Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 października 2015 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa K. D.

przeciwko S. K.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 16 stycznia 2015 r. sygn. akt I C 1892/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata A. K. kwotę 6.642 zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa złote), w tym 1.242 zł podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Regina Kurek SSA Barbara Górzanowska SSO Barbara Baran (del.)

Sygn. akt I ACa 932/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo K. D. przeciwko S. K. o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli i zasądził od powódki na rzecz pozwanej 7 200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Przyznał też sąd od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata A. K. kwotę 8 856 zł tytułem udzielonej powódce pomocy prawnej z urzędu.

Sąd ustalił, że na podstawie aktu notarialnego – umowy działu spadku oraz darowizn i ustanowienia służebności osobistych z 26 listopada 2008 r. powódka podarowała swojej wnuczce - pozwanej nieruchomość położoną w N., składającą się z działek nr (...), o ogólnej powierzchni 0,5346 ha, której częścią składową są zabudowania oznaczone numerem porządkowym (...) w N.. Pozwana ustanowiła nieodpłatnie na rzecz powódki dożywotnią służebność, uprawniającą do wyłącznego korzystania z jednego pokoju (południowowschodniego) wraz z prawem do współkorzystania z kuchni, łazienki, przedpokoju, położonych na parterze w/w/ budynku, jak również z prawem współkorzystania z pomieszczeń przynależnych, w szczególności z piwnic, strychu. W umowie tej powódka poleciła pozwanej, aby zapewniła jej opiekę i pielęgnację w chorobie, a także na starość, w sposób odpowiadający zasadom współżycia społecznego i zwyczajom przyjętym w rodzinie, a w przypadku niemożności zapewnienia tej opieki osobiście, zapewniła ją przez osoby trzecie i poniosła koszty.

Pozwana przyjęła darowiznę wraz z wszystkimi obciążającymi ją poleceniami.

Po przepisaniu domu strony mieszkały osobno. Po wspólnym zamieszkaniu w domu stanowiącym przedmiot darowizny przez okres kilku miesięcy relacje między stronami układały się poprawnie. Potem relacje między stronami się popsuły. Główną przyczyną konfliktu są kury, którymi powódka się zajmuje i nie zgadza się, by miały wydzielone, ogrodzone miejsce. Strony nie są wobec siebie agresywne. Pozwana nigdy powódki nie popchnęła, nie ubliżyła jej. Konflikt istnieje między powódką a mężem pozwanej, między którymi dochodzi do kłótni. Pozwana stara się łagodzić ten konflikt. Powódka skarży się sąsiadom i rodzinie na pozwaną i jej męża. Ma pretensje o zwykłe codzienne czynności, jak przechodzenie przez kuchnię powódki do wspólnej łazienki, do której nie ma innego dojścia. Niezasadnie twierdzi, że w jej pokoju jest zimno, tymczasem ogrzewanie w domu jest wspólne dla całego domu, w którym jest ciepło, gdyż pozwana z mężem wychowują małe dziecko. Powódka skarży się też, że pozwana nie zapewnia jej opieki. Powódka jest w dobrym stanie zdrowia, jeździ na rowerze, pracuje w polu, u syna zrzuca opał do piwnicy, opiekuje się małym dzieckiem syna.

Dokonawszy oceny dowodów sąd uznał, że powództwo jest niezasadne. Stosownie do art. 898 § 1 k.c. darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności, co następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie (art. 900 k.c.). Samo odwołanie darowizny wykonanej nie realizuje skutku rzeczowego a rażąca niewdzięczność sama w sobie jest przesłanką dla wywołania jedynie skutków obligacyjnych. Dla osiągnięcia skutku rzeczowego darczyńca, który korzysta z uprawnień, o których mowa w art. 898 § 1 k.c. powinien wystąpić z powództwem o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesienie własności rzeczy z powrotem na darczyńcę, o ile takie przeniesienie nie nastąpi dobrowolnie przez obdarowanego, a prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje wówczas to oświadczenie (art. 64 k.c. oraz art. 1047 k.p.c.).

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że w badanym okresie pozwana nie dopuściła się względem powódki rażącej niewdzięczności. Do sytuacji konfliktowych dochodzi głównie między powódką a mężem pozwanej, a nie samą pozwaną. Same strony nie są wobec siebie agresywne. Pozwana stara się łagodzić konflikty z babcią. Konflikt powódki z mężem pozwanej wywołany jest także postawą powódki, na który pozwana nie ma żadnego wpływu. Pretensje powódki do pozwanej są pozbawione racji tak zakresie braku opieki (której na obecna chwilę powódka nie potrzebuje), jak i co do przechodzenia przez kuchnię, co jest jedynym dojściem do wspólnej łazienki. W żadnym razie zachowanie pozwanej nie może być ocenione jako rażąca niewdzięczność względem powódki. Powódka nie zgadza się na próby kompromisowego rozwiązania problemów. Oczekuje wyłącznie spełniania przez pozwaną i jej męża jej żądań.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

W apelacji wniesionej przez powódkę zarzucono naruszenie:

- art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie,

- art. 242 k.p.c. poprzez niezastosowanie i nieprzesłuchanie świadków wnioskowanych prze powódkę i nieprzeprowadzenie dowodu z wywiadu w (...) co do pomocy udzielanej powódce oraz w wydziale karnym SR w W.i w Prokuraturze Rejonowej w W. na okoliczność prowadzonych między stronami spraw karnych,

- art. 316 k.p.c. przez jego niezastosowanie,

- art. 328 § 2 k.p.c. przez sporządzenie uzasadnienia w sposób nie odpowiadający dyspozycji tego przepisu.

