Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 9 czerwca 2015 roku Sąd Rejonowy w Skierniewicach w pkt. 1 zasądził od pozwanej J. M. na rzecz (...) sp. z o.o. kwotę 300 złotych z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku liczonymi za okres od dnia 5 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty, w pkt. 2 umorzył postępowanie w zakresie żądania zasądzenia odsetek umownych w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku za okres od dnia 1 stycznia 1970 roku do dnia 4 kwietnia 2014 roku, w pkt. 3 oddalił powództwo w pozostałym zakresie, w pkt. 4 zasądził od pozwanej J. M. na rzecz (...) sp. z o.o. w W. kwotę 62,10 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w pkt. 5 nadał wyrokowi w pkt. 1 i 4 rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy oparł swe rozstrzygnięcie na ustaleniu, że J. M. zawarła w dniu 10 lipca 2013 r. z (...) sp. z o.o. w W. – za pomocą środków porozumiewania się na odległość – umowę pożyczki w kwocie 300 złotych. W dniu 18 lipca 2013 r. (...) sp. z o.o. przelała na rachunek pozwanej kwotę 300 złotych. Na całkowity koszt pożyczki składała się opłata administracyjna. Opłata administracyjna od pożyczki udzielonej J. M., zgodnie z Tabelą opłat, ustalona była w relacji do jej wysokości oraz czasu jej trwania i wynosiła 93 złote. Pożyczka nie była oprocentowana. Ostateczny dzień zapłaty pożyczki ustalony został na 4 kwietnia 2014 roku. Zgodnie z § 14 pkt 1 i 2 obowiązującej między stronami umowy, w sytuacji gdyby pożyczka lub jej część nie była uiszczona w terminie, pożyczkobiorca za czas opóźnienia zobowiązany był do zapłaty odsetek w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP liczonych w skali roku. Dodatkowo pożyczkobiorca obowiązany był zapłacić opłatę za upomnienia drogą telefoniczną oraz elektroniczną w formie SMS, w kwocie wynikającej z tabeli opłat. J. M. nie wywiązała się z umowy pożyczki. Na dochodzoną przez (...) sp. z o.o. kwotę składała się kwota 393 zł tytułem udzielonej pożyczki oraz kwota 42,33 złotych tytułem kosztów podjętych działań windykacyjnych.

W ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stwierdził, że pozwana zobowiązała się do spłaty pożyczki w terminie do dnia 4 kwietnia 2014 r. czego nie uczyniła. Wobec tego sąd zasądził na rzecz (...) sp. z o.o. kwotę kapitału pożyczki w wysokości 300 złotych. Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie w części dotyczącej kwoty 93 złotych z tytułu opłaty administracyjnej oraz kwoty 42,33 złotych z tytułu podjętych działań windykacyjnych. Fakt, że pozwana nie zajęła stanowiska w sprawie, nie zwalniał sądu od obowiązku oceny materiału dowodowego. Zgodnie bowiem z art. 339 § 2 k.p.c. w sytuacji, gdy uzasadnione jest wydanie wyroku zaocznego, twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie przyjmuje się za prawdziwe, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości. Opłata administracyjna w wysokości 93 złotych była uzależniona od wysokości udzielonej J. M. pożyczki oraz czasu obowiązywania umowy, co każe postrzegać ją jako ukryte odsetki. Zastrzeżenie opłaty administracyjnej w wysokości 93 złotych zmierzało do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych i jako takie było nieważne zgodnie z dyspozycją art. 58 k.p.c. Na uwzględnienie nie zasługiwało również roszczenie o zapłatę kwoty 42,33 złotych z tytułu podjętych działań windykacyjnych. Podstawą roszczenia był § 14 pkt 3 umowy obowiązującej pomiędzy stronami. Powód nie wykazał, aby podejmował jakiekolwiek czynności windykacyjne w postaci telefonów lub wiadomości SMS. Choć przyjmuje się, że dopuszczalne jest w umowie z konsumentem zastrzeżenie dodatkowej opłaty za czynności windykacyjne, to jednak opłata powinna zmierzać jedynie do rekompensaty kosztów rzeczywiście poniesionych. O odsetkach od kwoty 300 złotych sąd I instancji orzekł na podstawie art. 359 § 1 i 2 ¹ k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. Postępowanie w części dotyczącej odsetek za okres od 1 stycznia 1970 r. do 4 kwietnia 2014 r. sąd umorzył na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. wobec cofnięcia pozwu. O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. dokonując stosunkowego ich rozliczenia przy przyjęciu, iż (...) sp. z o.o. wygrała postępowanie w 68%.

Apelację od opisanego wyroku złożył powód, zaskarżając orzeczenie w części tj. w pkt 3 oddalającym powództwo co do kwoty 93 złotych wraz z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od tej kwoty od dnia 5 kwietnia 2014r. do dnia zapłaty.

