Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Janusz Adamski

Sędziowie: SO Marek Podwójniak (spraw.)

SR del. Arleta Puzder

Protokolant: sekr. sąd. Monika Szukalska

przy udziale oskarżyciela prywatnego I. C.

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2015 r.

sprawy P. B., E. B., D. C., G. G., K. K. (1), G. M., K. M., A. S.

oskarżonych z art. 212 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżycielki prywatnej

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 13 maja 2015 r. sygn. akt II K 581/13

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. oraz art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 636 § 3 k.p.k. :

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok,

2.  zasądza od I. C. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 60 ( sześćdziesiąt) złotych tytułem opłaty za II instancję,

3.  zasądza od I. C. na rzecz :

- G. M. kwotę 1000(jeden tysiąc) złotych,

- A. S. kwotę1000(jeden tysiąc) złotych,

- G. G. kwotę1000(jeden tysiąc) złotych,

- K. M. kwotę 1000(jeden tysiąc) złotych,

- E. B. kwotę 1000(jeden tysiąc) złotych,

- D. C. kwotę 1000(jeden tysiąc) złotych,

- K. K. (1) kwotę 1000(jeden tysiąc) złotych,

- P. B. kwotę1000(jeden tysiąc) złotych

tytułem poniesionych przez oskarżonych w postępowaniu odwoławczym kosztów procesu.

Sygn. akt II Ka 180/15

UZASADNIENIE

W postępowaniu karnym prowadzonym z oskarżenia prywatnego w sprawie o sygnaturze akt II K 581/13 Sądu Rejonowego w Wieluniu I. C. zarzuciła G. M., A. S., G. G., K. M., E. B., D. C., K. K. (1) oraz P. B., że:

w miesiącu lipcu 2012 r. w W., woj. (...), wspólnie i w porozumieniu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w piśmie datowanym na dzień 06 lipca 2012 r. kierowanym do Związku (...) Oddział w W. pomówili I. C., ówczesną nauczycielkę Szkoły Podstawowej w W., o takie postępowanie i właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej i narazić ją na utratę zaufania potrzebnego dla wykonywania przez nią zawodu nauczyciela poprzez przedstawienie niezgodnych z prawdą oświadczeń a to, że wymieniona dopuściła się pomówień, fałszywych oskarżeń, różnego typu manipulacji i mobbingu w stosunku do innych nauczycieli Szkoły Podstawowej w W.,

tj. o dokonanie czynu zabronionego określonego w art. 212 § 1 kk.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Wieluniu z dnia 13 maja 2015 roku (wydanym w sprawie II K 581/13) oskarżonych G. M., A. S., G. G., K. M., E. B., D. C., K. K. (1) oraz P. B. uniewinniono od dokonania zarzucanego im czynu. Zasądzono także od oskarżycielki prywatnej I. C. na rzecz wszystkich oskarżonych poniesione przez nich koszty procesu w wysokości po 1.500 złotych na rzecz każdego z nich. Ponadto oskarżycielkę prywatną obciążono kosztami procesu i zasądzono od niej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 60 złotych tytułem opłaty oraz 223 złote tytułem zwrotu wydatków.

Wyrok ten zaskarżony został przez pełnomocnika oskarżycielki prywatnej w całości, który w złożonej apelacji zarzucił mu:

1)  błędy w ustaleniach faktycznych sprawy, przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia, a polegające na niesłusznym uznaniu, iż pismo oskarżonych z dnia 06 lipca 2012 r., skierowane do Związku (...) Oddziału w W., kuratorium oraz Urzędu Gminy w W., było działaniem „w granicach prawa” i w celu „chęci uzyskania pomocy odnośnie konfliktowej sytuacji panującej w ich szkole”, podczas gdy treść przedmiotowego pisma, nie pozostawia żadnych wątpliwości, dla każdej , rozsądnie interpretującej ten tekst osoby, że z chęcią pomocy nie miało to nic wspólnego i było jedynie bezprawnym atakiem na osobę I. C. z zamiarem i w celu jej zdegradowania w opinii środowiska nauczycielskiego oraz opinii publicznej, a które to błędy w ustaleniach miały istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, albowiem na ich podstawie Sąd Rejonowy w Wieluniu przyjął, iż zachowanie oskarżonych stanowiło „kontratyp pozaustawowy” w postaci realizacji prawa do krytyki zamiast uznać, iż stanowiło ono zarzucane oskarżonym przestępstwo zniesławienia z art. 212 § 1 k.k. (art. 438 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 485 k.p.k.);

