Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Marek Wasiluk

Protokolant: Aneta Chardziejko

przy udziale Prokuratora Elżbiety Korwell

i przedstawiciela Urzędu Kontroli Skarbowej (...)

po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 2015 roku

sprawy T. R. oskarżonego o czyn z art. 56 § 1 k.k.s. w zb. z art. 61 § 1 k.k.s. w zb. z art. 62 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora i Urząd Kontroli Skarbowej (...)

od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 16 kwietnia 2015 roku, sygn. akt XV K 48/15

I.  zaskarżony wyrok uchyla i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

II.  Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. P. kwotę 516,60 złotych (pięćset szesnaście złotych i 60/100) za obronę z urzędu w postępowaniu odwoławczym, w tym kwotę 96,60 (dziewięćdziesiąt sześć złotych i 60/100) tytułem 23% stawki podatku od towarów i usług.

UZASADNIENIE

T. R. został oskarżony o to, że:

co najmniej w okresie od 01.04.2008 r. do 26.01.2009 r, będąc prezesem zarządu (...) ul. (...) NIP (...) zajmującej się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi w/w podmiotu podatnika podatku od towarów i usług podał nieprawdę w deklaracjach (...) za poszczególne miesiące od kwietnia do grudnia 2008 roku, co do działalności (...) złożonych w dniach 2008.05.26, 2008.06.25, 2008.07.27, 2008.08.25, 2008.09.25, 2008.10.24, 2008.12.23, 2009.01.26, (...) Urzędzie Skarbowym (...) ul. (...), w ten sposób, że prowadząc nierzetelnie rejestr sprzedaży w/w podmiotu do potrzeb podatku od towarów i usług za miesiąc kwiecień 2008 r. zaniżył podatek naliczony (...) o kwotę 367 878,00 zł poprzez nie wystawienie i nie zaewidencjonowanie faktury (...)dotyczącej zbycia poniesionych przez w/w podmiot na nieruchomość położoną przy ul. (...) w B. nakładów o wartości 2 040 052,84 zł na rzecz właścicieli w/w nieruchomości – I. i T. R., czym poprzez naruszenie art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 7 ust. 1, art. 8 ust. 1, art. 19 ust. 1, art. 29 ust. 1, art. 103 ust. 1 i art. 109 ust, 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) uszczuplił podatek od towarów i usług za miesiąc kwiecień i grudzień 2008 roku w łącznej kwocie 346 376,00 zł.

Tj. o czyn z art. 56 § 1 k.k.s. w zb. z art. 61 § 1 k.k.s. w zb. z art. 62 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2015 roku oskarżonego T. R. uniewinnił od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokat M. P. kwotę 664,20 (sześćset sześćdziesiąt cztery 20/100) zł, w tym 124,20 (sto dwadzieścia cztery 20/100) zł podatku VAT tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu i kosztami procesu obciążył Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku wnieśli Prokurator i Urząd Kontroli Skarbowej (...). Oskarżyciele zaskarżyli wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego.

Prokurator wyrokowi zarzucił:

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, który mógł mieć wpływ na treść orzeczenia, poprzez uznanie, iż oskarżony zaniżył naliczony podatek (...) z tytułu transakcji sprzedaży nieruchomości na skutek nieświadomości co do obowiązujących przepisów w sytuacji, gdy zgromadzony materiał dowodowy, a w szczególności fakt wystąpienia przez T. R. z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w tym przedmiocie jednoznacznie wskazuje, iż miał on świadomość możliwości powstania obowiązku podatkowego w podatku (...), a tym samym nie wystawiając faktury (...) przewidywał możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godził.

Podnosząc powyższy zarzut Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

Urząd Kontroli Skarbowej (...) powyższemu wyrokowi zarzucił:

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mający wpływ na jego treść poprzez przyjęcie, iż czyn popełniony przez T. R. dotyczący sprzedaży nakładów (...) ul. (...) poczynionych na nieruchomość położoną w B. przy ul. (...) na rzecz właścicieli tej nieruchomości tj. I. i T. R. bez wystawienia faktury (...)oraz zadeklarowania i uiszczenia podatku, został dokonany przez oskarżonego przy braku jego świadomości co do obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa podatkowego – podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w tym: informacje uzyskane od M. M. prowadzącej w Kancelarii Podatkowej (...)księgi i ewidencje podatkowe (...), wystąpienie oskarżonego do (...)o wydanie wiążącej indywidualnej interpretacji prawnej co do określenia właściwej formy rozliczenia (...) od w/w transakcji świadczy o tym, że w myśl tezy określonej art. 4 § 2 k.k.s. sprawca miał świadomość wystąpienia obowiązku (...) co do tej transakcji, a tym samym nie wystawiając faktury (...)i nie wykazując podatku, co najmniej przewidywał możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godził.

