Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2015 roku

Sąd Rejonowy Katowice – Zachód w Katowicach Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych – Wydział VII w składzie:

Przewodniczący: SSR Monika Marzec

Protokolant: Elżbieta Górny – Szrednicka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 sierpnia 2015 roku w K.

sprawy z powództwa: A. S.

przeciwko: I. R.

o świadczenia z tytułu podróży służbowych

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda A. S. na rzecz pozwanej I. R. kwotę 1.800,00 zł (jeden tysiąc osiemset złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego pozwanej.

Sygn. akt VII P 1762/14

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 4 września 2015 r.

Powód A. S., po sprecyzowaniu roszczenia, domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 23.693,07 zł tytułem ryczałtu za noclegi spędzone w kabinie podczas podróży służbowych w wysokości 25% limitu określonego w poszczególnych państwach zgodnie rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za okres od dnia 10 października 2011r. do dnia 31 października 2012r. wraz z ustawowymi odsetkami od daty wniesienia pozwu do dnia zapłaty (k. 63, 98).

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że był zatrudniony u pozwanej na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony jako kierowca samochodu ciężarowego w transporcie międzynarodowym i krajowym. Zdaniem powoda, winien on otrzymywać ryczałt z nocleg podczas podróży w kabinie samochodu ciężarowego. Powołał się przy tym na uchwałę SN z dnia 12 czerwca 2014r. (II PZP 1/14), zgodnie z którym zapewnienie kierowcy miejsca do spania w kabinie samochodu nie stanowi zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego noclegu. Powód podkreślił, że pozwana nie zapewniła mu możliwości noclegów w innym miejscu niż kabina samochodowa, zaś noclegu w kabinie nie sposób uznać za właściwe warunki do wypoczynku. Powód dochodzi ryczałtu za 21 noclegów w kabinie w każdym miesiącu, przy przyjęciu, że należny ryczałt za nocleg we Włoszech wynosi 43,5 euro. Powód wzywał pozwaną do dobrowolnej zapłaty należnej kwoty, jednak bezskutecznie.

Pozwana I. R. w odpowiedzi na pozew wniosła o jego oddalenie w całości oraz o zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Odnosząc się do roszczenia powoda pozwana wskazała, że powód nie poniósł żadnego kosztu noclegu w kabinie swojego samochodu, ani nie wykazał jakichkolwiek wydatków z tym noclegiem związanych gdyż miał zagwarantowane przez pozwaną bezpłatne miejsce do odpoczynku. Wobec powoływania się przez powoda na uchwałę SN z 12 czerwca 2014r. pozwana zaznaczyła, że tzw. odebranie odpoczynku poza kabiną musi wiązać się z realnymi kosztami poniesionymi z tego tytułu, taka okoliczność zaś w przypadku powoda nie miała miejsca. Dokonując analizy uzasadnienia powołanej wyżej uchwały pozwana podkreśliła, iż kierowca może korzystać z bezpłatnego noclegu w kabinie jeżeli dokona takiego wyboru. Zwróciła również uwagę na realny, a nie abstrakcyjny charakter ryczałtów.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód A. S. był zatrudniony u pozwanej prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) w okresie od 1 czerwca 2010r. do 14 listopada 2013r. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego w transporcie międzynarodowym i krajowym o dmc powyżej 24t.

(dowód: świadectwo pracy powoda z dnia 14.11.2013r. k. 14)

Pozwana przed nawiązaniem stosunku pracy z każdym z zatrudnianych u siebie pracowników, w szczegółowy sposób omawiała z nimi obowiązujące u pozwanej warunki wynagradzania oraz kwestie związane z wypłatą należności z tytułu podróży służbowych. Tak było również w przypadku powoda.

U pozwanej należności za podróże służbowe są rozliczane z kierowcami zgodnie z zasadami oświadczenia, które kierowcy podpisują przy podjęciu zatrudnienia u pozwanej. W treści tegoż oświadczenia są określone kwoty pieniężne, odrębnie dla poszczególnych krajów, gdzie kierowca będzie odbywał podróże służbowe. Kwoty te zostały nazwane „dietami”, przy czym pod pojęciem tym obie strony rozumiały kompleksowo wszystkie należności za czas odbycia podróży służbowej, w tym także ryczałty za nocleg.

Zatrudnieni u pozwanej kierowcy odbywający podróże służbowe mieli odbywać noclegi w specjalnie do tego przystosowanych kabinach prowadzonych pojazdów. Dodatkowe wyposażenie samochodu w miejsce do spania, lodówkę, ogrzewanie postojowe oraz inne dogodności zapewniające odpowiednie warunki do odpoczynku i noclegu kosztowało pozwaną dodatkowo 20 tysięcy zł w odniesieniu do jednego pojazdu. Kierowcy jeździli stale tym samym samochodem w związku z czym mogli „urządzić” jego wnętrze według własnych potrzeb; mieli tam swoje „centrum życiowe”. Była to dla nich wygodniejsza sytuacja niż nocleg w hotelu, gdyż do hotelu musieliby najpierw dojechać. Kierowcy zatrzymywali się na strzeżonych parkingach, gdzie mieli dostęp do sanitariatów i mogli zjeść darmowy posiłek za kartę paliwową. Pozwana nie zapewniała noclegów w hotelach na ternie trasy, nie wyznaczała hoteli, w których kierowcy mieli nocować. Jeżeli pracownicy przedkładali rachunek z hotelu za nocleg, bądź inne rachunki za wydatki poniesione podczas podróży służbowej, to otrzymywali zwrot kosztów.

Powód podejmując zatrudnienie u pozwanej odbył z nią rozmowę, zapoznał się z warunkami pracy i płacy oraz warunkami wypłaty należności za podróże służbowe i podpisał w tym przedmiocie stosowne oświadczenie, godząc się tym samym na obowiązujące u pozwanej warunki zatrudnienia. Początkowo powód jeździł samochodem marki S., później R. – każdy z nich był wyposażony w dwa łóżka, lodówkę, klimatyzację, (...), ogrzewanie postojowe. W okresie zatrudnienia powód nigdy nie zgłaszał pozwanej żadnych roszczeń ani pretensji. Był najbardziej zadowolonym z pracy pracownikiem i otrzymywał też ze wszystkich najwyższe wynagrodzenie. Nie zgłaszał też nigdy zastrzeżeń z powodu tego, że w czasie podróży nocował w kabinie samochodu.

(dowód: zeznania pozwanej k. 148v-149)

Za okres od października 2011r. do października 2012r. pozwana wypłaciła powodowi z tytułu zagranicznych podróży służbowych łączną kwotę 34.183 zł.

(dowód: ogólne zestawienie kosztów podróży służbowych k. 77-78, zeznania pozwanej k. 148v-149)

Łączący strony stosunek pracy uległ rozwiązaniu w dniu 14 listopada 2013 r. na skutek wypowiedzenia złożonego przez powoda.

(dowód: świadectwo pracy powoda z dnia 14.11.2013r. k. 14)

W dniu 7 grudnia 2013r. powód złożył pisemne oświadczenie, iż w okresie jego zatrudnienia u pozwanej pracodawca rozliczał się z nim z tytułu podróży służbowych na terenie i poza granicami kraju i wszystkie należności z tego tytułu zostały mu przekazane, w związku z czym powód zrzeka się jakichkolwiek roszczeń z tego tytułu.

(dowód: oświadczenie powoda z dnia 7.12.2013r. k. 79)

Powód wzywał pozwaną do zapłaty kwoty 35.000 zł tytułem zaległych ryczałtów za brak zapewnienia kierowcom noclegu w czasie zagranicznych podróży służbowych oraz diet przysługujących za odbywanie podróży służbowych w okresie od 14 czerwca 2012r. do 13 marca 2013r., jednak bezskutecznie.

(dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 16.09.2014r. k. 9-10)

Jednomiesięczne wynagrodzenie powoda brutto liczone według zasad dla ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wynosiło 1.900 zł w 2011r. i 2.000 zł w 2012r.

(dowód: zaświadczenie pozwanej k. 57)

Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd oparł się na dowodach z dokumentów, których wiarygodność ani autentyczność nie budziły wątpliwości, nie były też kwestionowane przez strony postępowania.

Przeprowadzając dowód z przesłuchania stron, Sąd ograniczył go do przesłuchania pozwanej, pomijając przesłuchania powoda w charakterze strony. Sąd miał przy tym na względzie, iż powód prawidłowo wezwany na termin rozprawy w dniu 28 sierpnia 2015r. celem przesłuchania pod rygorem pominięcia dowodu z jego zeznań, nie stawił się, nie usprawiedliwił też w żaden sposób swojej nieobecności, a reprezentujący go fachowy pełnomocnik również nie był wyjaśnił przyczyn niestawiennictwa powoda (art. 217 § 3 k.p.c.). Mając ponadto na uwadze, iż Sąd przeprowadził już wszystkie zawnioskowane przez strony dowody, domaganie się przez powoda dopuszczenia dowodu z jego zeznań w tych okolicznościach mogłoby prowadzić do przewlekłości postępowania.

Sąd dał wiarę w całości zeznaniom pozwanej albowiem były konkretne, logiczne i spójne, znajdowały także swoje potwierdzenie w zgromadzonych w sprawie dowodach z dokumentów.

Jednocześnie wskazać należy, iż dokonując rozważenia całokształtu materiału dowodowego Sąd wziął również pod uwagę wynikający z przepisu art. 233 § 2 k.p.c. nakaz dokonania oceny negatywnego zachowania stron, utrudniającego lub uniemożliwiającego przeprowadzenie dowodów w toku postępowania, przejawiający się w tym wypadku niestawiennictwem powoda na wyznaczony termin, na którym miał być przesłuchany w charakterze strony.

Sąd zważył, co następuje:

Żądanie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 77 ⁵ § 1 k.p. pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. Warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej pracownikowi zatrudnionemu u innego pracodawcy niż państwowa lub samorządowa jednostka sfery budżetowej określa się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania (§ 3).

Postanowienia układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub umowy o pracę nie mogą ustalać diety za dobę podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju w wysokości niższej niż dieta z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju określona dla pracownika zatrudnionego w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej (§ 4).

Na zasadzie § 4 w zw. z § 2 powołanego wyżej art. 77 ⁵ k.p. minimalna wysokość diety z tytułu podróży służbowej – za okres objęty żądaniem pozwu - została określona w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 19 grudnia 2002r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. z 2002r., Nr 236 poz. 1991 z późn. zm.).

Po myśli § 9 ust. 1 w/w rozporządzenia, za nocleg przysługuje pracownikowi zwrot kosztów w wysokości stwierdzonej rachunkiem hotelowym, w granicach ustalonego na ten cel limitu określonego w załączniku do rozporządzenia. W razie nieprzedłożenia rachunku za nocleg, pracownikowi przysługuje ryczałt w wysokości 25% limitu, o którym mowa w ust. 1. Ryczałt ten nie przysługuje za czas przejazdu (ust. 2).

Jak wynika z poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych, strony przy zawieraniu umowy o pracę ustaliły szczegółowo warunki wynagrodzenia, w tym kwestie związane z kosztami podróży międzynarodowych odbywanych przez powoda. Ustalono więc, że powodowi będą przysługiwały z tego tytułu diety określone ryczałtowo wypłacane co miesiąc, których wysokość była zróżnicowana w zależności od trasy. Powód został poinformowany przez pozwaną, że pod tak sformułowanym pojęciem diety kryje się również ryczałt za nocleg i wyraził na to zgodę. Na potwierdzenie powyższego powód złożył pisemne oświadczenie, w którym szczegółowo określone zostały kwoty ryczałtów (k. 146). Podobne ustalenia pozwana czyniła także z innymi zatrudnianymi przez siebie kierowcami.

Wskazać w tym miejscu należy, iż powyższe okoliczności nie były przez stronę powodową kwestionowane, stad też brak było w ocenie Sądu przesłanek do poddania w wątpliwość tak autentyczności oświadczenia powoda z dnia 14 kwietnia 2010r. jak i korespondujących z jego treścią zeznań pozwanej. W szczególności zaś powód na żadnym etapie postępowania nie podnosił, aby ustalone z pozwaną warunki w zakresie przysługujących mu należności były dla niego mniej korzystne, niż regulują to przepisy powszechnego prawa pracy.

W rozpoznawanej sprawie szczególnie istotne znaczenie miało natomiast złożenie przez powoda w dniu 7 grudnia 2013r. pisemnego oświadczenia, w którym potwierdził on, iż wszelkie należności z tytułu podróży służbowych zostały mu wypłacone i jednocześnie zrzekł się jakichkolwiek roszczeń z tego tytułu (k. 79).

Wskazać należy, iż błędnie podnosi powód, że wobec treści art. 84 k.p. nie mógł on skutecznie zrzec się swoich roszczeń z tego tytułu.

Zgodnie z powołanym przepisem, pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Zakaz ten obejmuje zatem prawo do wynagrodzenia, pod którym to pojęciem oprócz wynagrodzenia w ścisłym znaczeniu mieszczą się także dodatki do wynagrodzenia, premie, nagroda jubileuszowa, czy ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

W wyroku z dnia 20 czerwca 2006r. (II PK 317/05, OSNP 2007/13-14/185) Sąd Najwyższy stwierdził, iż ochronie przewidzianej w Rozdziale II Działu Trzeciego Kodeksu pracy, oprócz wynagrodzenia za pracę w ścisłym znaczeniu, podlegają należności przysługujące pracownikowi na podstawie przepisów prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. i spełniające podobne funkcje, jak wynagrodzenie za pracę. Jednocześnie należność zagwarantowana w umowie o pracę, niemająca swojego odpowiednika w przepisach prawa pracy i niebędąca wynagrodzeniem za pracę ani niespełniająca podobnej funkcji, nie mieści się w tak rozumianym przedmiocie ochrony.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury, diety i inne należności wypłacane kierowcom zatrudnionym w transporcie międzynarodowym przyznane na pokrycie zwiększonych wydatków na wyżywienie czy noclegi nie mają charakteru wynagrodzenia za pracę (por. wyrok SN z dnia 24 listopada 2011r., I UK 180/11, LEX nr 1109119).

Wnioskować z tego należy, że należności te nie podlegają ochronie z art. 84 k.p., a zatem pracownik może skutecznie zrzec się roszczeń z tytułu podróży służbowych.

Jednocześnie należy podkreślić, iż powód na żadnym etapie postępowania nie kwestionował tego, że złożył oświadczenie woli z dnia 7 grudnia 2013r. Nie zarzucał, aby było ono dotknięte jakąkolwiek wadą oświadczenia woli, wreszcie nie kwestionował również autentyczności samego dokumentu złożonego przez pozwaną. Na aprobatę przy tym zasługuje podnoszona przez stronę pozwaną argumentacja, iż oświadczenie o zrzeczeniu się roszczeń powód podpisał już po rozwiązaniu stosunku pracy, brak jest zatem jakichkolwiek okoliczności wskazujących na to, że powód mógłby to uczynić pod wpływem jakiegokolwiek nacisku ze strony pozwanej, skoro strony nie łączył już wtedy żaden stosunek prawny, a do rozwiązania stosunku pracy doszło miesiąc wcześniej, na skutek oświadczenia o wypowiedzeniu złożonego przez powoda.

Następnie, jak wynika z przedłożonych przez pozwaną a również niezakwestionowanych przez powoda wyliczeń, wypłaciła ona powodowi za okres objęty żądaniem pozwu tj. od października 2011r. do października 2012r. łącznie kwotę 34.183 zł tytułem podróży służbowych (k. 77-78). Faktowi otrzymania powyższej sumy powód nie zaprzeczył. Co więcej, fakt złożenia przez powoda oświadczenia z dnia 7 grudnia 2013r. o zrzeczeniu się roszczeń z tytułu podróży służbowych dodatkowo potwierdza, iż pozwana rzeczywiście wypłaciła powodowi wszelkie należności z tego tytułu, w tym obejmujące również ryczałty za noclegi.

Niezależnie od powyższego, wskazać należy, iż w ocenie Sądu roszczenie powoda nie zasługuje na uwzględnienie również ze względu na treść art. 8 k.p., zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

W realiach badanej sprawy, jak już wyżej podkreślono, powód w momencie zawierania umowy o pracę został szczegółowo poinformowany o warunkach wynagrodzenia oraz o zasadach wypłaty należności za podróże służbowe. Zasady te zostały przez powoda zaakceptowane, o czym świadczy podpisanie oświadczenie z dnia 14 kwietnia 2010r. Strony ustaliły, iż wypłata diet za podróże służbowe będzie następować w formie ryczałtu płatnego za cały poprzedni miesiąc. Należy zwrócić uwagę, iż powód w toku procesu nie podnosił, by ustalenia te były dla niego niekorzystne, w szczególności by były mniej korzystne niż obowiązujące w tym zakresie przepisy kodeksu pracy i rozporządzenia z dnia 19 grudnia 2002r. Co więcej, przez cały okres świadczenia pracy powód nigdy nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń, a wręcz przeciwnie - był jednym z najbardziej zadowolonych pracowników pozwanej i jednym z najlepiej zarabiających (vide zeznania pozwanej). Wszystkie przysługujące mu z tytułu podróży służbowych należności, w tym również za noclegi otrzymał, co potwierdził składając oświadczenie z dnia 7 grudnia 2013 r., którego autentyczności nie zaprzeczył. W tej sytuacji, występowanie przeciwko pozwanej z dalszymi roszczeniami z tytułu noclegów spędzonych w kabinie pojazdu, nie zasługuje na aprobatę.

Wobec ustalenia, że pozwana uregulowała na rzecz powoda wszelkie przysługujące mu świadczenia z tytułu noclegów podczas podróży służbowych, a powód skutecznie zrzekł się wszelkich dalszych należności z tego tytułu, zbędne były rozważania w przedmiocie zasadności roszczeń powoda na kanwie aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego, w szczególności powoływanej przez stronę powodową uchwały Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014 r. (II PZP 1/14).

Mając powyższe na uwadze, Sąd w punkcie 1 wyroku powództwo jako bezzasadne oddalił, w oparciu o treść powołanych wyżej szczegółowo przepisów.

O kosztach zastępstwa procesowego strony pozwanej Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika pozwanej Sąd ustalił według stawki minimalnej, tj. na podstawie § 11 ust. 1 pkt. 2 w zw. z § 6 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.).