Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2015 r.

Sąd Rejonowy Gdańsk – Południe w Gdańsku Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSR Katarzyna Pilch

Protokolant : staż. Agnieszka Machujska

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2015 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa E. W.

przeciwko Gminie M. G.

o ustalenie

I.  ustala, że powód E. W. wstąpił z mocy prawa po śmierci najemcy – M. G., z dniem 06 marca 2015 r. – w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w G. przy ul. (...), stanowiącego własność pozwanej Gminy M. G.;

II.  zasądza od pozwanej Gminy M. G. na rzecz powoda E. W. kwotę 200 zł (dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów sądowych i kwotę 617 zł (sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 939/15

UZASADNIENIE

W dniu 16 kwietnia 2015 r. E. W., reprezentowany w sprawie przez pełnomocnika będącego adwokatem, wniósł pozew przeciwko Gminie M. G. o ustalenie, że wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu Gminy M. G. oznaczonego nr 5 A usytuowanego w budynku nr (...) przy ul. (...) w G. – w miejsce zmarłej najemczyni M. G.. Powód wniósł również o zasądzenie kosztów procesu na swoją rzecz. W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 06 marca 2015 r. zmarła M. G., która była najemcą ww. lokalu mieszkalnego. Od sześciu lat powód zamieszkiwał ze zmarłą najemczynią w przedmiotowym lokalu, prowadzili wspólne gospodarstwo domowe i na dzień 10 kwietnia 2015 r. mieli zaplanowane zawarcie związku małżeńskiego. Zmarła M. G. od kilku lat chorowała, wymagała opieki i nagle doznała udaru, co doprowadziło do jej śmierci. W ocenie powoda, w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki z art. 691 k.c., zgodnie z którymi wstąpił on w stosunek najmu po zmarłej najemczyni.

W odpowiedzi na pozew pozwana Gmina M. G., reprezentowana przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko pozwana, przywołując treść art. 691 § 1 i 2 k.c. oraz tezę uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2009 r. w sprawie III CZP 99/09 (OSNC 2010/5/74) wskazała, że samo przedłożenie pisma dotyczącego zwrotu opłaty skarbowej za sporządzenie aktu małżeństwa nie przesądza jeszcze o tym, że powód faktycznie pozostawał ze zmarłą najemczynią we wspólnym pożyciu, które oznacza pozostawanie we wspólnocie domowej, duchowej, gospodarczej i fizycznej. Pozwana podniosła, że opłata za sporządzenie aktu małżeństwa została uiszczona w dniu poprzedzającym zgon najemczyni, a ponadto wskazany na niej adres jest inny niż przedmiotowego lokalu. Zdaniem pozwanej, wyjaśnienia wymaga powyższa kwestia oraz to czy w przedmiotowym lokalu nie zamieszkiwały inne osoby, które były uprawnione do wstąpienia w stosunek najmu na podstawie art. 691 k.c.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Gmina M. G. jest właścicielem lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w G. przy ul. (...). W dniu 21 listopada 2013 r. M. G. zawarła z pozwaną umowę najmu ww. lokalu. W lokalu tym M. G. zamieszkiwała wraz z powodem E. W. i prowadziła z nim wspólne gospodarstwo domowe do momentu swojej śmierci, która miała miejsce w dniu 06 marca 2015 r .

Dowód : - umowa najmu lokalu mieszkalnego – k. 5 – 6,

- kopia skróconego aktu zgonu M. G. – k. 7,

- zeznania świadka B. W. – zapis obrazu i dźwięku – k. 42 oraz protokół skrócony – k. 40,

- zeznania świadka L. S. – zapis obrazu i dźwięku – k. 42 oraz protokół skrócony – k. 40,

- zeznania świadka A. W. (1) – zapis obrazu i dźwięku – k. 66 oraz protokół skrócony – k. 61,

- zeznania świadka A. W. (2) – zapis obrazu i dźwięku – k. 66 oraz protokół skrócony – k. 62,

- zeznania świadka U. W. - zapis obrazu i dźwięku – k. 66 oraz protokół skrócony – k. 62 – 63,

- zeznania świadka M. F. – zapis obrazu i dźwięku – k. 66 oraz protokół skrócony – k. 63 – 64,

- zeznania powoda E. W. – zapisy obrazu i dźwięku – k. 42 i k. 66 oraz protokoły skrócone – k. 39 i 64.