Podnosząc tego rodzaju zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Obie apelacje w zakresie w jakim zmierzały do uchylenia zaskarżonego wyroku zasługiwały na uwzględnienie. Ze względu zaś na tożsamy zarzut stawiany zaskarżonemu orzeczeniu, a mianowicie zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, Sąd do apelacji obydwu oskarżycieli ustosunkuje się łącznie.

W przedmiotowej sprawie nie budzą żadnych wątpliwości ustalone przez Sąd I instancji fakty odnoszące się do zdarzeń gospodarczych, które ostatecznie doprowadziły do powstania po stronie (...)., reprezentowanej przez oskarżonego, jako prezesa zarządu, obowiązku podatkowego w postaci podatku od towarów i usług za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, w miesiącu kwietniu i grudniu 2008 roku.

Sąd Rejonowy uznając powyższe za niekwestionowane przez żadną ze stron uznał, że jedyną kwestią sporną w sprawie jest zamiar oskarżonego, z jakim działał, doprowadzając do uszczuplenia należności publicznoprawnej. Dokonując niezwykle lapidarnej oceny okoliczności sprawy uznał, że w oparciu o ustalone fakty nie można oskarżonemu przypisać winy bowiem nie sposób jest udowodnić mu, że działał w celu uszczuplenia należności publicznoprawnej, a zebrane dowody nie potwierdzają, że w takim właśnie celu oskarżony działał. Świadczyć o tym ma, że oskarżony działał zgodnie ze swoją wiedzą popartą opinią kancelarii prawnej, z którą współpracował i niejednolite orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sąd I instancji całkowicie bezkrytycznie przyjął przy tym za wiarygodne wyjaśnienia oskarżonego, który wskazał, iż gdyby wiedział, że należy uiścić podatek od towarów i usług to przy sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) Prokuraturze (...)uwzględniłby to w akcie notarialnym i podatek zostałby opłacony przez Prokuraturę.

W ocenie Sądu odwoławczego na tym etapie z takimi ustaleniami Sądu meriti nie sposób się zgodzić. Przede wszystkim umknęło uwadze Sądu Rejonowego, że transakcja sprzedaży nieruchomości miała miejsce pomiędzy Prokuraturą (...), a właścicielami nieruchomości małżonkami I. i T. R., którzy występowali jako osoby fizyczne. Osoby fizyczne nie mają zaś uprawnień do wystawiania faktury (...). Obowiązek wystawienia faktury (...) powstał po stronie spółki (...) z chwilą kiedy właściciele nieruchomości przy ul. (...) zobowiązali się zapłacić spółce za poniesione nakłady na dzierżawioną wcześniej przez spółkę przedmiotową nieruchomość.

Podkreślenia wymaga również fakt, co do którego Sąd Rejonowy nie poczynił żadnych ustaleń, że oskarżony, jako prezes (...) czyniąc nakłady na dzierżawioną nieruchomość pomniejszał należny podatek od towarów i usług, bowiem odliczał podatek (...)naliczony w fakturach dotyczących nabycia materiałów i robocizny zużytych na inwestycję realizowaną na tejże nieruchomości. Tego rodzaju odliczenie miałoby rację bytu wtedy gdy przy sprzedaży przedmiotu inwestycji zostałby naliczony i odprowadzony należny podatek (...).

