Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Teresa Kołeczko - Wacławik

Sędzia SO Anna Hajda (spr.)

SR (del.) Roman Troll

Protokolant Aleksandra Sado-Stach

po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2015 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o rentę wyrównawczą

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 26 marca 2015 r., sygn. akt I C 2043/12

1.  prostuje oznaczenie punktu w sentencji zaskarżonego wyroku następującego po punkcie 1 jako „1a”;

2.  uchyla zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1 w całości,

b)  w punkcie 1a – ponad kwotę 2120,32 zł (dwa tysiące sto dwadzieścia złotych trzydzieści dwa grosze),

c)  w punkcie 4 w całości,

i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Wodzisławiu Śląskim pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego;

3.  oddala apelację w pozostałej części.

SSR (del.) Roman Troll SSO Teresa Kołeczko - Wacławik SSO Anna Hajda

UZASADNIENIE

Powód M. W. domagał się pozwem z dnia 3 grudnia 2012 r. zasądzenia od pozwanego – (...) SA renty wyrównawczej w wysokości po 300 zł miesięcznie poczynając od 1 grudnia 2009 r. płatnej niezależnie od wypłacanej już renty wyrównawczej oraz kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał że pozwany odpowiada za całą szkodę związaną z wypadkiem komunikacyjnym jakiemu uległ powód co spowodowało utratę możliwości zarobkowych i odpowiedzialność ta została stwierdzona wyrokiem Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim z 29. 12. 2008 r. w sprawie I C 127/07. Na rzecz powoda zasądzono bieżącą rentę wyrównawczą w kwocie po 1820,32 zł. Od dnia ustalenia renty wzrosły zarobki pracowników porównawczych.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany nie przeczył swojej odpowiedzialności za skutki wypadku, niemniej celem wyjaśnienia wątpliwości domagał się przeprowadzenia dowodów z przesłuchania powoda, wywiadów zarobkowych w KWK (...) oraz dowodów z opinii z zakresu medycyny pracy i dowodu z opinii biegłego w sprawie rent i emerytur.

Pismem z dnia 19 maja 2014 r. powód rozszerzył powództwo o rentę wyrównawczą do kwot szczegółowo wskazanych w piśmie, a wyliczonych przez biegłą z zakresu rent i emerytur. Jednocześnie wskazał, że domaga się wszystkich kwot z odsetkami ustawowymi od ich wymagalności tj. od 10-go każdego miesiąca do dnia zapłaty.

Wyrokiem z dnia 26 marca 2015 roku Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim w punkcie pierwszym zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 80.968,70 złotych tytułem skapitalizowanej renty wyrównawczej za okres od 1.12.2009 r. do 28.02.2015 roku; z ustawowymi odsetkami od

kwoty 45 164,37 zł od dnia 04 czerwca 2013r.,

kwoty 963,92 zł od dnia 15 czerwca 2013r.,

kwoty 1 135,80 zł od dnia 15 lipca 2013r.,

kwoty 1 108,46 zł od dnia 15 sierpnia 2013r.,

kwoty 915,34 od dnia 15 września 2013r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 października 2013r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 listopada 2013r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 grudnia 2013r.,

kwoty 8 312,92 zł od dnia 15 stycznia 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 lutego 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 marca 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 kwietnia 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 maja 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 czerwca 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 lipca 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 sierpnia 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 września 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 października 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 listopada 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 grudnia 2014r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 stycznia 2015r.,

kwoty 1 460,49 od dnia 15 lutego 2015r.,

W kolejnym punkcie wyroku zasądzono od pozwanego na rzecz powoda rentę wyrównawczą w kwocie po 3.280,81 złotych miesięcznie płatną do dnia 15 każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w terminie płatności, począwszy od 01.03.2015r. w miejsce renty wyrównawczej w kwocie po 1 820,32 zł zasądzonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim z dnia 29 grudnia 2008 r. w sprawie IC 127/07. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone. Nadto Sąd umorzył postępowanie w zakresie żądania renty wyrównawczej za październik 2010, listopad 2010 i luty 2011. Rozstrzygając o kosztach postępowania zasądził Sąd Rejonowy od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.787 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawą tej treści rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy.

