Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Mirella Szpyrka

Sędzia SO Barbara Braziewicz

SO Marcin Rak (spr.)

Protokolant Dominika Tarasiewicz

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2015 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa B. S. i K. S.

przeciwko J. S.

o podwyższenie alimentów i alimenty

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 19 marca 2015 r., sygn. akt III RC 404/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1.  w punkcie 1 o tyle, że w miejsce alimentów w kwocie po 1000 zł zasądza alimenty w kwocie po 800 zł (osiemset złotych);

2.  w punkcie 2:

a)  tiret 6 w ten sposób, że alimenty w kwocie po 600 zł (sześćset złotych) miesięcznie zasądza za okres od 1 października 2014 roku do 30 września 2015 roku;

b)  przez dodanie tiretu 7 w brzmieniu: alimenty w kwocie po 300 zł (trzysta złotych) miesięcznie począwszy od dnia 1 października 2015 roku;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  nie obciąża powódek kosztami postępowania odwoławczego.

SSO Marcin Rak SSO Mirella Szpyrka SSO Barbara Braziewicz

Sygn. akt III Ca 933/15

UZASADNIENIE

Po ostatecznym sprecyzowaniu żądania powódka B. S. domagała się od pozwanego J. S., jako byłego męża wyłącznie winnego rozwodu, alimentów po 1.500 zł miesięcznie. Nadto działając imieniem małoletniej córki stron K. S. domagała się podwyższenia alimentów należnych jej od pozwanego z kwoty 600 zł do kwoty 1.500 zł. W uzasadnieniu pozwu powódka B. S. wskazała, że nie posiada źródła utrzymania pozwalającego na zaspokojenie jej potrzeb, których koszt oceniła na 2.000 zł miesięcznie nie licząc wydatków na utrzymanie w domu rodziców wynoszących 1.000 zł miesięcznie. Podała też, że od daty wydania ostatniego wyroku alimentacyjnego na rzecz małoletniej córki stron, jej potrzeby istotnie wzrosły i zamykają się obecnie w kwocie 1.670 zł. Podała, że pozwany jak wynika z jego oświadczenia majątkowego zarabia miesięcznie ponad 25.000 zł i posiada oszczędności w kwocie 64.365,00 zł. Ponadto powódka wskazała, że pozwany zamierzał nabyć kamienicę za kwotę 840.000 zł i z sukcesami prowadzi działalność gospodarczą czego wyrazem było m. in. uczestnictwo w sponsorowanym wyjeździe do Stanów Zjednoczonych organizowanym dla najlepszych sprzedawców kas fiskalnych.

Pozwany ostateczne wniósł o oddalenie powództwa ponad kwotę 650 zł miesięcznie na rzecz K. S.. Podał, że osiąga dochód na poziomie 3.700 zł miesięcznie przy wydatkach 5.158 zł. Zarzucił, że regularnie łoży na rzecz małoletniej alimenty w wysokości zasądzonej wyrokiem rozwodowym, nadto łoży na utrzymanie drugiego dziecka stron, ponosi też bieżące dodatkowe wydatki w kwocie 200 – 300 zł. miesięcznie związane z dowozem córki K. do przedszkola oraz zapewnieniem rozrywki i rekreacji, zakupem słodyczy i upominków. Na pozwanym ciąży obowiązek utrzymania trzeciego dziecka, a to małoletniej K. H.-S. co wprost wpływa na jego zdolność do alimentacji. Podał, że jest zadłużony, a oszczędności przeznaczył na spłatę zobowiązań wobec kontrahentów. Podane w pozwie koszty utrzymania powódek uznał za zawyżone. Podkreślał, że po rozwodzie była żona uzyskała środki finansowe, a jej oszczędności powinny sięgać kwoty 100.000 zł.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz małoletniej powódki K. S. alimenty w kwocie po 1.000 zł miesięcznie, począwszy od dnia 1 lipca 2013 roku, płatne do rak matki dziecka B. S. do dnia 10 – go każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności, w miejsce alimentów w kwocie po 600 zł miesięcznie wynikających z wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodek (...) w R. z dnia 28 stycznia 2010 r. w sprawie akt II RC 1077/09; zasądził od pozwanego na rzecz powódki B. S. alimenty w kwocie po 1.500 zł miesięcznie za okres od dnia 1 lipca 13 roku do 30 października 2013 roku; po 1.200 zł miesięcznie za okres od 1 listopada 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku; po 1.500 zł miesięcznie za okres od 1 stycznia 2014 roku do 31 marca 2014 roku; po 1.100 zł miesięcznie za okres od 1 kwietnia 2014 roku do 31 sierpnia 2014 roku; po 600 zł począwszy od dnia 1 października 2014 roku, do dnia 10 – go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności; w pozostałej części powództwo oddalił; orzekł o kosztach postępowania obciążając nimi pozwanego. Orzekł też o rygorze natychmiastowej wykonalności.

