Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 12.09.2014 r.

Pozwem inicjującym przedmiotowe postępowanie strona powodowa (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. domagała się uznania za bezskuteczną w stosunku do niej umowy darowizny zawartej w N. w dniu 29.02.2008 roku pomiędzy pozwaną M. B. (1) a dłużnikiem G. B. (1), z pokrzywdzeniem strony powodowej, której w stosunku do dłużnika przysługuje wierzytelność w wysokości 391.49,17 zł oraz zasądzenia od pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (k. 2-5)

Uzasadniając swoje żądanie strona powodowa podniosła, że posiada w stosunku do dłużnika wierzytelność zasądzoną wyrokiem Sądu w kwocie 359.692,88 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania. W związku z nieuregulowaniem przez dłużnika zasądzonych kwot dobrowolnie wszczęła egzekucję komorniczą, która okazała się bezskuteczna. W 2011 roku strona powodowa dowiedziała się o tym, że dłużnik w dniu 25.07.2006 roku nabył udział ½ nieruchomości w N. obj. KW (...). W międzyczasie prowadząc działalność gospodarczą pod nazwą (...) pozostawał ze stroną powodową w stosunkach handlowych, zaciągając z tego tytułu zobowiązania. Dłużnik posiadał pełną świadomość o wysokości istniejącego zadłużenia, o czym był dodatkowo wielokrotnie informowany wezwaniami do zapłaty z marca i czerwca 2007 roku. Dłużnik zdając sobie sprawę z konsekwencji majątkowych jakie mu grożą w związku z niewywiązaniem się z wymagalnych zobowiązań, w dniu 29.02.2008 roku na mocy aktu notarialnego dokonał darowizny przysługującego mu udziału na rzecz swojej małżonki, wyzbywając się jedynego swojego majątku. Dokonana w lutym 2008 roku darowizna udziału w nieruchomości, w okresie istnienia wymagalnych zobowiązań względem strony powodowej powstałych w 2007 roku, świadczy o działaniu przez dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Na skutek dokonanej darowizny dłużnik skutecznie uniemożliwił stronie powodowej zaspokojenie jakimkolwiek stopniu. Czynność prawa dokonana przez dłużnika stanowiła zatem conditio sine qua non jego niewypłacalności. Strona powodowa powołała się przy tym na domniemania wynikające z art. 527 - 529 kc.

Pozwana M. B. (1) w odpowiedzi na pozew (k. 50-54) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzanie na jej rzecz od strony powodowej kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwana podniosła, że roszczenie strony powodowej jest bezzasadne z uwagi na brak spełnienia przesłanek określonych w art. 527 k.c. Zdaniem pozwanej strona powodowa nie wykazała, aby wskutek zaskarżonej czynności uzyskała ona korzyść majątkową. Wbrew twierdzeniom pozwu zaskarżona czynność, nie była nieodpłatna. Pozwana nie była także osobą bliską dłużnikowi, a strona powodowa nie zarzucała nawet, aby była w złej wierze. Pozwana przyznała, że pozostaje z dłużnikiem w związku małżeńskim, lecz na podstawie umowy majątkowej małżeńskiej zawartej we wrześniu 2004 roku małżonkowie wyłączyli wspólność majątkową. Ponadto małżonkowie w 2005 roku dokonali podziału majątku wspólnego. Nieruchomość obj. KW (...) została nabyta w dniu

25.07.2006 roku przy czym małżonkowie zakupili ją po ½ części. Na nabycie tej nieruchomości zaciągnęli kredyt w wysokości 350.000 zł, a spłata tego kredytu została zabezpieczona hipoteką zwykłą do kwoty 350.000 zł i kaucyjną do kwoty 175.000 zł. Pozwana znaczyła, że budowę domu na tej działce finansowała z własnych środków. To ona spłaca kredyt. Pozwana podniosła, że od 2004 roku małżonkowie pozostawali w rozdzielności majątkowej, a każde z nich prowadziło i zarządzało samodzielnie swoim majątkiem. Przez przeważający okres małżeństwa mieszkali osobno, w innych miejscowościach, prowadząc odrębne gospodarstwa domowe i pozostając w faktycznej separacji. Działalność gospodarczą prowadził wyłącznie G. B. (1), a pozwana w niej nie uczestniczyła. Nie była też informowana o finansach i zamierzeniach gospodarczych dłużnika. Zdaniem pozwanej w przedmiotowej sprawie nie zachodzi domniemanie z art. 527 par 3 k.c., przepis ten odnosi się bowiem do osób w bliskim stosunku, co odnośnie małżonków nie ma miejsca. Brak jest również podstaw do przyjęcia złej wiary pozwanej. Pozwana zaznaczyła również, że faktycznie G. B. (1) darował jej udział w nieruchomości, lecz tym samym aktem notarialnym ona dokonała na rzecz dłużnika darowizny innych stanowiących jej własność nieruchomości. W akcie notarialnym wartość darowizny uczynionej przez dłużnika określono na 275.000 zł, a wartość darowizn pozwanej na rzecz dłużnika na kwotę 200.000 zł. Według wyceny rzeczoznawcy, nieruchomości, które otrzymał dłużnik w kilka miesięcy po zawarciu umowy były warte 396.000 zł. W zamian zatem za udział w jednej nieruchomości dłużnik otrzymał inne o wyższej nawet wartości, co oznacza, że nie otrzymała ona nieodpłatnie korzyści majątkowej, więc powództwo należy oddalić. Z ostrożności procesowej pozwana podniosła, że strona powodowa nie wykazała stanu niewypłacalności dłużnika. Faktu tego nie potwierdza postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, a strona powodowa nie wykazała, że podejmowała inne czynności zmierzające do ustalenia majątku dłużnika. Strona powodowa nie podjęła nawet próby egzekucji z wynagrodzenia za pracę dłużnika mimo, że znała miejsce pracy, a dłużnik od chwili zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej, podejmował zatrudnienie osiągając wysokie dochody. Strona powodowa z łatwością mogła również uzyskać informacje o zakończonych spłatą należności w 2010 i 2011 roku egzekucjach komorniczych. Strona powodowa nie wykazała również niewypłacalności dłużnika w dacie dokonanej darowizny. Dłużnik prowadził bowiem działalność gospodarczą w zakresie handlu materiałami budowlanymi pod firm (...), która była dochodowa, a w 2007 roku z tej działalności dłużnik uzyskał 363.000 zł, a w 2008 roku 227.000 zł. Firma posiadała środki trwałe, a dłużnik nie wyzbywał się w tym czasie majątku, ale dokonywał zakupu kolejnych nieruchomości. Nie zalegał również z zapłatą podatków i składek do ZUS. Miał on zatem pełne podstawy przypuszczać, że również w następnych latach jego działalność gospodarcza przyniesie mu znaczne dochody. W dacie dokonania darowizny dłużnik był w dobrej kondycji finansowej. Także w chwili obecnej strona powodowa może egzekwować swoją wierzytelność bezpośrednio z majątku dłużnika, w tym jego wynagrodzenia za pracę. Ponadto zdaniem pozwanej strona powodowa nie wykazała związku przyczynowo skutkowego pomiędzy zaskarżoną czynnością, a powstaniem lub zwiększeniem się niewypłacalności dłużnika. Poza udziałem w nieruchomość objętej sporną umową darowizny dłużnik posiadał inny majątek na bieżące regulowanie swoich zobowiązań i był w pełni wypłacalny, co pozostawało bez związku z późniejszą uratą płynności finansowej. Problemy finansowe dłużnika pojawiły się dopiero w 2009 roku, gdy nastąpiło załamanie na rynku budowlanym oraz wzrosły koszty prowadzenia działalności gospodarczej. Wystąpiły także niekorzystne dla dłużnika okoliczności związane z reklamacjami wadliwych materiałów, w tym tych dostarczonych przez stronę powodową. W tym czasie doszło do strat z uwagi na nieuczciwe przejęcie przez jednego z dostawców okien i z tytułu nieuczciwej działalności jego pracowników polegającej na kradzieży uiszczanych pieniędzy przez kupujących. Utrata płynności finansowej została spowodowana przez utratę zaufania części klientów, dostawców, po niekorzystnych i krzywdzących dłużnika artykułach prasowych zainspirowanych przez firmę (...). Roszczenia tej firmy oraz firmy (...) zostały oddolne prawomocnymi wyrokami sądowymi, jednak skutków działań tych firm nie dało się cofnąć. Zęjecie rachunku bankowego przez US spowodowało całkowitą utratę płynności finansowej. Zdaniem pozwanej dłużnik nie działał również z pokrzywdzeniem wierzyciela. Sprawa sądowa zainicjowana przez stronę powodową była skomplikowana i dłużnik do jej zakończenia przypuszczał, że zakończy się ona dla niego korzystnie, tym bardziej, że wniosek o zabezpieczenie tego powództwa nie został uwzględniony. Ponadto przedstawione wezwania do zapłaty nie stanowiły dowodu istniejącego zadłużania, które stale się zmieniało. W ramach wspólnej działalności strona powodowa i dłużnik dokonywali kompensaty wzajemnych rozliczeń z tytułu reklamacji wadliwego towaru. Strona powodowa i dłużnik, przed zainicjowaniem sprawy sądowej w K. prowadzili negocjacje w celu polubownego załatwienia sprawy. Zdaniem pozwanej w przedmiotowej sprawie nie ma zastosowania art. 529 kc, gdyż dotyczy on umowy darowizny, tymczasem zaskarżona czynność nie może być taktowana jako darowizna.

