Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 sierpnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Rosłoń

Protokolant: Irena Prochowicz

po rozpoznaniu w dniu 28 sierpnia 2013 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek odwołania K. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 11 kwietnia 2013 roku

Nr (...)

I. Zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje K. S. od dnia 16 lutego 2013 roku prawo do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

II. Orzeka, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności
za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

sygn. akt V U 715/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. odmówił przyznania K. S. prawa do emerytury
w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach, z uwagi
na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, przewidzianych przepisami ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity
Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Organ rentowy wskazał,
że z przedstawionych dokumentów wynika, iż wnioskodawca na dzień 1.01.1999 r. udowodnił wymagany okres składkowy i nieskładkowy, natomiast nie udowodnił wymaganych co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach- udowodnił 14 lat 11 miesięcy i 15 dni. Z aneksu
do powyższej decyzji wynika, że okres pracy od 1 sierpnia 1976 r. do 31 grudnia 1976 r. kiedy wnioskodawca pełnił obowiązki zastępcy kierownika Obwodu (...) w W. oraz okres od 1 listopada 1981 r. do 28 lutego 1990 r. kiedy był zatrudniony na stanowisku zastępcy kierownika tego Obwodu nie zostały uznane jako okresy pracy w szczególnych warunkach ponieważ wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośredniego dozoru inżynieryjno – technicznego przy budowie, remontach i utrzymaniu dróg. Z przedłożonego zakresu obowiązków wynika, że wykonywał on inne prace niż wymienione w wykazie A dziale XIV pkt 24 w/w rozporządzenia.

K. S. złożył odwołanie od tej decyzji. Wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury. Wskazał, że w okresie od 1 kwietnia 1975 r. do 31 grudnia 1998 r., zgodnie ze stwierdzeniem pracodawcy zawartym w świadectwie wykonywania prac
w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace polegające na dozorze inżynieryjno- technicznym przy budowie dróg, remontach i ich utrzymaniu.
Bez względu na zajmowane stanowiska jego praca przez cały ten okres była tożsama i polegała na bezpośrednim pełnieniu dozoru inżynieryjno- technicznego nad robotami drogowymi wykonywanymi przez brygady robocze oraz pracowników obsługujących sprzęt drogowy.

W okresie powierzenia mu obowiązków zastępcy kierownika Obwodu (...) w W., z uwagi na ruchy kadrowe w zakładzie pracy, nadal pełnił obowiązki majstra, ponieważ nikt inny na to stanowisko nie został zatrudniony. Zmiana w tym zakresie dotyczyła w istocie zmiany
w nazewnictwie stanowiska pracy, w żaden sposób nie dotyczyła zakresu faktycznie wykonywanych obowiązków. Podobnie rzecz wyglądała jeśli chodzi o zakres obowiązków
na stanowisku zastępcy kierownika tego Obwodu. Różnica dotyczyła przejęcia dodatkowych obowiązków z zakresu nadzoru. Dokumentację, do której prowadzenia wnioskodawca był wówczas zobligowany, wykonywał po godzinach pracy, w domu lub w dniach wolnych od pracy. Czynności te stanowiły jednak marginalną część obowiązków pracowniczych.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Powołał się
na argumentację taką jak w zaskarżonej decyzji i aneksie do tej decyzji. Podniósł, że w okresie kiedy wnioskodawca pełnił obowiązki zastępcy kierownika jak i wtedy kiedy był zastępcą kierownika, wykonywał również inne prace niż wymienione w wykazie A dziale XIV pkt 24
w/w rozporządzenia. Zatem nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośredniego nadzoru inżynieryjno- technicznego przy budowie dróg, remontach i utrzymaniu dróg.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje.

