Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 grudnia 2015r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Katarzyna Kwilosz - Babiś (sprawozdawca)

Sędzia SO Ewa Adamczyk

Sędzia SO Urszula Kapustka

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Burnagiel

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2015r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z wniosku L. K.

przy uczestnictwie J. K. (1), A. K., E. K., T. K., M. K.

o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zakopanem

z dnia 12 sierpnia 2015 r., sygn. akt I Ns 451/15

p o s t a n a w i a :

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Zakopanem do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

(...)

Sygn. akt III Ca 725/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 12.08.2015r. (sygn. akt I Ns 451/15) Sąd Rejonowy w Zakopanem w sprawie z wniosku L. K. z udziałem J. K. (1), A. K., E. K., T. K., M. K. o zasiedzenie oddalił wniosek (pkt I) a kosztami postępowania obciążył wnioskodawczynię (pkt II).

W ocenie Sądu Rejonowego uwzględnienie wniosku nie jest możliwe, gdyż wnioskodawczyni określiła początek terminu zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości na dzień 19.12.1984r. a jednocześnie wskazała na swoją dobrą wiarę, która uprawnia ją do zasiedzenia 1/2 części dz. ewid. nr (...) po upływie 20 lat, tj. na dzień 19.12.2004r. Sąd I instancji uznał, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie pozwala na przyjęcie dobrej wiary po stronie wnioskodawczyni, a tym samym na przyjęcie 20 – letniego terminu okresu zasiedzenia. Sąd wskazał ponadto, że w okolicznościach sprawy nie budzi żadnych wątpliwości, iż wnioskodawczyni nie można przypisać przymiotu posiadacza samoistnego w dobrej wierze, a zasiedzenie w złej wierze można rozpatrywać skutecznie po upływie 30-letniego okresu, jednocześnie w tego typu sprawie Sąd nie może wyjść ponad żądanie wniosku, a wnioskiem objęty jest okres posiadania od 19.12.1984r. do 19.12.2004r. Z przedstawionych względów Sąd I instancji uznał, że wnioskodawczyni nie posiada uprawnienia do domagania się zasiedzenia części przedmiotowej działki w oparciu o podstawę faktyczną wskazaną we wniosku i tym samym zasiedzenia udziału we własności objętej wnioskiem nieruchomości, przyjmując 20- letni okres zasiedzenia dla osób będących w dobrej wierze. Powołał się Sąd na treść art. 514 §2 k.p.c.

Powyższe postanowienie zaskarżyła wnioskodawczyni apelacją, w której zarzuciła naruszenie:

- art. 610 §1 k.p.c. w zw. z art. 670 k.p.c. i art. 677 §1 k.p.c. przez jego błędne zastosowanie polegające na przyjęciu przez Sąd, że jest on związany zakresem wniosku, podczas gdy Sąd nie jest związany żądaniem zawartym we wniosku, lecz ma obowiązek wydania orzeczenia odpowiadającego stanowi prawnemu, jaki wynika z dokonanych w toku postępowania ustaleń i w tym zakresie obowiązany jest z urzędu dokonać ustaleń w zakresie charakteru posiadania udziału w nieruchomości (dobrej lub złej wiary), obowiązany jest również podejmować z urzędu działania zmierzające do ustalenia rzeczywistej daty nabycia w drodze zasiedzenia udziału we własności nieruchomości,

- art. 233 §1 k.p.c. przez pominięcie wszystkich wnioskowanych dowodów z przesłuchania świadków oraz z dokumentów, przyjmując jednocześnie, że zeznania tych świadków i dokumenty nie zmierzają do wykazania okoliczności, na jakie wnioski dowodowe zostały złożone,

- art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 328 §2 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. przez ogólne przytoczenie przez Sąd motywów swojej decyzji, bez wskazania dokładnej podstawy faktycznej, co-mając na uwadze złożoność stanu faktycznego sprawy- należy uznać za niedopuszczalne i w konsekwencji uniemożliwiające kontrolę instancyjną zaskarżonego postanowienia,

- art. 514 §2 k.p.c. przez jego zastosowanie i wydanie na posiedzeniu niejawnym zaskarżonego postanowienia bez przeprowadzenia rozprawy, podczas gdy z treści wniosku oraz ze specyfiki postępowania o zasiedzenie wynikało oczywiste uprawnienie wnioskodawczyni do tego, aby Sąd orzekł o zasiedzeniu udziału w nieruchomości na podstawie przedstawionych we wniosku dowodów i twierdzeń i w tym zakresie koniecznym było przeprowadzenie rozprawy w celu prawidłowego rozpoznania sprawy,

- art. 172 §1 k.c. w zw. z art. 7 k.c. przez jego niezastosowanie i zignorowanie domniemania dobrej wiary oraz uznanie z góry, że wnioskodawczyni uzyskała posiadanie w złej wierze, podczas gdy z okoliczności przedstawionych we wniosku oraz z dowodów, których Sąd nie przeprowadził wynika, że w dniu objęcia nieruchomości w posiadanie samoistne wnioskodawczyni była w dobrej wierze.