Orzeczenie to zapadło po ustaleniu, że wyrokiem z dnia 28 stycznia 2010 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach w sprawie o sygn. akt II RC 1077/09 rozwiązał małżeństwo J. S. z B. S. przez rozwód z winy pozwanego. Zobowiązał pozwanego do uiszczania alimentów w kwocie po 600 zł miesięcznie na rzecz małoletniej powódki K. S..

W dacie wyrokowania powódka B. S. uzyskiwała dochód z działalności gospodarczej w kwocie około 700 zł miesięcznie, studiowała, posiadała oszczędności w wysokości 50.000 zł. Mieszkała wspólnie z rodzicami i z tego tytułu ponosiła 513 zł miesięcznie, nadto przekazywała na wyżywienie 250 zł. Otrzymywała od pozwanego po 1.500 zł miesięcznie na utrzymanie. Małoletnia K. S. miała 2,5 roku, pozostawała pod opieką swojej matki. Koszty jej utrzymania wynosiły 670 zł miesięcznie. Pozwany J. S. pracował na 1/2 etatu z wynagrodzeniem 770 zł netto miesięcznie, wspólnie z ojcem prowadził działalność gospodarczą. Kupił żonie samochód. W 2008 roku wykazał dochód w kwocie 89.963,28 zł rocznie, to jest 7.496,94 zł miesięcznie.

Sąd Rejonowy ustalił też, że obecnie małoletnia powódka K. S. ma 8 lat, jest uczennicą pierwszej klasy szkoły podstawowej. Na jej miesięczne koszty utrzymania składają się wydatki na: wyżywienie – 500 zł, lekarstwa 100 zł, odzież i obuwie – 200 zł, podręczniki i artykuły szkolne – 50 zł, środki czystości – 50 zł, udział w kosztach utrzymania mieszkania – 152 zł, rozrywki – 50 zł, wydatki na teatr, kino, inne rozrywki, urodziny, wycieczki – ok. 50-100 zł. Choruje od 2007r. na naczyniaka wargi sromowej. Do przedszkola przyprowadzała ją matka. Uczęszcza na lekcje gry na pianinie, których miesięczny koszt to 120 zł. W tym celu matka zakupiła jej organy Y. za kwotę 1000 zł.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego powódka B. S. ma 43 lata, z zawodu jest krawcową i magistrem administracji publicznej. Do 1 stycznia 2012 roku wraz z pozwanym pozostawała w spółce cywilnej prowadzonej pod firmą (...). W 2010 roku zaczęła sama prowadzić działalność gospodarczą i zarabiała miesięcznie ok. 1200 zł. Z czasem działalność przestała być rentowna wobec czego powódka zakończyła ją. W dniu 14 października 2013 roku zakończyła studia na kierunku administracja publiczna. Od 18 marca 2013 roku pracowała na 1/8 etatu z wynagrodzeniem 200 zł miesięcznie. W dniu 24 lipca 2013 r. zarejestrowała się jako osoba bezrobotna. Otrzymywała zasiłek w kwocie 247,10 zł za okres od 23 do 31 października 2013 roku oraz po 823,60 zł za okres od 01 listopada 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku. W drugiej połowie marca 2014 roku rozpoczęła staż w Starostwie Powiatowym w W. z wynagrodzeniem ok. 900 zł miesięcznie, przez okres sześciu miesięcy, po czym została zatrudniona na czas oznaczony do 17 września 2015 roku jako pracownik interwencyjny z wynagrodzeniem 1.435 zł miesięcznie.