Pismem procesowym z dnia 16.04.2013 roku (k.186-191) strona powodowa podniosła, że pozostawanie małżonków w rozdzielności majątkowej i separacji faktycznej nie świadczy o nie pozostawaniu przez nich w bliskim stosunku. Ponadto nawet jeśli nie zachodzi domniemanie z art. 527 par 3 k.c. to pozwana jako osoba trzecia nie wykazała, że nie wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Same różne miejsca zameldowania nie potwierdzają jej twierdzeń, że nie wiedziała o działalności prowadzonej przez męża. Zdaniem strony powodowej pozwana także nieskutecznie wykazuje, że na skutek dokonanych darowizn świadczenia małżonków miały charakter ekwiwalentny, gdyż darowizna w świetle przepisów kc jest czynnością prawną nieodpłatną. Ponadto każda z dokonanych darowizn stanowi odrębną czynność prawną. Na marginesie strona powodowa wskazała, że w przypadku umowy darowizny nie jest dopuszczalne badanie tej kwestii. Ponadto otrzymane przez dłużnika 5 nieruchomości miały wartość niższą od darowanego udziału w nieruchomości w N.. Strona powodowa podniosła, że stanu niewypłacalności nie uchyla istnienie w majątku dłużnika składników niepodlegających zajęciu oraz obciążonych prawami dającymi innym osobom pierwszeństwo zaspokojenia w takim stopniu, że pozostała wartość danego przedmiotu nie wystarczy na zaspokojenie wierzyciela. Tymczasem nieruchomości obj. Kw (...), (...) i (...) obciążone są prawami osób trzecich tj. hipotekami kaucyjnymi i przymusowymi na łączną kwotę około 900.000 zł. Prowadzone są też postępowania egzekucyjne, natomiast egzekucja z wynagrodzenia dłużnika wobec prowadzonej już egzekucji, wydaje się niemożliwa.

Pismem z dnia 10.06.2013 roku (k. 314-315) pozwana podniosła, że nie można mówić o niewypłacalności dłużnika jeśli pomimo podjęcia przez niego czynności prawnej pozostały majątek wystarcza na pokrycie długów, albo jeśli do majątku dłużnika weszły inne wartości i w rezultacie majątek ten wystarcza na pokrycie należności wierzyciela.

Pismem z dnia 17.04.2014 roku (554) strona powodowa sprecyzowała, że domaga się uznania za bezskuteczną w stosunku do niej czynności prawnej tj. umowy darowizny zwartej w N. w dniu 29.02.2008 roku aktem notarialnym rep.A (...) pomiędzy pozwaną M. B. (1) a dłużnikiem G. B. (1), z jej pokrzywdzeniem, mocą której dłużnik dokonał darowizny przysługującego mu udziału ½ w nieruchomości gruntowej położonej w N. obj. KW (...) na rzecz M. B. (1).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana M. B. (1) i G. B. (1) zawarli związek małżeński w 1990 roku. W takcie trwania małżeństwa w 2002 roku zakupili nieruchomości rolne w Nawojowej. Nadal pozostają małżeństwem, lecz w dniu 2.09.2004 roku w formie umowy notarialnej małżeńskiej wyłączyli ustrój wspólności ustawowej, zastępując go ustrojem rozdzielności majątkowej małżeńskiej. Umową z dnia 18.07.2005 roku dokonali podziału majątku wspólnego. Mocą tej umowy pozwana otrzymała nieruchomości: poł. w Nawojowej obj. KW (...), poł. w N. (1) obj. KW (...), w N. (1)obj KW (...), poł. w N. (1)obj. KW (...), poł. w N. (1)obj. KW (...), z czasem obciążyła je hipotekami na zaciągnięty kredyt.

Mimo podziału majątku wspólnego, M. i G. B. (2) w dniu 26.07.2006 zakupili nieruchomość poł. w N. obj.KW (...) za 275.000 zł, każde z nich, z tym, że każdy z małżonków nabył ½ udziału w tej nieruchomości zaliczając ją na majątek osobisty. Na nieruchomości tej znajdował się w momencie kupna jednorodzinny niewykończony dom z wolnostojącym garażem. Małżonkowie zaciągnęli na kupno tej nieruchomości kredyt w wysokości 350.000 zł w Banku (...), który został zabezpieczony hipoteką zwykłą do kwoty 350.000 zł i kaucyjną do kwoty 175.000 zł na tej nieruchomości. Kredyt ten obecnie wynosi ok. 260.000z. Na wykończenie domu pozwana zaciągała pożyczki z funduszu świadczeń socjalnych w zakładzie pracy w 2006 roku w kwocie 20.000 zł

(dowód: kserokopia wypisu aktu notarialnego z dnia 2.09.2004 k. 58, kserokopia wypisu aktu notarialnego z dnia 25.07.2006 roku k.59-62, zaświadczenie z banku k. 63, częściowo zeznania świadka G. B. (1) k. 325 0:25:56, zaświadczenie o przeznaczeniu działek jako rolnych k. 372, wniosek o udzielnie pożyczki k. 397, umowa pożyczki k. 318, porozumienie w sprawie niewypłaconego dodatku stażowego k. 399, pismo z dnia 30.01.2009 roku k. 400, wydruk z sytemu ekonomicznego (...) k. 401, stypendium k. 402-4035)

