Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

M. R. została oskarżona o to , że:

I. w dniu 30 października 2013 roku w W. województwa (...), działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadziła do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem W. T. w kwocie 198 złotych w ten sposób, że będąc współudziałowcem spółki (...) sp. z o.o. i odpowiedzialną za przeprowadzone transakcje posługując się nickiem „liopardl” i adresem e-mail aosliopard@gmail.com za pośrednictwem portalu internetowego allegro.pl i numer aukcji (...) dokonała sprzedaży płyt o nazwie T. (...), Perceptron B. set 6 CD , 6 DVD i pomimo wpłaty przez kupującego wskazanej kwoty na rachunek bankowy (...) do chwili obecnej nie dostarczyła zakupionego przedmiotu, czym działała na szkodę w/w; tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k.

II. w dniu 6 listopada 2013 roku w W. województwa (...), działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadziła do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem W. T. w kwocie 301,77 złotych w ten sposób, że będąc współudziałowcem spółki (...) sp. z o.o. i odpowiedzialną za przeprowadzone transakcje posługując się nickiem „liopardl” i adresem e-mail aosliopard@gmail.com za pośrednictwem portalu internetowego allegro.pl i numer aukcji (...) dokonała sprzedaży płyt o nazwie J. (...) , 19 CD B. (...) i pomimo wpłaty przez kupującego wskazanej kwoty na rachunek bankowy (...) do chwili obecnej nie dostarczyła zakupionego przedmiotu, czym działała na szkodę w/w.;

tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w Opocznie wyrokiem zaocznym z dnia 23 lutego 2015 roku sygn. II K 455/14 oskarżoną M. R. uznał za winną popełnienia zarzucanego jej w punkcie I aktu oskarżenia czynu z art. 286 § 1 k.k. i na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 33 § 2 k.k. wymierzył jej karę 1 roku pozbawienia wolności i grzywnę w wysokości 20 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę po 20 złotych.

Na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł od oskarżonej na rzecz pokrzywdzonego W. T. obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę kwoty 198 złotych.

Oskarżoną M. R. uznał za winną popełnienia zarzucanego jej w pkt II aktu oskarżenia czynu z art. 286 § 1 k.k. i na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. art. 33 § 2 k.k. wymierzył jej karę 1 roku pozbawienia wolności i grzywnę w wysokości 20 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę po 20 złotych.

Na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł od oskarżonej na rzecz pokrzywdzonego W. T. obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę kwoty 301,77 złotych.

Na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. wymierzone oskarżonej kary pozbawienia wolności i grzywny połączył i jako karę łączną wymierzył jej karę 1 roku pozbawienia wolności i grzywnę 40 stawek dziennych, przy ustaleniu jednej stawki dziennej na kwotę po 20 złotych.

Na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej w stosunku do oskarżonej kary łącznej pozbawienia wolności warunkowo zawiesił ustalając okres próby na 2 lata.

Wymierzył nadto oskarżonej opłatę w kwocie 340 złotych, w pozostałej części zwolnił ją od kosztów postępowania w sprawie.

Od powyższego wyroku wpłynął sprzeciw oskarżonej, w którym zakwestionowała zasadność rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego, podnosząc, że nie przedstawiono żadnych dowodów, wskazujących na zamiar oszukania przez nią pokrzywdzonego. Po nieuwzględnieniu sprzeciwu, pismo to zostało potraktowane jako apelacja wprost.

Na rozprawie apelacyjnej obrońca oskarżonej przedłożyła szereg dokumentów i powołując się na prokuratorskie umorzenie postępowania przeciwko oskarżonej w bardzo podobnej sprawie, wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonej.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ CO NASTĘPUJE:

Apelacja oskarżonej okazała się na tyle skuteczna, że w wyniku jej wniesienia doszło do uchylenia zaskarżonego wyroku z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sadowi I instancji.

