Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Wiesława Buczek – Markowska

Sędziowie: SO Agnieszka Bednarek – Moraś

SO Tomasz Szaj (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 17 marca 2015 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko M. L.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

na skutek zażalenia pozwanego

na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 21 listopada 2014 r. , sygn. akt I C 2410/14

I.  zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia oddala;

II.  rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawia sądowi rejonowemu.

(...)

Sygn. akt II Cz 307/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 listopada 2014 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie udzielił uprawnionemu zabezpieczenia roszczenia przeciwko obowiązanemu M. L. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty z dnia 11 grudnia 2013r. wydanego przez Sąd Rejonowy Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w sprawie I NC 1351/13, poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego pod sygnaturą akt KM 3848/14 prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie R. W..

Uzasadniając powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy wskazał, że przesłanki udzielenia zabezpieczenia reguluje art. 730 i nast. k.p.c. Przepis art. 730 § 1 k.p.c. stanowi, że w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia (art. 730 ¹ § 1 k.p.c.). Zasady ustalania istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia określa § 2 art. 730 ¹ k.p.c., w myśl którego interes taki istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Sposoby udzielenia zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych, jakim jest m.in. dochodzone w niniejszej sprawie roszczenie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, określa art. 755 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem jeśli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni nie wyłączając sposobów przewidzianych do zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. W szczególności sąd może zawiesić egzekucję lub postępowanie wykonawcze (pkt 3).

Roszczenia o pozbawienia tytułu wykonawczego zgodnie z art. 2 § 1 k.p.c. w zw. z art. 840 § 1 k.p.c. – można dochodzić przed sądem powszechnym. We wskazanym powyżej artykule w punktach od 1 do 3 w sposób enumeratywny zostały wymienione przesłanki uzasadniające żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności. Przy tym zgodnie z punktem 2 Dłużnik może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności miedzy innym jeżeli: po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

W ocenie sądu rejonowego uprawniony uprawdopodobnił okolicznościami przytoczonymi w pozwie i załączonymi do niego dokumentami, że przedmiotowe powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności może okazać się zasadne. Przywołał bowiem okoliczności objęte dyspozycją przepisu art. 840 § 2 k.p.c. Zgodnie z przywołanym uregulowaniem dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności między innymi wówczas, kiedy po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. Niewątpliwie do tego rodzaju zdarzeń należy umorzenie wierzytelności. Taki zaś skutek na zasadzie art. 498 § 2 k.c. wiąże się ze skutecznym oświadczeniem o potrąceniu wierzytelności. A. K. powołał się na pisemne oświadczenie w przedmiocie potrącenia złożone już po powstaniu tytułu egzekucyjnego. Uprawniony przedstawił dokument świadczący, iż przesłał pozwanemu pismo zawierające oświadczenie o potrąceniu w dniu 8 listopada 2014r.. Wskazała też na czynność prawną, z której wywodził istnienie przysługującej mu wobec pozwanego wierzytelności -umowę najmu z dnia 4 grudnia 2012r., której kopię dołączył do pozwu.

Nie przesądzając więc o zasadności roszczenia uprawnionego, w szczególności w związku możliwością zgłoszenia określonych zarzutów przez stronę pozwaną w toku dalszego procesu, należało stwierdzić, iż na obecnym etapie postępowania powództwo zostało wystarczająco uprawdopodobnione w rozumieniu art. 730 ¹ § 1 k.p.c.