Według ustaleń Sądu Rejonowego na miesięczne koszty utrzymania powódki B. S. składają się wydatki na: wyżywienie – 700 zł, odzież i obuwie – 400 zł, środki czystości i chemię gospodarczą – 150 – 200 zł, lekarstwa 60 zł, udział w kosztach utrzymania mieszkania – 152 zł, paliwo – ok. 400 zł, telefon 90 zł, Internet 50 zł, inne wydatki ok. 200 zł. Wraz z pozwanym jest współwłaścicielem nieruchomości gruntowej, którą chce przekazać dzieciom.

Sąd Rejonowy ustalił nadto, że pozwany J. S. ma 45 lat. Jest (...) Politechniki (...) - kierunku zarządzanie i marketing oraz europeistyki na Uniwersytecie J., a także Wyższej Szkoły (...) w K., uczestnikiem Szkoły (...) (...) Obywatelskiego oraz Akademii (...). W latach 2005 – 2006 był dyrektorem punktu informacyjnego Komisji Europejskiej, od 2000 roku prezesem (...) Stowarzyszenia (...). Od 20 lat prowadzi działalność gospodarczą oraz pracuje w bankowości. Ukończył studia pedagogiczne i może pracować jako nauczyciel zawodów praktycznych. Jest zatrudniony w (...) Banku (...) S.A. w K. na 1/2 etatu i zarabia obecnie 639 zł miesięcznie po potraceniu pożyczki. Od 1995r. prowadzi działalność gospodarczą jako wspólnik w firmie (...) s.c. zajmującej się sprzedażą i serwisem urządzeń fiskalnych. Posiadał oszczędności w kwocie ponad 170.000 zł w gotówce i ulokowanych w funduszach inwestycyjnych, był wyłącznym właścicielem nieruchomości o wartości 100.000 zł, posiadał akcje lub udziały w 11 spółkach prawa handlowego. Przychody pozwanego w roku 2011 wynosiły 250.000 zł, a w roku 2012 – 197.000 zł. W oświadczeniu majątkowym 12 marca 2014 roku wskazał, iż posiada środki pieniężne zgromadzone w walucie polskiej w kwocie 1173 zł (78.600 zł w 2013 roku), nie posiada środków pieniężnych w walucie obcej (16 USD w 2013 roku), nie posiada papierów wartościowych (94.200 zł w 2013 roku), jest właścicielem działki budowlanej o wartości 80.000 zł oraz współwłaścicielem działki budowlanej o wartości 200.000 zł, posiada akcje lub udziały w 10 spółkach prawa handlowego. Wykazał przychód roczny z działalności gospodarczej na kwotę łącznie 139.647,42 zł przy czym dochód według deklaracji wyniósł 13.168,10 zł. Łączny dochód pozwanego z wszystkich źródeł wyniósł w 2013 roku 53.583,02 zł, to jest średnio 4.465,22 zł miesięcznie. Posiada dwa samochody firmowe R. (...) z 2004 roku i z 2008 roku (w 2013 roku) posiadał jeszcze dodatkowo V. (...) z 2005 roku i V. (...) z 1997 roku). Do 2014 roku pełnił funkcję radnego powiatu. W Starostwie Powiatowym w W. Śl. założył Niepubliczną Placówkę Oświatowo-Wychowawczą celem startowania w przetargach na prowadzenie zajęć pozalekcyjnych.

Na miesięczny koszt utrzymania pozwanego składają się wydatki na: czynsz – 500 zł, energię elektryczną i wodę 50 zł, telefon 120 zł, dojazdy do pracy – 400 zł, wyżywienie – 500 – 600 zł, ubranie, obuwie - 200zł, środki czystości - 100 zł, opał 50 zł, alimenty na rzecz córki K. – 600 zł, opłata zajęć dodatkowych dla córki K. – 40 zł. Pozwany uczestniczy też w kosztach jej leczenia. Spłaca pożyczkę w zakładzie pracy po 150 zł miesięcznie.