Małżonkowie B. posiadali rozbieżne miejsca zameldowania w różnych okresach. Zaraz po ślubie zamieszkali wspólnie w zakupionym mieszkaniu przy ul. (...) w N.. Pozwana pracowała jako nauczyciel języka angielskiego w (...) w N. z zarobkiem 6.600 zł brutto. Prowadziła także własną działalność w zakresie tłumaczeń. Po podjęciu przez dłużnika pracy w K. w firmie (...), małżonkowie okresowo wspólnie zamieszkiwali na terenie tego miasta. Dłużnik otrzymał jednak propozycję pracy w L., więc pozwana wróciła do N., gdzie zamieszkała z rodzicami oraz kontynuowała pracę zawodową na (...) w N. (jej dochody w 2002 roku wynosiły 25.967,81 zł). Dłużnik przebywał w L.. W 2001 roku dłużnik wrócił do N., gdzie podjął pracę w F., jako dyrektor sprzedaży. We wszystkich tych miejscach pracy dłużnik zajmował kierownicze stanowiska z wysokimi zarobkami. Małżonkowie zamieszkiwali jednak faktycznie cały czas wspólnie, tylko, że dłużnik z racji pracy, czy prowadzonej działalności gospodarczej bywał w domu sporadycznie. W 2016 roku dłużnik z żoną, mieszkając jeszcze na ul. (...) w N., przyjmowali na uroczystej kolacji v-ce prezesa powodowej spółki- (...). . Dłużnik w 2004 roku zakupił udziały w S. P. w G., a w 2005 roku zarejestrował własną działalność gospodarczą, którą prowadził do czerwca 2009 roku. Dłużnik zameldował się wówczas na ul. (...) w N., gdzie miał też biuro i salon sprzedaży. Pozwana zamieszkała razem z nim i dziećmi. Wspólnie wykańczali dom w Z.. Dłużnik korzystał z materiałów i pracowników powodowej spółki. Po zakończeniu budowy pozwana z mężem zamieszkali w Z., aczkolwiek G. B. (1) nigdy się tam nie zameldował. Dłużnik nie przebywał jednak w domu bez przerwy z uwagi na częste wyjazdy służbowe. Małżonkowie utrzymywali w tym czasie ze sobą pozytywne i bliskie relacje. Pozwany regularnie łożył według ustaleń z żoną na utrzymanie dzieci w kwotach po 1500-2000 zł miesięcznie. Nie toczyła się żadna sprawa alimentacyjna. Dochody pozwanej w 2006 roku wynosiły 32.107,47 zł, a w 2007 roku 31.925,52 zł. Dłużnik zaangażował się nawet w działalność samorządową na osiedlu (...). Dłużnik G. B. (1) był Przewodniczącym Rady Osiedla (...) w 2009 roku. W lipcu 2009 roku został odwołany z tej funkcji, w związku z zarzutem braku wystarczającego zaangażowana w sprawy społeczności lokalnej i artykuły w Internecie i lokalnej prasie o jego nieuczciwym postępowaniu wobec wierzycieli i odnośnie nie spłacanych długów. Dłużnik, o ile w tygodniu wyjeżdżał w interesach, lub pracował w innych miejscowościach to regularnie weekendy spędzał w domu na osiedlu (...). Rodzina była widywana także wspólnie na mszach świętych niedzielnych w kościele na Z. i tak jest do dzisiaj. W czerwcu 2009 roku dłużnik podjął zatrudnienie w Ś. w firmie (...) S.A., gdzie wynajmował mieszkanie. W firmie tej osiągał wysokie zarobki. W 2009 roku dłużnik osiągnął dochód z pracy zarobkowej w tej firmie w wysokości 127.899,52 zł, w 2010 roku w wysokości 167.213,22 zł, a w 2011 roku w wysokości 215.819,15 zł.

(dowód: potwierdzenia zameldowania k. 67-68, wydruk ze strony internetowej k. 329-333 wydruk z miesięcznika (...) k. 335-336, artykuł z portalu nasze miasto k. 337, sprawozdanie z wykonanych czynności detektywistycznych k. 337a wraz z dokumentacją fotograficzną k. 338-343, umowa o pracę pozwanej z 1994 roku k. 351, zaświadczenia o zarobkach k. 352-354, PIT k. 355-357 i k. 354-371, informacje o dochodach pozwanej k. 358- 362, informacje o dochodach i PIT-y dłużnika k. 373-398, zapytanie do MS k. 418, wykaz przewodniczących Zarządów Osiedlowych k. 419-420, koperta korespondencji k. 421, zeznania świadka B. K. k.550 0:17:43, zeznania świadka M. B. (2) k. 550 0:24:49, zeznania świadka W. P. (1) k. 565 0:16:39, zeznania św A. W. (1) k.565 0:03:15, raport z czynności dedektywistycznych k.337„a”umowy najmu z aneksami k. 406-410, częściowo zeznania świadka G. B. (1) k. 325 0:25:56, PIT k. 103-105, zeznania prezesa powodowej spółki (...) k. 573:00:05;23)

Strona powodowa od pod nazwą S. (...) współpracowała z G. B. (1), prowadzącym działalność pod nazwą (...). W dniu 19.07.2006 roku strona powodowa zwarła z dłużnikiem umowę, na podstawie, której zobowiązała się do dostawy zamówionych przez dłużnika okien dla potrzeb realizacji zamówienia na terenie W.. Dłużnik był dostawcą i podwykonawcą projektu (...) dla potrzeb firmy węgierskiej G. I. es B. z siedzibą w B. i zobowiązał się do zakupu produktów od strony powodowej z dostarczeniem ich oraz zamontowaniem. Zamówienie miało być realizowane etapami na podstawie zgłoszeń dokonanych przez dłużnika. Strona powodowa według szczegółowych zamówień dostarczała przedmiot zamówienia i wystawiała na rzecz dłużnika faktury. Dłużnik jednak nie zrealizował w całości zapłaty za dostarczone okna na kwotę 359.692,88 zł pomimo, ze część należności otrzymał od W. wierzyciela.

(dowód: odpis KRS k. 9-12, kopia wyroku SO w Krakowie z uzasadnieniem k. 17 i k. 150-156, kserokopia SA w K. z uzasadnieniem k. 18 i k. 159-166, częściowo zeznania świadka G. B. (1) k. 325 0:25:56, zeznania prezesa W. P. (2) k.573;00:05:23)

Strona powoda wzywała dłużnika G. B. (1) do zapłaty kwoty 740.905,77 zł pismem z dnia 26.03.2007 roku. A w dniu 26.06.2007 roku domagała się zapłaty 523,644,63 zł z tytułu nieuregulowanych należności za zakupiony towar. Strony umowy dostawy prowadziły szeroką korespondencje na temat wzajemnych rozliczeń i polubownego załatwienia sprawy powołując się m.in. na postanowienia wiążącej je umowy oraz treść porozumienia z dnia 11.04.2007 roku. Dłużnik powoływał się przede wszystkim na niekompletne dostawy okien i konieczność korekty faktur i wymiany części niewymiarowego towaru. Już wtedy sytuacja materialna dłużnika zaczęła się gwałtownie pogarszać. Dłużnik popadał w coraz to większe długi u wierzycieli, którzy szukali nawet pomocy u organów ścigania

(dowód: wezwania do zapłaty z 2007 roku k. 40-41, korespondencja k. 167-181, zeznania św, G. B. (1) jak wyżej, zeznania prezesa W. P. (2) jak wyżej)

W obliczu tak niekorzystnej sytuacji majątkowej, umową darowizny z dnia 29.02.2008 zawartej w formie notarialnej przed notariuszem S. C. zarejestrowanej w rep. A za numerem (...) G. B. (1) darował pozwanej M. B. (1) swój udział ½ w nieruchomości obj. Kw. (...) obciążonej hipotekami do łącznej kwoty 525 000zł na podstawie umowy kredytowej z dnia 18 lipca 2016 w Banku (...). Tymczasem M. B. (1) w tej samej w umowie darowała G. B. (1) nieruchomości obj. KW (...), KW (...), KW (...), KW (...), KW (...). Wszystkie te nieruchomości poza nieruchomością obj KW (...) w dacie darowizny były obciążone hipotekami umownymi łącznymi kaucyjnymi do kwoty 525.000 zł na rzecz (...) Banku S.A. na zabezpieczenie umowy kredytu z dnia 17.01.2007 roku, który był zaciągnięty gdy pozwana była jeszcze wyłączną właścicielką tej nieruchomości Wartość przedmiotu darowizny na rzecz M. B. (1) strony umowy określiły na kwotę 275.000 zł, a wartość przedmiotów darowizny na rzecz G. B. (2) na kwotę 200.000 zł

(dowód: odpisy KW k. 20-39 i k. 82-101 i k. 192-200, kserokopia wypisu aktu notarialnego z dnia 29.02.2008 roku k. 64-66, wypis z rejestru gruntów k. 117)

