Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2015 r. w Katowicach

sprawy z odwołania G. M. (G. M. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonej G. M.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie

z dnia 13 maja 2014 r. sygn. akt IV U 2067/13

oddala apelację.

/-/SSA E.Kocurek-Grabowska /-/SSA M.Małek-Bujak /-/SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2067/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 sierpnia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. przeliczył ubezpieczonej G. M. od dnia 1 kwietnia
2012 roku emeryturę, a do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia, zgodnie z art. 53 ustawy emerytalnej, przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia z okresu 1971-1996. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 86,99%.

Wypłacie podlegało świadczenie ustalone zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jako korzystniejsze.

W odwołaniu (sprecyzowanym pismem procesowym z dnia 5 maja 2014 roku), ubezpieczona wniosła o wyliczenie jej emerytury przy uwzględnieniu prawidłowo zwaloryzowanego kapitału początkowego wskazując, że organ rentowy winien przyjąć
do wyliczenia kapitału początkowego wyższe wynagrodzenia ustalone przez biegłą w sprawie sygn. akt IV U 992/12 i w tym celu ubezpieczona wniosła o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłej księgowej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Oddział w C. wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 13 maja 2014 roku Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie w pkt 1 oddalił odwołanie ubezpieczonej od zaskarżonej decyzji ZUS z dnia 30 sierpnia 2013 roku, a w pkt 2 zasądził od Skarbu Państwa
na rzecz adwokata K. H. kwotę 73,80 zł tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona, ur. (...), od dnia 1 kwietnia 1997 roku do 30 kwietnia 1998 roku oraz od 1 lipca 2004 roku do 30 czerwca 2006 roku uprawniona była do pobierania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, a od 1 maja 1998 roku do 30 czerwca 2004 roku z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto dochód, który stanowił podstawę wymiaru składek
z 8 lat kalendarzowych, tj. od stycznia 1989 roku do grudnia 1996 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 116,71%. Następnie, decyzją z dnia 10 września 2007 roku
organ rentowy przyznał wnioskodawczyni prawo do świadczenia przedemerytalnego
od dnia 30 sierpnia 2007 roku. Decyzją z dnia 14 grudnia 2007 roku organ rentowy ustalił ubezpieczonej kapitał początkowy, a do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy, wynoszący 116,71%. Podstawę wymiaru ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika podstawy wymiaru wynoszącego 116,71% oraz kwoty bazowej 1.220,89 zł. Kapitał początkowy wyniósł 156.300,65 zł. Następnie decyzją z dnia 18 kwietnia 2012 roku ponownie ustalił wysokość kapitału początkowego na 156.747,91 zł.

W dniu 24 marca 2011 roku G. M. złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Decyzją z dnia 28 kwietnia 2011 roku organ rentowy przyznał ubezpieczonej od dnia (...) roku zaliczkę na poczet przysługującej emerytury.

Do ustalenia wysokości świadczenia, zgodnie z art. 53 ustawy, przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 lat kalendarzowych,
tj. od 1991 roku do 2000 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 74,52%. Jednocześnie wskazano, iż za następujące okresy, tj.:

- od 12 września 1970 roku do 17 września 1973 roku;

- od 15 września 1975 roku do 14 marca 1982 roku;

- od 15 sierpnia 1985 roku do 30 kwietnia 1986 roku oraz

- od 2 maja 1986 roku do 31 grudnia 1988 roku

przyjęto wynagrodzenie minimalne. Tak wyliczona emerytura wyniosła kwotę
1.446,04 zł.

Z kolei, do wyliczenia emerytury, zgodnie z art. 26 ustawy, przyjęto:

- kwotę składki zaewidencjonowanej na koncie z uwzględnieniem waloryzacji
w wysokości 2.268,78 zł;

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 411.971,57 zł.

Następnie suma tych kwot podzielona została przez średnie dalsze trwanie życia,
tj. 251,50 miesięcy, co dało kwotę 1.647,08 zł.

Wysokość emerytury wyliczonej, zgodnie z art. 183 ustawy, tj. w wysokości:

- 55% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 ustawy w wysokości 795,32 zł oraz

- 45% emerytury obliczonej na podstawie art. 26 ustawy w wysokości 741,19 zł

dała kwotę 1.536,51 zł.

Wypłacie podlegało świadczenie ustalone, zgodnie z art. 26 ustawy, jako korzystniejsze.

Decyzją z dnia 19 maja 2011 roku organ rentowy z urzędu przeliczył ubezpieczonej
od dnia 7 kwietnia 2011 roku świadczenie emerytalne. Wypłacie podlegała emerytura obliczona, zgodnie z art. 26 ustawy, w wysokości 1.647,08 zł.

