Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2013 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - SSO Bożena Miśkowiec

Sędziowie SSO Waldemar Beczek (spr.)

SSR del. Agnieszka Wiśniewska

Protokolant sekr. sąd. Przemysław Sulich

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko J. P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie

z dnia 5 czerwca 2012 r., sygn. akt I C 126/12

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V Ca 335/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 czerwca 2012 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie I Wydział Cywilny w pkt I zasądził od pozwanego J. P. na rzecz strony powodowej (...) sp. z o.o. w W. kwotę 20.927,94 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od następujących kwot:

- od kwoty 1.500,36 zł od dnia 11 lutego 2010 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.467,36 zł od dnia 11 marca 2010 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.467,36 zł od dnia 11 kwietnia 2010 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.467,36 zł od dnia 11 maja 2010 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.669,50 zł od dnia 11 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.669,50 zł od dnia 11 lipca 2010 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.669,50 zł od dnia 11 sierpnia 2010 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.669,50 zł od dnia 11 września 2010 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.669,50 zł od dnia 11 października 2010 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.669,50 zł od dnia 11 listopada 2010 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.669,50 zł od dnia 11 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.669,50 zł od dnia 11 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 1.669,50 zł od dnia 11 lutego 2011 r. do dnia zapłaty

i w pkt II zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 2.717 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok został wydany w oparciu o następujące ustalenia faktyczne Sądu I instancji:

J. P. zamieszkiwał w lokalu nr (...) w budynku przy ulicy (...) w W. na podstawie umowy najmu zawartej w dniu 13 maja 1988 r. z Przedsiębiorstwem Gospodarki Mieszkaniowej (...) Rejonem Obsługi Mieszkańców Nr (...). Pismem z dnia 24 października 2009 r., doręczonym w dniu 29 października 2009 r., ówczesny właściciel nieruchomości S. W. wypowiedział dotychczasową wysokość czynszu i ustalił wysokość opłaty za korzystanie z zajmowanego lokalu na kwotę 1.669,50 zł. Nowa stawka obowiązywała od lutego 2010 r.

Pozwany nie uiszczał opłat za korzystanie z lokalu.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, iż powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd I instancji wskazał art. 659 § 1 k.c. w zw. z art. 680 k.c. Zaznaczył, iż bezsporne było w sprawie, iż pozwany nie regulował wobec strony powodowej należności czynszowych oraz to, iż w związku z tym powstały zaległości czynszowe. Sąd wskazał, iż pozwany kwestionował jedynie wysokość opłat jako wygórowaną i nie odpowiadającą stanowi budynku. Sąd Rejonowy zważył, iż pozwany otrzymał wypowiedzenie dotychczasowej stawki czynszu w październiku 2010 r., jednakże podwyżki opłaty w żaden sposób nie kwestionował, nie żądał ustalenia zasadności dokonanej podwyżki w drodze powództwa o ustalenie w oparciu o art. 8 a ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. 2005 Nr 31 poz. 266) ani w oparciu o art. 189 k.p.c. Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że zasadnym było domaganie się od pozwanego zapłaty opłat czynszowych i z tego względu roszczenie strony powodowej zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją w całości pozwany zarzucając:

1)  pozbawienie go realnej możliwości obrony poprzez oddalenie wniosku o ustanowienie dla pozwanego pełnomocnika z urzędu;

2)  niewyjaśnienie sprawy poprzez bezkrytyczne przyjęcia, iż zapłata za użytkowanie 33 metrowego mieszkania ze ślepą kuchnią wynosi 1.500 zł miesięcznie i nieuwzględnienie, że przysługuje pozwanemu uprawnienie do lokalu socjalnego, co powinno skutkować oddaleniem powództwa o zasądzenie odszkodowania a opłata za użytkowanie mieszkania powinna być określona według stawek urzędowych a nie wolnorynkowych;

3)  nieuwzględnienie, że toczy się sprawa I C 392/12 z powództwa (...) sp. z o.o. w W. przeciwko (...) o zapłatę za zajmowany przez pozwanego lokal;

4)  nie wzięcie pod uwagę, że powództwo winno zostać oddalone, ponieważ jest ono sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa lub o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy uznał apelację za bezzasadną.

Dokonana przez Sąd Okręgowy analiza zaskarżonego wyroku wykazała, że Sąd Rejonowy należycie ustalił stan faktyczny przedmiotowej sprawy, prawidłowo ocenił zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i trafnie wyjaśnił podstawę prawną orzeczenia z przytoczeniem prawidłowych przepisów prawa. Dokonane przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy przyjął za własne.