Uwzględniając te ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, że sytuacja osobista i majątkowa pozwanego nie uległa zasadniczej zmianie. J. S. nadal pracuje w banku na 1/2 etatu, prowadzi działalność gospodarczą. Obecnie nie jest radnym. Poprzednio uzyskiwał dochód w wysokości 7.496,94 zł miesięcznie, zaś w 2013 roku wysokość dochodu pozwanego wyniosła około 4.465,22 zł miesięcznie. Nadal jest właścicielem ruchomości, jak i nieruchomości. Nie obciąża pozwanego obowiązek alimentacyjny wobec pełnoletniego syna M.. Pozwany J. S. jest młody, wszechstronnie wykształcony, formalnie zdolny do pracy, ma długoletnie doświadczenie zawodowe jako bankowiec, jak również w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Swoje możliwości zarobkowe powinien wykorzystywać w pełni.

Oceniając sytuację majątkową powódki B. S., Sąd Rejonowy wskazał, że uległa ona istotnemu pogorszeniu, a powódka nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb, co czyniło powództwo usprawiedliwionym co zasady opartej na art. 60§1 k.r.o. W dacie orzekania rozwodu powódka B. S. uzyskiwała dochód w wysokości ok. 700 zł oraz dobrowolne świadczenie od pozwanego w kwocie 1.500 zł miesięcznie. W dacie zamknięcia rozprawy przed Sądem Rejonowym zarabiała około 1.435 zł miesięcznie przy potrzebach na poziomie około 2.000 zł. Dlatego też Sąd Rejonowy zasądził na jej rzecz na rzecz powódki B. S. kwotę 600 zł miesięcznie tytułem bieżących alimentów, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo uznając, że powódka winna także własnymi siłami zaspokajać swoje usprawiedliwione potrzeby. Wysokość alimentów za okres wcześniejszy Sąd Rejonowy zasądził przy uwzględnieniu uzyskiwanego uprzednio dochodu oraz wysokości żądania pozwu ograniczonego ostatecznie do kwoty 1.500 zł miesięcznie. I tak, za okres od dnia 01 lipca do 31 października 2013 r. kiedy powódka pozostawała bez pracy, a następnie uzyskiwała zasiłek w kwocie 247,10 zł zasądził alimenty po 1.500 zł za okres do 1 listopada do 31 grudnia 2013 roku gdy powódka uzyskiwała zasiłek po 823,60 złotych zasądził alimenty po 1.200 zł, za okres pozostawania bez dochodów i zasiłku między 1 stycznia 2014 roku a 31 marca 2014 roku zasądził alimenty po powódka pozostawała bez pracy i nie otrzymywała zasiłku dla bezrobotnych, alimenty w kwocie po 1.100 zł miesięcznie, za okres od 01 kwietnia 2014 roku do 31 sierpnia 2014 roku, kiedy uzyskiwała wynagrodzenie z tytułu wykonywanego stażu w wysokości ok. 900 zł miesięcznie oraz alimenty w kwocie po 600 zł miesięcznie począwszy od dnia 1 października 2014 roku, od kiedy powódka uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości ok. 1.435zł.

Oceniając zasadność powództwa o podwyższenie alimentów na rzecz małoletniej K. S. Sąd Rejonowy powołał art. 133, art.135 i art. 138 k.r.o. Wskazał, że od czasu ostatniego orzeczenia od alimentach, tj. wyroku rozwodowego, upłynęło 5 lat. Wówczas małoletnia miała 2,5 roku, a koszt jej utrzymania wnosiło 670 zł miesięcznie. Obecnie dorasta, ma 8 lat, rozpoczęła realizację obowiązku szkolnego, a jej potrzeby, w zakresie wydatków na wyżywienie, odzież i obuwie, dojazd do szkoły, podręczniki i artykuły szkolne, basen, środki czystości, zajęcia dodatkowe a także udział w kosztach utrzymania mieszkania kształtują się na poziomie kwoty ok. 1.500 złotych miesięcznie. W ocenie Sądu Rejonowego pozwany jest w stanie płacić alimenty w wysokości po 1.000 zł miesięcznie na rzecz małoletniej na co nie powinien mieć zasadniczego wpływu fakt narodzenia się kolejnego dziecka gdyż pozwany decydując się na jego poczęcie zobowiązany był liczyć się z już ciążącym na nim obowiązku alimentacyjnym względem powódek.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o rygorze natychmiastowej wykonalności Sąd Rejonowy wskazał art. 333§1 pkt 1 k.p.c. O kosztach procesu orzekł z powołaniem na art. 100 k.p.c., zaś o kosztach sądowych na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 roku, poz. 1025 ze zm.).

