Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 19 sierpnia 2014 (data nadania w placówce pocztowej) strona powodowa (...) S.A. z siedzibą w Ł. wniosła o zasądzenie od strony pozwanej Szpitala (...) (...)w W. (dalej: Szpital) kwoty 32.584,87 zł oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadniając żądanie strona powodowa wskazała, iż w dniu 29 czerwca 2012 roku zawarła z (...) S.A. umowę o współpracy w zakresie zarządzania płynnością, na mocy której poręczyła istniejące i niewymagalne jak również przyszłe zobowiązania szpitali. Wobec braku zapłaty przez Szpital na rzecz dostawcy, strona powodowa w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy dnia 19 grudnia 2013 roku spłaciła za Szpital kwotę 17.646,55 zł. Od tego też dnia rozpoczęła naliczanie odsetek ustawowych, które na dzień 19 sierpnia 2014 roku wynosiły 1.889,90 zł.

Następnie dnia 6 grudnia 2012 roku strona powodowa zawarła także ze (...) Sp. z o.o. analogiczną umowę o współpracy w zakresie zarządzania płynnością, w wykonaniu której spłaciła nieuiszczone przez Szpital kwoty w łącznej wysokości 11.631,60 zł. Od kwoty tej strona powodowa naliczyła następnie odsetki ustawowe w wysokości 1.416,82 zł na dzień 18 sierpnia 2014 roku.

Strona powodowa podniosła, iż na mocy art. 518 § 1 pkt 1 k.c. wstąpiła w prawa zaspokojonych wierzycieli do wysokości dokonanej zapłaty. O powyższych okolicznościach Szpital został poinformowany i wezwany do dobrowolnej zapłaty.

Pozwem z dnia 25 sierpnia 2014 roku (data wpłynięcia do Sądu) strona powodowa wniosła o zasądzenie od strony pozwanej – Szpitala - kwoty 30.875,99 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadniając stanowisko wskazała, iż dnia 29 czerwca 2012 roku zawarła z (...) S.A. umowę o współpracy w zakresie zarządzania płynnością, na mocy której poręczyła istniejące i niewymagalne jak również przyszłe zobowiązania szpitali. Wobec braku zapłaty przez Szpital na rzecz dostawcy, strona powodowa w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy, dnia 28 maja 2013 roku spłaciła za Szpital kwotę 5.651,85 zł. Od tego też dnia rozpoczęła naliczanie odsetek ustawowych, które na dzień 21 sierpnia 2014 roku wynosiły 1.009,04 zł. Następnie strona powodowa ponownie dokonała dnia 13 czerwca 2103 roku spłaty za Szpital kwoty 5.536,30 zł oraz naliczyła odsetki ustawowe do dnia 21 sierpnia 2014 roku w kwocie 954,76 zł. W wyniku kolejnego rozliczenia z dnia 17 lipca 2013 roku strona powodowa dokonała spłaty za Szpital kwoty 7.396,16 zł oraz naliczyła odsetki ustawowe na dzień 21 sierpnia 2014 roku w kwocie 1.196,68 zł, a następnie dnia 30 lipca 2013 roku dokonała spłaty w kwocie 3.884,76 zł oraz naliczyła odsetki ustawowe na dzień 21 sierpnia 2014 roku w kwocie 607,39 zł.

Strona powodowa wskazała następnie, iż na mocy art. 518 § 1 pkt 1 k.c. wstąpiła w prawa zaspokojonego wierzyciela do wysokości dokonanej zapłaty. O powyższych okolicznościach Szpital został poinformowany i wezwany do dobrowolnej zapłaty.

Nakazami zapłaty wydanymi w postępowaniu upominawczym z dnia 15 września 2014 roku (sygn. akt I Nc 1141/14 i I Nc 1124/14) Sąd Rejonowy dla(...)w (...) uwzględnił żądania pozwów.

W sprzeciwach od nakazów zapłaty pozwany Szpital wniósł o oddalenie powództw oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, wskazując na naruszenie przy wydawaniu nakazów zapłaty art. 54 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej (Dz.U.2015.618 j.t. dalej: „u.d.l.”) poprzez nieuznanie dokonania czynności prawnej przez powoda, zmiany wierzyciela samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, za nieważną w sytuacji, gdy nastąpiło to bez wyrażenia zgody przez podmiot tworzący, naruszenie art. 5 k.c., nieuwzględnienie postanowień § 11 ust 3 umów: (...)z dnia 2 stycznia 2013 roku oraz (...) z dnia 30 października 2012 roku łączących stronę pozwaną z (...) S.A. Sp. z o.o. z siedzibą w S. oraz § 11 ust. 2 umowy nr (...) z dnia 15 maja 2013 roku łączącej stronę pozwaną ze (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., mocą których strony ustaliły, iż wierzytelności dostawców nie mogą być przenoszone na osoby trzecie bez uprzedniej pisemnej zgody drugiej strony.

