Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2005 r. Sad Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w następującym składzie:

Przewodniczący-Sędzia SO Andrzej Turliński

Protokolant sekretarz sąd. Anna Woroniecka

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2005 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania S. J. i U. J. - Zakład (...) w K.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o ochronę konkurencji

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nr (...) z dnia 14 listopada 2003 r.

1.  oddala odwołanie,

2.  przejmuje na Skarb Państwa - Kasę Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 1.000 zł z tytułu wpisu sądowego od odwołania od którego po­wodowie zostali zwolnieniu,

3.  zasądza solidarnie od S. J. i U. J. - Zakładu (...)­ (...) na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji Konsumentów kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem zastępstwa procesowego.

SSO Andrzej Turliński

UZASADNIENIE

Prezes UOKiK, po rozpoznaniu wniosku S. J. i U. J. - prowadzących działalność gospodarczą - Zakład (...) (...) w K. (zwanych dalej Wnioskodawcami) w sprawie nadużywania przez (...) S.A. w W. (zwanego dalej Spółką) pozycji dominującej na rynku dystrybucji paliwa gazowego, poprzez narzucanie uciążliwych warunków przyłączenia do sieci gazowej, decyzją z dnia 14 listopada 2003 r. Nr (...) odmówił wszczęcia postępowania antymonopolowego.

Przy wydaniu decyzji Prezes UOKiK kierował się następującymi ustaleniami i rozważaniami.

Wnioskodawcy domagali się stwierdzenia, iż warunki techniczne przyłącza gazowego z dnia 5.09.1995 r. oraz postanowienia protokołu zdawczo - odbiorczego z dnia 22.04.1996 r. zostały narzucone W.­dawcom przez Oddział Zakład (...) w K. w wyniku stosowa­nia praktyk monopolistycznych określonych w art. 4, 5 i 7 ustawy z dnia 24.02.1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznych i ochronie interesów konsumentów (tekst jedn.: Dz. U. Nr 52 z 1999 r., poz. 547 z póżn. zm.). Podnieśli, że na własny koszt wykonali przyłącze gazowe, któ­re następnie nieodpłatnie przekazali na własność Spółki, bowiem od tego Spółka uzależniła podłączenie urządzeń do sieci gazowej i dostarczanie paliwa gazowego. Po podpisaniu w/w protokołu zdawczo - odbiorczego Wnioskodawcy zwrócili się do Spółki o zwrot kosztów budowy wzmian­kowanego przyłącza gazowego, a wobec odmowy ze strony Spółki wystą­pili z tym roszczeniem na drogę sądową. W pierwszej instancji W.­dawcy uzyskali korzystne dla siebie orzeczenie zasądzające na ich rzecz całą dochodzoną kwotę, ale na skutek apelacji Spółki powództwo zostało oddalone. Jedną z przesłanek, na których Sąd oparł swoje rozstrzygnięcie

był brak decyzji organu antymonopolowego stwierdzającej stosowanie praktyk monopolistycznych przez Spółkę. Wnioskodawcy mając to na uwadze wystąpili do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z wnio­skiem o stwierdzenie stosowania przez Spółkę praktyk ograniczających konkurencję oraz z jednoczesnym wnioskiem na podstawie art. 58 §1 k.p.a.

oprzywrócenie terminu do złożenia w/w wniosku.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wskazał, iż za­równo ustawa z dnia 24.02.1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopo­listycznym i ochronie konsumentów (zwana dalej ustawą o p.p.m.) w art. 21 ust. 1, jak i obecnie obowiązująca ustawa z 15 grudnia 2003 r. o ochro­nie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2003 r. nr 86, poz. 804 - t.j.) w art. 93 stanowi, iż nie wszczyna się postępowania w sprawie stosowania praktyk ograniczających konkurencję, jeżeli od końca roku, w którym za­przestano ich stosowania, upłynął rok. Zdaniem Prezesa UOKiK działania Spółki wypełniają przesłanki określone w art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy anty­monopolowej, a mimo braku umowy pisemnej należy stwierdzić, że do zawarcia umowy między wzmiankowanymi podmiotami doszło w dniu podpisania przez Wnioskodawców protokołu zdawczo - odbiorczego tj. 22 kwietnia 1996 r. W odniesieniu do praktyk o których mówi w/w przepis istnieje ugruntowane orzecznictwo, zgodnie z którym początek biegu ter­minu przedawnienia należy wiązać najpóźniej z chwilą zawarcia umowy, w której zastrzeżono uciążliwe warunki umowy. Z tego też względu w rozpa­trywanej sprawie termin do wszczęcia postępowania antymonopolowego rozpoczął swój bieg w dniu 22.04.1996 r., a więc wszczęcie tego postępo­wania, zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o p.p.m. i art. 93 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, mogło nastąpić do końca 1997 r..

Prezes UOKiK stwierdził, iż zgodnie z poglądami prezentowanymi w literaturze (por. E. Modzelewska - Wąchał, Ustawa o ochronie konku-

rencji i konsumentów Komentarz, Warszawa 2002, s. 306 i 307) oraz anali­zą funkcji art. 21 ust 1 ustawy antymonopolowej, należy stwierdzić, że wzmiankowany termin ma charakter materialnoprawny, a tym samym jest terminem nieprzywracalnym.