Apelację od tego wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w części uwzględniającej powództwo B. S. - w całości oraz w części uwzględniającej powództwo K. S. – ponad kwotę 650 zł zarzucając:

- naruszenie art. 233§1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnych ustaleń w zakresie możliwości zarobkowych pozwanego oraz uzasadnionych potrzeb uprawnionych, w szczególności pominięcie: utraty przez powoda diety radnego; pogorszeniu się kondycji finansowej przedsiębiorstwa pozwanego; podjęcia przez powódkę B. S. zatrudnienia; konieczności ponoszenia przez pozwanego uzasadnionych kosztów utrzymania dotkniętej autyzmem małoletniej K. H.- S.,

- naruszenie art. 60 § 2k.r.o. poprzez błędną wykładnie i przyjęcie, że zakres roszczeń jest tożsamy z wynikającymi z treści art. 27 k.r.o. oraz uchylenie się od analizy czy pogorszenie sytuacji materialnej powódki pozostawało w związku przyczynowo skutkowym z rozwodem,

- sprzeczność ustaleń Sądu Rejonowego z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez przyjęcie, że nie nastąpiła zmiana stosunków od dnia ustalenia zabezpieczenia alimentów na czas procesu, gdy od daty wydania postanowienia pozwany utracił źródło dochodu z tytułu diety radnego, a powódka uzyskała zatrudnienie.

Formułując te zarzuty Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa ponad kwotę 650 złotych miesięcznie na rzecz K. S. oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Okręgowy, zważył co następuje :

Ustalenia Sądu Rejonowego wymagały uzupełnienia i niewielkiej korekty. I tak, bezspornym w sprawie było, że pozwany pełnił funkcję radnego do listopada 2014 roku. Do tego miesiąca pobierał przysługującą mu z tego tytułu dietę w średniej wysokości około 1.900 złotych miesięcznie, skoro w ostatnim złożonym do akt oświadczeniu majątkowym (k. 362) wskazał roczną wartość świadczeń pobranych z tego tytułu na 22.948 złotych (22.948/12= 1.912,34). Istotnym było nadto, że pobranych diet pozwany nie ujawniał w deklaracjach podatkowych, co wynika z porównania treści deklaracji (k. 346-347) z treścią oświadczenia majątkowego (k. 358-363).

Dalej, istotnym było, że średni miesięczny deklarowany dochód pozwanego, bez diety radnego, wynosił w 2014 roku około 2.860 złotych miesięcznie (deklaracja podatkowa za 2014 rok k. 503 wskazująca na łączny dochód 34.326 zł). Zatem łączny miesięczny dochód w 2014 roku, za okres do listopada wynosił około 4.700 złotych netto.

Po tym okresie pozwany uzyskiwał dochód na poziomie około 3.350 złotych miesięcznie. Na kwotę ta składały się dochody z prowadzonej działalności gospodarczej w wysokości ok. 2.100 złotych miesięcznie oraz wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia łącznie ze świadczeniami dodatkowymi w wysokości ok. 1.250 złotych miesięcznie. Wniosek taki płynie z analizy dokumentacji zgromadzonej w toku postępowania odwoławczego wskazującej, że przychód z działalności spółki cywilnej (...) bil od stycznia do sierpnia 2015 roku wyniósł około 216.700 złotych przy kosztach 187.800 złotych, zaś udział pozwanego w spółce wynosił 50% (dokumentacja k. 572-584) – co dawało pozwanemu deklarowany dochód na poziomie ok. 1.800 złotych (216.700-187.800 = 28.900; 28.900/2=14.450; 14.450/8=1.806,25). Nadto średni deklarowany dochód z działalności pod firmą (...) wynosił 300 złotych miesięcznie (dokumentacja k. 551-562). Niezależnie od tego średni miesięczny dochód pozwanego z tytułu zatrudnienia w (...) Banku (...) w tym okresie wyniósł około 1.250 złotych netto (zaświadczenie pracodawcy k. 564).

