Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2015 roku

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie, Wydział XI Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego Mariusz Zawicki

Protokolant: Natalia Wojnarowicz

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2015 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko M. W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej M. W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwotę 1.206 (jeden tysiąc dwieście sześć) złotych i 50 (pięćdziesiąt) groszy z odsetkami ustawowymi od dnia 12 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz pozwanej M. W. kwotę 2.417 (dwa tysiące czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygnatura akt: XI GC 869/15

Sprawa rozpoznana w postępowaniu zwykłym

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. złożyła pozew przeciwko M. W. o zapłatę przeciwko M. W.. W piśmie zażądała zapłaty kwoty 19.622,56 złotych z odpowiednio liczonymi odsetkami oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu od pozwanej.

W uzasadnieniu pisma wskazano, że kwota 2.006,50 złotych stanowi niezapłacony przez pozwaną czynsz wynikający z nierozliczonych faktur, zaś kwota 17.616,06 złotych stanowi karę umowną wynikającą z umowy najmu. Powódka przedstawiła sposób wyliczenia należności czynszowej w tym rozliczenia wpłat dokonanych przez pozwaną, oraz sposób wyliczenia kary umownej wskazując, że powódka żąda mniej aniżeli możliwa do przyjęcia stosownie do postanowień umowy kara umowna, która wynosić może 83.545 złotych.

Nakazem zapłaty z dnia 25 maja 2015 roku uwzględniono żądanie powódki (karta 40).

W sprzeciwie od nakazu zapłaty (karta 45) pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz od powódki kosztów procesu. W uzasadnieniu pisma wskazała, że w zakresie należności z faktur, to powódka wadliwie rozliczyła kaucję wpłaconą przez pozwaną oraz jej poszczególne wpłaty na poczet należności związanych z najmem lokalu. W zakresie kary umownej pozwana wskazała, że brak jest podstaw do zastrzeżenia kary umownej w przypadku niewykonania zobowiązania pieniężnego.

W piśmie z dnia 26 sierpnia 2015 roku (karta 63) powódka podtrzymała dotychczasowe żądanie, przedstawiła dodatkowe rozliczenie wpłat pozwanej na poczet należności czynszowych i pobocznych. Powódka wskazała, że karę umowna zastrzeżono na wypadek niewykonania zobowiązania pieniężnego.

W piśmie z dnia 9 września 2015 roku (karta 70) powódka przedstawiła do rozliczenia kwotę 800 złotych – dotychczas nierozliczoną w zestawieniach przedstawianych przez powoda i podtrzymała zarzut dotyczący zapłaty kary umownej wskazując na nieważność takiego zastrzeżenia.

Na rozprawie w dniu 10 grudnia strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska, powódka wskazała również, że żąda zapłaty kwoty 17.616,06 złotych alternatywnie z innej podstawy prawnej – to jest jako odszkodowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. oraz M. W. zawarły umowę najmu lokalu numer (...).N.6 w centrum handlowym (...) w S. na czas określony 10 lat. Strony umówiły się co do wysokości i sposobu zapłaty czynszu najmu za przedmiotowy lokal. Czynsz stanowił iloczyn kwoty 62 złote i powierzchni lokalu liczonej w metrach. Czynsz miał być płatny z góry do dnia 10 każdego miesiąca. Najemca miał obowiązek uiszczać opłaty dodatkowe, eksploatacyjne. Spółka cyklicznie wystawiała faktury VAT uwzgledniające należności od najemcy.

W treści umowy strony ustaliły, że z uwagi na brak płatności należności czynszowych i eksploatacyjnych ze strony najemcy za okres rozrachunkowy ponad dwumiesięczny wynajmujący może rozwiązać umowę. Strony umówiły się również, że w przypadku rozwiązania umowy w określonym trybie (w tym z uwagi na zaleganie przez najemcę z płatnościami) wynajmujący może dochodzić od najemcy kary umownej w wysokości 6 miesięcznego czynszu.

Niesporne a ponadto dowód:

- umowa najmu, karta 17 – 27;

- faktury, karta 29 – 35, karta 68-69;

- zestawienie rozliczenia długu, karta 69;

- zeznania za powoda D. J., karta 87;

- zeznania za powoda A. P., karta 88;

- zeznania pozwanej M. W., karta 88-89;

Przy zawarciu umowy najemca wpłacił kaucję gwarancyjną 14.099,49 złotych. W toku trwania umowy najmu najemca częściowo uiszczał opłaty eksploatacyjne i opłaty z tytułu czynszu najmu. W dniu 31 lipca 2012 roku wpłacono kwotę 763,77 złotych, 4 stycznia 2012 roku kwotę 1.550 złotych, 10 stycznia 950 złotych, 23 stycznia 2012 roku 950 złotych, w dniu 5 stycznia 2012 roku 800 złotych.