Wartość nieruchomości poł. w N. obj. KW (...) według stanu i cen na dzień zawarcia umowy darowizny wynosi 576.855 zł. Wartość rynkowa tej nieruchomości według stanu i cen na dzień sporządzania wyceny z uwzględnieniem nakładów na nieruchomości poniesionych po 29.02.2008 roku wynosi 685.697 zł, a aktualna wysokość obciążającego ją kredytu to kwota ok. 260.000 zł

Wartość nieruchomości poł. w Nawojowej obj. KW (...), (...), (...), (...) według stanu i cen na dzień zwarcia umowy darowizny wynosiła 308.200 zł. Wartość rynkowa tych nieruchomości według stanu i cen na dzień sporządzania wyceny wynosi 308.605 zł, z tym, że każda z nich jest nadal obciążona hipoteką w kwocie po 525.000 zł

(dowód: opinia A. W. k. 427-495, odpisy z KW)

W dniu 15.07.2008 roku strona powodowa złożyła pozew do SO w Krakowie Wydziału Gospodarczego o zasądzenie od dłużnika kwoty 359.692,88 zł z tytułu braku zapłaty za dostawę okien. Dłużnik kwestionował żądanie strony powodowej, podnosząc, że z zawartej umowy dostawy wynikało domniemanie, że dostarczane kolejnej partii okien, wiązało się z rozliczeniem wcześniejszej dostawy. Ponadto w porozumieniu z dnia 11.04.2007 razem ze stroną powodową dokonał odnowienia i ustalił, że zamiast zapłaty za dostarczone towary w złotych polskich, przeleje wymagalne i niewymagalne wierzytelności przysługujące mu wobec firmy (...) es (...), dlatego wszelkie wierzytelności pieniężne wyraźne w złotych polskich z tytułu umów dostaw w ramach realizacji projektu T. wygasły. Postanowieniem z dnia 30.04.2009 roku Sąd Gospodarczy oddalił wniosek strony powodowej o udzielnie zabezpieczania w tej sprawie, uznając, że brak było podstaw do dokonania oceny roszczenia jako wiarygodnego.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 5.11.2009 roku do sygn. IX GC 280/08 oraz wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9.02.2010 roku do sygn. I ACa 1261/09 zaopatrzonych w klauzulę wykonalności w dniu 18.05.2010 roku zasądzono od dłużnika na jego rzecz kwotę 359.692,88 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztami procesu za obydwie instancje.

(dowód: kopia pozwu k. 42-45, kopia odpowiedzi na pozew k. 145-149, kopia postanowienia z dnia 30.04.2009 roku k. 157-158, kopia wyroku SO w Krakowie z uzasadnieniem k. 17 i k. 150-156, kserokopia SA w K. z uzasadnieniem k. 18 i k. 159-166,)

W 2008 roku obroty firmy (...) na rachunku bankowym wynosiły 3.398.846,20 zł, a w 2007 4.393.733,60 zł. Dłużnik w 2007 roku z prowadzenia tej działalności osiągnął dochód w kwocie 362.983,72 zł, a w 2008 roku w kwocie 226.943,80 zł ale miał liczne długi w tym same hipoteczne do kwoty ok.2.000 000zł. Firma posiadała środki trwałe w postaci samochodów osobowych, wyposażenia biurowego, terenu i budynku przemysłowego w D., obciążonych hipoteką do kwoty 600.000 zł. Działalność dłużnika polegała na zakupie stolarki drzwiowej i okiennej od innych producentów na indywidualne zamówienia oprocentowanej podatkiem 22%, które następnie z usługą montażu sprzedawał z podatkiem 7%. W połowie 2008 roku gdy nastąpiło załamanie gospodarcze Dłużnik G. B. (1) utracił odbiorców swoich towarów, poza tym cześć jego klientów była niewypłacalna. W związku z powyższym zamówiony indywidualny towar, którego nie mógł zbyć innym klientom, pozostał w jego gestii. Ponadto w związku z niemożnością sprzedaży zamówionych towarów, zaistniała konieczność zapłaty wyższego podatku bez możliwości jego rozliczenia i zwrotu. W związku z zaległościami w US zajęto konta bankowe dłużnika, przez co stracił on całkowicie płynność finansową.

W 2007 i 2008 roku dłużnik prowadził również inne transakcje związane m.in. z planami budowy domów do sprzedaży na terenie N. i N. (1). Chcąc zrealizować te plany zakupił od A. K. nieruchomości w N. na osiedlu (...) obj. KW (...) w styczniu 2008 roku. A. K. udzieliła także dłużnikowi w styczniu 2008 roku pożyczki na realizację zamierzenia budowy domów.(informacje z urzędu z uzasadnienia wyroku do sygn.. IC 638/09). Przy okazji tej transakcji doszło między dłużnikiem a A. K. do nieporozumień na tle wzajemnych zobowiązań finansowych. Sprawa trafiała do tut Sądu i została częściowo rozstrzygnięta na korzyść A. K.. Z jej wniosku w oparciu o ten tytuł wykonawczy toczyło się postępowanie egzekucyjne.

Dłużnik zaciągnął na zakup nieruchomość od A. K. kredyt w S. C. Banku na kwotę około 400.000 zł, który pod koniec 2008 roku w całości spłacił. Wobec braku możności realizacji planów sprzedaży wybudowanych domów, sprzedał nieruchomości w N., uzyskując kwotę około 500.000 zł. Kwoty tej nie przeznaczył jednak na spłatę strony powodowej, a na spłatę innych zobowiązań, które posiadał.

(dowód: PIT k. 109-115, zaświadczenie banku k. 107-108, zaświadczenie z US k. 116, ewidencja środków trwałych k. 118, rozliczenie umowy kredytowej k. 119, informacje o firmie k. 120-121, remanent 122-133, sprawozdanie k. 134, zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach k. 138-139, zaświadczenie z ZUS o niezaleganiu z opłat składek k. 140, rozrachunki k. 141-144, wykaz zmian w rejestrze gruntów k. 135-136, wyciąg z operatu szacunkowego k. 137, częściowo zeznania świadka G. B. (1) k. 325 0:25:56,)

Przeciwko dłużnikowi inni wierzyciele prowadzili egzekucję. Egzekucja z wniosku Z. B. w czerwcu 2012 roku zakończyła się zapłatą należności. (...) obj. KW (...), KW (...), (...) należące do dłużnika G. B. (1) objęto postępowaniem egzekucyjnym do sygn. KM 1760/08 zainicjowanego przez (...) Bank S.A i ds. Km 1415/09, Km 413/10. (...) te są również obciążone hipoteką umowną łączną kaucyjną do kwoty 525.000 zł na rzecz (...) Banku S.A. z tytułu zabezpieczania umowy kredytu z dnia 17.01.2007 roku. Ponadto nieruchomość obj. KW (...) obciążona jest także hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 27.148,40 zł na rzecz US, hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 64.347,92 zł na rzecz US. Nieruchomość obj. KW (...) jest także obciążona hipoteką przymusową zwykłą do kwoty 19.757,10 zł na rzecz US, hipoteką przymusową zwykłą 8.953,30 zł na rzecz US, hipoteką przymusową zwykłą do kwoty 34.030,66 zł na rzecz US, hipoteką przymusową zwykłą do kwoty 3. (...),10 na rzecz US. Nieruchomość obj. Kw (...) obciążona jest także hipoteka przymusową zwykłą do kwoty (...),80 na rzecz US, hipoteką przymusową zwykłą do kwoty 74.336,21 zł na rzecz US,

Nieruchomość obj. KW (...) jest obecnie własnością małżeństwa państwa C..