Wskazany dochód nie obejmował jednak wszystkich profitów płynących z prowadzenia działalności gospodarczej. W jej koszty pozwany wlicza bowiem m.in. wydatki na paliwo i eksploatację do służbowych samochodów, których używa także do celów prywatnych. W ramach nagród za dobrą współpracę z kontrahentami pozwany ma też możliwość uczestniczenia w nieodpłatnych wyjazdach zagranicznych (m.in. na K. i Hawaje) mających charakter szkoleniowy (dowód: zeznania pozwanego k. 640).

U córki pozwanego K. H. – S. zdiagnozowano autyzm, co zalicza dziecko do osób niepełnosprawnych i wiąże się z koniecznością prowadzenia terapii, w związku z czym pozwany przekazuje na jej rzecz miesięcznie około 800-1.000 złotych (dowód: zeznania pozwanego k. 640, orzeczenia k. 635-638).

Powódka B. S. w dniu 17 września 2015 roku zawarła kolejną umowę o pracę na czas oznaczony do 17 marca 2016 roku z wynagrodzeniem 2.356 złotych brutto, tj. ok. 1.710 zł netto (dowód: umowa o pracę, zeznania powódki k. 640).

Korekty wymagało też ustalenie kosztów miesięcznego utrzymania małoletniej K. S., które Sąd Rejonowy ocenił na 1.500 złotych. Zważywszy na okoliczność, że w sprawie rozwodowej w 2010 roku, kiedy powódka miała 2,5 roku, koszty te ustalono na 670 złotych, nie sposób było jednak twierdzić aby wzrosły one ponad dwukrotnie. Zatem uwzględniając zasady doświadczenia życiowego i zakres na jakim potrzeby małoletniej ustalono w poprzednim postępowaniu, a także upływ czasu oraz aktualny wiek małoletniej Sąd Okręgowy uznał, że kwota 1.000 złotych miesięcznie powinna w pełni zaspokoić wszystkie niezbędne wydatki na jej utrzymanie i wychowanie.

W pozostałych zakresie Sąd Okręgowy podzielił i uznał za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy. Czyniąc te ustalenia Sad Rejonowy nie uchybił podstawowym regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów, a zatem nie naruszył normy art. 233 § 1 k.p.c. Podnoszone w tym aspekcie zarzuty apelacji w istocie nie dotyczyły czynienia ustaleń faktycznych ale ich odniesienia do przepisów prawa materialnego normujących zakres obowiązków i uprawień stron. Wszak Sąd Rejonowy ustalił, że pozwany zobowiązany jest nadto do alimentacji kolejnej córki K. H. – S., utracił mandat radnego, dochody z działalności gospodarczej obniżyły się, zaś powódka B. S. podjęła zatrudnienie uzyskując dochód szczegółowo określony przez Sąd Rejonowy. Ustalenia w zakresie dochodów uzyskiwanych przez pozwanego – za okres do listopada 2014 roku – znajdowały uzasadnienie w treści zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności oświadczeniach majątkowych składanych przez pozwanego w związku z pełnieniem funkcji publicznej. Nie były też wadliwe ustalenia Sądu Rejonowego co do usprawiedliwionych okolicznościami przyczyn wyzbycia się przez powódkę B. S. środków jakie uzyskała po rozwiązaniu małżeństwa z pozwanym.

Oceniając zatem zasadność roszczenia małoletniej istotnym było, że od czasu ostatniego wyroku alimentacyjnego wystąpiła zmiana stosunków, która zgodnie z art. 138 k.r.o. uzasadniała zmianę orzeczenia alimentacyjnego. O zmianie stosunków świadczył już sam upływ czasu i związany z nim wzrost potrzeb. Okoliczności tej nie kwestionował sam pozwany, skoro godził się na łożenie alimentów w wysokości o 50 złotych wyższej niż ustalona w wyroku rozwodowym. Istota sporu sprowadzała się zatem do ustalenia zakresu świadczeń należnych małoletniej powódce od pozwanego.

Z charakteru świadczeń alimentacyjnych wynika, że sąd przy rozstrzyganiu bierze pod uwagę usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Przy ocenie, które z potrzeb uprawnionego powinny być uznane za potrzeby usprawiedliwione, należy z jednej strony brać pod uwagę możliwości zobowiązanego, z drugiej zaś zakres i rodzaj potrzeb. Zawsze jednak każde dziecko musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji w postaci wyżywienia zapewniającego jego prawidłowy rozwój fizyczny, stosowną do wieku odzież, środki na ochronę zdrowia, kształcenie podstawowe i zawodowe. Wyjście poza wymienione potrzeby zależy już wyłącznie od osobistych cech dziecka oraz od zamożności zobowiązanego.

W tym aspekcie istotnym było, że w 2010 roku, tj. dacie ostatniego orzeczenia o alimentach, potrzeby 2,5 letniej wówczas powódki ustalono na kwotę ok. 670 zł miesięcznie. Ja już wyżej wskazano, nie sposób było uznać aby od daty tamtego orzeczenia, pomimo upływu czasu, koszty te wzrosły ponad dwukrotnie. Za odpowiednią dla zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb powódki uznać należało kwotę 1.000 zł, zważywszy, że w dacie wytoczenia powództwa powódka miała 6 lat natomiast w dacie orzekania - 8 lat.

Z kolei w zakresie możliwości zarobkowych pozwanego istotnym było, że jego deklarowany dochód w okresie do listopada 2014 roku wynosił około 4.500 zł netto miesięcznie, zaś po tej dacie, gdy utracił dietę radnego ok. 3.350 zł. Istotnym przy tym było, że wartości te nie oddawały rzeczywistej sytuacji majątkowej pozwanego, który ma możliwość traktowania niektórych bieżących kosztów swojego utrzymania jako kosztów prowadzonej działalności gospodarczej. Dotyczy to m. in. kosztów utrzymania samochodu, który jest przez niego wykorzystywany do celów prywatnych. Oszczędności z tego tytułu sięgać muszą co najmniej 600 złotych miesięcznie, skoro pozwany w toku postępowania sam wskazywał, że wydaje 400 złotych miesięczne na koszty paliwa potrzebnego na dojazdy do pracy oraz 250 złotych na koszty przewożenia samochodem córki K.. Nie można też pomijać dużych możliwości pozwanego, który jest osobą wszechstronnie wykształconą i posiadającą doświadczenie tak w działalności publicznej jak i gospodarczej. Dla oceny zdolności zarobkowych pozwanego nie mógł mieć też znaczenia podnoszony w toku rozprawy odwoławczej fakt utraty możliwości współpracy z jednym z dostawców, skoro pozwany nie wykazał jaki rzeczywisty wpływ na obniżenie obrotów miało to zdarzenie.

Oceniając zakres w jakim pozwany powinien przyczyniać się do zaspokajania potrzeb małoletniej powódki nie można było pomijać, że matka małoletniej sprawuje nad nią stałą pieczę, a zatem w większym stopniu realizuje swój obowiązek alimentacyjny poprzez osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka (art. 135§2 k.r.o.). Nadto wartość niezależnych od alimentów świadczeń przekazywanych przez pozwanego małoletniej powódce nie przekraczała 100 złotych miesięcznie – co zostało wyjaśnione na rozprawie odwoławczej.

W konsekwencji zasadnym było obciążenie pozwanego obowiązkiem łożenia na rzecz powódki K. S. alimentów w kwocie po 800 złotych miesięcznie, w miejsce alimentów ustalonych wyrokiem rozwodowym.

Rozstrzygając natomiast o zasadność roszczenia powódki B. S. koniecznym było odwołanie się do art. 60§2 k.r.o. stanowiącego, że w sytuacji gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Dokonując oceny czy przewidziany w art. 60§2 k.r.o. warunek istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego został spełniony istotne jest porównanie każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z tym położeniem, jakie istniałoby, gdyby rozwód nie został orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie. Zakres, w jakim małżonek winny ma się przyczyniać do zaspokajania potrzeb małżonka niewinnego, określa z jednej strony stopień pogorszenia się sytuacji materialnej małżonka niewinnego, a z drugiej strony zasady słuszności. Tylko, bowiem zasady słuszności mogą w sposób prawidłowy wyważyć rozstrzygnięcie, jaki w konkretnej sprawie zakres przyczynienia się małżonka winnego może być uznany za "odpowiedni". Z reguły będzie on się znajdował pomiędzy granicą, poniżej której leży niedostatek, a granicą, której przekroczenie byłoby zrównaniem stopy życiowej obojga rozwiedzionych małżonków. Przy obowiązku alimentacyjnym z art. 60§2 k.r.o. uprawnionym jest zatem przyjęcie fikcji - hipotetycznego założenia, jak kształtowała by się sytuacja małżonków i ich stopa życiowa, gdyby nadal pozostawali we wspólnym pożyciu i prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Wyniki takiej symulacji nie powinny pomijać zasad słuszności.