Na wstępie niezbędnym poczynienie jest oczywistej uwagi, że samo niewywiązanie się z umowy kupna – sprzedaży, poprzez niedostarczenie towaru, bądź nie dokonanie zapłaty, nie stanowi jeszcze przestępstwa oszustwa z art. 286 § 1 k.k. Przepis ten określa odpowiedzialność karną za zachowanie, które polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez wprowadzenie jej w błąd albo wyzyskanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranej czynności. Istota tego przestępstwa polega więc na posłużeniu się fałszem jako czynnikiem sprawczym, który ma doprowadzić pokrzywdzonego do podjęcia niekorzystnej decyzji majątkowej. Absolutnie niezbędny dla strony podmiotowej oszustwa zamiar bezpośredni powinien obejmować zarówno cel działania sprawcy, jak i sam sposób działania zmierzającego do zrealizowania tego celu. Zamiar sprawcy na płaszczyźnie intelektualnej musi więc obejmować dwa elementy. Z jednej strony, sposób zachowania sprawcy, tzn. środek intelektualny, jakim jest w przypadku oszustwa wprowadzenie w błąd, wyzyskanie błędu lub niezdolności osoby rozporządzającej mieniem do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Z drugiej strony, sprawca musi mieć świadomość, że co najmniej może uzyskać korzyść majątkową z planowanego zachowania w wyniku zastosowanego sposobu działania oraz świadomość więzi przyczynowej łączącej podejmowane przez niego działania z niekorzystnym rozporządzeniem mieniem. Na płaszczyźnie woluntatywnej zamiar oszustwa przyjmować musi postać chęci skierowanej na zachowanie prowadzące do wywołania błędu, wyzyskania błędu lub wyzyskania niezdolności osoby rozporządzającej mieniem do należytego pojmowania przedsiębranego działania (por. Kodeks Karny komentarz pod red. K. Buchały i A. Zolla część szczególna – Zakamycze 1999, str. 166).

W konsekwencji elementy przedmiotowe oszustwa muszą mieścić się w świadomości sprawcy i muszą być objęte jego wolą. Sprawca nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć w tym celu użyć określonego sposobu działania lub zaniechania. Nie można uznać za wypełnienie znamion strony podmiotowej oszustwa sytuacji, w której choćby jeden z wymienionych wyżej elementów nie jest objęty świadomością sprawcy. Brak jest również realizacji znamion strony podmiotowej w przypadku, gdy sprawca chociażby jednego z wymienionych elementów nie obejmuje chęcią, lecz tylko nań się godzi.

Zamiar w przestępstwie oszustwa jest pojęciem złożonym, wymagającym w każdym indywidualnym przypadku jego udowodnienia, a w szczególności jego kierunkowego charakteru, tak więc samo stwierdzenie faktów (niewywiązania się z transakcji w obrocie cywilnoprawnym) nie jest równoznaczne z zamiarem oszukania kontrahenta. Nie może też budzić żadnych wątpliwości, że weryfikacja zamiaru sprawcy, co do chęci doprowadzenia kontrahenta do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, odbywać się musi w oparciu o ocenę wszystkich ujawnionych w sprawie okoliczności, z których ów zamiar da się wywieść.