W ocenie Sądu Rejonowego została również spełniona druga przesłanka określona w art. 730 ¹ §1 k.p.c., której kumulatywne wystąpienie jest konieczne dla udzielenia zabezpieczenia, a mianowicie uprawdopodobnione zostało, że brak zabezpieczenia mógłby uniemożliwić lub poważnie utrudnić wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwić lub utrudnić osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Uprawniony uprawdopodobnił bowiem, że brak zabezpieczenia skutkowałby obciążeniem jej majątku w zakresie kwoty objętej tytułem wykonawczym w wyniku przeprowadzenia dalszych czynności egzekucyjnych. W takiej sytuacji cel roszczenia o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności zostałby zniweczony, a uprawniony musiałaby domagać się zaspokojenia występując z odrębnymi roszczeniami.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył pozwany, zaskarżając je w całości i domagając się jego uchylenia.

Wskazał, że powód nie uprawdopodobnił swego roszczenia, gdyż przedstawił wyłącznie zarzut potrącenia swej wierzytelności w postaci kary umownej w kwocie 15 000,- zł, natomiast nakaz zapłaty obejmuje oprócz kwoty 15 000,- zł także odsetki oraz koszty postępowania w kwocie 3 167,- zł. Tym samym w ocenie pozwanego roszczenie nie zostało uprawdopodobnione, skoro powód domaga się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w całości, a z drugiej strony przywołuje okoliczności wskazujące na rzekome wygaśnięcie jedynie części wierzytelności stwierdzonej tym tytułem.

Ponadto pozwany zarzucił, że dokonane przez Sąd I instancji zabezpieczenie zostało dokonane z naruszeniem art. 730 ¹ § 3 k.p.c., zgodnie z którym, przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę. Wobec sformułowania zarzutu jedynie częściowego potrącenia zbędne było zawieszanie postępowania egzekucyjnego w całości.

Ponadto dokonane przez powoda potrącenie nie było zdarzeniem powstałym po powstaniu tytułu wykonawczego, gdyż ta sama wierzytelność została przez powoda już przywołana w piśmie z dnia 12 czerwca 2013 roku jako przedmiot potrącenia. Oświadczenie o potrąceniu zostało zatem złożone jeszcze przed wydaniem przez Sąd nakazu zapłaty. Tym samym zdarzenie w postaci złożenia oświadczenia o potrąceniu nie nastąpiło po powstaniu tytułu egzekucyjnego czy też po zamknięciu rozprawy (art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.). Oświadczenie powoda z dnia 8 listopada 2014 roku jest oświadczeniem powtórzonym, świadomie i celowo złożonym tylko po to, aby stworzyć pozory rzekomego wystąpienia przesłanek uzasadniających wystąpienie z powództwem opozycyjnym.

Pozwany przywołał uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 roku, III CZP 16/12 wskazując, że nie jest dopuszczalne oparcie powództwa przeciwegzekucyjnego na zarzucie spełnienia świadczenia, gdy zarzut ten mógł być podniesiony w sprawie. Oświadczenie powoda o potrąceniu mogło zaś być przedmiotem rozpoznania w sprawie, w której wydano tytuł wykonawczy, a jedynie na skutek zaniedbań powoda nie było.

Pozwany wskazał, że powód podejmuje działania mające na celu utrudnianie pozwanemu zaspokojenia przysługujących mu wierzytelności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie pozwanego okazało się uzasadnione.

Postępowanie zabezpieczające jest postępowaniem o szczególnym charakterze albowiem obliguje Sąd do oceny przesłanek wskazanych wyłącznie przez powoda, nie umożliwiając pozwanemu odniesienia się do nich. Odniesienie to może nastąpić najwcześniej na etapie postępowania zażaleniowego. Tym samym obowiązkiem powoda jest wykazanie szczególnej staranności w formułowaniu i przedstawianiu swych żądań. Oceny wniosku o udzielenie zabezpieczenia należy zaś dokonywać przez pryzmat twierdzeń pozwu.

W niniejszej sprawie niewątpliwie powód pomimo enigmatycznego i nieprecyzyjnego sformułowania zawartego w pozwie dołączył do pozwu oświadczenie z dnia 8 listopada 2014 roku o potrąceniu obejmujące wierzytelność powoda z tytułu kary umownej w kwocie 15 000,- zł oraz wierzytelność w kwocie 7 222,82 zł z tytułu zobowiązania wynikającego z pkt 4d umowy – obowiązek zapłaty 20% wartości szkody.