Za bezzasadny należało uznać zarzut pozwanego dotyczący pozbawienia go przez Sąd Rejonowy realnej możliwości obrony swych praw poprzez oddalenie wniosku o ustanowienie dla pozwanego pełnomocnika z urzędu. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, iż pozbawienie strony możliwości obrony swych praw jako podstawa nieważności postępowania, określona w art. 379 pkt 5 k.p.c., zachodzi wówczas, gdy z powodu wadliwości procesowych sądu lub czynności strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów postępowania, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części, a skutki tych wadliwości nie zostały usunięte przed wydaniem orzeczenia. ( Vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2.03.2005 r. sygn. akt III CK 533/04). Odmowa ustanowienia dla strony pełnomocnika z urzędu nie uzasadnia co do zasady zarzutu nieważności postępowania wskutek pozbawienia strony możności obrony swych praw. Nieprzyznanie fachowego pełnomocnika z urzędu może być kwalifikowane jako przyczyna nieważności postępowania z art. 379 pkt 5 k.p.c. w sytuacji, gdy strona swoim zachowaniem wykazuje nieznajomość reguł postępowania lub nieporadność, prowadzącą do tego, że przy faktycznym lub prawnym skomplikowaniu sprawy nie jest w stanie wykorzystać prawnych możliwości prawidłowego jej prowadzenia. ( Vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8.12.2009 r. sygn. akt I UK 195/09). Podkreślić należy, iż sąd nie jest bezwzględnie związany wnioskiem strony o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu. Samo więc złożenie przez stronę wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego nie obliguje sądu do jego uwzględnienia. Zgodnie bowiem z art. 117 § 5 k.p.c. sąd uwzględnia taki wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, iż w niniejszej sprawie nie zachodziła potrzeba ustanowienia dla pozwanego pełnomocnika z urzędu. Potrzeba udziału adwokata lub radcy prawnego zachodzi bowiem w przypadku, gdy strona wnosząca o jego ustanowienie jest nieporadna, ma trudności z samodzielnym podejmowaniem czynności procesowych. Żadna z powyższych okoliczności nie zachodziła w niniejszej sprawie. Nadto rozpoznawana sprawa nie była skomplikowana ani pod względem prawnym ani faktycznym, a pozwany sam potrafił sobie poradzić w jej prowadzeniu. Na marginesie wskazać należy, iż na postanowienie o odmowie przyznania stronie pełnomocnika z urzędu przysługuje stronie zgodnie z art. 394 § 1 pkt 2 k.p.c. zażalenie. Stosownie zaś do brzmienia art. 380 k.p.c. w zw. z art. 394 § 1 pkt 2 k.p.c. postanowienia zaskarżalne, które nie zostały przez stronę zaskarżone w postępowaniu przed Sądem I instancji, nie podlegają kontroli przez Sąd II instancji. Niezależnie zatem od oceny Sądu Okręgowego, iż decyzja Sądu Rejonowego w przedmiocie odmowy ustanowienia dla pozwanego pełnomocnika z urzędu była słuszna, to w świetle art. 380 k.p.c. w zw. z art. 394 § 1 pkt 2 k.p.c. podniesiony przez pozwanego zarzut dotyczący nieważności postępowania poprzez oddalenie przez Sąd Rejonowy wniosku o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu nie mógł być skutecznie podniesiony, skoro pozwany nie zaskarżył postanowienia Sądu Rejonowego w tym przedmiocie.

Wbrew zarzutowi podniesionemu w apelacji nie zachodzi również w niniejszej sprawie nieważność postępowania z uwagi na zawiłość sprawy ( lis pendens). Zgodnie z art. 379 pkt 3 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona. W niniejszej sprawie żądanie strony powodowej dotyczyło zasądzenia od pozwanego czynszu za najem lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...) w okresie od lutego 2010 r. do końca lutego 2011 r. Zainicjowane zaś przez stronę powodową postępowanie w sprawie I C 392/12 toczy się przeciwko (...) i dotyczy odszkodowania za nieprzyznanie przez (...) lokalu socjalnego pozwanemu w okresie od dnia 1 lipca 2011 r. do końca stycznia 2012 r. Nie zachodzi zatem ani tożsamość stron ani tożsamość roszczenia, a co warunkuje przyjęcie zawiłości sprawy jako przesłanki nieważności postępowania.