(dowód: postanowienie o ustaleniu kosztów postępowania egzekucyjnego k. 106 odpisy KW i k. 192-311)

Strona powodowa dysponując tytułem wykonawczym w postaci wyroków sądowych wszczęła postępowanie egzekucyjne, które okazało się bezskuteczne. Postanowieniem z dnia 9.11.2010 roku Komornik Sądowy przy SR w Nowym Sączu umorzył postępowanie egzekucyjne. Strona powodowa ponownie wystąpiła z wnioskiem o wszczęcie egzekucji. Sprawa była prowadzona pod sygn. Km 1494/13 i w czasie jej trwania udało się wyegzekwować jedynie kwotę 39.90 zł, wynikającą z planu podziału, która została zaliczona w całości na pokrycie kosztów postępowania egzekucyjnego, które w dniu 28.08.2013 roku zostało umorzone wobec bezskuteczności. Pod sygn. Km 2351/11 i 1134/13 prowadzono egzekucje z wniosku Naczelnika Urzędu Skarbowego, który zgłaszał wierzytelności do wyegzekwowania w kwocie 258.919,09 i 110.927,37 zł. Postępowanie ds. KM 1134/13 nadal jest prowadzone, a egzekucja toczy się z wynagrodzenia za pracę dłużnika G. B. (1).

(dowód: kopia postanowienia z dnia 9.11.2010 roku k.19, postanowienie z dnia 28.08.2013 roku k. 323, postanowienie z dnia 10.07.2013 roku k. 322, postanowienie z dnia 13.09.2013 roku k. 350)

Dłużnik obecnie pracuje w G. w firmie (...) od sierpnia 2013 roku, na stanowisku kierowniczym gdzie uzyskuje zarobki w kwotach 6-7000 zł miesięcznie. Nie poinformował komornika prowadzącego egzekucję z wniosku strony powodowej o zmianie miejsca zatrudnienia dlatego postępowanie to umorzono z uwagi na bezskuteczność.

(dowód: częściowo zeznania świadka G. B. (1) k. 325, 0:25:56 postanowienie z dnia 10.07.2013 roku k. 322)

Sąd dokonał ustaleń faktycznych na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony.

Sąd nie czynił ustaleń faktycznych w oparciu o operat szacunkowy dotyczący wyceny nieruchomości w Nawojowej (k.70-102) na okoliczność faktycznej wartości darowizny uczynionej przez pozwaną na rzecz dłużnika. Operat ten, przedłożony przez pozwaną, nie miał dla Sądu waloru opinii biegłego, gdyż Sąd zakwalifikował go jako dokument prywatny. W świetle orzecznictwa jeśli ustalenie okoliczności mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga odwołania się do opinii biegłego podstawą ustaleń Sądu może być dowód dopuszczony przez Sąd i przeprowadzony w toku procesu z uwzględnieniem wymogów przepisami prawa przewidzianych (por. orz. SN z 29.09.1956 r. 3Cr 121/56). Już z tego względu Sąd nie mógł oprzeć się na ustaleniach opinii prywatnych.

Ustaleń w zakresie wartości nieruchomości objętej KW (...) oraz nieruchomości położonych w N. (1) objętej KW nr (...), (...), (...), (...) na dzień zawarcia umowy darowizny tj. na dzień 29.02.2008 roku oraz na dzień sporządzenia wyceny, przy uwzględnieniu nakładów poczynionych na nieruchomość objętą KW (...) po zawarciu umowy darowizny Sąd ustalił w oparciu o opinię A. W., którą uznał za pełną, profesjonalną i rzetelną. Opinia ta nie była kwestionowana przez strony.

Zeznania świadka G. B. (1) Sąd ocenił w kategoriach częściowej wiarygodności. Świadek jako dłużnik strony powodowej był zainteresowany w przedstawianiu sprawy najbardziej korzystnie dla pozwanej, tak aby uchronić majątek rodzinny przed egzekucją komorniczą. Jego zeznania nie były zatem obiektywne. Świadek chronologicznie i prawdziwie przedstawił jedynie okresy swojego zatrudnienia w różnych miejscach pacy oraz różne miejsca pobytu w tym czasie, co znajduje odzwierciedlenie w dokumentach przedłożonych przez pozwaną. Całkowicie niewiarygodne były dla Sądu zeznania świadka, iż faktycznie w Z. nie mieszkał oraz, że zakupu nieruchomości w N. na osiedlu (...) dokonała pozwana. Zeznania świadka na tą okoliczność były nielogiczne. Świadek podkreślał swoją rolę w zakupie tej nieruchomości niejako w kontekście dodatkowego zabezpieczania w uzyskaniu kredytu bankowego, podkreślając jednocześnie, że pozwana posiadała własne oszczędności w kwocie 200.000 zł. Świadek nie potrafił przekonywująco wyjaśnić dlaczego wobec stałego zatrudnienia, posiadania oszczędności w 2006 roku bank wymagał jego osoby jako współkredytobiorcy, gdy powszechnie wiadomym było, że w tym okresie banki chętnie udzielały kredytów nawet na 100% zakładanej inwestycji. Podobnie niewiarygodne były dla Sądu zeznania świadka, iż dom na zakupionej nieruchomości samodzielnie bez jego pomocy wykańczała pozwana. Niewiarygodne były dla Sądu również wyjaśnienia świadka dotyczące posiadania przez pozwaną środków na zakup nieruchomości w Nawojowej w trakcie trwania małżeństwa, skoro pracowała wówczas jako nauczyciel, ponadto nieruchomości te objęte były wspólnością ustawową małżeńską. Świadek mętnie wyjaśniał również okoliczności spornej umowy darowizny. Podkreślał, że pozwana darowała mu działki w Nawojowej, które chciał wykorzystać do budowy domu i ich sprzedaży na wolnym rynku, w zamian za udział w nieruchomości w N., na którą pomagał zaciągnąć kredyt. Te zeznania świadka są niespójne i nielogiczne. Początkowo bowiem podawał, że nie uczestniczył finansowo w zakupie i wykańczaniu domu w N. na osiedlu (...), tymczasem podczas zawierania umowy darowizny eksponował względy finansowe. Pozwana według wyjaśnień świadka działała nieracjonalnie i ze szkodą dla własnych interesów, nie mając żadnego wsparcia finansowego od świadka i dokonując jeszcze na jego rzecz przysporzenia majątkowego, co wobec konieczności dbania o byt dzieci stron, jest bardzo wątpliwe. Za całkowicie sprzeczne prawdą Sąd uznał zeznania dłużnika, że nie konsultował z pozwaną swoich problemów i zamierzeń w sferze prowadzonej działalności gospodarczej. Zeznania świadka są sprzeczne z treścią jego zeznań, w których opisywał cel w jakim pozwana przekazała mu działki w Nawojowej. Wyraźnie podkreślał, że były mu potrzebne do planów budowy domów na sprzedaż o czym pozwana dokładnie wiedziała.

Zeznania świadków: B. K., M. B. (2), Sąd uznał za wiarygodne. W/w świadkowie przedstawiali jaką aktywność przejawiał dłużnik G. B. (1) w samorządzie lokalnym. Ich zeznania były zbieżne. Świadkowie dokładnie opisali ,że widywali świadka w Kościele wraz z rodziną. Świadkowie nie bywali w domu pozwanej i G. B. (1), nie byli związani z nimi towarzysko zatem nie byli w stanie przedstawić jakie relacje miała pozwana z mężem. Ich zeznania są zbieżne z zeznaniami św. W. P. (1), który jako bliski sąsiad stron miał możliwość poczynienia obserwacji jak często dłużnik bywał w domu i podał, że widywał G. B. (1) co miesiąc lub co kwartał, świadek nie miał jednak wątpliwości, że dłużnik tam przebywał na prawach domownika. Zeznania te konweniują także z raportem i zeznaniami detektywa (...), który wykazał, że świadek G. B. (1) do dzisiaj przebywa w domu w Z. na prawach domownika. Świadek M. S. ostatecznie zeznał, że w Z. przebywał rzadko z uwagi na prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą, nie zna ludzi zwłaszcza tych napływowych, stąd jego zeznania dla rozstrzygnięcia były mało przydatne. Niewiarygodne były dla Sądu zeznania św. L. B.. Świadek jako teściowa pozwanej i matką dłużnika G. B. (1), zeznawała nielogicznie i wymijająco. Świadek G. P. jako dzielnicowy dzielnicy Z. dopiero od 2012r -nic do sprawy nie wniósł ,nie znał żadnej ze stron.