Odnosząc się do kwestii potrącenia kary umownej w kwocie 15 000,- zł podzielić należy stanowisko pozwanego, że oświadczenie z dnia 8 listopada 2014 roku zostało sporządzone i przedstawione Sądowi celem wykreowania podstawy wskazanej w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. Pozwany przedłożył bowiem wcześniejsze oświadczenie powoda zawierające oświadczenie o potrąceniu. Wbrew stanowisku powoda przedstawionym w odpowiedzi na zażalenie w tym zakresie nie sposób uznać, że oświadczenie z dnia 8 listopada 2014 roku jest oświadczeniem o treści odmiennej niż oświadczenie z dnia 12 czerwca 2013 roku. Oba oświadczenia dotyczą bowiem tej samej wierzytelności. Nie sposób jest skutecznie dwukrotnie potrącić tej samej wierzytelności, zaś powód nie wykazał, aby oświadczenie z dnia 12 czerwca 2013 roku było nieważne bądź wadliwe. Skoro więc powód złożył oświadczenie o potrąceniu w dniu 12 czerwca 2013 roku, nie uprawdopodobnił, że wierzytelność przysługująca pozwanemu wygasła na skutek oświadczenia z dnia 8 listopada 2014 roku, a zatem przedłożony dokument jest niewystarczający dla stwierdzenia faktu wygaśnięcia roszczenia pozwanego w zakresie kwoty 15 000,- zł.

Powyższa okoliczność jest istotna również w kontekście dopuszczalności rozpoznania kwestii potrącenia jako podstawy pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Trafnie bowiem pozwany zarzuca brak podstaw do zastosowania powyższej regulacji. Gramatyczna wykładnia przepisu może prowadzić do wniosku, że zarzut wykonania zobowiązania stanowi skuteczną podstawę powództwa opozycyjnego w każdym wypadku, gdy nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie, także wówczas, gdy dłużnik bez usprawiedliwionej przyczyny (tak jak w tej sprawie) zaniechał jego podniesienia w postępowaniu rozpoznawczym. Wniosek taki wypada uznać za nieuprawniony, ponieważ nie daje się pogodzić z konsekwencjami materialnej prawomocności orzeczenia sądowego (art. 365 § 1). Jak podkreśla H. P. ([w:] (...)) ze względu na to, że art. 840 § 1 pkt 2 odnosi się tylko do zdarzeń powstałych po powstaniu tytułu egzekucyjnego, zarzut wykonania zobowiązania może dotyczyć tylko okresu po powstaniu tego tytułu, a gdy tytuł egzekucyjny stanowi orzeczenie sądowe - okresu po zamknięciu rozprawy (art. 316 § 1).

Takie stanowisko znalazło potwierdzenie w nowszym orzecznictwie. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia (...) stwierdził, że podstawą powództwa opozycyjnego przewidzianą w art. 840 § 1 pkt 2 in fine k.p.c. jest nierozpoznanie przez sąd zarzutu spełnienia świadczenia, zgłoszonego przed zamknięciem rozprawy. W uzasadnieniu powyższej uchwały wyjaśniono, że przyczyna nierozpoznania wspomnianego zarzutu może być dwojaka. Po pierwsze może być następstwem przeoczenia sądu, a po drugie oceny, że jego rozpoznanie jest niedopuszczalne z przyczyny spóźnionego zgłoszenia, czyli z powodu tzw. prekluzji procesowej (art. 207 § 6art. 493 § 1 i art. 503 § 1 k.p.c.). Odnosi się to również do wypadków, kiedy rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym, np. przez wydanie nakazu zapłaty. Podstawą takiego powództwa nie może być natomiast twierdzenie dłużnika o spełnieniu świadczenia, jeżeli nie podnosił tego w postępowaniu rozpoznawczym , w tym nie skorzystał z prawa do wnoszenia środków odwoławczych lub innych środków zaskarżenia. Uściślenia tego poglądu dokonał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia (...), w której stwierdził, że oparcie powództwa przeciwegzekucyjnego na zarzucie spełnienia świadczenia (art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.) jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy zarzut ten - ze względu na ustanowiony ustawą zakaz - nie mógł być rozpoznany w sprawie, w której wydano tytuł egzekucyjny. Aczkolwiek powód nie powołał jako podstawy pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego powyższej podstawy niemniej jednak kwestia ta wymagała rozważenia z uwagi na zarzuty pozwanego.