Zaskarżonemu wyrokowi skarżący zarzucił:

I. naruszenie przepisów postępowania cywilnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 339 § 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że przytoczone przez powoda twierdzenia dotyczące naliczenia opłaty administracyjnej budzą uzasadnione wątpliwości, co z kolei wyklucza możliwość przyjęcia za prawdziwe twierdzeń powoda;

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 359 § 1 ¹ k.c. poprzez nieuzasadnione przyjęcie przez Sąd meriti, że zastrzeżenie opłaty administracyjnej z tytułu udzielenia pożyczki przez powódkę stanowi w rzeczywistości obejście przepisów o odsetkach maksymalnych a w związku z tym było nieważne zgodnie z dyspozycją art. 58 k.c.

Powołując się na sformułowane w apelacji zarzuty skarżący wniósł:

I. o zmianę zaskarżonego wyroku w części, to jest poprzez dalsze zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 93 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od tej kwoty od dnia 5 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty,

II. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku podziela, przyjmując za własne ustalenia Sądu I Instancji i uznając, że ich ocena mieści się w ramach wyznaczonych dyrektywami art. 233 § 1 k.p.c.

Bezzasadny jest zarzut dotyczący naruszenia przepisu art. 339 § 2 k.p.c. Zgodnie ze wskazaną regulacją, sąd wydając wyrok zaoczny przyjmuje za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Jak jednoznacznie z przywołanego brzmienia przepisu wynika, dotyczy on twierdzeń o okolicznościach faktycznych. W żadnym zaś wypadku nie dotyczy oceny powództwa w świetle właściwej normy prawa materialnego. (zob. np. wyroki SN: z 15 września 1967 r., III CRN 175/67 , OSNCP 1968, nr 8-9, poz. 142, LexisNexis nr (...); z 7 czerwca 1972 r., III CRN 30/72, LexisNexis nr (...); z 31 marca 1999 r., I CKU 176/97, Prok. i Pr. - dodatek 1999, nr 9, poz. 30, LexisNexis nr (...); z 6 czerwca 1997 r., I CKU 87/97, Prok. i Pr. - dodatek 1997, nr 10, poz. 44, LexisNexis nr (...); z 15 marca 1996 r., I CRN 26/96, OSNC 1996, nr 7-8, poz. 108, LexisNexis nr (...)). W sprawie niniejszej, Sąd I instancji przyjął jedynie, iż zastrzeżenie opłaty administracyjnej nie stanowiło uregulowania prawnie neutralnego a było w swej istocie formą wprowadzenia do stosunku umownego ukrytych odsetek. Taka ocena charakteru opłaty administracyjnej, choć wymagała rozszerzenia w stosunku do treści pozwu podstawy faktycznej, samodzielnie nie stanowiła ustalenia o charakterze faktycznym. Miała ona znaczenie jedynie z perspektywy zastosowanych norm prawa materialnego i tym samym dokonanie jej nie mogło być uznane za naruszenie art. 339 § 2 k.p.c.

Podniesionego zarzutu nie można uznać za zasadny również w zakresie, w jakim dotyczyć mógł poczynienia przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych nie tylko w oparciu o twierdzenia pozwu ale również o załączone do pozwu dowody. Mieć należy na względzie, iż przepis art. 339 § 2 k.p.c. dopuszcza wydanie wyroku zaocznego w oparciu o przeprowadzone przez sąd dowody w sytuacji, gdy twierdzenia o okolicznościach faktycznych zawarte w pozwie budzić mogą wątpliwości. Twierdzenia pozwu w zakresie, w jakim wynikało z nich, iż jedynym świadczeniem ubocznym na rzecz (...) sp. z o.o. była opłata administracyjna, musiały wzbudzić wątpliwość z perspektywy oceny charakteru tej opłaty. W tym zakresie w pełni zasadnym było przeprowadzenie dowodu z treści dokumentu w postaci załączonego do pozwu wydruku tabeli opłat.

Z powyższych względów zarzut naruszenia art. 339 § 2 k.p.c. uznać należało za bezzasadny w całości.

Chybionym okazał się również zarzut naruszenia art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 359 § 2 ¹ k.c. Skarżący twierdził, że nie zachodziły podstawy do uznania, iż zastrzeżenie opłaty administracyjnej stanowiło obejście przepisów o odsetkach maksymalnych i z tej przyczyny uznanie owego zastrzeżenia za nieważne było nieuprawnione. Na poparcie swojego stanowiska apelujący podniósł, iż zastrzeżenie owej opłaty służyło w istocie wyrównaniu ponoszonych przez powoda rzeczywiście kosztów. Skarżący wskazał, że dochował wszelkich wymogów informacyjnych w związku z zastrzeżeniem opłaty, zaś pozwana na żadnym etapie postępowania opłaty tej nie kwestionowała. (...) sp. z o.o. podniosła, iż za dopuszczalnością zastrzeżenia opłaty administracyjnej przemawia brzmienie przepisu art. 5 pkt 6 ustawy o kredycie konsumenckim.