Podkreślenia wymaga fakt, że przestępstwo skarbowe, o którym mowa w art. 56 § 1 k.k.s. można popełnić wyłącznie z winy umyślnej. Czyn popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi (art. 4 § 2 k.k.s.). Sąd Rejonowy podnosząc, że w sprawie nie sposób przypisać oskarżonemu działania z zamiarem bezpośrednim, co jednoznacznie wynika z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku, nie poczynił żadnych ustaleń w kierunku możliwości przypisania oskarżonemu działania z zamiarem ewentualnym. Ponadto opierając orzeczenie na braku świadomości oskarżonego co do obowiązku rozliczenia fakturą (...)transakcji odpłatnego przeniesienia nakładów spółki na dzierżawioną nieruchomość na rzecz właścicieli nieruchomości Sąd I instancji miał obowiązek omówić na jakich okolicznościach oparł tego rodzaju ustalenie. Dochodząc do wniosku, że oskarżony działał nieumyślnie Sąd musi wskazać jakie okoliczności na to wskazują. Miał zatem niewątpliwie obowiązek poczynienia ustaleń w kwestii strony podmiotowej, czego w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku zabrakło. Lektura uzasadnienia wskazuje, iż sprowadza się ono do sprawozdawczego przedstawienia okoliczności i to tylko tych bezspornych, a nie zawiera żadnej analizy wyjaśnień oskarżonego pod kątem ich wiarygodności, w kontekście wszystkich okoliczności. Zgodzić się tu należy z tezą, że chociaż zamiar sprawcy istnieje tylko w jego świadomości, to jest on faktem i podlega takiemu samemu dowodzeniu jak inne okoliczności ze sfery przedmiotowej. Wady w ustaleniach zamiaru powodują więc w konsekwencji zarzuty jak w przypadku wad w ustaleniach przedmiotowych. Na gruncie sprawy niniejszej, jak wskazano wyżej, Sąd meriti nie poczynił tego rodzaju ustaleń.

W każdym przypadku na Sądzie ciąży obowiązek szczegółowej oceny wszystkich dowodów, a zostaje on spotęgowany w sytuacji gdy oskarżony nie przyznaje się do popełnienia zarzucanego mu czynu. Sąd powinien podać w uzasadnieniu, na których dowodach oparł ustalenia faktyczne, a które dowody oraz dlaczego odrzucił. Tego rodzaju powinność oznacza, iż Sąd musi ocenić dowody, które odrzuca z taką samą starannością jak te, na których oparł swoje rozstrzygnięcie. Ocena treści zamiaru sprawcy powinna być dokonana z należytą wnikliwością i powinna być oparta na odtworzeniu rzeczywistych przeżyć psychicznych sprawcy. Brak takiej oceny w uzasadnieniu wyroku czyni je wadliwym i uniemożliwia Sądowi odwoławczemu dokonanie kontroli zaskarżonego wyroku, a Sąd odwoławczy nie jest upoważniony do zastępowania Sądu I instancji meriti w dokonywaniu całościowej oceny zebranego i ujawnionego w sprawie materiału dowodowego.

Nie przesądzając na tym etapie o winie oskarżonego podkreślić należy, że powierzenie specjalistycznemu podmiotowi obowiązków w zakresie rozliczeń podatkowych nie może znosić samo przez się odpowiedzialności podatnika w sferze prawa karnego skarbowego, ale pod warunkiem, że miał on świadomość możliwości wadliwego rozliczenia i na takie wadliwe rozliczenie się godził (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2002 roku, V KNN 426/00, OSNKW 2002, nr 9-10, poz. 81).

Sąd Rejonowy wybiórczo ocenił zebrany i ujawniony w sprawie materiał dowodowy, nie ustosunkowując się do szeregu okoliczności. Nie sposób uniknąć wrażenia, że Sąd I instancji oparł swoje rozstrzygnięcie rzeczywiście na założeniu, iż sam fakt uiszczenia należności przez oskarżonego zwalnia go od odpowiedzialności karnoskarbowej, co nie może być założeniem prawidłowym.

Powyżej wskazane uchybienia nie pozwalają na prześledzenie toku rozumowania Sądu Rejonowego i merytoryczne ustosunkowanie się do zaskarżonego orzeczenia.

Podsumowując należy podzielić stanowisko skarżących, że ocena dowodów zebranych i przeprowadzonych przez Sąd I instancji budzi szereg zastrzeżeń, uzasadniających na tym etapie zarzut, iż w konsekwencji mogło to prowadzić do błędnych ustaleń faktycznych, mających wpływ na treść zaskarżonego wyroku, w związku z czym wyrok ten ostać się nie mógł. Dopiero wyczerpująca analiza zgromadzonych dowodów i ich ocena zgodna z zasadami logicznego rozumowania, prowadzić mogą do prawidłowego wyrokowania w przedmiotowej sprawie.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

Marek Wasiluk