2)  obrazę przepisu postępowania – art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez niedostateczne wyjaśnienie, na jakich to podstawach, sąd I instancji, odmówił waloru wiarygodności dla sprawy: prywatnej opinii dr J. P. (biegła sądowa Sądu Okręgowego w Olsztynie i O.) z dnia 27 listopada 2014 r. dowodzącej pomawiającego charakteru tekstu pisma oskarżonych z dnia 06 lipca 2012 r., pismu Związku (...) dla (...) Szkoły Podstawowej w W. z dnia 09 sierpnia 2012 r. wykluczającemu przyjęcie pisma oskarżonych jako „wołania o pomoc”, zeznaniom K. S. w zakresie odmowy udzielenia odpowiedzi na pytanie dotyczące pisma (...) z dnia 09 sierpnia 2012 r., którego była autorką, a które zawierało jednoznaczną interpretację pisma nauczycieli z dnia 06 lipca 2012 r. jako wyrazu braku dobrej woli i stwierdzało, iż to pani I. C. jest osobą „mobbingowaną” w szkole w W., zeznaniom A. P. (1) wskazującym na to, iż I. C. przedstawiona została w piśmie z dnia 06 lipca 2012 r. jako „czarna owca”, a pismo to nie było wołaniem o pomoc, zeznaniom M. G., iż pismo oskarżonych wyrażało „niechęć, żeby przeszła do szkoły w Ł.” oraz zeznaniom świadków: F. B., E. G. (wprost twierdzącej, iż słyszała, że było to „polowanie na czarownice”), A. C., A. N. i S. J. w zakresie podawanych przez tych świadków okoliczności, świadczących o utracie zaufania i negatywnym odbiorze I. C. w opinii środowiska lokalnego, dodając, że obraza ta jednocześnie ma istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, albowiem wskazywać może, iż odmowa poważnego potraktowania w/w środków dowodowych, doprowadziła do błędnego ukształtowania przekonania Sądu I instancji na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, co prowadzi do obrazy art. 7 k.p.k., art. 92 k.p.k., art. 410 k.p.k.;

3)  naruszenie przepisu postępowania – art. 424 § 1 pkt 2 k.p.k. – poprzez brak wskazania podstawy prawnej wydanego orzeczenia i jej wyjaśnienia.

W oparciu o tak przedstawione zarzuty pełnomocnik I. C. wniósł o zmianę w całości zaskarżonego wyroku i „skazanie oskarżonych zgodnie z wnioskami oskarżycielki prywatnej zawartymi w prywatnym akcie oskarżenia”, dopełnionymi twierdzeniami na ostatniej rozprawie przed Sądem Rejonowym w Wieluniu oraz zasądzenie od oskarżonych na rzecz oskarżycielki prywatnej kosztów procesu I. i II. instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesiona w rozpatrywanej sprawie apelacja w żadnym stopniu nie zasługuje na uwzględnienie. Podniesione w tym środku odwoławczym argumenty winny ujmowane być w kategoriach pozbawionej podstaw polemiki z prawidłowymi ustaleniami organu ferującego zaskarżony wyrok, który to sąd w sposób zgodny z obowiązującymi regułami procedury karnej zgromadził i ocenił zebrany materiał dowodowy ujmując te dowody w określone materialnym prawem karnym ramy.

W uzasadnieniu wyroku dokonano zwięzłej, ale również szczegółowej analizy wszelkich istotnych w sprawie faktów. Organ ferujący zaskarżony wyrok w sposób w pełni przekonujący a przy tym zgodnie ze wskazaniami wiedzy i życiowego doświadczenia przedstawił, na jakich przesłankach faktycznych i prawnych oparł przekonanie odnośnie wiarygodności tych dowodów, jakie włączył do faktycznej podstawy orzeczenia i wskazał, dlaczego nie dał wiary pozostałym dowodom. Wnioski ocenne – wbrew twierdzeniom autora apelacji – wyprowadzone zostały przez ten sąd z całokształtu okoliczności ujawnionych w trakcie przewodu sądowego (zgodnie z art. 410 kpk), stosownie do dyrektyw prawdy ( art. 2§ 2 kpk) i bezstronności (art. 4 kpk), a przez to nie wykraczają one poza granicę ocen zakreślonych dyspozycją art. 7 kpk.

Odnosząc się do podniesionego w apelacji pełnomocnika oskarżycielki prywatnej zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych w żadnym wypadku nie można się z nimi zgodzić. W pierwszej kolejności podkreślić należy, że zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie może sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu wyrażonymi w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, lecz musi zmierzać do wykazania, jakich konkretnie uchybień w zakresie logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego dopuścił się Sąd w ocenie materiału dowodowego. Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom Sądu orzekającego odmiennego poglądu w kwestii ustaleń faktycznych, opartego na innych dowodach od tych, na których oparł się Sąd I instancji nie może prowadzić do wniosku o popełnieniu przez ten sąd błędu w ustaleniach faktycznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 27 kwietnia 2006 r. w sprawie II AKa 80/06 opubl. System Informacji Prawniczej LEX nr (...), wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 24 czerwca 2015 r. II AKa 110/15 System Informacji Prawniczej LEX nr (...)).

Za chybiony należy uznać także zarzut naruszenia art. 7 k.p.k., który zawiera zasady jakimi powinny kierować sądy podczas oceny dowodów. W swojej apelacji pełnomocnik oskarżycielki prywatnej nie przedstawił argumentów, które mogłyby skutecznie podważyć stanowisko Sądu I instancji. Wniesiony środek odwoławczy sprowadza się w istocie do odmiennej oceny zgromadzonych w niniejszym postępowaniu dowodów. Prawem oskarżycielki jest dokonywanie innej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, nie oznacza to jednak w żadnym razie, iż taką ocenę powinien podzielać sąd orzekający. Organ meriti miał w polu widzenia wszystkie ujawnione dowody, których ocena w pełni chroniona jest zasadą, o jakiej mowa w przepisie art. 7 k.p.k., co pozwoliło na dokonanie niesprzecznych z logiką i doświadczeniem życiowym ustaleń faktycznych, a w konsekwencji nadanie zachowaniu oskarżonych właściwej oceny prawnej. Wybór wiarygodnych źródeł dowodowych jest domeną organu ferującego zaskarżony wyrok. Musi być on jednak w sposób logiczny i wyczerpujący - z uwzględnieniem wiedzy i doświadczenia życiowego - argumentowany, co czynione jest w uzasadnieniu wyroku. Inaczej mówiąc w myśl zasady swobodnej oceny dowodów (określonej w art. 7 k.p.k.) sąd wyrokujący spośród sprzecznych ze sobą elementów materiału dowodowego (w tym zeznań oskarżycielki prywatnej, zeznań świadków czy wyjaśnieniami oskarżonych) ma prawo jednym dać wiarę, a innym wiarygodności odmówić. Stąd, sąd I instancji mógł całkowicie odrzucić zeznania niektórych świadków jako nieistotne i niewnoszące nic do sprawy. Mógł także uznać za nieistotną dla rozstrzygnięcia sprawy prywatną opinię językową załączoną do akt przez oskarżycielkę prywatną, która stanowiła jedynie dowód prywatny, który powstał dla celów niniejszego postępowania. Z powinności tej Sąd Rejonowy w pełni się wywiązał. Sąd odwoławczy w pełni podziela stanowisko Sądu meriti, że ujawnione i poddane wszechstronnej analizie dowody, nie dostarczyły podstaw do przypisania oskarżonym sprawstwa występku z art. 212 § 1 k.k.

Sąd meriti słusznie uznał zeznania wszystkich oskarżonych za wiarygodne jako korelujące ze sobą, a także zgodne z ustalonym stanem faktycznym. Wszyscy oskarżeni podkreślali, że nie mieli na celu znieważenia pani I. C., a chcieli zwrócić się drogą administracyjną o pomoc i reakcję na trwający w szkole konflikt. Za wiarygodne zostały także uznane zeznania pokrzywdzonej – opisujące okoliczności kierowanych przez nią skarg do organów gminy i przeprowadzanych z jej inicjatywy kontroli w szkole oraz okoliczności, w jakich napisała artykuł pt.: „Nie rozumiem postawy dyrektora”. Świadkowie, którzy zeznawali w niniejszej sprawie potwierdzali konflikt panujący w szkole między nauczycielami, co jak słusznie ocenia sąd meriti stanowiło punkt wyjścia i istotę do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Jednakże szeroki kontekst tej sprawy i szczegóły trwającego konfliktu nie mogą przesłaniać głównej osi sprawy, a więc treści pisma wysłanego do Związku (...) Oddział w W., jakie zostało poddane prawidłowej analizie sądu rejonowego, który najpierw dość obszernie przedstawił stanowisko judykatury na temat przestępstwa zniesławienia, a następnie wskazał, dlaczego oskarżeni swoim zachowaniem nie wypełnili dyspozycji zawartej w art. 212 § 1 k.k. i w związku z tym należało ich uniewinnić od dokonania zarzucanego im czynu.

Odnieść należy się także do zarzutów naruszenia norm określonych w art. 92 k.p.k. oraz 410 k.p.k. W pierwszej kolejności, konieczne jest wskazanie, że przepis z art. 410 k.p.k. jest przepisem szczególnym względem art. 92 k.p.k., gdyż odnosi się do dowodów ujawnionych na rozprawie, a art. 92 k.p.k. w sposób ogólny odnosi się do całości ustaleń faktycznych stanowiących podstawę orzeczenia sądu na każdym etapie postępowania. ( za: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 03 grudnia 2014 r., sygn. akt II Aka 160/14, System Informacji Prawniczej LEX nr 1659090). W badanym postępowaniu nie było sytuacji, w której sąd nie przeprowadził jakiegoś dowodu, a następnie oparł na tej podstawie ustalenia faktyczne (na marginesie, do takiej sytuacji może dojść w przypadku kiedy postępowanie sądowe poprzedzone jest prowadzonym przez inne organy postępowaniem przygotowawczym). Ponadto warto wskazać, za Sądem Najwyższym, że norma art. 410 k.p.k. nie może być rozumiana w ten sposób, że każdy z przeprowadzonych dowodów ma stanowić podstawę ustaleń faktycznych. Nie stanowi więc naruszenia tego przepisu dokonanie oceny materiału dowodowego przeprowadzonego lub ujawnionego na rozprawie w sposób odmienny od subiektywnych oczekiwań stron procesowych. (za: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2015 roku, sygn. akt V KK 276/14, System Informacji Prawniczej LEX nr 1622349). Zatem przedstawiona przez oskarżycielkę prywatną i jej pełnomocnika interpretacja zdarzeń przedstawiona w toku postępowania sądowego oraz w środku odwoławczym nie musi być podzielana przez orzekające w sprawie sądy.

W takim ujęciu w żaden sposób nie może zasługiwać na aprobatę zarzut naruszenia prawa procesowego polegający na niedostatecznym wyjaśnieniu odmowy waloru relewantności takim dowodom jak „prywatna opinia” biegłej sądowej J. P., czy też zeznaniom wskazanych w apelacji świadków (A. P. (2), M. G., A. C., A. N. oraz S. J.). W pierwszym elemencie podkreślić należy, iż dopiero po zmianie procedury karnej (obowiązującej od II półrocza bieżącego roku) tego rodzaju dokument nabrał określonej wagi dowodowej. Wcześniej, a więc w czasie ferowania zaskarżonego wyroku – taka „prywatna opinia” stanowiła jedynie informację o dowodzie, jaki mógłby być przeprowadzony. Dopiero po 01.07.2015 r. istnieje możliwość „wykorzystania” takiej opinii, tyle że zgodnie z art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 27 września 2013 roku „o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 1247 z 2013 r. z późń. zm.) w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy wniesiono do sądu akt oskarżenia art. 452 k.p.k. stosuje się w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2015 r., w którym to postępowaniu odwoławczym nie przeprowadza się postępowania dowodowego co do istoty sprawy. Z kolei zarzut odnośnie wskazanych osobowych źródeł dowodowych również nie może być uznany za uzasadniony. Przecież wybór wiarygodnych źródeł dowodowych jest prerogatywą organu z dowodami się stykającego i to ten sąd ma prawo – z zachowaniem reguł procesu karnego do przyjęcia za wiarygodne określonych dowodów oraz do odrzucenia dowodów pozostałych. Jedynie jego powinnością jest określenie podstaw tak przedstawionego stanowiska. Z zadania tego organ meriti w sposób należyty się wywiązał i brak jest podstaw aby w sposób racjonalny kwestionować dokonany przez ten sąd wybór dowodów stanowiących postawę poczynionych ustaleń faktycznych.

Zawarty w środku odwoławczym ostatni zarzut naruszenia art., 424 § 1 pkt 2 k.p.k. również nie znajduje uzasadnienia. Sąd rejonowy w swoim uzasadnieniu wskazał na podstawę orzeczenia, jaką jest art. 212 § 1 k.k., a także podał dlaczego zachowaniu oskarżonych nie można przypisać bezprawnego charakteru. Nie znalazł zatem podstaw do przypisania oskarżonym występku zniesławienia, które musi objawiać się umyślnym działaniem, a sprawca musi mieć świadomość, że jego wypowiedź zawiera zarzut zniesławiający pod adresem innej osoby. Wskazał, że działanie oskarżonych nie było nakierowane na znieważenie pani I. C., a stanowiło odpowiedź na zarzuty wysunięte przez oskarżycielkę prywatną w opublikowanym przez nią tekście, w którym chociaż nie odnosiła się ona personalnie do nauczycieli, to zarzucała nieprawidłowości w funkcjonowaniu szkoły. Nauczyciele nie zgadzając się z tym tekstem już w kilka dni po nim wysłali list do Związku (...), organów gminy oraz kuratorium oświaty. Ich celem było uzyskanie pomocy, bowiem uznali, że trwający od dłuższego czasu konflikt musi się skończyć, a ich pismo zostało skierowane do organów związanych z funkcjonowaniem szkoły, uruchamiający tryb administracyjny, tak jak w swoich wcześniejszych pismach czyniła oskarżycielka prywatna.

Mając na względzie przedstawioną argumentację zaskarżony wyrok utrzymano w mocy.

Marginalnie jedynie podkreślić należy – z uwagi na zawarte w środku odwoławczym żądanie wydania w postępowaniu apelacyjnym wyroku reformatoryjnego poprzez skazanie oskarżonych – że postulat ferowania takiego rozstrzygnięcia pozostaje w jaskrawej sprzeczności z przepisem art. 454 § 1 k.p.k., który to przepis obowiązywał również przed nowelizacją Kodeksu postępowania karnego, jaka weszła w życie w dniu 01 lipca 2015 roku.

O kosztach sądowych postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 636 § 3 k.p.k. zasądzając od I. C. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 60 złotych tytułem opłaty za II instancję ( której wysokość ustalono w oparciu o art. 8 i art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku „o opłatach w sprawach karnych” – Dz.U. Nr 49 , poz. 223 z 1983 r. ze zm.).

Sąd zasądził także od I. C. na rzecz oskarżonych: G. M., A. S., G. G., K. M., E. B., D. C., K. K. (1) oraz P. B. po 1000 złotych dla każdego z nich tytułem poniesionych przez oskarżonych w postępowaniu odwoławczym kosztów procesu (która to kwota pozostaje w zgodzie z § 14 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 z 2002 r. ze zm.).