Wobec zarzutu braku właściwości miejscowej, postanowieniami z dnia 2 grudnia 2014 roku i 9 stycznia 2015 roku sprawy zostały przekazane tut. Sądowi do rozpoznania, a następnie postanowieniem z dnia 7 marca 2015 roku zarządzono ich wspólne rozpoznanie i rozstrzygnięcie.

W odpowiedzi na sprzeciw od nakazu zapłaty strona powodowa podtrzymała żądanie pozwu wskazując, iż dyspozycja art. 54 ust. 5 i 6 u.d.l. nie dotyczy wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela (art. 518 § 1 pkt 1 k.c.) i nie wymaga zgody organu założycielskiego. Podniesiono następnie, że umowa poręczenia nie jest czynnością mającą na celu zmianę wierzyciela o której mowa w w/w przepisie. Zanegowano możliwość naruszenia zasad współżycia społecznego poprzez dochodzenie niespłaconych przez Szpital należności. Podkreślono przy tym, że zmiana wierzyciela nie ma żadnego wpływu na wysokość zobowiązań dłużnika. Zaprzeczono również, by umowa mogła mieć charakter pozorny. Podniesiono wreszcie, iż umowne ograniczenie możliwości przelewu czy cesji wierzytelności nie ma skutku wobec subrogacji ustawowej wynikającej z art. 518 § 1 pkt 1 k.c., a nadto umowa poręczenia nie zależy od wyrażenia zgody przez dłużnika i nie może stanowić o jej ważności. Strona powodowa wskazała następnie, iż nawet w wypadku uznania, że nie może domagać się świadczenia z uwagi na bezskuteczność umowy poręczenia, to podstawa faktyczna żądania daje możliwość uwzględnienia roszczenia strony powodowej jako świadczenia spełnionego nienależnie. Strona pozwana w wyniku zrealizowania umowy poręczenia uzyskała korzyść w postaci zwolnienia z zobowiązań wobec dostawców. Strona powodowa pozostaje zatem zubożona, zaś pozwany Szpital uzyskał korzyść bez podstawy prawnej.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 29 czerwca 2012 roku (...) S.A. z siedzibą w (...) S.A. z siedzibą w Ł. zawarli umowę o współpracy w zakresie zarządzania płynnością na mocy której (...) S.A. z siedzibą w Ł. poręczył istniejące i niewymagalne oraz przyszłe zobowiązania Zakładów określonych w Załączniku nr 1 do umowy z tytułu dostawy lub usług na rzecz Zakładów wymienionych w Załączniku nr 1 do umowy. Wśród wymienionych w Załączniku nr 1 podmiotów jest Szpital (...) w W..

( dowód: umowa z dnia 29 czerwca 2012 roku z załącznikiem i aneksami – k.26 – 178).

Dnia 30 października 2012 roku Szpital (...)w W. zawarł z (...) S.A. z siedzibą w S. umowę dostawy produktów leczniczych określonych w załączniku nr 1 do umowy. W § 11 ust 3 umowy strony postanowiły, iż prawa i obowiązki stron określone i wynikające z niniejszej umowy, w tym cesja wierzytelności, nie mogą być przenoszone na osoby trzecie bez uprzedniej pisemnej zgody strony.

( dowód: umowa nr (...) z załącznikiem – k.355 – 362)

Dnia 2 stycznia 2013 roku Szpital(...)w W. zawarł z (...) S.A. z siedzibą w S. umowę dostawy produktów leczniczych określonych w załączniku nr 1 do umowy. W § 11 ust 3 umowy strony postanowiły, iż prawa i obowiązki stron określone i wynikające z niniejszej umowy, w tym cesja wierzytelności, nie mogą być przenoszone na osoby trzecie bez uprzedniej pisemnej zgody strony.

( dowód: umowa nr (...) z załącznikiem – k.349 – 353)

Wobec braku uregulowania przez Szpital (...)w W. płatności wynikających z powyższych umów, objętych fakturami wystawionymi przez (...) S.A. z siedzibą w S., dnia 19 grudnia 2014 roku (...) S.A. z siedzibą w W. dokonał zapłaty na rzecz (...) S.A. z siedzibą w S. kwoty 17.646,55 zł, a następnie wystosował informację do Szpitala (...) w W. o dokonanej spłacie wzywając do dokonywania na jego rzecz dalszych spłat.