Z uwagi na powyższe zarzuty apelująca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zakopanem oraz o zasądzenie od uczestników na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów postępowania apelacyjnego, wraz z kosztami zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację uczestnicy A. K. i M. K. wnieśli o jej oddalenie oraz o zasądzenie od wnioskodawczyni na ich rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, w tym kosztów poniesionych opłat skarbowych od pełnomocnictw.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja, o ile wnosi o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, zasługuje na uwzględnienie.

Nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, że w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy nie było dopuszczalne zastosowanie trybu z art. 514 §2 k.p.c. i oddalenie wniosku o zasiedzenie a limine, tj. na podstawie oceny samych twierdzeń wniosku, bez przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego i bez dokonywania oceny dowodów i ustaleń faktycznych. Powołany wyżej przepis daje możliwość oddalenia wniosku a limine na posiedzeniu niejawnym wyłącznie w sytuacji, gdy z samej treści wniosku wynika, że pochodzi on od osoby, która nie jest legitymowania czynnie do złożenia wniosku, a więc nie jest uprawniona do zainicjowania danej sprawy (np. z uwagi na treść art. 545 §1 i 2 k.p.c. wniosku o ubezwłasnowolnienie nie może skutecznie wnieść sąsiad osoby, wykazującej przesłanki do jej ubezwłasnowolnienia. Gdyby taki wniosek złożył, to podlegałby on oddaleniu a limine na posiedzeniu niejawnym). Uprawnienie do zgłoszenia wniosku w danej sprawie co do zasady regulują przepisy kodeksu, przy czym niektóre z nich (np. art. 527 k.p.c., art. 541 §1 k.p.c.) stanowią, że wnioskodawcą może być "każdy zainteresowany", czyli każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania (art. 510 §1 k.p.c.); inna, liczniejsza grupa przepisów wymienia ściśle określone osoby (np. art. 545 §1 k.p.c., art. 561 §2 k.p.c., art. 583 k.p.c.). Jeżeli kodeks wyraźnie nie określa wnioskodawcy, oznacza to, że uprawnienie wynika z przepisów prawa materialnego (np. art. 210 zdanie pierwsze k.c. lub art. 1025 § 1 k.c.). Jeżeli zatem już z treści wniosku wynika, że wnioskodawca nie należy do kręgu osób legitymowanych do wszczęcia postępowania nieprocesowego, sąd może a limine wniosek oddalić. Jest to orzeczenie co do istoty sprawy, na które apelacja przysługuje (art. 518 k.p.c.) tylko wnioskodawcy, ponieważ według stanowiska judykatury postanowienie sądu wydane w trybie art. 514 §2 k.p.c. sąd doręcza zainteresowanym tylko w razie wniesienia apelacji przez wnioskodawcę i równocześnie z doręczeniem tej apelacji (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7.06.1967r., III CZP 41/67 OSNC 1967, nr 11 poz. 200; Komentarz do art. 514 k.p.c. pod red. T. Erecińskiego).

Zgodnie z treścią art. 609 §1 k.p.c. do zgłoszenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia uprawniony jest każdy zainteresowany, czyli każda osoba mająca w tym interes prawny, a więc przede wszystkim posiadacz samoistny lub jego następca prawny. Wnioskodawczyni podaje, że od 19.12.1984r. była samoistnym posiadaczem nieruchomości gruntowej całej działki (...) położonej w Z., której dotyczy wniosek i domaga się stwierdzenia, że z dniem 19.12.2004r. nabyła przez zasiedzenie udział w wysokości ½ (należący do spadkobierców W. K., tj. T. K., J. K. (1), A. K. i M. K.) we własności wskazanej nieruchomości gruntowej. Powyższe miało wynikać z faktu, że dotychczasowy właściciel, J. K. (2) (matka męża wnioskodawczyni), zmarła w dniu 18.12.1984r. i w chwili jej śmierci nieruchomość przeszła w posiadanie L. K., gdyż mąż wnioskodawczyni z uwagi na stan zdrowia nie podjął się władania nieruchomością. Skoro wnioskodawczyni twierdzi, że jest posiadaczem samoistnym nieruchomości wskazanej we wniosku o stwierdzenie zasiedzenia to ma interes prawny w uregulowaniu stanu prawnego nieruchomości a tym samym posiada legitymację czynną do złożenia wniosku o zasiedzenie. To, że wnioskodawczyni jest uprawniona do złożenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia oczywiście nie oznacza automatycznie, że jej wniosek o zasiedzenie winien być uwzględniony, gdyż jego zasadność ma być przedmiotem postępowania dowodowego i rozpoznania sprawy na rozprawie. Zgodnie bowiem z treścią art. 608 k.p.c. sprawy z zakresu prawa rzeczowego, a więc m.in. sprawy o zasiedzenie, podlegają rozpoznaniu na rozprawie.