Powód w dniu 8. 05.1995r. uległ wypadkowi komunikacyjnemu, a zasada odpowiedzialności pozwanej za skutki zdarzenia przesądzona została wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach OZ w R. w sprawie II C 17/04. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim z 29 grudnia 2008 r. zasądzono od pozwanego skapitalizowaną rentę wyrównawcza za okres od maja 2002 r. do grudnia 2008 r. w kwocie 171 988,78 zł, a nadto rentę wyrównawczą w kwocie 1820,32 zł. Sąd ustalił istnienie normalnego związku przyczynowego między wypadkiem a szkodą jakiej doznał powód w postaci zmniejszenia się jego zdolności zarobkowych.

Obecnie powód w dalszym ciągu pracuje w zakładzie pracy chronionej, otrzymuje rentę wyrównawczą, posiada orzeczenie o stopniu niepełnosprawności- zaliczony został do stopnia umiarkowanego. Potencjalne wynagrodzenie powoda jako pracownika (...) przy uwzględnieniu danych dotyczących pracowników porównawczych byłoby wyższe niż dotychczas osiągane wynagrodzenia wraz z rentą wyrównawczą otrzymywaną przez powoda. Różnica pomiędzy potencjalnym wynagrodzeniem powoda wyliczonym na podstawie zarobków pracowników KWK (...) a faktycznym dochodem powoda w postaci wynagrodzenia z tytułu zatrudnia w Spółdzielni (...) – Zakład Pracy (...) w R. przedstawia się sposób wskazany w opinii biegłej S. K. na stronie 87-92 akt. Renta wyrównawcza bieżąca począwszy od marca 2015 r. powinna wynosić 3 280,81 zł

W tak ustalonym stanie faktycznym zważył Sąd Rejonowy, iż powództwo jest w przeważającej części uzasadnione. Powód wykazał w wystarczający sposób przesłanki uzasadniające zasądzenie należnej mu renty.

Przywołał Sąd I instancji jako podstawę odpowiedzialności pozwanego przepis art. 444 § 2 kc w związku z art. 436 kc , wskazując, że powód otrzymać winien rentę wyrównawczą w wysokości utraconych zarobków, gdyby do zachorowania nie doszło. Powód otrzymuje już rentę wyrównawczą z uwagi na swój stan zdrowia i sprawności spowodowany wypadkiem. Przedmiotem tego postępowania było ustalenie - zgodnie z żądaniem powoda - czy dotychczas ustalona kwota renty wyrównawczej odpowiada różnicy pomiędzy potencjalnym wynagrodzeniem powoda wyliczonym na podstawie zarobków pracowników KWK (...) a faktycznym dochodem powoda w postaci wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia w Spółdzielni (...) – Zakładzie Pracy (...) w R..

W ocenie Sądu Rejonowego należało oddalić wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny celem ustalenia czy powód jest zdolny do wykonywania pracy zarobkowej, jeżeli tak to w jakim zakresie i jakiego rodzaju prace może wykonywać, jako że okoliczności te zostały przesądzone w postępowaniu I C 127/07. Pozwany nie wykazał, że powód jest zdolny do pracy w większym zakresie niż praca w warunkach pracy chronionej , ani że byłby wstanie zarobić więcej niż wynosi jego obecne wynagrodzenie.

W judykaturze akcentuje się, że nie sama tylko utrata zdrowia, lecz rzeczywista utrata zdolności zarobkowania i widoków na przyszłość stanowią przesłanki zasądzenia renty po myśli art. 444 § 2 kc. Nadto w orzecznictwie przyjmuje się, że należy brać pod uwagę realną, praktyczną możliwość podjęcia przez poszkodowanego pracy w granicach zachowanej zdolności do pracy, a nie możliwość teoretyczną.

W takiej sytuacji znajduje się powód. Praca w charakterze górnika pod ziemią, na stanowisku elektromontera wymaga ponadprzeciętnej sprawności i zdrowia, powód w wyniku wypadku utracił możliwość jej wykonywania. Jak wskazał, jego obecny stan zdrowia pogorszył się, boi się opuszczać pomieszczenia, jest wycofany w relacjach społecznych.