Dowód:

- historia rachunku, karta 72 – 73;

- dowody przelewów, karta 74-76;

Faktura wystawiona przez spółkę (...) wystawiona została na kwotę 4.938,66 a po uwzględnieniu częściowych i nieregularnych wpłat M. W. do uregulowania została kwota 1.206, 50 złotych.

Dowód:

- faktura, karta 34;

Faktury VAT, w tym faktura (...) została doręczona M. W. w dniu 11 kwietnia 2015 roku.

Dowód:

- dowód doręczenia korespondencji, karta 36

M. W. zwracała się do spółki (...) o rozliczenie jej kaucji, spółka (...) wzywała najemcę do zapłaty należności wynikających z zaległych, nierozliczonych faktur VAT.. W związku z wezwaniem M. W. zapłaciła windykatorowi kwotę 6.000 złotych na poczet swojego długu w spółce (...).

Dowód:

- pismo, karta 51;

- zawiadomienie, karta 52

- dowód zapłaty, karta 53;

M. W. informowała spółkę o woli zamknięcia działalności gospodarczej w centrum handlowym (...) z uwag na brak obrotów, co skutkowało nieopłacalnością działalności gospodarczej. Pismem z dnia 30 kwietnia 2012 roku spółka (...) wypowiedziała przedsiębiorcy – M. W. umowę najmu lokalu – ze skutkiem natychmiastowym z powodu zalegania z opłatami czynszowymi. Spółka informowała również najemcę o możliwości obciążenia karami umownymi.

Dowód:

- wypowiedzenie, karta 55;

- pismo, karta 54;

- pismo karta 56;

- zeznania za powoda D. J., karta 87;

- zeznania za powoda A. P., karta 88;

- zeznania pozwanej M. W., karta 88-89;

Centrum Handlowe (...) nie jest obiektem atrakcyjnym dla przedsiębiorców do prowadzenia działalności gospodarczej.

Dowód:

- zeznania za powoda D. J., karta 87;

- zeznania za powoda A. P., karta 88;

- zeznania pozwanej M. W., karta 88-89;

Po zakończeniu działalności gospodarczej w CH T. M. W. prowadziła działalność gospodarczą w takim samym przedmiocie jak w CH T., w innym miejscu, po roku zmieniła pracę i jest zatrudniona jako pracownik w przedsiębiorstwie.

Dowód:

- zeznania pozwanej M. W., karta 88-89;

Sąd zważył co następuje:

Powództwo okazało się zasadne w nieznacznej części, bowiem w 6 % dochodzonej przez powodową spółkę kwoty.

Podstawa materialnoprawna części żądania znajduje oparcie w treści art. 659 § 1 k.c., stosownie do którego przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Norma art. 669 § 1 k.c. stanowi, że najemca obowiązany jest uiszczać czynsz w terminie umówionym.

Stosownie zaś do zapisu umowy najmu (karta 17 i następne) czynsz wynosił iloczyn stawki 62 złote oraz powierzchni najmu liczonej w metrach (§ 1 umowy), do kosztów tych wliczyć należało koszty marketingowe i eksploatacyjne. Najemca wpłacał kaucję gwarancyjną (14.099,49 złotych - § 1 ust. 7 pkt 2 umowy), powinien był uiszczać należności ze wskazań liczników.

Powodowa spółka dochodziła należności z dwóch tytułów.