W przedmiotowej sprawie, Sąd Rejonowy wydając zaskarżony wyrok, ów zamiar wywiódł natomiast z faktu niedostarczenia przez oskarżoną zakupionego towaru i nieoddania pokrzywdzonemu pieniędzy oraz z okoliczności, że liczne jednostki policji prowadzą już wobec oskarżonej postępowania ,,o takie same czyny” (uzasadnieniu zaskarżonego wyroku – k. 155v). W świetle przedstawionej przez oskarżoną argumentacji, powołującej się na przyczyny niezależne od oskarżonej, które uniemożliwiły jej wywiązanie się ze wszystkich zobowiązań, jest to jednak niewystarczające. Wprawdzie oskarżona dopiero w postępowaniu międzyinstancyjnym i odwoławczym zaczęła powoływać się na okoliczności wskazujące na brak zamiaru wprowadzenia kontrahenta w błąd przy zawieraniu umowy, to jednak nie można ich pominąć. Akt oskarżenia w niniejszej sprawie wpłynął bowiem w dniu 29.08.2014 roku, a więc zgodnie z treścią art. 36 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 września 2013 roku o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 1247) postępowanie dowodowe toczy się w niej ,,na starych zasadach”, obowiązujących przed dniem 1.07.2015 roku. Oznacza to, że nie można zastosować tu zasady prekluzji dowodowej, a każdy dowód, nawet zgłoszony dopiero przed Sądem II instancji, jeżeli ma tylko znaczenie dla dojścia do prawdy materialnej podlega uwzględnieniu. Oczywiście, podnoszone przez obronę okoliczności wymagają jeszcze weryfikacji i uzupełnienia. Jednocześnie Sąd odwoławczy musi kierować się treścią art. 452 k.p.k. w brzmieniu sprzed nowelizacji obowiązującej od 1.07.2015 roku. Oznacza to, że zaistniałych braków postępowania dowodowego Sąd Okręgowy nie jest władny sam naprawić. Ich konwalidacja w postępowaniu odwoławczym, wymagałaby bowiem uzupełnienia przewodu sądowego w zakresie przekraczającym uprawnienia tegoż Sądu II in­stancji, wynikające z art. 452 § l i 2 k.p.k. Przepis ten stanowi odstępstwo od zasady, iż postępowanie dowodowe powinno być przeprowadzone w całości przez Sąd I instancji, a więc wynikająca z niego możliwość uzupełnienia przewodu sądowego „w wyjątkowych wypadkach” nie może być interpretowana rozszerzająco. Sąd II instancji, w modelu postępowania karnego przyjętym przez polskiego ustawodawcę, pełni natomiast funkcje kontrolne. Ponadto dokony­wanie merytorycznej oceny strony podmiotowej zarzucanego przestępstwa dopiero przez Sąd odwoławczy, niosłoby za sobą taki skutek, że strona nie zgadzająca się z dokonaną w ten sposób oceną, wyrażoną w orzecze­niu, nie podlegającym już przecież zaskarżeniu, zostałaby pozbawiona realnej możliwości odwołania się i przedstawienia swoich kontrargumentów wyższej instancji.

Podniesione wyżej okoliczności prowadzą do wniosku, że zaskarżony wyrok został obarczony tego rodzaju uchybieniami, które mogły mieć wpływ na treść merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie. Dlatego też zaskarżony wyrok należało uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Opocznie.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji winien przeprowadzić postępowanie dowodowe, w szczególności sprawdzając linię obrony oskarżonej. Oprócz analizy złożonych dokumentów, Sąd Rejonowy winien zweryfikować twierdzenia oskarżonej o współpracy z firmą zewnętrzną. W tym celu należy w pierwszej kolejności wezwać oskarżoną do przedstawienia dokumentacji i bliższych danych o jej współpracy z (...) Store, która to – wedle oskarżonej – odpowiadała za wystawianie płyt, obsługę zamówienia i wysyłkę przedmiotów dla kupującego. W razie potrzeby należy podjąć też działania z urzędu. Następnie należałoby ustalić w firmie (...), w jaki sposób odbywał się kontakt z oskarżoną, kto był pośrednikiem między ową firmą, a oskarżoną i czy rzeczywiście w czasie objętym zarzutem doszło do otrzymania wadliwej partii płyt, które nie nadawały się do wysłania odbiorcom. Wszystko to pozwoli na weryfikację linii obrony oskarżonej i może przyczynić się do ustalenia, jaki był stan wiedzy i świadomości oskarżonej oraz czy możliwym jest przypisanie jej zamiaru oszukania kontrahenta.