Jak wynika z prawidłowo dokonanych przez Sąd Rejonowy ustaleń powódka w trakcie trwania małżeństwa dysponowała kwotą 700 zł miesięcznie tytułem wynagrodzenia i kwotą 1.500 zł przekazywaną jej przez pozwanego. Mogła nadto korzystać z dobrodziejstwa jakie dawało zatrudnienie pozwanego i prowadzona przez niego działalność gospodarcza, w postaci m.in. bezpłatnych wyjazdów turystycznych. Obecnie powódka nie posiada takich możliwości. Środki uzyskane po rozwodzie wyczerpały się, nie powiodły się również próby prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej. Powódka na dzień wniesienia pozwu pozostawała bez znaczących zasobów finansowych, dopiero w okresie późniejszym zaczęła stopniowo uzyskiwać dochód początkowo w formie zasiłków, następnie środków uzyskiwanych w ramach odbywanego stażu, wreszcie z tytułu zatrudnienia. Sąd Rejonowy prawidłowo dokonał porównania sytuacji powódki z przed rozwodu z sytuacją obecną, przyjmując za wyznacznik standardu życia zbliżonego do sytuacji sprzed rozwodu na kwotę około 2.000 zł miesięcznie. Uwzględnił przy tym granice żądania pozwu oraz uzyskiwane w każdym miesiącu przez powódkę dochody i zróżnicował w zależności od tego zakres w jakim pozwany powinien partycypować w kosztach utrzymania powódki, aby podnieść poziom jej życia do tego z czasu trwania małżeństwa. Sąd Okręgowy dokonaną w tym zakresie ocenę w pełni akceptuje, jednakże wobec faktu, że w toku postępowania odwoławczego zarobki powódki po raz kolejny wzrosły, nie sposób było pominąć tej okoliczności, co skutkować musiało wzruszeniem zaskarżonego rozstrzygnięcia. Skoro wynagrodzenie powódki wypłacane począwszy od miesiąca października 2015 roku wynosi około 1.700 zł netto miesięcznie, Sąd Okręgowy od tego miesiąca ustalił obciążające pozwanego alimenty na kwotę 300 zł, tak aby nie dopuścić do zasądzenia świadczeń ponad - ograniczony kwotą 2.000 złotych - ustalony przez Sąd Rejonowy poziom życia powódki B. S., porównywalny z tym jaki istniałby gdyby małżeństwo stron nadal trwało.

Łożenie zasądzonych kwot mieściło się przy tym w możliwościach pozwanego zważywszy na jego dochody oraz możliwości wyznaczane zdolnością do pracy, wszechstronnym wykształceniem oraz doświadczeniem zarówno w działalności gospodarczej jak i publicznej. Nie zasługiwała przy tym na uwzględnienie argumentacja jakoby konieczność zwiększonych wydatków na niepełnosprawną najmłodszą córkę pozwanego miała rzutować na wysokość należnych powódkom świadczeń. Poziom rzeczywistych dochodów jak i możliwości pozwanego pozwalają bowiem na pełne zaspokojenie zarówno własnych potrzeb, jak i usprawiedliwionych potrzeb jego małoletnich dzieci oraz łożenia na rzecz byłej żony zasądzonych świadczeń niwelujących pogorszenie standardu jej życia związane z zawinionym wyłącznie przez pozwanego rozpadem rodziny.

Z tych też względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w sposób opisany w sentencji, a to na podstawie art. 386§1 k.p.c., a w pozostałej części apelację jako bezzasadną oddalił zgodnie z art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążając powódek kosztami postępowania odwoławczego z uwagi na charakter sprawy.

SSO Marcin Rak SSO Mirella Szpyrka SSO Barbara Braziewicz