Mając powyższe na uwadze wskazał Sąd I instancji, że przy ustalaniu wysokości aktualnej renty wyrównawczej punktem wyjścia były przeciętne zarobki pracowników zatrudnionych na stanowiskach odpowiednich do tego jakie powód zajmowałby, gdyby nie poniósł żadnej szkody. Niezbędna w zakresie ustalenia wysokości szkody była opinia biegłej S. K., której odpisy obie strony otrzymały. Biegła wyliczyła wartość rat rentowych w poszczególnych miesiącach począwszy od grudnia 2009 r. Oczywistym jest , że za okres od daty początkowej do daty wyrokowania rentę należało skapitalizować i zasądzić 80 968,70zł . sumując różnice potencjalnego wynagrodzenia miesięcznego netto z potencjalnym dochodem powoda netto według wyliczenia biegłej sądowej z zakresu rent i emerytur; natomiast za okres późniejszy (na przyszłości) wskazano wysokość poszczególnych miesięcznych rat rentowych w kwocie 3 280,81 zł w miejsce rat renty wyrównawczej dotychczas wypłacanej wyliczonej również według tych samych zasad.

Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw do oddalenia żądania w zakresie domagania się renty wyrównawczej po dniu 19 lutego 2015 r. w sprawie nie było żadnych dowodów, że powód otrzymałby po tym dniu emeryturę. Strona pozwana nie przedstawiła także dowodów na poparcie tezy, że kopalnia nie zatrudnia pracowników z 25 letnim stażem, w szczególności w sytuacji gdy powód liczy dopiero 45 lat. Co najistotniejsze pozwana wypłaca już rentę wyrównawczą powodowi i do dnia wyrokowania nie wystąpiła z powództwem o jej uchylenie.

Sąd natomiast częściowo uwzględnił żądanie w zakresie odsetek, przyjmując że należą się one powodowi po upływie dwóch tygodni od doręczenia poznanemu pozwu w sprawie. Rację ma w tej kwestii pozwany, że powód nie zwracał się do pozwanego o dobrowolne przeliczenie dotychczas zasadzonej i wypłaconej renty. Pozwany jednak po otrzymaniu pozwu nie zobowiązał powoda do przedłożenia dokumentów uzasadniających uwzględnienie roszczenia, czy też zawarcie ugody w sprawie, a wniósł o oddalenie powództwa.

Sad umorzył postępowanie w zakresie cofniętego żądania zasądzenia renty wyrównawczej za październik 2010 r, listopad 2010 r. oraz luty 2011 r. zapłaty. O kosztach procesu orzeczono stosownie do dyspozycji art. 98 kpc.

Z wyżej wskazanym rozstrzygnięciem nie zgodziła się strona pozwana wywodząc apelację i zaskarżając wyrok w części w jakiej powództwo zostało uwzględnione oraz w zakresie orzeczenia o kosztach procesu. Pozwany zarzucił : - naruszenie prawa procesowego tj. art. 193 par 3 kpc przez przyjęcie, że powód skutecznie rozszerzył żądanie pozwu ponad kwotę 14.400,00 złotych oznaczoną w pozwie; - naruszenie prawa procesowego tj. art. 321 kpc poprzez zasądzenie kwoty 66.568,70 złotych ponad żądanie pozwu; - naruszenie prawa procesowego tj. art 233 kpc polegające na zbyt dowolnej ocenie materiału dowodowego przez przyjęcie, że powód po dniu 19 lutego 2015 roku dalej byłby zatrudniony w KWK (...) na takim samym stanowisku jak przed wypadkiem z dnia 8 maja 1995 roku; - naruszenie prawa procesowego tj. art. 100 kpc w zw. z par. 4 ust 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat radców prawnych oraz za ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez R. prawnego ustanowionego z urzędu przez przyjęcie, że powodowi należą się koszty zastępstwa procesowego w wysokości od rozszerzonego powództwa; - naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 444 par 2 kc polegające na zasądzeniu renty wyrównawczej po dniu 15 lutego 2015 roku jako różnicy wynagrodzenia powoda osiąganego w KWK (...) i dochodami w innym zakładzie pracy; - naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 481 kc w zw z art. 6 kc i w zw z art. 817 kc przez przyjęcie, że powód wnosząc powództwo wykazał swoje roszczenie i zasądzenie ustawowych odsetek od każdej raty renty jak w pkt 1 sentencji wyroku.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący domagał się zmiany wyroku w punkcie 1 poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania I i II instancji. Jako ewentualny zawarto w apelacji wniosek o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem kosztów I i II instancji wg. Norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód domagał się jej oddalenia i zasądzenia na swoją rzecz kosztów zastępstwa adwokackiego za II instancję według norm prawem przewidzianych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja częściowo musiała odnieść skutek.