Powód E. W. tworzyli z M. G. nieformalny związek, który można określić mianem konkubinatu. Znali się od 12 lat. Na samym początku ich znajomości powód razem z bratem mieszkał na Osiedlu (...) w G. i tylko od czasu do czasu odwiedzał M. G. w jej mieszkaniu, przy czym wówczas jego najemczynią była matka M. G.. W lokalu tym, oprócz M. G. oraz jej matki, zamieszkiwał również brat późniejszej najemczyni. W 2009 r. powód przeprowadził się do M. G., niemniej jednak zdarzały się jeszcze sytuacje, kiedy to pokłócili się z bratem najemczyni – alkoholikiem i wówczas musieli pomieszkiwać w mieszkaniu na osiedlu (...) w G.. Gdy sytuacja się poprawiła wracali do mieszkania przy ul. (...). Po śmierci brata, która nastąpiła w 2011 r., powód zamieszkał z M. G. w mieszkaniu przy ul. (...) w G. na stałe.

Powód i M. G. byli zapraszani jako para na różnego rodzaju uroczystości. W czasie wspólnego zamieszkiwania prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, uiszczali opłaty z tytułu korzystania z mieszkania, powód przekazał również M. G. pieniądze na spłatę istniejącego zadłużenia mieszkania przy ul. (...). Razem opiekowali się matką najemczyni, która miała wypadek i wymagała stałej opieki. Po jej śmierci, która miała miejsce w 2013 r., powód sfinansował jej pogrzeb. W tym czasie M. G. chorowała i pracowała jedynie dorywczo. Powód zatrudniony był na umowę o pracę i to na nim spoczywał główny ciężar utrzymania siebie i konkubiny. Przedmiotowy lokal był jego jedynym centrum życiowym, w którym koncentrował swoją aktywność życiową. W tym czasie nie miał on prawa do innego lokalu.

M. G. długo chorowała; początkowo podejrzewano, że jest to borelioza, ale ostatecznie okazało się, że to choroba nowotworowa. Powód sam opiekował się swoją partnerką. Od czasu do czasu odwiedzała ich też córka najemczyni – M. F.. Młodsza córka w dzieciństwie została oddana do (...) Dziecka, a następnie do rodziny zastępczej i nie utrzymywała żadnych kontaktów z matką. Przed śmiercią najemczyni, kiedy jej stan zdrowia polepszył się, wraz z powodem postanowili zrealizować swoje plany dotyczące zawarcia związku małżeńskiego. W dniu 05 marca 2015 r. pojechali razem do Urzędu Gminy złożyć stosowne dokumenty, uiścili należną opłatę skarbową. Na drugi dzień, powód i najemczyni tak jak zwykle poszli zrobić zakupy, posprzątali, zjedli obiad, po czym najemczyni postanowiła dołożyć opału do pieca, schylając się upadła i dostała wewnętrznego krwotoku. Lekarz, który przybył na miejsce, stwierdził zgon M. G. z przyczyn chorobowych.

Po śmierci dotychczasowego najemcy powód nadal zamieszkuje w przedmiotowym lokalu i opłaca koszty użytkowania lokalu.

Dowód : - wniosek o zwrot opłaty skarbowej – k. 8,

- zaproszenie na ślub – k. 34,

- postanowienie o umorzeniu śledztwa – k. 35,

- zeznania świadka B. W. – zapis obrazu i dźwięku – k. 42 oraz protokół skrócony – k. 40,

- zeznania świadka L. S. – zapis obrazu i dźwięku – k. 42 oraz protokół skrócony – k. 40,

- zeznania świadka A. W. (1) – zapis obrazu i dźwięku – k. 66 oraz protokół skrócony – k. 61,

- zeznania świadka A. W. (2) – zapis obrazu i dźwięku – k. 66 oraz protokół skrócony – k. 62,

- zeznania świadka U. W. - zapis obrazu i dźwięku – k. 66 oraz protokół skrócony – k. 62 – 63,

- zeznania świadka M. F. – zapis obrazu i dźwięku – k. 66 oraz protokół skrócony – k. 63 – 64,

- zeznania powoda E. W. – zapisy obrazu i dźwięku – k. 42 i k. 66 oraz protokoły skrócone – k. 39 i 64.

Sąd zważył, co następuje:

W świetle całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie powództwo podlegało uwzględnieniu w całości.

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy pozostawały częściowo bezsporne. I tak, nie budziło sporu, że właścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w G. jest pozwana Gmina M. G., nadto że dotychczasową najemczynią lokalu była M. G..

W pozostałym zakresie podstawę ustaleń Sądu stanowiły przede wszystkim zeznania powoda oraz słuchanych w sprawie świadków – nie budzące wątpliwości co do swej wiarygodności. W szczególności służyły one ustaleniu okoliczności zajęcia przez powoda lokalu mieszkalnego oraz wzajemnych relacji z najemczynią M. G.. W tej mierze zeznania świadków i powoda cechowały się porządkiem logicznym, nie nasuwały zastrzeżeń w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego oraz tworzyły spójny obraz zdarzeń. Podkreślić należy, iż zeznający w sprawie świadkowie byli osobami obcymi dla powoda. Tym samym w ocenie Sądu nie mieli oni interesu w przedstawieniu faktów w sposób korzystny dla powoda, a jednocześnie krzywdzący dla strony przeciwnej. Nadto świadkowie ci (za wyjątkiem córki M. M. F.) zamieszkują od dłuższego czasu nieprzerwanie w tym samym budynku co powód, tj. w G. przy ul. (...), zatem jako sąsiedzi mieli bezsprzecznie możliwość poczynienia obserwacji odnośnie osób mieszkających w przedmiotowym lokalu wraz z najemczynią.

Uzupełnieniem twierdzeń stron były dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, które nie nasuwały zastrzeżeń co do swojej prawdziwości i zgodności z prawdą zawartych w nich oświadczeń, a ich mocy dowodowej i wiarygodności (za wyjątkiem dołączonej kopii opłaty za sporządzenie aktu małżeństwa, o czym będzie jeszcze mowa poniżej) nie kwestionowała żadna ze stron.

Przedmiotem żądania zgłoszonego w pozwie było ustalenie wstąpienia w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w G. na skutek śmierci dotychczasowej najemczyni. Żądanie to powód uzasadniał zamieszkiwaniem w lokalu wspólnie z konkubiną M. G. – najemczynią do chwili jej śmierci. Powództwo podlegało zatem ocenie w świetle art. 691 k.c.

Zgodnie z treścią art. 691 § 1 k.c. w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują : małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Wedle § 2 osoby wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci. Dokonując wykładni art. 691 k.c., należało uwzględnić, że wprawdzie przewiduje on dodatkową ochronę osoby zajmującej lokal mieszkalny (podyktowaną z reguły koniecznością zapewnienia praw do mieszkania osobom pozostającym z najemcą we wspólnocie rodzinnej, a także trudnościami w zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych uboższych warstw społeczeństwa), ale zarazem godzi w gwarantowaną prawem zgodę właściciela w rozporządzaniu i swobodnym korzystaniu z należącego do niego lokalu. Mając zatem na uwadze konstytucyjną ochronę własności, art. 691 k.c. wymaga interpretacji ścisłej.

Jak wskazano wyżej, nie budziło sporu, iż powództwo o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu lokalu zostało skierowane przeciwko właściwemu podmiotowi, tj. wynajmującemu i zarazem właścicielowi lokalu – Gminie M. G.. Materiał dowodowy nie pozostawiał też wątpliwości, że E. W. „stale zamieszkiwał” w spornym lokalu – w rozumieniu art. 691 § 2 k.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego i piśmiennictwie zgodnie przyjmuje się, że „stałość zamieszkania” należy oceniać na podstawie przepisów art. 25 – 28 k.c. Dla ustalenia zamieszkiwania danej osoby w określonej miejscowości (lub w konkretnym lokalu) konieczne jest zatem występowanie łącznie dwóch przesłanek: przebywania i zamiaru stałego pobytu. Nie stanowi tym samym o miejscu zamieszkania w rozumieniu art. 691 § 2 k.c. w zw. z art. 25 k.c. spełnienie tylko jednej przesłanki, polegającej na samym tylko zamieszkiwaniu w sensie fizycznym, jednakże bez zamiaru stałego pobytu, chociażby zamieszkiwanie trwało przez dłuższy czas. W orzeczeniu z 28 października 1980 r. w sprawie o sygn. akt III CRN 188/80 Sąd Najwyższy stwierdził zaś, że przez stałe zamieszkanie, stanowiące przesłankę nabycia praw najmu na podstawie art. 691 k.c., należy rozumieć zamieszkiwanie w konkretnym mieszkaniu, w określonej miejscowości z zamiarem stałego pobytu, wyrażone przez to, że w tym mieszkaniu i tej miejscowości skupia się życie osobiste i działalność osoby bliskiej najemcy (tak również w: wyroku z 20 marca 1981 r., II CRN 30/81, Monitor Prawniczy 1994 nr 9 s. 273; wyroku z 15 stycznia 1981 r., III CRN 314/80, OSNC 1981 z. 6 poz. 119). Z reguły nie będzie stanowić stałego zamieszkania pobyt osoby bliskiej w celu udzielenia doraźnej, choć nawet dłużej trwającej pomocy najemcy mieszkania. W późniejszym orzeczeniu (wyroku z 20 czerwca 2001 r., I CKN 1179/98, Lex nr 110589) Sąd Najwyższy również wskazał, że czasowe – uzasadnione określonymi przyczynami – przebywanie poza miejscem stałego miejsca zamieszkania nie oznacza, by najemca przestał mieszkać w „swoim” lokalu, by zamienił dotychczasowe miejsce zamieszkania.

Wypowiedzi dowodowe powoda oraz przesłuchanych w sprawie świadków prowadziły do wniosku, że E. W. mieszkał w lokalu nr (...) przy ul. (...) w G. już od 2009 r., przy czym na stałe, zamieszkał tam dopiero po śmierci brata M. G., która miała miejsce w 2011 r. Dla ustalenia, iż spełniony został wymóg „stałego zamieszkiwania z najemcą” istotne znaczenie miały zwłaszcza to, że powód zamieszkał w lokalu na długo przed śmiercią najemczyni i że mieszkał tam nieprzerwanie również w dacie zamknięcia rozprawy w niniejszej sprawie. Sąd wziął przy tym pod uwagę stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 1980 r. w sprawie o sygn. akt III CRN 230/80 (Monitor Prawniczy 1994 nr 9 s. 273), wedle którego przy ocenie, czy została spełniona przesłanka „stałego zamieszkiwania z najemcą” bierze się pod uwagę stan faktyczny trwający do chwili śmierci najemcy; zaś stan po śmierci najemcy jest z punktu widzenia przesłanek art. 691 k.c. bezprzedmiotowy. W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę racją jest, że przepis art. 691 § 2 k.c. wymaga dla wstąpienia z mocy prawa w stosunek najmu stałego zamieszkiwania z najemcą do chwili jego śmierci. Brak jednak podstaw do tego, by stan faktyczny trwający po śmierci najemcy traktować jako całkowicie pozbawiony znaczenia przy ocenie, czy przebywanie danej osoby w lokalu mieszkalnym odpowiadało wcześniej cechom stałego zamieszkiwania, czy takiego charakteru nie miało. Okoliczność ta, poddana ocenie w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, mogła być wykorzystana także przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy i pomocniczo służyć ustaleniu spełnienia przesłanki z art. 691 § 2 k.c.; tym bardziej wówczas, gdy stan faktyczny trwający po śmierci najemcy nie różni się w zakresie sposobu używania lokalu z sytuacją przed śmiercią najemcy. W niniejszej sprawie Sąd uwzględnił zatem, że po śmierci M. G. E. W. w dalszym ciągu przebywał w spornym lokalu. W ocenie Sądu, porównanie stanu faktycznego trwającego do chwili śmierci najemczyni i po tej chwili nie wskazuje na istotne różnice w zakresie sposobu korzystania z mieszkania. Nie świadczy również o tym, by powód zamierzał opuścić lokal przy ul. (...) i powrócić do jakiegokolwiek innego mieszkania. Tym samym zachodziły podstawy do uznania, że zarówno do chwili śmierci najemczyni, jak i po tej chwili E. W. przebywał w spornym lokalu z zamiarem stałego pobytu i tam też skoncentrowała się cała jego działalność życiowa. W tym miejscu wskazać również należy, iż powód w jasny i wystarczający w ocenie Sądu sposób wyjaśnił kwestię związaną z pojawieniem się na pokwitowaniu uiszczenia opłaty skarbowej za sporządzenie aktu małżeństwa adresu : G., ul. (...) (vide : k. 8). Jak wskazał, nie zna tego adresu, nigdy tam nie mieszkał, nie jest to też adres zamieszkania jego brata na osiedlu (...) w G.. Powód dopytywał się o ten adres w Gminie, ale powiedziano mu, że jest to błąd i nie ma on żadnego znaczenia. Jak dodał, nie miał jakiegokolwiek problemu z otrzymaniem zwrotu ww. opłaty.