Apelująca wnosiła o zmianę wyroku w punkcie I i uwzględnienie powództwa lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Domagała się też uchylenia punktu II wyroku.

Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji i zważył, co następuje:

Apelacja powódki jest bezzasadna.

Dostrzec należy przede wszystkim, że apelująca nie sformułowała zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny dowodów. Swoje zarzuty w odniesieniu do ustaleń stanu faktycznego oraz pominięcia dowodów apelująca mieści w zarzucie naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., co jest nieprawidłowe. Niemniej jednak skoro w uzasadnieniu apelacji kwestionuje ustalenia sądu, jak i gromadzenie przez sąd dowodów w tej sprawie, należy do tych zarzutów się odnieść, mimo braku wskazania, czy i które konkretnie z opisanych przez sąd faktów ustalono niewłaściwie, poza ogólnym zakwestionowaniem przyjęcia przez sąd, że nie doszło do rażącej niewdzięczności ze strony pozwanej.

Zdaniem apelującej sąd bezzasadnie pominął dowód ze wskazywanych w apelacji wywiadów oraz z przesłuchania wnioskowanych przez powódkę świadków, przy czym zarzut ten opiera apelująca na treści art. 241 k.p.c. Wskazanie tego przepisu jest błędne – dotyczy on zupełnie innej kwestii i nie może być podstawą formułowanego zarzutu. Sam zarzut zaś jest bezzasadny. Sąd w uzasadnieniu wskazał, dlaczego pominął dowód ze wskazywanych przez powódkę świadków i argumentację tę należy podzielić (sprawa była już dostatecznie wyjaśniona) a nadto co do świadka A. Ł. jego adres, o który sąd wzywał pod rygorem pominięcia tego dowodu, złożono z uchybieniem terminu. Co do wywiadów, umyka apelującej kwestia, że po pierwsze nie zgłosiła ona żadnych twierdzeń, na dowód których wnioskowane były te wywiady, po drugie zaś – mimo braku twierdzeń – wywiady te zostały jednak zebrane jeszcze na etapie prowadzenia postępowania przez Sąd Rejonowy i znajdują się na kartach 47-49 akt. Przy okazji tego zarzutu podkreślić należy, że nie jest rzeczą sądu poszukiwanie faktów i dowodów – ciężar ich wskazania spoczywa na stronach kontradyktoryjnego procesu.

Jak napisano wyżej, ustalenia faktyczne sądu I instancji zostały poczynione prawidłowo a ogólnikowa apelacja pozwanej, skupiona na uchybieniach proceduralnych, które nie miały miejsca, nie może ich skutecznie zakwestionować. Przy takich ustaleniach nie jest możliwe przyjęcie, by pozwana dopuściła się rażącej niewdzięczności wobec powódki.

Ponieważ nie podniesiono żadnego zarzutu, opartego na prawie materialnym, nie ma podstaw, by formułować jakąś wypowiedź w tej kwestii poza stwierdzeniem, że rozstrzygnięcie sądu I instancji jest adekwatne do poczynionych ustaleń faktycznych.

Co do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. zauważyć należy przede wszystkim, że wbrew stanowisku apelującego naruszenie tego przepisu nie może mieć wpływu na treść wyroku, bowiem uzasadnienie jest sporządzane już po wydaniu orzeczenia i stanowi jedynie przeniesienie na papier motywów, które wcześniej zdecydowały o rozstrzygnięciu. Co do samego zaś uzasadnienia w niniejszej sprawie, jest ono prawidłowo skonstruowane, zawiera wszystkie wymagane przepisami elementy a zawarta w nim treść w pełni umożliwia kontrolę instancyjną. Wbrew twierdzeniu apelującej sąd uzasadnił pominięcie wniosków dowodowych (str. 3 uzasadnienia), w tym świadków powódki. Argumentacja ta jest prawidłowa i podzielana przez sąd odwoławczy. Zarzut ten jest zatem bezzasadny.

W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 102 k.p.c. zwrócić należy uwagę, że do jego zastosowania nie wystarcza zła sytuacja majątkowa strony. Przepis wymaga, by wystąpiły okoliczności szczególne. Nie jest taką szczególną okolicznością sam fakt zwolnienia strony od kosztów sądowych ani jej wiek (postanowienia SN m.in. z 11 lutego 2010 r., I CZ 112/2009, z 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/2006, z 23 sierpnia 2012 r., II CZ 93/2012, z 5 lipca 2012 r., IV CZ 42/2012, z 23 maja 2012 r., III CZ 25/2012). Żadne szczególne okoliczności w rozumieniu tego przepisu w tej sprawie nie występują a zwolnienie od kosztów sądowych nie oznacza automatycznie nieponoszenia przez przegrywającą stronę kosztów zastępstwa procesowego strony przeciwnej.

Na marginesie należy zauważyć, że domagając się w postępowaniu odwoławczym uwzględnienia powództwa, należy formułować wniosek o zmianę wyroku i uwzględnienie żądania, nie zaś o jego uchylenie. Podobnie w odniesieniu do apelacji w przedmiocie kosztów procesu (p. II wyroku) prawidłowo sformułowane zgodnie z intencją powódki żądanie winno dotyczyć zmiany tego rozstrzygnięcia, nie zaś jego uchylenia. Uwaga ta nie ma wpływu na rozstrzygnięcie, bowiem apelacja okazała się bezzasadna w całości.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Wynagrodzenie dla pełnomocnika powódki, działającego z urzędu zostało przyznane na podstawie § 6 p. 7 w zw. z. § 13 ust. 1 p. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SSA Regina Kurek SSA Barbara Górzanowska SSO (del.) Barbara Baran