Walorem wiarygodności Sąd obdarzył zeznania prezesa powodowej spółki. Uznał je za obiektywne. O ile W. P. (2) nie pamiętał dokładnie faktów lub nie był pewien informował o tym Sąd. W 2006r W. P. (2) i św. G. B. (1) kierowali wspólnie powodową spółką jako prezesi, mieli bliskie relacje. W. P. (2) był nawet na kolacji u pozwanej i jej męża, miał zatem możliwość poczynienia obserwacji, o których zeznawał. Ponadto w swoich zeznaniach odwoływał się do innych faktów ,a to postępowań karnych, w których był słuchany na okoliczność długów G. B. (1) czy też informacji znanych z prasy czy Internetu. Nie był przy tym napastliwy w swoich zeznaniach, przedstawił sprawę spokojnie i obiektywnie.

Niewiarygodne natomiast były dla Sądu zeznania pozwanej M. B. (1). Przede wszystkim pozwana w swoich zeznaniach popadała w sprzeczności z jednej strony twierdząc, że relacje z mężem popsuły się już w 2003r., a z drugiej wskazując na zaufanie i wzajemną pomoc, którą strony sobie świadczyły w bardzo istotnych i potrzebujących zaufania sprawach. Z doświadczenia życiowego wynika, że w sprawach finansowych trudno jest o zaufanie nawet w najlepszej rodzinie, a co dopiero pomiędzy rozstającymi się małżonkami. Skoro pozwanej z mężem nie łączyłyby bliskie małżeńskie relacje to trudno jest przyjąć, że byliby w stanie się porozumieć co do wspólnego kredytu. Trudno też uznać, że wydawaliby wspólnie kolację. Gdyby pozwana z mężem nie miała bliskich relacji nie dysponowałby dokumentami, które przedłożyła do pozwu, a które udostępnił jej mąż. Przy złych relacjach zawsze istnieje ryzyko, że mogą zostać wykorzystane przeciwko osobie udostępniającej. Nie jest sprawą rzadką, że wiele współmałżonków pracując daleko od domu bywa w nim rzadko co nie świadczy o złych relacjach. Trudno podzielić zeznania pozwanej, że kredyt na działki w N. (1)zaciągnął G. B. (1), skoro pozwana była prawną właścicielką tych działek. Nie jest też wykluczone ,że środki z tego kredytu posłużyły finansowaniu nieruchomości w Z..

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

W art. 527 § 2 k.c. ustawodawca określił, iż czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny, albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności. Natomiast zgodnie z § 3 - jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

W rozpatrywanej sprawie zdaniem Sądu, spełnione zostały przesłanki roszczenia skargi pauliańskiej.

Przesłankami skargi pauliańskiej zgodnie z w/w przepisem są: dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na skutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową z pokrzywdzeniem wierzycieli, działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, wiedza lub możliwość (przy zachowaniu należytej staranności) dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią. Wskazane powyżej przesłanki spełnione być muszą łącznie, by móc skorzystać z roszczenia przewidzianego w tym przepisie uznania czynności za bezskuteczną (art. 527 § 1 k.c.). Ciężar udowodnienia wszystkich wskazanych przesłanek zgodnie z art. 6 k.c. spoczywa na wierzycielu. Ustawodawca jednak ze względu na szczególne okoliczności łagodzi przesłanki, które wierzyciel zobowiązany jest wykazać w art. 527 § 3 i art. 528 k.c.

Okoliczność istnienia wymagalnej wierzytelności strony powodowej wobec dłużnika G. B. (1) jest bezsporna. Strona powodowa jest wierzycielem G. B. (1) na podstawie wydanego wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 5.11.2009 r. i Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9.02.2010 r. Ponadto wobec umorzenia postępowania egzekucyjnego z uwagi na brak składników majątkowych, co wynika z postanowienia komornika z dnia 9.11.2010 roku, a także z powodu znacznych obciążeń hipotecznych ustanowionych na nieruchomościach stanowiących jego własność lub współwłasność, strona powodowa nie może skutecznie wyegzekwować od dłużnika przysługujących jej wierzytelności. Kolejna próba wyegzekwowania należności podjęta przez stronę powodową w 2013 roku do sygn. KM 1494/13 również okazała się nieskuteczna, a komornik umarzając postępowanie stwierdził, że stało się oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych. Ponadto jak wynika z ustaleń Sądu dłużnik G. B. (1) zawarł umowę mocą, której przeniósł na rzecz swojej żony M. B. (1) przysługujący mu udział w nieruchomości obj. KW (...). Wskutek tej czynności obdarowana M. B. (1) uzyskała korzyć majątkową, bowiem otrzymała wartościowy składnik majątkowy, a dłużnik, tym samym aktem notarialnym otrzymywał składniki majątkowe w postaci nieruchomości i udziałów w nieruchomości ale obciążone ogromną hipoteką, której pozwana się w ten sposób wyzbyła.

W ocenie Sądu doszło do pokrzywdzenia wierzyciela, bowiem nie może on skutecznie z posiadanego przez dłużnika majątku dochodzić swoich wierzytelności. Pokrzywdzenie to ogół skutków, jakie stan niewypłacalności powoduje w prawnie chronionej sferze wierzyciela. Dla wierzyciela oznacza to, że zawiódł się w nadziei na wykonanie zobowiązania, ponieważ jego wykonanie nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Z pokrzywdzeniem wierzycieli mamy do czynienia wówczas, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Artykuł 527 § 2 k.c. pokrzywdzenie wierzyciela wiąże z niewypłacalnością dłużnika lub z powiększeniem stopnia jego niewypłacalności (por. wyrok SN z dnia 9 kwietnia 2002 r., III CKN 570/2000, niepubl.). Innymi słowy pokrzywdzenie wierzycieli jest następstwem niewypłacalności dłużnika, stąd dla wykazania pokrzywdzenia wierzycieli wystarczające jest wykazanie niewypłacalności dłużnika (zob. P. Machnikowski (w:) Kodeks..., s. 947).

Postępowanie dowodowe potwierdziło, że dłużnik posiada wprawdzie stałe zatrudnienie obecnie w (...) Sfera Druku i uzyskuje pokaźne wynagrodzenie. Egzekucję wobec dłużnika prowadzi jednak również Urząd Skarbowy z tytułu zaległości podatkowych, które tylko w sprawie KM 1134/13 wynosiły ponad 110.000 zł. Stronie powodowej w planie podziału między wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji przypadła niewielka suma 39.90 zł zaliczona w całości na koszty postępowania egzekucyjnego. Natomiast posiadane przez dłużnika nieruchomości w T. i N. (1) uzyskane w drodze darowizny od pozwanej są obciążone hipoteczne, przez co strona powodowa nie ma realnych szans na zaspokojenie się z nich. Tymczasem „pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela” (por. wyrok SN z dnia 28.11.2001r., IV CKN 525/00). Powyższe w ocenie Sądu przesądza o stanie niewypłacalności dłużnika w chwili zaskarżenia czynności prawnej, wbrew argumentom podnoszonym przez pozwaną, gdyż odnosząc się do przesłanki pokrzywdzenia wierzyciela to pokrzywdzenie to należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia (wystąpienia z żądaniem uznania bezskuteczności czynności prawnej). W innym momencie nie wiadomo bowiem, czy prawo zaspokojenia doznało uszczerbku. Miarodajnie można to ocenić dopiero w chwili poszukiwania zaspokojenia (wyrok SN z dnia 22 marca 2001 r., V CKN 280/2000, LEX nr 52793 i wyrok SN z dnia 5 marca 2008 r., V CSK 471/2007, niepubl.; por. także wyrok SN z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 503/07, LEX nr 496375; wyrok SA w Katowicach z dnia 14 lutego 2008 r., V ACa 1/2008, Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych 2008, nr 2, poz. 8, s. 28; wyrok SN z dnia 16 marca 2006 r., III CSK 8/2006, OSNC 2006, nr 12, poz. 207; wyrok SN z dnia 23 lipca 2003 r., II CKN 299/2001, LEX nr 121702; wyrok SA w Warszawie z dnia 7 grudnia 1995 r., I ACr 967/95, Wokanda 1996, nr 10, s. 46; M. Sychowicz (w:) Komentarz..., s. 614; B. Łubkowski (w:) Kodeks..., s. 1245; Z. Radwański, Zobowiązania..., s. 32).