Skarżący zarzuca Sądowi Rejonowemu nieprawidłowe przyjęcie, że doszło do zawisłości sporu także co do roszczeń o jakie powód rozszerzył swoje żądanie pismem nadanym dnia 16 maja 2014 roku.

Dla rozstrzygnięcia tej kwestii zasadnicze znaczenie ma art. 132§1 k.p.c. i art. 132§1 ¹ k.p.c. Pierwszy z przepisów stanowi, że w toku sprawy adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa doręczają sobie nawzajem bezpośrednio odpisy pism procesowych z załącznikami. Do pisma procesowego wniesionego do sądu dołącza się dowód doręczenia drugiej stronie odpisu albo dowód jego wysłania przesyłką poleconą. Pisma, do których nie dołączono dowodu doręczenia albo dowodu wysłania przesyłką poleconą, podlegają zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego braku. Z kolei z art. 132§1 ¹ k.p.c. wynika, że przepis §1 nie dotyczy wniesienia pozwu wzajemnego, apelacji, skargi kasacyjnej, zażalenia, sprzeciwu od wyroku zaocznego, sprzeciwu od nakazu zapłaty, zarzutów od nakazu zapłaty, wniosku o zabezpieczenie powództwa, skargi o wznowienie postępowania, skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia i skargi na orzeczenia referendarza sądowego, które należy złożyć w sądzie z odpisami dla strony przeciwnej.

Dokonując wykładni omawianych regulacji wskazano w orzecznictwie, że niestosowanie zasady doręczeń bezpośrednich do pism procesowych wymienionych w art. 132§1 ¹ k.p.c. jest uzasadnione ich charakterem. Wspólną cechą tych pism jest to, że ze względu na stawiane im wymagania formalne, których weryfikacja należy do sądu, nie można wykluczyć, że mimo sporządzenia ich przez osoby zajmujące się profesjonalnie świadczeniem pomocy prawnej pojawią się podstawy do odmowy nadania im dalszego biegu, odrzucenia lub zwrotu. Motywem nowelizacji art. 132 k.p.c. było przyspieszenie i uproszczenie postępowania prowadzonego z udziałem fachowych pełnomocników. Jednakże w określonych przypadkach doręczenie bezpośrednie ani nie przyspiesza, ani nie upraszcza postępowania. Nie eliminuje ono bowiem potrzeby ponownej oceny prawidłowości i skuteczności wniesienia pisma po jego uzupełnieniu jak i doręczenia pisma drugiej stronie i uzyskania dowodu tego doręczenia potrzebnego do dokonania oceny określonych skutków procesowych (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2014 roku, III CZP 47/14, publ. na stronie www.sn.pl)

Odnosząc te założenia do pisma rozszerzającego żądanie pozwu wskazać trzeba na art. 192 k.p.c., z którego wynika, że z chwilą doręczenia pozwu następuje zawisłość sporu rozpoznawanego przez sąd. Taki sam skutek wywołuje doręczenie przez sąd pisma procesowego, którym strona powodowa rozszerza powództwo, o czym z kolei mowa w art. 193§3 k.p.c.

Skoro zawisłość sporu powstaje z chwilą doręczenia odpisu pozwu, to chwila ta powinna być łatwo weryfikowalna przez sąd na podstawie obiektywnego dowodu jakim jest dowód doręczenia korespondencji w trybie art. 131 k.p.c. Zawisłość sporu nie może być bowiem uzależniona od złożenia oświadczenia o dacie otrzymania pisma przez przeciwnika.

Data doręczenia pisma rozszerzającego powództwo może nadto być istotna dla oceny zasadności żądania odsetek czy kosztów sporu.