Powyższa ocena nie zasługuje na aprobatę. Sąd I instancji trafnie zwrócił uwagę na fakt, iż w umowie pomiędzy J. M. a (...) sp. z o.o. nie została zastrzeżona jakakolwiek inna forma wynagrodzenia za udzieloną pożyczkę poza zastrzeżeniem opłaty administracyjnej. W szczególności strony nie zastrzegły w stosunku do sumy pożyczki żadnych odsetek. Niewątpliwie więc już ta okoliczność przemawiała za uznaniem, że opłata administracyjna spełniała pomiędzy stronami dokładnie taką funkcję, jaką zwyczajowo w umowach pożyczki przypisuje się odsetkom kapitałowym. Dodatkowym argumentem przemawiającym za słusznością stanowiska Sądu I instancji był sposób, w jaki wysokość opłaty administracyjnej była dla poszczególnych umów pożyczki ustalana. Otóż, zgodnie ze stosowaną pomiędzy stronami tabelą opłat, opłata administracyjna była zależna, po pierwsze od sumy udzielonej pożyczki, a po drugie od czasu, na jaki pożyczki udzielano. Co istotne, wysokość opłaty administracyjnej podlegała zróżnicowaniu nawet przy niewielkiej różnicy co do czasu trwania pożyczki bądź jej wysokości. W konsekwencji, stosowana przez (...) sp. z o.o. opłata administracyjna nie tylko spełniała tożsamą, co odsetki funkcję, ale też jej wysokość uzależniona była od tożsamych co w przypadku odsetek czynników. Wobec powyższego, pogląd Sądu pierwszej instancji, iż zastrzeżenie opłaty administracyjnej oceniane może być z perspektywy przepisów o odsetkach, było ze wszech miar trafne. Jednocześnie Sąd Okręgowy w pełni podzielił ustalenia Sądu Rejonowego, wedle których zastrzeżona przez powoda opłata administracyjna rażąco przewyższała wysokość obowiązujących w czasie zawarcia umowy pożyczki odsetek maksymalnych. Tym samym za prawidłową należało uznać ocenę, iż zastrzeżenie opłaty administracyjnej miało bezpośrednio na celu obejście przepisów o odsetkach maksymalnych.

Nie sposób też uznać, aby opłata administracyjna służyć mogła wyrównaniu rzeczywistych kosztów udzielenia pożyczki. Wszak z tytułu udzielenia pożyczki, pożyczkobiorca nie był zobowiązany wobec (...) sp. z o.o. do jakichkolwiek innych świadczeń poza zwrotem pożyczonej sumy oraz uiszczeniem opłaty administracyjnej. Tym samym nie mogło ulegać wątpliwości, iż co najmniej jednym z celów, dla których opłata ta została ustanowiona, było wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Ponadto, gdyby opłata administracyjna rzeczywiście służyć miała wyrównaniu rzeczywistych kosztów udzielenia pożyczki, nie byłoby celowym drobiazgowe różnicowanie jej wysokości w zależności od czasu trwania pożyczki oraz wysokości jej kwoty. Wprawdzie koszt obsługi pożyczki w zależności od owych czynników może się różnić, tym niemniej nie do obrony jest twierdzenie, aby koszt ten zależny był od tak niewielkich różnic, jak wynikające z tabeli opłat.

Bez znaczenia dla oceny charakteru opłaty administracyjnej były argumenty apelującego dotyczące przestrzegania obowiązków informacyjnych oraz aktywności pozwanej. Mieć należy na względzie, iż przepis art. 359 § 2 ¹ k.c. ma charakter imperatywny. Co za tym idzie, nie może zostać zmieniony mocą umowy. W konsekwencji wola stron umowy nie ma żadnego wpływu na jego obowiązywanie. Co więcej, przepis ten, jako przepis prawa materialnego, w każdym stanie sprawy musi być brany pod uwagę przez sąd z urzędu. Nie podniesienie przez stronę odpowiedniego zarzutu nie może zostać uznane za przeszkodę do jego zastosowania.

Chybiony był również argument apelacji odnoszący się do brzmienia przepisu ustawy o kredycie konsumenckim. Sam fakt, iż ustawodawca dopuszcza możliwość zastrzeżenia w umowie kredytu konsumenckiego dodatkowych opłat, nie może oznaczać, iż każde świadczenie nazwane opłatą jest dopuszczalne. Przy ocenie dopuszczalności zastrzeżeń umownych brać należy pod uwagę ich rzeczywisty sens oraz treść – sposób ich nazwania jest pozbawiony znaczenia.

Ze wszystkich wymienionych wyżej przyczyn, podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia przepisów art. 58 § 1 w zw. z art. 359 § 2 ¹ k.c. nie mógł zostać uznany za zasadny.

W tym stanie rzeczy bezzasadna apelacja powoda podlegała oddaleniu, na mocy art. 385 k.p.c.