K. S. urodził się (...)r. Na dzień 1.01.1999 r. posiada udokumentowany i udowodniony przed organem rentowym ogólny staż pracy wynoszący 25 lat, w tym staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący 14 lat 11 miesięcy
i 15 dni. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Dnia 27 lutego 2013 r. złożył wniosek o emeryturę, po rozpoznaniu którego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 11 kwietnia 2013 r. wydał decyzję, obecnie zaskarżoną, którą odmówił mu prawa do emerytury w wieku obniżonym z uwagi na brak udowodnionego,
co najmniej piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przewidziane jest w art. 32 ustawy z dnia
l7 grudnia l998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.
Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) zwanej dalej ustawą emerytalną. Ustawa ta
w przepisach przejściowych zawiera szczególną regulację dotyczącą niektórych ubezpieczonych zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed dniem
1 stycznia 1999 r.

Przepis art. 184 ustawy emerytalnej przewiduje prawo do wcześniejszej emerytury
dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którym przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych
na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom spełniającym powyższe warunki przysługuje prawo do emerytury, ustala się zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej na podstawie przepisów dotychczasowych. W rozpoznawanej sprawie przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) zwane dalej rozporządzeniem. Zgodnie z § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione
w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Stosownie do treści
§ 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy - § 2 ust. 2.

W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości osiągnięcie przez wnioskodawcę zarówno określonego wieku emerytalnego jak i ogólnego stażu zatrudnienia. Kwestią sporną pozostaje posiadanie przez niego 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach. Z aneksu
do zaskarżonej decyzji wynika, że okres pracy od 1 sierpnia 1976 r. do 31 grudnia 1976 r. kiedy wnioskodawca pełnił obowiązki zastępcy kierownika Obwodu (...) w W. oraz okres od 1 listopada 1981 r. do 28 lutego 1990 r. kiedy był zatrudniony na stanowisku zastępcy kierownika tego Obwodu nie zostały uznane przez organ rentowy jako okresy pracy
w szczególnych warunkach. W ocenie organu rentowego wnioskodawca nie wykonywał w tych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośredniego dozoru inżynieryjno – technicznego przy budowie, remontach i utrzymaniu dróg ponieważ wykonywał wówczas również inne prace, co wynika z przedłożonego zakresu obowiązków.

W celu ustalenia powyższych spornych okoliczności Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe i oparł się na dołączonej do akt dokumentacji organu rentowego, zeznaniach wnioskodawcy i świadków jak również aktach osobowych.

Sąd ustalił, że K. S. z zawodu jest technikiem drogowym o specjalności drogi i mosty kołowe (k. 13,14 akt ZUS). Z załącznika do świadectwa wykonywania prac
w szczególnych warunkach o przebiegu pracy zawodowej wnioskodawcy w drogownictwie wynika, że z dniem 1 października 1974 r. został on zatrudniony w (...) (...) w B. (k. 30 akt ZUS). W zakładzie tym, po kolejnych zmianach organizacyjnych, pracuje do chwili obecnej (k. 1 – 3 akt ZUS), przy czym od 1 kwietnia 1975 r. do 31 grudnia 1998 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał dozór inżynieryjno – techniczny przy budowie dróg, remontach i utrzymaniu dróg, co wynika ze świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach (k. 15 akt ZUS). W załączniku do tego świadectwa pracodawca wskazał, że wnioskodawca w tym czasie zajmował następujące stanowiska:

- w okresie od 1 kwietnia 1975 r. do 30 listopada 1975 r. - majstra

- w okresie od 1 grudnia 1975 r. do 31 lipca 1976 r. - majstra Obwodu (...) w W.

- w okresie od 1 sierpnia 1976 r. do 31 grudnia 1976 r. – p.o. zastępcy kierownika Obwodu (...) w W.

- w okresie od 1 stycznia 1977 r. do 31 października 1981 r. – majstra Obwodu (...)
w W.

- w okresie od 1 listopada 1981 r. do 28 lutego 1990 r. - zastępcy kierownika Obwodu

- w okresie od 1 marca 1990 r. do 31 sierpnia 1991 r. – majstra

- w okresie od 1 września 1991 r. do 31 maja 1992 r. – majstra Obwodu (...) Mostowego
w B.

- w okresie od 1 czerwca 1992 r. do 31 grudnia 1998 r. drogomistrza Obwodu (...)
w B..

Analiza akt osobowych wnioskodawcy i zakresów czynności związanych z zajmowaniem przez niego stanowiska zastępcy kierownika w 1976 r. jak i w okresie od 1 listopada 1981 r.
do 28 lutego 1990 r. wskazuje, że zakresy te wymieniają typowe czynności z zakresu dozoru inżynieryjno- technicznego w drogownictwie. W ocenie Sądu nie zostały w nich określone czynności tego rodzaju, których wykonywanie uzasadniałoby przekonanie, że czynności związane z dozorem inżynieryjno – technicznym nie mogły być wykonywane w pełnym wymiarze czasu pracy.

Podkreślić należy, że wnioskodawca już w odwołaniu wskazał, że cały wyżej wskazany okres jego pracy był tożsamy pod względem jej charakteru, wykonywanych czynności
i faktycznego zakresu obowiązków, bez względu na nazwę zajmowanego stanowiska. Zmiany pełnionych stanowisk nie wpływały na tę okoliczność a wynikały z potrzeb zakładu pracy. Przesłuchany następnie w charakterze strony zeznał, że zarówno okres pełnienia obowiązków zastępcy kierownika obwodu jak i zajmowanie stanowiska zastępcy kierownika obwodu
w niczym nie zmieniły jego pracy, którą wykonywał jako majster. Zarówno pełnienie obowiązków zastępcy jak i stanowisko zastępcy kierownika obwodu było niezbędne dla zabezpieczenia zastępstwa ale tylko na czas nieobecności kierownika. W okresach obecności kierownika nie miał żadnych innych obowiązków niż te, które wykonywał jako majster. Dodatkowo wskazał, że na jego miejsce podczas okresów spornych nie został zatrudniony inny majster bowiem on nadal wykonywał w pełni te obowiązki. Najkrócej rzecz ujmując, stanowisko zastępcy realizowało się tylko wówczas gdy kierownik był nieobecny w pracy. Wówczas musiał wydać dyspozycje dla całego obwodu, natomiast kiedy był kierownik to on wydawał takie dyspozycje (k. 30).

Przesłuchani w sprawie świadkowie potwierdzili okoliczności podane przez wnioskodawcę.

Z zeznań świadka J. B. wynikało, że pracował on razem z wnioskodawcą
w W. od czasu gdy wnioskodawca został zatrudniony w (...) (...) w B. jako majster - do 1982 r. Świadek był kierowcą i robotnikiem, dowoził ziemię, żwir i piach na budowę dróg i przepustów. Wnioskodawca był majstrem
i cały czas pracował na drogach, rozliczał kierowców, rozpisywał kursy, ilość przywiezionych materiałów, nadzorował roboty i pracowników wykonujących prace drogowe. Był osobą bezpośrednio nadzorującą prace drogowe i pracowników wykonujących te prace (k. 28 odw.).

Świadek E. T. również poznał wnioskodawcę w Obwodzie Drogowym
w W.. Był on operatorem koparki a wnioskodawca majstrem, jego bezpośrednim przełożonym. Świadek pamiętał, że był taki okres, iż wnioskodawca był zastępcą kierownika ale w niczym to nie zmieniło charakteru jego pracy i zakresu obowiązków. Tak samo jak wtedy kiedy był majstrem, również później, będąc zastępcą kierownika cały czas był z brygadą
na drodze. W ocenie świadka nic się nie zmieniło w pracy wnioskodawcy poza zmianą nazwy stanowiska. Na drodze wykonywał takie same czynności jak wtedy kiedy był majstrem. Był bezpośrednim przełożonym świadka zarówno wtedy kiedy był majstrem jak i wtedy gdy zajmował inne stanowiska (k. 29 odw.).

Świadek B. M., która pracuje z wnioskodawcą od połowy lat 70- tych
do dnia dzisiejszego, zeznała, że od 1976 r. pracowała przez 15 lat jako majster budowlany.
W tym czasie wnioskodawca pracował jako majster drogowy. Będąc majstrem wykonywał te same czynności i w takim samym rozmiarze jak wówczas, kiedy był pełniącym obowiązki zastępcy kierownika bądź zastępcą kierownika. Były to obowiązki bezpośredniego nadzoru nad robotami drogowymi, brygadami roboczymi i sprzętem drogowym. Wnioskodawca pracował
w pełnym wymiarze czasu pracy tj. 8 godzin a były okresy wydłużonego okresu pracy. Dozór inżynieryjno-techniczny, jak wskazała świadek, polegał na załadowaniu sprzętu i brygady i pracy w terenie wraz z nadzorowaną brygadą. Świadek zeznała, że w każdym obwodzie były 2 brygady a wnioskodawca nadzorował jedną z nich. Był obecny przy robotach, które danego dnia były wykonywane. Rozdysponowywał pracę brygady i pilnował aby praca była wykonywana dobrze. Nadzorował również sprzęt drogowy. Zastępca kierownika był jednocześnie majstrem dla brygady i jeździł z nią w teren. Dodatkowo zastępca był odpowiedzialny za całość pracy obwodu w czasie nieobecności kierownika i tylko wtedy zastępca kierownika wykonywał inne czynności niż te, które były przypisane do stanowiska majstra. Zarówno majster jak i zastępca kierownika nie zajmowali się sprawami biurowymi. Czynnościami biurowymi zajmowali się referenci, którzy byli zatrudnieni w obwodach. Referenci rozliczali między innymi wynagrodzenia pracowników, dokonywali rozliczenia pracowników odchodzących z zakładu pracy natomiast majster podpisywał karty drogowe kierowców. Referenci byli zatrudnieni w zakładzie pracy, w którym pracował wnioskodawca do 1991 r. Wnioskodawca pracował w terenie i dlatego też w siedzibie obwodu nie miał nawet swojego pokoju. Przyjeżdżał tam przed godziną 7, po 15 i w wolne soboty celem wypełnienia dziennika budowy
i przygotowania dokumentów dla referenta do obliczenia wynagrodzeń brygady (brygada pracowała
w systemie akordowym). Miało to miejsce raz na jakiś czas i zajmowało około 4 godzin tygodniowo (k. 28 odw. -29).

Świadek L. A. zeznał, że pracuje razem z wnioskodawcą w (...) (...) od 1979 r. przy czym wnioskodawca był zatrudniony wcześniej. Świadek pracował w Obwodzie w B. jako kierownik obwodu a wnioskodawca pracował
w Obwodzie w W.. Świadek ten zeznał, że zastępstwo kierownika stanowiło nadzór nad różnego rodzaju pracami związanymi z budową lub utrzymaniem dróg. Zakres obowiązków stanowiska majstra, zastępcy kierownika i kierownika zawsze polegał na bezpośrednim nadzorze.
W obwodzie drogowym stanowiska te były powoływane przez rejon dróg publicznych
do bezpośredniego nadzoru nad budową i utrzymaniem dróg. Oprócz tych stanowisk funkcjonowało stanowisko referenta, który zajmował się magazynem, rozliczeniem pracowników i podobnymi czynnościami. W ocenie świadka czynności wnioskodawcy kiedy był zastępcą kierownika i pełniącym obowiązki zastępcy kierownika były tożsame z tymi, jakie wykonywał gdy był majstrem. Tym bardziej, że w okresie gdy wnioskodawca wykonywał obowiązki zastępcy kierownika lub zajmował takie stanowisko, nie powołano w jego miejsce innego majstra. Świadek zeznał, że nie wszystkie prace brygady wymagały potwierdzenia przez zastępcę kierownika, kierownika lub majstra. Te prace, które wymagały potwierdzenia w dzienniku budowy były potwierdzane bezpośrednio na placu budowy. Zajmowało to chwilę i wiązało się wypełnieniem rubryki. W biurze obwodu mogły być podpisywane i weryfikowane przez wnioskodawcę karty drogowe, używany sprzęt drogowy przy czym czynności te wykonywał zarówno będąc zastępcą kierownika jak i majstrem. Generalnie, zastępca kierownika wykonywał inne czynności jedynie podczas nieobecności kierownika, w czasie jego obecności nie miał innych obowiązków niż te, które miał majster. Świadek stwierdził, że jako kierownik obwodu B. nadzorował roboty drogowe i brygadę i dokładnie robił to co wnioskodawca kiedy był majstrem (k.29).

Sąd podzielił zeznania świadków. W ocenie Sądu ich zeznania jak również zeznania wnioskodawcy, nie pozostawiają wątpliwości, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 1 kwietnia 1975 r. do 31 grudnia 1998 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy dozór inżynieryjno – techniczny przy budowie dróg, remontach i utrzymaniu dróg, w tym również w okresach zakwestionowanych przez organ rentowy. Świadkowie mieli bezpośrednią wiedzę na okoliczności, co do których składali zeznania, bowiem pracowali a część z nich nadal pracuje z wnioskodawcą w tym samym zakładzie pracy. Bazując na zasadzie bezpośredniości Sąd uznał te zeznania za wiarygodne i szczere. Świadkowie zgodnie zeznali, że wnioskodawca wykonywał pracę polegającą na bezpośrednim dozorze inżynieryjno – technicznym przy budowie dróg, ich remontach i utrzymaniu. Nadzorował pracowników brygady, za pracę których był odpowiedzialny a dodatkowo w okresie pełnienia obowiązków zastępcy kierownika i zajmowania stanowiska zastępcy kierownika obwodu, nadzorował również pracowników obsługujących sprzęt drogowy, którzy nie byli przypisani do poszczególnych brygad. Zeznania zarówno świadków jak i wnioskodawcy wzajemnie się uzupełniały, były logiczne i dlatego Sąd nie znalazł powodu aby odmówić im waloru wiarygodności. Dodatkowo przekonanie Sądu co do prawdziwości zeznań świadków i wnioskodawcy potwierdza znajdujący się w aktach osobowych zakres czynności wnioskodawcy z okresu kiedy był referentem w (...) (...) w B., z którego wynika, że do obowiązków referenta należały ogólnie pojęte czynności administracyjno – biurowe(k. 5 akt osobowych).

Mając zatem na uwadze, że dla określenia czy dana praca wykonywana jest w warunkach szczególnych i w szczególnym charakterze nie ma znaczenia nazwa stanowiska pracy, ale charakter faktycznie wykonywanych czynności, Sąd nie miał wątpliwości, że prace, które w spornych okresach wykonywał wnioskodawca zostały ujęte w wykazie A dziale XIV pkt 24 rozporządzenia.

Sąd uznał, że K. S. spełnił wszystkie przesłanki do nabycia emerytury
w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych bowiem na dzień 1 stycznia 1999 r. ma wymagany 25 letni okres zatrudnienia, co od początku było kwestią niesporną, osiągnął wymagany wiek 60 lat oraz w niniejszym postępowaniu udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Wobec złożenia wniosku o emeryturę w dniu 27 lutego 2013 r. prawo do tego świadczenia przysługuje K. S. od dnia 16 lutego 2013 r. (art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej).

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§2 kpc orzekł jak w punkcie I wyroku.

Sąd uznał, że ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego przed sądem i na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej orzekł jak w punkcie II wyroku.