisma, co wyczerpuje jednocześnie przesłanki z art. 527 § 1 k.c.

Rzekome zbycie nieruchomości nastąpiło za cenę 1.000.000 zł. Kwota ta umożliwiłaby pełne zaspokojenie roszczenia powoda o zwrot nakładów, gdyby czynność miała charakter rzeczywisty. Syn powoda jednak nigdy tymi środkami nie dysponował. W przeciwnym razie inne twierdzenia wynikałyby z wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych W. S. (2) w sprawie XVC 891/12.

W. S. (2) wyzbył się nieruchomości o wartości 1.000.000 zł beż ekwiwalentu. Dążył do uniemożliwienia dochodzenia roszczenia o zwrot nakładów. Tymczasem sytuacja życiowa powoda uległa znacznemu pogorszeniu. Stał się pokrzywdzony całą sytuacją. Zmuszony jest zamieszkiwać w domku letniskowym. Powód jest współwłaścicielem nieruchomości, której nie może zbyć, utrzymuje się z renty inwalidzkiej w wysokości 550 zł miesięcznie.

W. S. (2) celowo dążył do pokrzywdzenia powoda. Podobnie nie powinna budzić wątpliwości świadomość pozwanych. Zarówno W. S. (2) jak również pozwani w toku prowadzonych postępowań korzystali z pomocy tego samego profesjonalnego pełnomocnika.

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwani zaprzeczyli wszystkim twierdzeniom powoda, które nie zostały przez nich wyraźnie przyznane w toku postępowania.

Powództwo jest oczywiście niezasadne i powinno podlegać oddaleniu, a to z tego względu, że w niniejszej sprawie nie zostały spełnione przesłanki skargi paulińskiej.

Powodowi nie przysługuje wierzytelność wobec W. S. (2). Twierdzenie powoda o sfinansowaniu budowy nieruchomości budynkowej jest gołosłowne, nie polega na prawdzie. Nie zostało ono w żaden sposób udowodnione. Sąd I instancji oddalił powództwo, w którym powód domagał się zwrotu nakładów w całości. Powód nie dysponował środkami pozwalającymi na budowę nieruchomości. W budowie partycypowali również W. oraz E. S.. Rzekome nakłady powoda czynione były celem udzielenia mu pomocy W. S. (2), zapewnienia odpowiedniego startu w dorosłe życie. Nakłady te (o ile zostały rzeczywiście poniesione) stanowiły więc darowiznę, która nie została nigdy odwołana.

Nawet gdyby przyjąć istnienie roszczenia powoda, to uległo ono przedawnieniu i to niezależnie od tego, czy zostanie ono zakwalifikowane jako roszczenie o zwrot nakładów czy o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. W pierwszym przypadku bezspornym jest, że wydanie rzeczy nastąpiło w lipcu 2010 roku, zaś powództwo zostało wytoczone 18 listopada 2011 roku, tj. po upływie rocznego terminu przedawnienia. W zakresie roszczenia z bezpodstawnego wzbogacenia to przedawnia się ono z upływem 10 lat od poniesienia określonych wydatków – budowa domu trwała w latach 1999-2001. Tak więc dla nakładów finansowych, termin przedawnienia upłynął w 2011 roku.

Wobec tego, że roszczenia powoda uległy przedawnieniu, nie korzystają one z ochrony przewidzianej w art. 527 k.c., który to przepis dotyczy wyłącznie wierzytelności zaskarżalnych.

Umowa z dnia 20.10.2009 roku zawarta pomiędzy W. S. (2) a pozwanymi miała charakter ekwiwalentny, co wynika wprost z jej treści. Na jej podstawie W. S. (2) przysługuje wobec pozwanych roszczenie o zapłatę ceny w wysokości 1 miliona złotych. Powód nie zaoferował jakichkolwiek dowodów mogących zaprzeczyć treści umowy sprzedaży (dokumentu urzędowego). Z pewnością nie jest takim dowodem wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, który świadczy jedynie o stanie majątku W. S. (2) w tym dniu. W. S. (2) zużył środki, które uzyskał ze sprzedaży nieruchomości i dlatego nie dysponował oszczędnościami.

W. S. (2) zawierając umowę z pozwanymi nie działał z zamiarem wyrządzenia szkody powodowi. Powód nigdy nie był i nie jest jego wierzycielem. Z pewnością W. S. (2) nie miał świadomości istnienia wierzytelności. Dopiero w dniu 20 listopada 2011 roku powód zakomunikował jemu o żądaniu zapłaty kwoty ponad 800 tysięcy złotych. O treści żądania W. S. (2) dowiedział się dopiero w dniu 5 listopada 2012 roku.

Całkowicie irrelewantna dla oceny rzekomego zamiaru pozwanych jest okoliczność korzystania zarówno przez pozwanych jak i W. S. (2) z pomocy tego samego profesjonalnego pełnomocnika.

Twierdzenia pozwu co do pozorności podważanej czynności prawnej są sprzeczne z naturą skargi paulińskiej. W przypadku skargi paulińskiej podstawą rozstrzygnięcia są jedynie ważne czynności prawne.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20 października 2009 roku W. S. (2) sprzedał M. M. (1) i M. M. (2) nieruchomość położona w R. przy ul. (...), stanowiącą działki gruntu nr (...) obszaru 654 m2 oraz nr(...)obszaru 144 m2, dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie Wydział IV Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) za cenę 1.000.000 zł.

Dowód: wypis z aktu notarialnego rep. A nr (...) k. 21 i nast.;

W. S. (1) wytoczył przeciwko swojemu synowi W. S. (2) powództwo o zwrot nakładów poczynionych na nieruchomość stanowiącą własność W. S. (2).