Przechodząc do omówienia drugiej przesłanki wstąpienia z mocy prawa w stosunek najmu, Sąd uznał, że powód należał do kręgu osób, którym przepis art. 691 § 1 k.c. przyznaje uprawnienie wstąpienia w stosunek najmu po śmierci najemcy.

Zaznaczyć należy, iż krąg osób, które wstępują na mocy art. 691 k.c. w stosunek najmu po śmierci najemcy został określony w sposób wyczerpujący. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że powód pozostawał faktycznie we wspólnym pożyciu z M. G.. Pojęcie wspólne pożycie jest używane w wielu aktach prawnych z różnych dziedzin a także doktrynie i judykaturze w związku z czym ma ugruntowaną konotację w odniesieniu do małżonków oraz osób odmiennej płci niebędących małżeństwem. Wspólne pożycie oznacza szczególnego rodzaju więź emocjonalną, fizyczną, cielesną i gospodarczą. Elementem subsydiarnym tego określenia jest także wspólne zamieszkiwanie niekonieczne dla trwania tej więzi ale jednoznacznie ją umacniające. Przyjmuje się, że w niektórych sytuacjach dla trwania tej więzi nie jest konieczne istnienie łączności cielesnej, zwłaszcza gdy sama więź emocjonalna jest szczególnie silna i zespalająca do tego stopnia, że zastępuje związki fizyczne lub kompensuje ich brak. Wniosek ten wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2012 r. (sygn. III CZP 65/12) sąd orzekający w niniejszej sprawie całkowicie podziela. Należy zgodzić się także z poglądem, że wobec braku w art 691 k.c. obostrzenia pojęcia „wspólne pożycie” określeniem małżeńskie co oznacza zerwanie powiązania tego pojęcia ze wzorcem pożycia w małżeństwie przepis art. 691 k.c. ma zastosowanie nie tylko do związków heteroseksualnych niepołączonych związkiem małżeńskim ale także do związków homoseksualnych, w których tworzą się takie same więzi jak między konkubentami. W wyroku z dnia 20 listopada 2009 r. (sygn. akt III CZP 99/09) Sąd Najwyższy stwierdził, że faktyczne wspólne pożycie, w rozumieniu art. 691 § 1 k.c. oznacza więź łączącą dwie osoby pozostające w takich relacjach jak małżonkowie. Przenosząc te rozważenia na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że powoda E. W. łączyła z najemcą lokalu M. G. więź emocjonalna, uczuciowa i gospodarcza. Powód opiekował się w chorobie swoją partnerką, prowadził i utrzymywał wspólny dom, razem prowadzili wspólne gospodarstwo domowe współdecydując o najważniejszych sprawach życia codziennego, opłacając m.in. koszty korzystania z lokalu. Mieli oni również plany zawarcia związku małżeńskiego, czym chwalili się sąsiadom oraz rodzinie, poczynili w tym zakresie konkretne kroki, niemniej jednak plany te nie doszły do skutku z uwagi na nagłą śmierć najemczyni. W świetle materiału dowodowego nie budziło żadnych wątpliwości, że w lokalu przy ul. (...) koncentrowało się centrum życiowe powoda, nie posiadał on przy tym prawa do innego lokalu. Stale zamieszkiwał z najemczynią w przedmiotowym lokalu do chwili jej śmierci i jak już wskazano powyżej mieszka w tym lokalu do chwili obecnej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd ustalił wstąpienie powoda w stosunek najmu lokalu mieszkalnego w miejsce dotychczasowego najemcy. Jednocześnie, wbrew twierdzeniom strony pozwanej, materiał dowodowy nie pozwolił na ustalenie, że w przedmiotowym lokalu zamieszkiwały inne jeszcze osoby, które byłyby uprawnione do wstąpienia w stosunek najmu na podstawie art. 691 k.c.

O powyższym, Sąd na podstawie art. 691 § 1 k.c. orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Jej zastosowanie jest uzasadnione faktem, że żądanie powoda zostało uwzględnione w całości. Pozwana winna więc zwrócić stronie powodowej koszty niezbędne poniesione w celu dochodzenia jej słusznych praw (art. 98 § 3 k.p.c.). Koszty poniesione przez stronę powodową obejmowały kwotę 200 zł tytułem uiszczonej opłaty sądowej od pozwu, kwotę 600 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego powoda wykonywanego przez adwokata (§ 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – Dz. U. z 2013 r., poz. 461) oraz kwotę 17 zł tytułem opłaty skarbowej od dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa procesowego.