Należność dochodzona z tytułu czynszu okazała się w części zasadna, sąd ustalił bowiem, że w części czynsz i opłaty poboczne nie zostały uregulowane przez najemcę. Stosownie do przedstawionych rozliczeń, którym co do zasady sąd dał wiarę, do spłaty, po uwzględnieni wpłat pozwanej, rozliczenia wpłaconej przez nią kaucji, pozostała do zapłaty w części kwota objęta fakturą VAT (...) (karta 34). Do zapłaty, według prawidłowych obliczeń, pozostała kwota 2.006,50 złotych. Rozliczenia, na które powołuje się strona powodowa (szczegółowe wyliczenie w piśmie z dnia 26 sierpnia 2015 roku, karta 63 oraz tabela karta 69) nie uwzględnia wpłaty kwoty 800 złotych (kara 74). Sąd przyjął, za powodem, że powód przedstawia kompleksowe rozliczenie wszystkich wpłat pozwanej. Sąd nie zakładał, że pozew ma „charakter wydobywczy” to znaczy ukierunkowany jest na zbadanie jakie dowody wpłaty posiada pozwana. Stąd zestawienie wpłat należało uznać za kompleksowe. Strona powodowa nie ustosunkowała się do dowodu złożonego na ostatniej rozprawie, to jest dowodu zapłaty kwoty 800 złotych. Zdaniem sądu, w świetle przedstawienia już kompleksowego rozliczenia kosztów wpłacanych przez pozwaną brak było podstaw do odroczenia terminu rozprawy celem ustosunkowania się przez powódkę do tego dowodu. W przypadku tego dowodu powódka wskazała, że jest on spóźniony, jednak spóźniony nie był albowiem treść jego była jasna, zaś powódka nie zgłosiła potrzeby analizy tego dowodu (nie zażądano przerwy w tym zakresie).

Wniosek dowodowy w zakresie przedłożenia dowodu zapłaty kwoty 800 złotych nie był zatem spóźniony, nie wpłynął na przedłużenie postępowania. Dokument ten ma prostą i jasną treść a jednocześnie, co wskazuje pobieżna nawet analiza zestawienia wpłat pozwanej, że zestawienie powoda nie zawiera tej kwoty, stąd, uznając, że do zapłaty pozostała kwota 2.006,50 złotych, przy uwzględnieniu wpłaty 800 złotych, do zapłaty pozostała kwota 1.206,50 złotych.

O odsetkach od tej kwoty orzeczono zgodnie z zadaniem powoda na podstawie art. 481 k.c. stanowiącego, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia. O ile strony nie ustaliły inaczej wierzycielowi należą się odsetki ustawowe. W takiej też wysokości powodowi należne są odsetki od dnia następnego po wskazanym przez niego terminie do zapłaty należności, a mianowicie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanej faktur (karta 36 – doręczenie nastąpiło w dniu 11 kwietnia 2015 roku).

W zakresie drugiego z żądań, strona powodowa wskazała dwie podstawy prawne. Pierwszą z podstaw była kara umowa, określona w treści § 24 ust. 5 i 7 umowy.

Na wstępnie wskazać należy, że strona powodowa – wynajmujący z tytułu umowy najmu wypowiedział pozwanej umowy najmu bez zachowania okresu wypowiedzenia z uwagi na nieuiszczanie przez pozwaną opłat eksploatacyjnych i czynszowych. Stosownie do brzemienia normy art. 672 k.c. jeżeli najemca dopuszcza się zwłoki z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, wynajmujący może najem wypowiedzieć bez zachowania terminów wypowiedzenia. Fakt i podstawa wypowiedzenia umowy były w sprawie niesporne.

Problem tego typu kar umownych był już przedmiotem orzecznictwa Sądu Najwyższego. W pierwszej olejności przywołać należy uchwałę z dnia 18 lipca 2012 roku w sprawie III CZP 39/13 gdzie zajęto się problemem żądania zapłaty kary umownej na wypadek zwłoki lub opóźnienia przez stronę odstępującą od umowy wzajemnej.

W wyroku z dnia 7 lutego 2007 roku w sprawie III CSK 288/06 Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, że brak jest podstaw do domagania się zasądzenia kary umownej zastrzeżonej na wypadek odstąpienia od umowy, jeżeli podstawę do odstąpienia od umowy stanowiło niewykonanie zobowiązania pieniężnego. W orzeczeniu tym wyjaśniono, że odstąpienie od umowy stanowi realizację uprawnień związanych z określonymi wypadkami niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań z umów wzajemnych (art. 491-493 k.c.) i skuteczne odstąpienie od umowy stanowi w pewnym sensie potwierdzenie, że istotnie miał miejsce przypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez drugą stronę. Zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy można zatem traktować jako formę uproszczenia redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, które uprawniają stronę do odstąpienia od umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej. Ocena skuteczności zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy nie może być oderwana od oceny, na czym polegało niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Skoro więc było to zobowiązanie pieniężne brak jest podstawy dochodzenia kary umownej.