Skoro zatem wnioskodawczyni ma legitymację czynną do złożenia wniosku to nie było dopuszczalne oddalenie jej wniosku o zasiedzenie na posiedzeniu niejawnym, wyłącznie na podstawie oceny twierdzeń wniosku i bez przeprowadzenia na rozprawie postępowania dowodowego.

W dalszej kolejności należy podkreślić, że nie jest prawidłowe stanowisko Sądu Rejonowego, że nie mógł w ogóle rozpatrywać nabycia posiadania w złej wierze, bo wówczas orzekałby ponad żądanie wniosku. Sprawa o zasiedzenie wykazuje wiele cech podobnych do sprawy o stwierdzenie nabycia spadku. Przepis art. 610 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. nakazuje bowiem do ogłoszenia i orzeczenia stosować odpowiednio przepisy o stwierdzeniu nabycia spadku. Ma w nim odpowiednie zastosowanie art. 677 k.p.c. Sąd więc stwierdza zasiedzenie na rzecz zainteresowanego, choćby to była inna osoba niż wnioskodawca oraz określa datę nabycia tego prawa bez względu na jej oznaczenie w żądaniu wniosku. Innymi słowy, zakres niezwiązania sądu żądaniem w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia dotyczy możliwości określenia innego nabywcy, innej daty nabycia, ewentualnie innego, ograniczonego przedmiotowo zakresu nabycia własności ( por. orzeczenie SN z dnia 6.02.2014r., sygn. I CSK 243/13, postanowienie SN z dnia 21.02.2013r. III CSK 16/12).

Podsumowując należy stwierdzić, że podniesione w apelacji zarzuty naruszenia prawa procesowego okazały się zasadne. Jeśli chodzi o zarzut naruszenia prawa materialnego to należy stwierdzić, że wobec braku przeprowadzenia postępowania dowodowego w sprawie ocena tego zarzutu jest przedwczesna i na tym etapie postępowania zbędna.

Mając powyższe na uwadze, na zasadzie art. 386 §4 k.p.c. w związku z art.13 §2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

W tym miejscu Sąd Okręgowy wskazuje, iż z odpowiedzi na apelację wynika, że w odniesieniu do objętej niniejszym postępowaniem nieruchomości przed Sądem Rejonowym w Grodzisku Mazowieckim do sygn. akt I Ns 755/15 toczy się postępowanie z wniosku A. K. i M. K. o dział spadku. W związku z tym Sąd I instancji ustali, czy wskazana sprawa w dalszym ciągu się toczy i czy przedmiot sprawy o zasiedzenie jest tożsamy z przedmiotem sprawy o dział spadku. Sąd Okręgowy nie dysponuje bowiem żadnymi dokumentami w tej mierze, w szczególności odpisem wniosku o dział spadku, w związku z czym nie może wydać jakiejkolwiek oceny w tym zakresie, więc wskazaną kwestię pozostawia do ustalenia i oceny Sądowi Rejonowemu w Zakopanem w ramach wytycznych do dalszego postępowania. Sąd Okręgowy wskazuje, że zgodnie z treścią art. 618 §2 k.p.c. z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności odrębne postępowanie w sprawach wymienionych w paragrafie poprzedzającym (tj. spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy) jest niedopuszczalne. Sprawy będące w toku przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności. Jeżeli jednak postępowanie o zniesienie współwłasności zostało wszczęte po wydaniu wyroku, przekazanie następuje tylko wówczas, gdy sąd drugiej instancji uchyli wyrok i sprawę przekaże do ponownego rozpoznania. Przepis ten w myśl art. 688 k.p.c. stosuje się odpowiednio do działu spadku. Natomiast z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25.06.2015r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych wynika, że w postępowaniu o zniesienie współwłasności rzeczy należy sprawdzić, czy między współwłaścicielami toczy się postępowanie o prawo własności rzeczy wspólnej, o prawo żądania zniesienia współwłasności rzeczy lub o wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy wspólnej. W razie stwierdzenia, że postępowanie takie toczy się w innym sądzie, sąd rozpoznający sprawę o zniesienie współwłasności rzeczy zwraca się o przekazanie mu tych spraw (przepis ten stosuje się odpowiednio do postępowania o dział spadku- §143 w zw. z § 136 Regulaminu).

Z uwagi na powyższe regulacje, jeżeli po dokonanych ustaleniach Sąd I instancji uzna, że przedmiot postępowania o dział spadku jest tożsamy z przedmiotem sprawy o zasiedzenie a sprawa o dział spadku jest w toku, to postąpi stosownie do treści art. 618 §2 zdanie drugie k.p.c. w związku z art. 688 k.p.c.

Gdyby nie zachodziły postawy do przekazania sprawy zasiedzenie do sprawy o dział spadku, to Sąd Rejonowy rozpozna wniosek o zasiedzenie na rozprawie po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w sprawie, z uwzględnieniem uwag zawartych w niniejszym uzasadnieniu.

(...)

(...)