Nie zasługiwał na uwzględnienie również zarzut niewyjaśnienia przez Sąd Rejonowy sprawy poprzez bezkrytyczne przyjęcie ustalonej przez stronę powodową wysokości należności za zajmowany przez pozwanego lokal mieszkalny. Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku pozwany otrzymał wypowiedzenie dotychczasowej stawki czynszu w październiku 2010 r. i mimo to podwyżki opłaty w żaden sposób nie kwestionował. Możliwość kwestionowania podwyżki czynszu albo innych opłat za używanie lokalu przewiduje art. 8 a ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. 2005 Nr 31 poz. 266), którą tą ustawę stosuje się również do stosunków prawnych powstałych przed dniem jej wejścia w życie. W świetle ww. przepisu w ciągu 2 miesięcy od dnia wypowiedzenia, o którym mowa w ust. 1, lokator może zakwestionować podwyższę czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, wnosząc do sądu pozew o ustalenie, na podstawie przepisów ust. 4a-4e, że podwyżka jest niezasadna albo jest zasadna, lecz w innej wysokości. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, iż wobec nie zakwestionowania przez pozwanego podwyżki czynszu w drodze powództwa o ustalenie w oparciu o art. 8 a ust. 5 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego strona powodowa zasadnie domagała się kwoty 20.297,94 zł wraz z odsetkami ustawowymi od poszczególnych kwot należnych każdego miesiąca z tytułu korzystania przez pozwanego z lokalu nr (...) położonego w W. przy ul. (...). Okoliczność natomiast, iż wyrokiem z dnia 23 maja 2011 r. sygn. akt I C 622/11 Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie nakazał pozwanemu J. P. opróżnienie i opuszczenie lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...) i wydanie go stronie powodowej (...) sp. z o.o. w W. i jednocześnie orzekł o ustaleniu, że pozwanemu J. P. przysługuje uprawienie do otrzymania lokalu socjalnego, pozostaje bez wpływu na wysokość żądanego przez stronę powodową czynszu za najem zajmowanego przez pozwanego lokalu mieszkalnego w okresie od lutego 2010 r. do końca lutego 2011 r., który nie ma statusu lokalu socjalnego. Wbrew stanowisku skarżącego brak jest zatem podstaw do przyjęcia, że czynsz za użytkowanie zajmowanego przez pozwanego lokalu mieszkalnego winien zostać określony według stawek urzędowych a nie wolnorynkowych.

Niezasadny okazał się również podniesiony w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 5 k.c. Skarżący formułując przedmiotowy zarzut poprzestał na lapidarnym stwierdzeniu, iż strona powodowa nie zważając na możliwości materialne lokatorów, którzy do tej pory byli objęci tzw. kwaterunkiem zaczęła naliczać astronomiczne kwoty co jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem Sądu Okręgowego podniesiona przez skarżącego okoliczność nie uzasadnia zastosowania w sprawie art. 5 k.c. Wskazać bowiem należy, iż zasady współżycia społecznego, zgodnie z ogólnie akceptowanym poglądem, wyrażają ideę słuszności w prawie i wolności ludzi oraz odwołują się do powszechnie uznawanych w kulturze naszego społeczeństwa wartości. Ogólnie rzecz ujmując, przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, iż przy przyjmowaniu nadużycia prawa z powołaniem się na zasady współżycia społecznego, konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności. W praktyce winno to następować w sytuacjach wyjątkowych. Należy przy tym mieć na względzie dwie zasadnicze okoliczności, a mianowicie, że domniemywa się, iż osoba korzystająca ze swego prawa czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego oraz że odwołanie się, zwłaszcza ogólnikowo, do klauzul generalnych przewidzianych w art. 5 k.c. nie może podważać pośrednio mocy obowiązujących przepisów prawnych. ( Vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.11.1994 r. sygn. akt II CRN 127/94). Okoliczność, iż pozwany do czasu przejęcia budynku przy ul. (...) w W. przez jego właściciela posiadał status tzw. lokatora kwaterunkowego, nie pozwala na przyjęcie, iż wykonywanie przez stronę powodową jako właściciela ww. budynku swojego prawa w zakresie żądania zapłaty czynszu, o wysokości którego pozwany został powiadomiony w październiku 2010 r., stanowi nadużycie prawa. Podkreślić przy tym należy, iż jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego pozwany począwszy od czerwca 2010 r. zaprzestał w całości płacenia czynszu na rzecz właściciela budynku przy ul. (...) w W., nie uiszczając nawet kwot, stanowiących jego wysokość przed dokonaniem wypowiedzenia z dnia 24 października 2009 r.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd oparł o przepis art. 102 k.p.c. Uwzględniając sytuację materialną i osobistą pozwanego, Sąd za zasadne uznał nie obciążanie go kosztami postępowania apelacyjnego.

(...)