Zgodnie z art. 3 k.p.c. strony obowiązane są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. Zatajenie przez powoda oświadczenia z dnia 12 czerwca 2013 roku podważa wiarygodność składanych przez niego oświadczeń. Ponadto w myśl art. 843 § 3 k.p.c. w pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. Powód w toku postępowania jest reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, zaś podstawą pozwu w niniejszej sprawie niewątpliwie nie były kwestie związane z potrąceniem jakiejkolwiek innej kwoty poza kwotą 15 000,- zł.

Dodatkowo zaś odnosząc się do kwestii potrącenia pozostałych należności przysługujących pozwanemu na podstawie nakazu zapłaty z dnia 11 grudnia 2013 roku (poza kwotą 15 000,- zł) uznać należy, że powód nie uprawdopodobnił w niniejszej sprawie, że dokonał skutecznego potrącenia wierzytelności mu przysługującej z wierzytelnością pozwanego. O ile bowiem wierzytelność pozwanego jest niewątpliwa gdyż wynika z prawomocnego orzeczenia Sądu o tyle powód nie przywołał w pozwie żadnych dowodów i okoliczności potwierdzających, że przysługuje mu wobec pozwanego inna wierzytelność niż kwota 15 000,- zł kary umownej. Dopiero w odpowiedzi na zażalenie powód wskazał, że z oświadczenia z dnia 8 listopada 2014 roku wynika, iż potrącił jeszcze kwotę 7 222,82 zł tytułem zobowiązania wynikającego z pkt 4d umowy – zapłaty 20% wartości szkody. Niemniej jednak powód nie uprawdopodobnił w żaden sposób, iż przysługuje mu taka wierzytelność wobec pozwanego. O ile bowiem istotnie uprawdopodobnił, że doszło do uszkodzenia pojazdu, co zresztą nie jest kwestionowane, o tyle nie naprowadził żadnych dowodów mogących potwierdzić wysokość należności przysługujących mu na podstawie pkt 4 d umowy. W konsekwencji poza własnym oświadczeniem nie przedstawił żadnych środków dowodowych pozwalających stwierdzić, że faktycznie przysługuje mu wobec pozwanego wierzytelność w kwocie 7 222,82 zł. W konsekwencji brak jest podstaw do przyjęcia, że powód uprawdopodobnił swe roszczenie również w tym zakresie.

Podzielić należy pogląd pozwanego, iż jego wierzytelność wynika z prawomocnego orzeczenia sądowego, które winno być zrealizowane. Odmowa bądź wstrzymanie wykonania takiegoż orzeczenia może mieć miejsce jedynie w ściśle określonych w kodeksie postępowania cywilnego okolicznościach.

Z tych to względów uznając ostatecznie w kontekście dowodów przedłożonych wraz z zażaleniem, że powód nie uprawdopodobnił swego roszczenia w stopniu wystarczającym do udzielenia zabezpieczenia (art. 730 ¹ § 1 k.p.c.), na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. należało zmienić zaskarżone postanowienie i wniosek o udzielenie zabezpieczenia oddalić.

(...)

(...)

1.  (...)

2.  (...)

(...)

(...)

3.  (...)

4.  (...)

(...)