( dowód: zestawienie poręczonych faktur – k.179 – 231, informacja o spłacie wraz z wykazem faktur – k.232 – 233, potwierdzenie nadania przesyłki – k.234 – 235, potwierdzenie spłaty – k.237 – 238, faktury k.239 – 258)

Kolejna zapłata przez (...) S.A. z siedzibą w Ł. na rzecz (...) S.A. z siedzibą w S. za faktury nie uregulowane przez Szpital (...)w W. miała miejsce dnia 28 maja 2013 roku i opiewała na kwotę 5.651,85 zł, następna dnia 13 czerwca 2013 roku i opiewała na kwotę 5.536,30 zł, następna dnia 27 czerwca 2013 roku i opiewała na kwotę 3.972,89 zł i kolejna dnia 17 lipca 2013 roku na kwotę 7.396,16 zł oraz dnia 30 lipca 2013 roku na kwotę 3.884,76 zł.

( dowód: - z połączonych akt XVI C 419/15 - informacja o fakturach objętych poręczeniem – k.179, k.253, zestawienie poręczonych faktur – k.180 – 252, informacja o spłacie – k.255, k.268, k.285, 302 – 303, k.325 potwierdzenie nadania korespondencji – k.256 – 257, k,.269 – 270, k.286 – 287, k.304 – 305, k.326 - 327 potwierdzenie spłaty – k.258 – 259, k.272 – 273, k. 289 – 290, k.307 – 308, 329 – 330, faktury – k.260 – 266, k.274 – 283, k.291 – 300, k.309 – 323, k.331 – 335).

Dnia 6 grudnia 2012 roku (...) Sp. z o.o. z siedzibą w (...) S.A. z siedzibą w Ł. zawarli umowę o współpracy w zakresie zarządzania płynnością na mocy której (...) S.A. z siedzibą w Ł. poręczył istniejące i niewymagalne oraz przyszłe zobowiązania Zakładów określonych w Załączniku nr 1 do umowy z tytułu dostawy lub usług na rzecz Zakładów wymienionych w Załączniku nr 1 do umowy. Wśród wymienionych w Załączniku nr 1 podmiotów jest Szpital (...)w W..

( dowód: umowa z dnia 6 grudnia 2012 roku z załącznikiem i aneksami – k.259 – 276).

Dnia 15 maja 2013 roku Szpital (...)w W. zawarł ze (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. umowę dostawy implantów do alloplastyk, których szczegółowy wykaz określony został w załączniku nr 1 do umowy. W § 11 ust 4 umowy strony postanowiły, iż wierzytelności zamawiającego wynikające z niniejszej umowy, nie mogą być przenoszone na osoby trzecie bez uprzedniej, pisemnej zgody zamawiającego.

( dowód: umowa nr (...) z załącznikiem – k.363 – 369)

Wobec braku uregulowania przez Szpital (...)w W. płatności wynikających z w/w umowy i objętych fakturami wystawionymi przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., dnia 27 grudnia 2014 roku (...) S.A. z siedzibą w W. dokonało zapłaty na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. kwoty 11.631,60 zł, a następnie wystosowało informację do Szpitala (...)w W. o dokonanej spłacie wzywając do dokonywania na jego rzecz dalszych spłat.

( dowód: umowa z dnia 6 grudnia 2012 roku z załącznikiem i aneksami – k.259 – 276, zestawienie poręczonych faktur – k.277 – 302, informacja o spłacie wraz z wykazem faktur – k.305, potwierdzenie nadania przesyłki – k.306 – 307, potwierdzenie spłaty – k.309 – 310, faktury – k.312 – 319).

Na zawarcie w/w umów poręczenia wierzytelności podmiot tworzący Szpital (...)w W., nigdy nie wyrażał zgody.

( okoliczność bezsporna )

W oparciu o ustalony stan faktyczny, Sąd zważył co następuje:

Powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Nie ma wątpliwości, co do tego, że ocena zasadności roszczenia strony powodowej, jako poręczyciela (art. 518 § 1 k.c.) powinna być dokonana w świetle postanowień art. 54 ust. 5 i 6 ustawy o działalności leczniczej z dnia 15 kwietnia 2011 r. (Dz.U.2015.618 j.t.). Regulacja ta ma zastosowanie do zobowiązań zakładów opieki zdrowotnej powstałych po dniu 22 grudnia 2010 r. (art. 4 ustawy z dnia 22 października 2010 r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej; Dz. U. Nr 230, poz. 1507).