W ocenie Sądu dłużnik G. B. (1) działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Świadomość pokrzywdzenia wierzycieli istnieje, gdy dłużnik wie, że na skutek czynności prawnej określone aktywa wyjdą z jego majątku i że z tego powodu wierzyciele będą mieli trudności z zaspokojeniem, a w konsekwencji nastąpi ich pokrzywdzenie (A. Ohanowicz (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 948; M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1259).

Jak ustalono w przedmiotowej sprawie dłużnik od 2006 roku prowadził działalność handlową ze stroną powodową, w ramach której dokonywali rozliczeń za dostarczone przez stronę powodową okna. W dniu dokonywania darowizny miał świadomość istnienia wymagalnego zobowiązania wynikającego z zawartej ze stroną powodową umowy, na co wskazuje korespondencja dłużnika i strony powodowej. Miał też świadomość o licznych innych zobowiązaniach albo już wymagalnych albo w niedalekiej przyszłości. Wprawdzie wysokość tego zobowiązania na dzień dokonania darowizny nie była jednoznaczna, gdyż rozliczenia z tytułu tej umowy były skompilowane i odnosiły się do niedokładności wynikających z pomyłek dostaw, czy reklamacji, które potrącano ze wzajemnych roszczeń, a wysokość zobowiązań według rozliczeń i wezwań do zapłaty strony powodowej ulegała zmianom, to jednak dłużnik wiedział, że zobowiązanie do zapłaty realnie istnieje. Sama intratna działalność i duże z niej wpływy nie prowadziły automatycznie do wniosku, że była to działalność bezpieczna i zawsze opłacalna. Sam dłużnik wyjaśniał, że duże ryzyko wiązało się z rozliczaniem podatku VAT za zakup stolarki i następną sprzedaż jej z montażem z niższym podatkiem. Ponadto obok prowadzonej działalności gospodarczej, w ramach, której dłużnik prowadził kontakty handlowe ze stroną powodową, prowadził on w tym samym czasie inne interesy, które obarczone były znaczymy ryzykiem gospodarczym. Jak sam dłużnik wyjaśniał w swoich zeznaniach w okresie 2007/2008 roku podjął zamierzenia realizacji inwestycje polegającej na budowie i sprzedaży domów w Nawojowej i N.. W związku z powyższym zakupił działki w N., zaciągając na ten cel kredyt bankowy w znacznej kwocie około 400.000 zł oraz na realizacje zamierzenia prowadził kontakty handlowe z pożyczaniem pieniędzy od A. K.. Tym samym przyjął na siebie kolejne wysokie zobowiązania finansowe i dodatkową odpowiedzialność. Powyższe wskazuje również na fakt, że mimo, iż dłużnik posiadał znaczne dochody z prowadzonej działalności gospodarczej z 2007 roku, nie miał na tyle środków by zainwestować w nowy biznes. Dłużnik miał zatem świadomość konieczności regulacji swoich zobowiązań, w tym wynikających z nowego zamierzenia inwestycyjnego i wynikających z łączącej go ze stroną powodową umowy. Zdawał sobie również sprawę, że umową darowizny z dnia 29.02.2008r roku, zawartą w nieodległym czasie od powstania zamysłu i nowych planów inwestycyjnych oraz w trakcie łączącego stosunku umownego ze stroną powodową pozbawia się wartościowego składnika majątkowego, a zatem uszczupla swoją potencjalną wypłacalność, tym bardziej, że część podejmowanych przez niego operacji biznesowych obarczona była dużym ryzykiem. Tymczasem do przyjęcia, że dłużnik dokonywał czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, wystarczy by dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności (wyrok SA w Poznaniu z 12 maja 2005 r., I ACa 1764/04, OSA 2006, z. 3, poz. 8). Wystarcza świadomość dłużnika, że czynność prawna przez niego dokonana może spowodować dla ogółu wierzycieli niemożność zaspokojenia się. Świadomość musi istnieć w chwili dokonania czynności prawnej. (wyrok SA w Poznaniu z dnia 19 września 2006 r., I ACa 1021/05, LEX nr 298435; wyrok SA w Warszawie z dnia 19 listopada 1997 r., I ACa 737/97, Apel.-W-wa 1998, nr 4, s. 36). W ocenie Sądu dłużnik w dacie dokonywania darowizny taką świadomość posiadał. Zdaniem Sądu postępowanie dowodowe potwierdziło, że dłużnik obawiając się konsekwencji finansowych podjęcia przez siebie ryzykownych przedsięwzięć biznesowych w porozumieniu z pozwaną, postanowił zabezpieczyć ją przed swoimi wierzycielami, chroniąc majątek w N., który nabyli wspólnie już w czasie trwania rozdzielności małżeńskiej. Jak wynika z zeznań dłużnika jego przedsięwzięcia były rzeczywiście bardzo ryzykowne, bowiem w chwili obecnej jego zadłużenia są ogromne, są nie spłacane i wciąż rosną. Toczyło się przeciwko niemu wiele postępowań egzekucyjnych, które nie doprowadziły do zaspokojenia wierzycieli.

Strona powodowa powoływała się na domniemanie wynikające z art. 528 kc, który stanowi, że jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Odnosząc się do tej kwestii podkreślenia wymaga, że artykuł 528 k.c. wyłącza przesłankę złej wiary po stronie osoby trzeciej w tych przypadkach, gdy wskutek czynności prawnej z dłużnikiem osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie (zob. P. Machnikowski (w:) Kodeks..., s. 950). Korzyścią majątkową uzyskaną bezpłatnie w rozumieniu art. 528 k.c. jest każda korzyść, w zamian, za którą osoba trzecia nie spełniła ani nie zobowiązała się spełnić jakiegokolwiek ekwiwalentnego świadczenia w ramach jakiegokolwiek stosunku prawnego (por. P. Machnikowski (w:) Kodeks..., s. 950). Korzyść ta może być uzyskana w wyniku darowizny oraz każdego innego przysporzenia (B. Łubkowski (w:) Kodeks..., s. 1248), pod warunkiem ,że osoba, która dokonała tego przysporzenia, nie otrzymała w zamian korzyści majątkowej stanowiącej jego ekwiwalent (por. M. Sychowicz (w:) Komentarz..., s. 618, wyrok SN z 12 czerwca 2002 r., III CKN 1312/00, LEX nr 55503). Oceny, czy świadczenie jest ekwiwalentne należy dokonać według obiektywnych, a nie subiektywnych kryteriów, tj. woli stron stosunku zobowiązaniowego (P. Machnikowski (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2008, s. 950; M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1270 i n.). Pojęcia wzbogacenia i zubożenia należą do sfery faktów, a nie ocen. Dlatego ważne są rzeczywiste skutki gospodarcze czynności dłużnika, a nie ich postrzeganie przez strony (M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1271).