W wyroku zaocznym z dnia 28 czerwca 2012 roku wydanym w sprawie sygn. akt XVC 891/12 z powództwa W. S. (1) przeciwko W. S. (2) o zapłatę Sąd Okręgowy w Gdańsku zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 808.876 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 marca 2011 roku do dnia zapłaty, rozstrzygnął o kosztach postępowania. W. S. (2) wniósł sprzeciw od powyższego wyroku zaocznego.

W wyroku z dnia 27 października 2014 roku Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie o sygn. akt XVC 1999/12 uchylił wyrok zaoczny z dnia 28 czerwca 2012 roku w całości i oddalił powództwo, rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Apelację od wyroku z dnia 27 października 2014 roku złożył powód. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 8 lipca 2015 roku wydanym w sprawie I ACa 187/12 oddalił apelację powoda.

Dowód: odpis wyroku zaocznego k. 20, odpis wyroku wydanego w sprawie XVC 1999/12 wraz z uzasadnieniem k. 46 i nast., odpis wyroku wydanego w sprawie I ACa 187/15 k. 113;

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zaoferowanego przez strony niniejszego postępowania. Sąd ocenił wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału (art. 233 § 1 k.p.c.).

Dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. (art. 244 § 1 k.p.c.). Prawdziwość dołączonych dokumentów nie była podważana przez żadną ze stron. W oparciu o wypis z aktu notarialnego rep. A nr (...) Sąd ustalił w szczególności datę oraz treść zaskarżonej czynności prawnej. Z kolei w oparciu o wyroki Sądów - Okręgowego i Apelacyjnego w Gdańsku Sąd ustalił, że powodowi nie przysługuje względem W. S. (2) wierzytelność, którą można byłoby rozpatrywać w kontekście ochrony w skardze paulińskiej.

Podczas rozprawy w dniu 19 sierpnia 2015 roku Sąd oddalił wnioski dowodowe o przeprowadzenie dowodu z:

- wyroku Sądu Rejonowego w Wejherowie z dnia 14 sierpnia 2013 roku (IC 2715/12), zestawienia kosztów budowy budynku mieszkalnego, postanowienia Referendarza Sądowego z dnia 3 stycznia 2013 roku w sprawie XVC 1999/12, oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania z dnia 12 listopada 2012 roku, protokołu rozprawy z dnia 12 kwietnia 2013 roku w sprawie IC 2715/12;

- zgłoszenia przywozu wartości dewizowych;

- kserokopii umowy sprzedaży samochodu;

- zeznań świadków: W. S. (2), J. W., P. S., E. S., B. G., D. O.;

- dokumentów znajdujących się w aktach sprawy XVC 1999/12 a także przesłuchania stron oraz dokumentów znajdujących się w aktach sprawy IC 2715/12 Sądu Rejonowego w Wejherowie;

- zeznań świadków Z. L., J. G., M. R., P. W.;

Wobec braku istnienia zaskarżonej wierzytelności, względnie wygaśnięcia roszczenia – okoliczności powołane we wnioskach dowodowych obu stron pozostawały nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Wobec powyższego na podstawie art. 227 k.p.c. wnioski dowodowe zostały oddalone.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód swoje roszczenia wywodził z art. 527 i nast. k.c., które dotyczą ochrony wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika. Stosownie do art. 527 § 1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Stosownie zaś do art. 534 k.c. uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności.

Jedną z koniecznych przesłanek skargi paulińskiej jest przysługiwanie wnoszącemu ją zaskarżalnej wierzytelności pieniężnej przeciwko osobie, która dokonała czynności prawnej objętej żądaniem ubezskutecznienia (art. 527 k.c.). (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2008 roku, sygn. akt II CNP 108/08, LEX nr 599748, podobnie postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 października 2012 roku, sygn. akt I ACz 1652/12, LEX nr 1220604).

Powód w toku procesu nie wykazał w jakikolwiek sposób, aby przysługiwała jemu względem W. S. (2) wierzytelność. W oparciu o dołączone do akt sprawy orzeczenia sądów obu instancji Sąd ustalił, że roszczenia powoda o zapłatę związaną z poczynionymi nakładami na nieruchomość budynkową, względnie bezpodstawne wzbogacenie, zostało prawomocnie oddalone. Tym samym zbędne jest badanie przesłanek skargi paulińskiej.

Nawet gdyby hipotetycznie uznać, że powód mógłby wykazać istnienie wierzytelności, względnie wierzytelności przyszłej, to powództwo podlegałoby oddaleniu z uwagi na wygaśnięcie roszczenia.

Czynność prawna, która w ocenie powoda powinna zostać uznana za bezskuteczną, została dokonana w dniu 20 października 2009 roku. Pierwotnie pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 20 października 2014. W dniu 27 listopada 2014 roku zarządzono zwrot pozwu. Zarządzenie uprawomocniło się w dniu 12 grudnia 2014 roku. Powód uzupełnił po tym czasie braki pozwu. Wskutek tego pozew został wpisany pod nową sygnaturę akt z datą wpływu – 7 stycznia 2015 roku. Biorąc to pod uwagę pozew został wniesiony po upływie pięcioletniego terminu do wniesienia pozwu (20 października 2014 roku).

Wobec powyższego, na podstawie art. 527 k.c. stosowanego a contrario oraz art. 534 k.c. Sąd orzekł w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie II sentencji wyroku biorąc pod uwagę art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. Powód przegrał sprawę, zatem obowiązana jest zwrócić pozwanym solidarnie na ich żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów postępowania w niniejszej sprawie złożyły się: koszty zastępstwa procesowego adwokata – 7.200 zł (por. §6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, t.j Dz. U. z 2013 roku poz. 461 ze zm.), dwie opłaty skarbowe od pełnomocnictwa – 34 zł.