Ponadto podkreślił, że prośba o przywrócenie terminu nie zawiera wszystkich niezbędnych przesłanek, o których mowa w art. 58 § 1 kpa. Wnioskodawcy nie uprawdopodobnili bowiem, że uchybienie terminu na­stąpiło bez ich winy, jak i że został zachowany termin siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu, do złożenia takiego wniosku.

Z uwagi na powyższe, zdaniem Prezesa UOKiK, okoliczności podane przez Wnioskodawców w żadnym wypadku nie mogą być uznane za uza­sadniające przywrócenie omawianego terminu.

Od wydanej w sprawie decyzji wnioskodawcy (powodowie) odwo­łali się do Sądu. Domagali się jej zmiany poprzez wszczęcie postępowania administracyjnego. W swojej argumentacji wskazywali, że zostali zmusze­ni do nieodpłatnego przekazania Spółce (zainteresowanemu) wybudowanego własnym staraniem przyłącza gazowego, albowiem od dokonania tej czynności Spółka uzależniła podłączenie przyłącza do sieci gazowej oraz dostarczanie nim gazu. W odwołaniu powodowie potwierdzili, iż w dniu 22.04.1996 r. protokolarnie przekazali wybudowane przyłącze zaintereso­wanej Spółce.

Niezwłocznie też wystąpili do niej o refundację kosztów tej inwestycji. Spółka konsekwentnie odmawiała rozliczenia finansowego, co spowodo­wało wystąpienie przeciwko niej przez powodów w 2002 r. z żądaniem za­płaty należności z tego tytułu na drogę postępowania sądowego. W wyroku z dnia 12.11.2002 r. sygn. akt X GC 537/02 Sąd Okręgowy w Łodzi uwzględnił powództwo, jednakże wyrokiem z dnia 14.08.2003 r. sygn. akt

I  ACa 205/03 Sąd Apelacyjny w Łodzi, po rozpoznaniu apelacji Spółki, zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo (orzeczenie to zostało za­skarżone przez powodów do Sądu Najwyższego).

Jednocześnie powodowie zdecydowali się wystąpić przeciwko Spół­ce na drogę postępowania antymonopolowego.

Według odwołania postępowanie Spółki nosi wszelkie znamiona ograniczającej konkurencje praktyki narzucenia powodom uciążliwych wa­runków przyłączenia do sieci gazowej.

Odwołujący się wnieśli również o przywrócenie im terminu do zło­żenia wniosku o wszczęcie postępowania administracyjnego.

Ponadto w piśmie procesowym (k. 61-68) odwołujący się podnieśli, że uwzględnienie Prezesa UOKiK terminu przedawnienia antymonopolowego jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego z uwagi na treść art. 5 kc.

Na rozprawie w dniu 24 marca 2005 r. powodowie doprecyzowali swoje wnioski dowodowe w ten sposób, że żądali przeprowadzenia dowo­du z akt Sądu Okręgowego w Ł. sygn. akt X GC 537/02, pisma pozwanego z dnia 7.10.2003 r. oraz zeznań strony S. J. dla wykazania

faktu stosowania przez Spółkę zarzucanej praktyki ograniczającej konku­rencje.

Ponadto na tej samej rozprawie stawił się Powiatowy (...) w K. jako pełnomocnik powodów (pełnomocnictwo k. 72).

Sąd oddalił wnioski dowodowe powodów zmierzające do wykazania bytu praktyki ograniczającej konkurencję, gdyż uznał, że nie mają żadnego znaczenia dla oceny możliwości wszczęcia postępowania administracyjne­go, a w szczególności oceny sprawy pod kątem przedawnienia antymono­polowego.

Sąd nie dopuścił Powiatowego (...) w K. do udziału w sprawie w charakterze pełnomocnika, gdyż przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie dopuszczają takiej możliwości za­równo w art. 87 § 5 kpc jak i w art. 55-60 kpc oraz art. 63-64 kpc.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył co następuje:

Odwołanie nie jest uzasadnione, a zaskarżona w nim decyzja jest prawidłowa.

Bezsporny dla stron jest fakt nieodpłatnego przekazania Spółce przez powodów w dniu 22.04.1996 r. przyłącza gazowego. Zdaniem powodów czynność ta była przejawem narzucenia im uciążliwych warunków sprze­daży gazu, to jest praktyki monopolistycznej z art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy o p.p.m. (obecnie art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy o o.k.ik.). Prezes UOKiK postąpił prawidłowo badając przed ewentualnym wszczęciem postępowania czy postawiony Spółce zarzut może stanowić podstawę do dokonania tej czyn­ności z uwagi na treść art. 93 w związku z art. 113 i art. 117 i 118 ustawy o o.k.ik.