Dokonując zatem wykładni w/w przepisu, w ocenie Sądu umowy poręczenia będące źródłem roszczeń dochodzonych w niniejszym postępowaniu przez stronę powodową, były nieważne. W kwestii tej wielokrotnie wypowiedział się Sąd Najwyższy wskazując wprost, iż umowa o spłatę długu publicznego zakładu opieki zdrowotnej zawarta przez osobę trzecią bez zgody podmiotu tworzącego placówkę medyczną jest nieważna oraz wyjaśniając dalej, iż art. 54 ust. 5 u.d.l. nie zawiera katalogu czynności prawnych ograniczonego wyłącznie do czynności, których koniecznym elementem konstrukcyjnym jest wywołanie zmiany podmiotu uprawnionego (wierzyciela); przepis ten wskazuje ogólnie na czynności prawne z punktu widzenia ich jurydycznego celu, przewidywanego przez strony czynności, niezależnie od samych etapów jego osiągnięcia. Bez znaczenia jest sama dogmatyczno - prawna konstrukcja tych czynności i typowa dla nich funkcja prawna. Ustawodawca zmierzał bowiem do wyeliminowania takiej sytuacji, w której w wyniku dokonania określonej czynności prawnej (niekoniecznie tylko między wierzycielem z.o.z. i osobą trzecią) pojawi się nowy wierzyciel z.o.z., dochodzący należności wynikającej z pierwotnie zawartej umowy. Zmiana wierzyciela następuje nie tylko w następstwie zawarcia umowy przelewu wierzytelności; może ona być również ustawowym skutkiem określonych zachowań osoby trzeciej (art. 518 § 1 k.c.). Nie sposób zatem wykluczyć, iż umowa poręczenia może mieć na celu zmianę wierzyciela pomimo, że jej zawarcie nie wywołuje bezpośrednio takiego skutku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2015 r. sygn. akt I CSK 110/14 LEX nr 1646027). Pogląd powyższy, do którego Sąd w składzie niniejszym w całości się przychyla, należy uznać obecnie za utrwalony w orzecznictwie (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r. sygn. akt I CSK 428/13 OSNC 2015/4/53, LEX nr 1511113, Biul.SN 2014/9/9, Glosa 2015/1/28, M.Prawn. 2015/12/655; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2015 r. sygn. akt V CSK 111/14 LEX nr 1622337; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2015 r. sygn. akt II CSK 319/14, LEX nr 1645260; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2015 r. sygn. akt II CSK 238/14, LEX nr 1642867).

W sytuacji zatem, w której do zawarcia umowy poręczenia wierzytelności przysługujących dostawcom Zakładu opieki zdrowotnej doszło bez zgody podmiotu tworzącego placówkę medyczną – brak istnienia takiej zgody pozostawał poza sporem - umowa taka była nieważna.

W konsekwencji przedmiotowe umowy poręczenia, jako nieważne, nie mogą być źródłem istnienia zobowiązań Szpitala wobec powodowej spółki. Strona powodowa nie ma zatem legitymacji czynnej dla dochodzenia objętych pozwani żądań.

Jednocześnie, w ocenie Sądu nie zasługiwała na uwzględnienie argumentacja strony powodowej, iż ustalony stan faktyczny daje podstawę by przyjąć, że żądanie zapłaty mogłoby znajdować swoją podstawę prawną w instytucji nienależnego świadczenia. W sytuacji bowiem, w której zapłaty dokonane zostały na rzecz dostawców środków medycznych dla Szpitala, bez ważnej podstawy prawnej, to te podmioty pozostają wzbogacone kosztem strony powodowej, nie zaś pozwany Szpital. Przesądzenie o braku istnienia tytułu prawnego do dokonania spłaty zobowiązań Szpitala wobec dostawców skutkować musi bowiem uznaniem, iż nie doszło do zwolnienia Szpitala z zobowiązań, podmiot ten nie zostaje więc wzbogacony kosztem strony powodowej. Zwrócić należy przy tym uwagę, iż przyjęcie stanowiska przeciwnego, stanowiłoby de facto usankcjonowanie sprzecznego z art. 54 ust. 5 i 6 u.d.l. stanu prawnego, w którym podmiot nie będący pierwotnym wierzycielem, na skutek faktycznie dokonanej spłaty długu Szpitala, staje się jego wierzycielem. Na marginesie zaś zaznaczyć jeszcze należy, iż pogląd o dopuszczalności oparcia się w tej sytuacji o przepisy dotyczące nienależnego świadczenia, wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31 października 2013 roku (sygn. akt I ACa 604/13) przedstawiony został przy innych założeniach, tj. w sprawie tej uznano, że umowa poręczenia nie jest objęta dyspozycją art. 54 ust. 5 i 6 u.d.l. zaś jedynie bezskuteczność analizowanej tam umowy poręczenia, wynikać miała z uregulowań umownych znajdujących się w samej treści umowy poręczenia. Uznanie przez Sąd w składzie niniejszym, iż umowa poręczenia jest bezwzględnie nieważna, wykluczało możliwość uznania zasadności zgłaszanych roszczeń o przepisy art. 410 i n k.c.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji.

W sytuacji, w której strona pozwana – wygrywająca spory w całości – nie poniosła żadnych kosztów sądowych, brak było potrzeby zamieszczania rozstrzygnięcia w tym przedmiocie w sentencji wyroku.

Z/ (...)