Pozwana w trakcie niniejszego postępowania powoływała się na to, iż korzyść, którą otrzymała w drodze darowizny od dłużnika nie była nieodpłatana. Dłużnik otrzymał bowiem w ramach darowizny na swoją rzecz nieruchomości lub udziały w nieruchomościach należące do pozwanej o zbliżonej wartości ekonomicznej. Podkreślenia wymaga jednak, że tym samym aktem notarialnym pozwana darowała mężowi dłużnikowi G. B. (1) 4 nieruchomości, których była właścicielką oraz udział w innej nieruchomości. Jak wynika z treści aktu notarialnego wartość przekazywanego przez dłużnika udziału pozwanej wynosiła 275.000 zł, a wartość nieruchomości oraz udziału w nieruchomości darowanych przez pozwaną dłużnikowi określono na 200.000 zł. Sąd zważył, że w dniu dokonywania rozporządzenia wszystkie nieruchomości objęte umową darowizny z dnia 29.02.2008 roku obciążone były hipotecznie. Obciążenie hipoteczne nieruchomości obj. KW (...) dotyczyło hipoteki zwykłej na kwotę 350.000 zł i hipoteki kaucyjnej na sumę 175.000 zł, a nieruchomości przekazanych przez pozwaną wykazywały obciążenia: obj KW (...) hipoteką umowną łączną kaucyjną na sumę 525.000 zł, obj. KW (...) hipoteką umowną łączną kaucyjną na sumę 525.000 zł, obj KW (...) hipoteką umowna łączną kaucyjną na sumę 525.000 zł, obj KW (...) hipoteką umowną łączną kaucyjną na sumę 525.000 zł. Z opinii sporządzonej przez A. W. na potrzeby niniejszego postępowania, a nie kwestionowanej przez strony, wynika, że na dzień darowizny udział dłużnika w nieruchomości położnej w N. na osiedlu (...) obj KW (...) wynosił 288.427,50 zł (1/2 z 576.855 zł) i nie przekraczał wartości nieruchomości położonych w N. (1) obj. KW obj KW (...), (...), (...), (...) jednak w obliczu faktu, że działki położone w Nawojowej darowane zostały dłużnikowi przez pozwaną z ogromnym obciążeniem hipotecznym, nie można przyjąć, że świadczenia były ekwiwalentne. Nie można wykluczyć, że środki na zakup nieruchomości w N. pochodziły z kredytu obciążającego nieruchomość w N. (1). Nie można dać wiary dłużnikowi i pozwanej, że pozwana miała własne środki w kwocie 200 000zł na zakup nieruchomości w N.. Nie prowadziła intratnej działalności gospodarczej ,płaca nauczyciela nie mogła pozwolić na oszczędności zwłaszcza w sytuacji gdy miała na utrzymaniu dwoje dzieci. Z uwagi właśnie na bliskie relacje małżeńskie powód ma oczywiste trudności z wykazaniem tych faktów, Na takie sytuacje ustawodawca przewidział domniemania.

Zdaniem Sądu w niniejszym postępowaniu pozwana nie obaliła domniemania wynikające go z art. 527 § 3 k.c. a nawet z art. 528 kc jako dalej idącego - wyłączającego stosowanie art. 527§ 3 k.c. w przypadku gdy bezpłatna korzyść przypadła osobie bliskiej dłużnika (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2005 r., sygn. II CK 309/05, Lex nr 188551).Nawet, gdyby przyjąć, że darowanie przez dłużnika pozwanej swojego udziału w nieruchomości objętej żądaniem pozwu nie było nieodpłatne, to przepis art. 527 § 3 k.c ustanawia domniemanie, działające na korzyść wierzyciela występującego ze skargą pauliańską. W wypadku, gdy wykaże on, że czynność prawna dokonana przez dłużnika przyniosła korzyść majątkową osobie pozostającej w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała o świadomym pokrzywdzeniu wierzyciela przez dłużnika. Domniemanie prawne przewidziane w art. 527 § 3 k.c. może być zastosowane, gdy stosunek bliskości istniał w chwili dokonywania czynności prawnej (M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1266). Domniemanie ustanowione w art. 527 § 3 k.c. jest domniemaniem usuwalnym, stąd też osoba trzecia może wykazywać, że mimo stosunku bliskości z dłużnikiem nie wiedziała o świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć- wyrok SN z 16.04.2008 r. V CSK 564/07. Pojęcie „bliskich stosunków" rozumiane jest szeroko – zarówno w piśmiennictwie, jak i orzecznictwie (W. Popiołek (w:) Kodeks..., t. II, s. 215). Wyrazem takiego zapatrywania jest zaprezentowany w judykaturze pogląd, że w art. 527 § 3 k.c. chodzi o taki stosunek bliskości między dwiema osobami, który uzasadnia przyjęcie, iż jedna z nich jest w posiadaniu informacji o obecnej sytuacji majątkowej drugiej (wyrok SN z dnia 24 kwietnia 1996 r., I CRN 61/96, OSNC 1996, nr 9, poz. 125).

Przenosząc te rozważania na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić pozwana jako małżonka dłużnika od 2004 roku nie pozostawała z nim w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, który małżonkowie wyłączyli w dniu 2.09.2004 roku, w lipcu 2005 roku dokonując podziału majątku wspólnego. Mimo, to w ocenie
Sądu małżonków łączyły relacje na tyle bliskie, że pozwana doskonale znała sytuacje majątkową i gospodarczą dłużnika oraz jego plany biznesowe oraz kondycję jego firmy. Małżonkowie stworzyli jedynie pozory, że są w separacji faktycznej. Było to tym łatwiejsze, że dłużnik z racji pracy czy prowadzonej działalności gospodarczej przebywał często poza domem. W obecnej rzeczywistości małżonkowie niejednokrotnie przebywając nawet za granicą odwiedzają dom sporadycznie i nie można z tego wywodzić twierdzeń, że są w separacji jak to usiłuje wykazać pozwana.

Pomimo wyłączenia ustroju wspólności ustawowej w 2006 roku pozwana z małżonkiem zdecydowali się na wspólny zakup nieruchomości w N.. Zeznania dłużnika i pozwanej próbujących wyjaśnić motywy takiej wspólnej inicjatywy były dla Sądu nieprawdziwe. Małżonkowie akcentowali, że to pozwana samodzielnie ze swoich środków zakupywała wykańczała dom w N., a dłużnik był jedynie figurantem potrzebnym w procedurze udzielenia kredytu. Przeczą temu zebrane dowody w postaci zaświadczeń i informacji o dochodach pozwanej oraz zasadami doświadczenia życiowego w kontekście wysokości ceny jaką rzekomo pozwana samodzielnie zapaciła za tą nieruchomość. Podobnie Sąd ocenił twierdzenia pozwanej i dłużnika, że nakłady na wykończenie domu pozwana czyniła samodzielnie bez wsparcia męża. Pozwana jak podawał dłużnik wiedziała m.in. o inicjatywie dłużnika w zakresie planów inwestycyjnych bodowy domów w N. (1)i N., gdyż w tym celu darowała mu nieruchomości w Nawojowej. Skoro pozwana znała poboczne plany biznesowe dłużnika musiała znać także jego bieżącą kondycje finansową i zobowiązania wobec strony powodowej, tym bardziej, że nie domagała się na drodze postepowania sądowego alimentów na rzecz małoletnich wspólnych dzieci małżonków. Fakt zawarcia spornej umowy darowizny świadczy o ścisłej współpracy małżonków, którzy pomagali sobie w trudnościach, utrzymując rodzinne i przyjacielskie stosunki. Pozwana przy dołożeniu należytej staranności mogła zatem dowiedzieć się o ryzykownych działaniach dłużnika oraz o jego realnych zobowiązaniach wobec strony powodowej.

W tym stanie rzecz powództwo uwzględniono.

O kosztach postępowania Sąd orzekł zgodnie z wyrażoną w art. 98 kpc zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, zasądzając od pozwanej na rzecz strony powodowej uiszczoną opłatę od pozwu w kwocie 19.575 zł koszty zastępstwa prawnego w kwocie 7217 zł, oraz uiszczoną przez zaliczkę na koszt opinii biegłego w kwocie 1500 zł. Wobec tymczasowego pokrycia ze środków budżetowcy częściowego wynagrodzenia biegłego w kwocie 1246,56 zł, Sąd nakazał ściągnąć ją od pozwanej na rzecz SP.

SSO Maria Tokarz