Na podstawie tych przepisów ¹ postępowania wszczęte na podstawie tych przepisów ustawy o p.p.m. od dnia 1.04.2001 r. prowadzi się na pod­stawie przepisów o o.k.ik. Według art. 93 ustawy o o.k.ik. nie wszczyna się postępowania w sprawach stosowania praktyk ograniczających konkuren­cję, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania upłynął rok.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów potwierdzonym wyrokami Sądu Najwyższego w sprawach o narzucanie uciążliwych warunków umów przynoszących przedsiębiorcy narzucającemu nieuzasadnione korzyści tj. o praktyki z art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy o o.k.ik. przedawnienie antymonopolowe rozpoczyna bieg od chwili przymuszenia słabszej strony obrotu cywilnoprawnego do realizacji

niekorzystnych dla niej warunków umowy. Spełnienie tych warunków po­woduje ustanie takiej praktyki. Pozostaje tylko jej skutek najczęściej w po­staci uszczerbku majątkowego kontrahenta. Właśnie taka sytuacja mogła mieć miejsce w rozpoznawanej sprawie. Z chwilą niekorzystnego rozpo­rządzenia majątkiem, przez co rozumieć należy nieodpłatne przekazanie Spółce przyłącza gazowego, powodowie, przynajmniej w ich własnej oce­nie, doznali uszczerbku majątkowego, na skutek bezprawnych działań mo­nopolisty. I właśnie ten uszczerbek można oceniać pod kątem jego trwało­ści, niezrefundowania, a zatem dalszego istnienia, nie zaś jego przyczynę w postaci doprowadzenia w konkretnej chwili tj. w dniu 22.04.1996 r. do nie­korzystnego rozporządzenia aktywami powodów. Przyczyna ta ustała wła­śnie w tym dniu, w momencie zrealizowania się warunków postawionych powodom przez Spółkę (por. w tym zakresie np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.03.2003 r. sygn. akt I CKN 79/01, i wyrok tego Sądu z dnia 19.03.2003 r. sygn. akt I CKN 81/01.

Biorąc powyższe pod uwagę należało przyjąć, identycznie jak w za­skarżonej decyzji, że termin do wszczęcia postępowania antymonopolowe­go w niniejszej sprawie rozpoczął bieg w dniu 22.04.1996 r., a zatem sku­teczne wniesienie wniosku o wszczęcie postępowania antymonopolowego mogło nastąpić tylko do końca 1997 r., podczas gdy powodowie wniosek taki złożyli dopiero w dniu 3.10.2003 r. Uzasadnia to odmowę wszczęcia postępowania administracyjnego.

Odnośnie naruszenia przez wydanie decyzji z art. 5 kc Sąd zważył, że przepis ten jest skierowany do podmiotów stosunku cywilnoprawnego określonym w art. 1 kc. Oczywistym jest, iż Prezes UOKiK nie występuje w rozpoznawanej sprawie w roli takiego podmiotu, tylko jako organ admi­nistracji publicznej, który w postępowaniu antymonopolowym ma obowią­zek, między innymi, stosować bezwzględnie obowiązujące przepisy ustawy o o.k.ik. Art. 93 tej ustawy będący przepisem bezwzględnie obowiązują­cym, wyraźnie zakazuje Prezesowi UOKiK wszczynania określonych ro­dzajów postępowań po upływie przewidzianego terminu. Niezależnie od tego przedawnienie antymonopolowe zasadniczo różni się od przedawnie­nia majątkowych roszczeń cywilnoprawnych, gdyż badane jest z urzędu i powoduje niemożność wszczęcia postępowania administracyjnego. Nato­miast przedawnienie cywilne unormowane w art. 117-125 kc badane jest dopiero w trakcie postępowania cywilnego i tylko na zarzut pozwanego. Z powodu tych zasadniczych odmienności obu instytucji przedaw­nienia i wynikającego z nich braku po stronie Prezesa UOKiK jakiegokol­wiek prawa podmiotowego wynikającego ze stosunków Spółki i powodów zarzutowi odwołania opartemu na art. 5 kc należało odmówić zasadności. Co do wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania Prezes UOKiK prawidłowo uznał, że termin ten należy do kategorii terminów materialnoprawnych nie podlegających przywróceniu. Za ratio legis wprowadzenia terminu do skutecznego złoże­nia wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie praktyk ograniczających konkurencję uznać trzeba usunięcie stanu niepewności w obrocie gospo­darczym, w długim okresie czasu odnośnie ewentualności przekształcenia praw lub obowiązków przedsiębiorców w wyniku stwierdzenia i zakazania stosowania praktyk naruszających swobodę konkurencji. W tym stanie rzeczy Sąd oddalił odwołanie na podstawie art. 479 ^31a § 1 kpc nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia oraz orzekł o kosz­tach zastępstwa procesowego stosownie do wyniku sporu na podstawie art. 98 kpc. Przejęcie na Skarb Państwa - Kasę Sądu Okręgowego w Warszawie wpisu od odwołania, od którego powodowie zostali zwolnieni postanowieniem Sądu uzasadnia art. 11 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w spra­wach cywilnych.

SSO Andrzej Turliński