Najistotniejszą okolicznością jest wreszcie to, że funkcjonalnie pismo procesowe, którym następuje rozszerzenie powództwa pełni rolę pozwu i z tej przyczyny do takiego pisma stosuje się odpowiednio art. 187 k.p.c. (art. 193 § 2 ¹ k.p.c.). Rola pozwu jaką pełni omawiane pismo sprawia, że ustawodawca nie wymienił go wśród pism, do których art. 132§1 k.p.c. nie ma zastosowania. Rola ta stała się też przyczyną, ze względu na którą ustawodawca w art. 132 § 1 k.p.c. jednoznacznie stwierdził, że obowiązek dokonywania przez profesjonalnych pełnomocników doręczeń między nimi zachodzi "w toku sprawy", czyli wtedy, gdy spór już zawisł, a nie w celu wywołania tego skutku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 stycznia 2013 roku, V ACa 673/12, Lex nr 1267283).

Zatem nie może budzić wątpliwości, że pismo rozszerzające pozew nie podlega bezpośredniemu doręczeniu w trybie art. 132§1 k.p.c. Musi bowiem zawsze przed jego doręczeniem stronie przeciwnej podlegać kontroli sądu, a nadto dopiero po doręczeniu go przez sąd następuje zawisłość sporu.

Skoro w rozpoznawanej sprawie pismo rozszerzające powództwo nie zostało doręczone za pośrednictwem sądu, to niewątpliwie nie mogło dojść do zawisłości sporu w tej części. Konsekwencją tego było uznanie, że orzeczenie w części uwzględniającej tak rozszerzone powództwo było niezgodne z art. 321§1 k.p.c. albowiem było w istocie orzeczeniem ponad żądanie, co do którego zawisł spór.

Powyższa konstatacja skutkować musiała uchyleniem zaskarżonego rozstrzygnięcia, wobec nierozpoznania istoty sprawy, w wyżej wskazanym zakresie, stosownie do dyspozycji art. 386 par. 4 kpc.

W tym miejscu wyraźnego podkreślenia wymaga okoliczność, że w ocenie Sądu II instancji zaskarżone orzeczenie podlegało uchyleniu jedynie w części obejmującej żądanie rozszerzone wskazanym wyżej pismem procesowym, jednak wobec sposobu redakcji punktu 1 zaskarżonego wyroku faktycznie rozstrzygnięcie w tym zakresie w całości zostało uchylone do ponownego rozpoznania, dla jasności i przejrzystości ponownego orzeczenia w tym zakresie. Natomiast w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1a wyroku ( oznaczenie sprostowano wyrokiem SO w Gliwicach z dnia 2 grudnia 2015 roku) do ponownego rozpoznania przekazano sprawę wyłącznie w zakresie rozszerzonego żądania. Oczywistym przy tym jest, że uchyleniu podlegało także rozstrzygnięcie o kosztach zawarte w zaskarżonym wyroku.

Dalej idąca apelacja pozwanego podlegała oddaleniu. W żadnym wypadku nie podziela Sąd II instancji stanowiska skarżącego co do faktu przejścia powoda na emeryturę w lutym 2015 roku. Podzielić w pełnym zakresie należy rozważania Sądu Rejonowego zawarte w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia co do niewykazania przez skarżącego okoliczności, na które powołuje się w apelacji. Podkreślenia wymaga także, że możliwość skorzystania z uprawnienia do emerytury była prawem powoda, a nie jego obowiązkiem i ciężar wykazania, że powód skorzystałby z tego prawa obciąża pozwanego, któremu to obowiązkowi skarżący nie sprostał.

Reasumując powyższe we wskazanym wyżej zakresie apelacja podlegała oddaleniu, stosownie do dyspozycji art. 385 kpc.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy zobowiązany będzie do sprawdzenia, czy pismo rozszerzające powództwo spełnia wymogi formalne, a w razie pozytywnej weryfikacji doręczy jego odpis pozwanemu ze zobowiązaniem do ustosunkowania się na jego treść. Stosownie do uzyskanej odpowiedzi i złożonych przez strony wniosków podejmie dalsze czynności w sprawie, po czym wyda orzeczenie.

SSR (del.) Roman Troll SSO Teresa Kołeczko – Wacławik SSO Anna Hajda