Na marginesie wskazać należy, że strona powodowa powołuje się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2006 roku w sprawie IV CSK 154/06 gdzie co prawda w istocie wskazano, że zastrzeżenie kary umownej było skuteczne, jednak w stanie faktycznym tamtejszej sprawy sąd stwierdził, że w tamtejszej sprawie na skutek odstąpienia od umowy leasingobiorca został zobowiązany do zwrotu rzeczy leasingodawcy, karę umowną zastrzeżoną na wypadek odstąpienia od umowy wiązać można więc z nienależytym wykonaniem zobowiązania zwrotu rzeczy, a jest to niewątpliwie świadczenie niepieniężne.

W sprawie objętej pozwem podobnych zarzutów nie podniesiono.

Sąd rejonowy w pełni podziela wyżej przywołane S., wskazując jednocześnie, że przedmiotowy zapis umowy potraktować należało jako nieważny (art. 58 § 1 k.c.). Zapis ten stanowi obejście prawa ponieważ zastrzeżenie kary umownej co do zasady dotyczyć może wyłącznie zobowiązań niepieniężnych (art. 483 § 1 k.c.).

Odnosząc się zaś do „nowej” podstawy prawnej żądania powoda, wskazać należy, że co do zasady formą odszkodowania jest już sama kara umowna. Z ostrożności sąd wskazuje dodatkowe podstawy prawne.

W normie art. 471 k.c. wskazano, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W przedmiotowej sprawie skutkiem (według twierdzeń powoda) miała być strata finansowa w postaci braku przychodu – czynszu najmu. Brak płatności czynszu spowodowany był wypowiedzeniem umowy przez powodową spółkę. Brak jest podstaw do obciążania byłych kontrahentów powódki nieudolnymi próbami znalezienia przez powódkę najemców na nieatrakcyjne powierzchnie handlowe.

Stosownie do normy art. 477 § 1 k.c. w razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. Stosownie do treści dowodów przedstawionych przez stronę, wyłączną szkodą spowodowaną opóźnieniem w płatności czynszu przez pozwaną był brak tych opłat. Niniejszy proces, oraz postępowanie windykacyjne doprowadziły do wyrównania tej szkody to jest pokrycia należności od pozwanej należnych a przez nią nie zapłaconych.

Podobną argumentację a zatem określenie samej szkody określić należy na podstawie normy art. 491 § 1 k.c., która stanowi, że jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.

Podobnie jak wyżej, szkodę mierzyć należy włącznie w postaci czynszu, który nie został zapłacony, a którą to szkodę wyrównano w postępowaniu windykacyjnym i sprawie niniejszej.

We wszystkich wyżej opisanych przypadkach brak jest podstaw do ustalania szkody na podstawie wyliczenia powódki to jest przyszłego czynszu hipotetycznie należnego od pozwanej po dniu wypowiedzenia jej umowy albowiem wypowiadając pozwanej umowę odpadała podstawa żądania od powódki jakichkolwiek należności czynszowych. Powódka wypowiadając pozwanej umowę najmu unicestwiła możliwość domagania się jakichkolwiek należności czynszowych od pozwanej albowiem postawa prawna ich żądania i obliczania odpadła. Nie można wykluczyć bowiem, że gdyby nie wypowiedzenie umowy przez powódkę, pozwana płaciłaby czynsz najmu.

Gdyby nawet uznać powyższą argumentację za nietrafioną, nie może zejść z pola widzenia fakt, że ustalenie wysokości tej szkody nie mogło odbyć się na podstawie czynszu należnego od powódki. Umowa zawarta z powódką przestała obowiązywać, zaś nie sposób ustalić na podstawie zgłoszonych wniosków dowodowych realnych – rzeczywistych kwot czynszu najmu jakich domagać mogła się od najemców strona powodowa.

Z ostrożności sąd wskazuje, że podobnie gdyby roszczenie oparto o treść art. 415 k.c., brak jest związku przyczynowego między działaniem pozwanej a szkodą powódki albowiem to działanie samej pozwanej (nie powódki) a zatem wypowiedzenie umowy najmu skutkowało brakiem wpływów po stronie powodowej z tytułu czynszu najmu.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu znajduje postawę prawną w 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 98 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na poniesione przez pozwaną koszty złożyły się opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych oraz wynagrodzenie pełnomocnika 2.400 złotych, zgodnie z §6 pkt 5 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Strona powodowa sprawę przegrała w 94 procentach stąd nie rozdzielano kosztów stosunkowo zgodnie z dyspozycją normy art. 102 k.p.c.

W tym stanie rzeczy orzeczono, jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować w kontrolce uzasadnień;

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powódki;

3.  Akta przedłożyć z pismami lub za 30 dni.