W związku z ponownym ustaleniem kapitału początkowego, organ rentowy decyzją
z dnia 23 kwietnia 2012 roku ponownie ustalił ubezpieczonej od dnia 1 kwietnia 2012 roku emeryturę w wysokości:

- 1.722,77 zł, zgodnie z art. 26 ustawy (kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 413.150,42 zł) oraz

- 1.538,62 zł, zgodnie z art. 183 ustawy.

Ubezpieczona nie zgodziła się z powyższą decyzją i zaskarżyła ją do Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie, który wyrokiem
z dnia 12 czerwca 2013 roku w sprawie sygn. akt IV U 992/12, w oparciu o opinię biegłej sądowej - specjalistki z zakresu księgowości, zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał organ rentowy do przeliczenia ubezpieczonej emerytury przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 86,99%. Do wyliczenia tego wskaźnika przyjęto wynagrodzenia z 20 lat kalendarzowych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1971-1973, 1976-1980, 1982-1985, 1989-1996.

W wykonaniu powyższego wyroku wydana została decyzja z dnia 30 sierpnia
2013 roku.

W oparciu o dokonane ustalenia, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonej podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184. W myśl art. 24a ust. 3 ustawy, emeryturę oblicza się zgodnie
z art. 26, z uwzględnieniem ust. 4 i 5.

Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek
na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych
na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego
w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa
w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych,
z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185 (art. 25 ust. 1).

Zgodnie zaś z art. 26 ust. 1 ustawy, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25
przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.

W myśl art. 174 ust. 1 ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych
w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 roku. Do obliczenia kapitału początkowego
dla osoby mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przyjmuje się,
na jej wniosek, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty przyjęty w decyzji ustalającej prawo do renty po raz pierwszy lub ponownie ustalającej jej wysokość. W przypadku,
gdy renta została przyznana przed dniem 15 listopada 1991 roku, do ustalenia kapitału początkowego przyjmuje się wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony w wyniku rewaloryzacji, chyba, że po tej dacie ponownie była ustalana jego wysokość (ust. 3 i 4).
Do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r. (ust. 7).

Zgodnie zaś z art. 177 ustawy, w dniu wejścia w życie ustawy kwota bazowa stanowi 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku i wynosi 1.220,89 zł.

Artykuł 183 ust. 3 ustawy stanowi natomiast, iż emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., z wyjątkiem ubezpieczonych, którzy pobrali emeryturę na podstawie przepisów art. 46 lub 50, o ile osoba ta nie była członkiem otwartego funduszu emerytalnego albo złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2011, wynosi:

1.  55% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 oraz

2.  45% emerytury obliczonej na podstawie art. 26.

W niniejszej sprawie niekwestionowanym jest fakt, że ubezpieczona urodziła się
po 31 grudnia 1948 roku, a w przypadku takich osób, emerytura może być obliczona według dwóch wariantów, tj. albo według nowych przepisów, zgodnie z art. 26 ustawy, albo według systemu mieszanego, zgodnie z art. 183 ustawy. Organ rentowy prawidłowo zatem
w zaskarżonej decyzji obliczył dwojako wysokość świadczenia emerytalnego odwołującej.
I tak, do wyliczenia emerytury, zgodnie z art. 26 ustawy, uwzględnił:

- kwotę składki zaewidencjonowanej na koncie z uwzględnieniem waloryzacji
w wysokości 2.268,78 zł oraz

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 413.150,42 zł.

Następnie, suma tych kwot, tj. 415.419,20 zł podzielona została przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę, tj. 251,50 miesięcy, co dało kwotę 1.651,77 zł, a po waloryzacji - od 1 kwietnia 2013 roku kwotę 1.745,57 zł.

Organ rentowy również prawidłowo wyliczył podstawę wymiaru kapitału początkowego, przyjmując wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty w wysokości 116,71%. Następnie wskaźnik ten pomnożony został przez kwotę bazową 1.220,89 zł (zgodnie z art. 177 ustawy), co dało kwotę 1.424,90 zł.

Z powyższego zatem jednoznacznie wynika, że przyjęcie, zgodnie z wnioskiem ubezpieczonej, do wyliczenia kapitału początkowego wskaźnika wysokości emerytury
w wysokości 86,99%, byłoby mniej korzystne. Tak wyliczona podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosłaby 1.062,05 zł, a więc byłaby niższa od wyliczonej przez Zakład.

Organ rentowy również prawidłowo wyliczył wysokość świadczenia, zgodnie
z art. 183 ustawy, jako sumę kwot świadczeń wyliczonych z art. 53 i 26 ustawy
w odpowiednich stosunkach. I tak, do wyliczenia emerytury, zgodnie z art. 53 ustawy, Zakład przyjął wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczony przez biegłą w sprawie
sygn. akt IV U 992/12 z 20 lat kalendarzowych z całego okresu ubezpieczenia w wysokości 86,99% oraz aktualną kwotę bazową w wysokości 2.822,66 zł. Tak wyliczona emerytura wyniosła kwotę 1.574,65 zł. Powyższe świadczenie Zakład, zgodnie z art. 183 ust. 3 ustawy przyjął w wysokości 55%, przyjmując w pozostałym zakresie, tj. w wymiarze 45% emeryturę wyliczoną zgodnie z art. 26 ustawy, co dało kwotę 1.609,36 zł. Kwota tak wyliczonego świadczenia okazała się niższa od kwoty emerytury wyliczonej z art. 26 ustawy. Z tego względu, prawidłowo wypłacie podlegała emerytura wyliczona, zgodnie z art. 26 ustawy.

Apelację od wyroku wniósł ustanowiony dla ubezpieczonej pełnomocnik z urzędu w osobie adwokata.

Zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w pkt 1, zarzucił temu wyrokowi naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną ocenę materiału dowodowego dla ustalenia wymiaru emerytury,

- art. 328 § 2 k.p.c. przez pominięcie w uzasadnieniu istotnych faktów dla ustalenia wysokości emerytury.

W oparciu o podniesione zarzuty pełnomocnik apelującej wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sadowi I instancji.

W uzasadnieniu apelacji pełnomocnik ubezpieczonej podniósł, że Sąd Okręgowy
w C. poprzednio prowadził między tymi samymi stronami sprawę IV U 992/12,
w której ubezpieczona skutecznie domagała się podwyższenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury z 74,52% na 86,99%. Wskaźnik ten został podwyższony
w związku z opinią biegłej, która na podstawie wysokości zarobków ubezpieczonej w okresie od 1 stycznia 1972 do 30 kwietnia 1986r. (z przerwami), ustaliła wyższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, a organ rentowy po tym wyroku nie podwyższył emerytury.

W konsekwencji uzyskania ustalenia wyrokiem wyższego wskaźnika podstawy wymiaru emerytury, ubezpieczona wniosła odwołanie od decyzji ZUS o takim samym wymiarze emerytury, a organ rentowy podtrzymał swoją decyzję.

Sąd oddalił wnioski pełnomocnika ubezpieczonej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, jednocześnie nie wpisując do protokołu dokładnej ich treści, co spotkało się
z wnioskiem o sprostowanie protokołu, a Sąd oddalił odwołanie bez przeprowadzenia dowodu z opinii.

Natomiast, w ocenie ubezpieczonej, ustalenie wyższego wskaźnika podstawy wymiaru emerytury z 74,52% na 86,99%, w sprawie IV U 992/12, SO w Częstochowie winno skutkować podwyższeniem wysokości emerytury, albowiem - jak to ustaliła biegła -
w okresie od 1 stycznia 1972 roku do 30 kwietnia 1986 roku (z przerwami) ubezpieczona miała wyższe, niż przyjęte wcześniej przez ZUS, wynagrodzenia. Stąd weryfikacja emerytury ubezpieczonej winna nastąpić na podstawie opinii biegłej, o co wnosił pełnomocnik. Pełnomocnik ubezpieczonej podniósł, że organ rentowy nie przedstawił żadnego wyliczenia, a obliczenia dokonane przez Sąd są mało czytelne .

Dlatego zasadnym jest przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, celem przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego dla ustalenia czy emerytura ubezpieczonej
jest obliczona prawidłowo.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny w całości podziela tak ustalenia, jak i stanowisko zawarte
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, zgodne ze stanowiskiem organu rentowego.

Podkreślenia wymaga, że bez względu na ustalenia dotyczące wwpw, wypłacane obecnie ubezpieczonej świadczenie w trybie art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest korzystniejsze
od świadczenia, którego przeliczenia domaga się ubezpieczona.

Dlatego też w sprawie nie zachodzi potrzeba dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, który potwierdziłby prawidłowość wyliczenia wwpw zgodnie z żądaniem ubezpieczonej, ponieważ nawet uznanie, że wskaźnik ten odpowiadałby jej wyliczeniom wskazuje,
że otrzymywane na skutek takiego przeliczenia świadczenie byłoby niższe, niż aktualnie otrzymywane przez ubezpieczoną.

Nie zachodzi także potrzeba dokonywania takiego przeliczenia tylko dla samej sztuki jego przeliczania, skoro ubezpieczona nie sprecyzowała wprost we wniosku do organu rentowego, że domaga się przyznania i wypłaty świadczenia z innego tytułu, przy jej pełnej świadomości, że żądane świadczenie będzie niższe, niż obecnie otrzymywane (art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł
o oddaleniu apelacji, jako oczywiście bezzasadnej.

/-/SSA E.Kocurek-Grabowska /-/SSA M.Małek-Bujak /-/SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR