Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w XVII Wydziale Karnym Odwoławczym, w składzie:

Przewodniczący: SSO Tadeusz Jaworski

Sędziowie: SSO Sławomir Olejnik

SWSG Bartosz Stangierski /spr./

Protokolant: protokolant Patrycja Rataj

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu Agnieszki Hildebrandt

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2016 r.

sprawy D. G.

oskarżonego o czyn z art. 207 § 1 kk i art. 157 § 2 kk i in.,

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Lesznie

z dnia 28 września 2015r. w sprawie o sygnaturze II K 242/15

Uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Lesznie do ponownego rozpoznania.

Sławomir Olejnik Tadeusz Jaworski Bartosz Stangierski

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Lesznie z dnia 28 września 2015 r. (k. 75 akt sprawy) D. G. został skazany za czyn z art. 207 § 1 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk oraz za czyn z art. 35 ust. 1a w zw. z art. 6 ust. 2 pkt 4 ustawy o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997 r.

Apelację od tego wyroku wniosła obrońca oskarżonego D. G. zarzucając wyrokowi:

1.  obrazę przepisu postępowania mającą bezpośredni wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 143 § 1 pkt 2 kpk, poprzez sporządzenie przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze notatki urzędowej z przesłuchania A. K., pomimo istnienia ustawowego obowiązku spisania protokołu z tejże czynności,

2.  obrazę przepisu postępowania mającą bezpośredni wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 174 kpk, poprzez zastąpienie dowodu z zeznań świadka A. K. treścią notatki urzędowej,

3.  obrazę przepisu postępowania mającą bezpośredni wpływ na treść orzeczenia tj. 393 §1 kpk, poprzez ujawnienie i zaliczenie w poczet materiałów dowodowych notatki urzędowej z przesłuchania A. K., co w konsekwencji doprowadziło do zastąpienia przez Sąd I instancji dowodu z zeznań świadka A. K. notatką urzędową pomimo, iż z czynności tej winien zostać sporządzony protokół,

4.  obrazę przepisu postępowania mającą bezpośredni wpływ na treść orzeczenia tj. art. 7 kpk, poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, z uwagi na ukształtowanie przekonania Sądu I instancji w oparciu o niepełny materiał dowodowy, z pominięciem zeznań świadka A. K., a uwzględnieniem tylko i wyłącznie notatki urzędowej z przesłuchania tego świadka,

5.  obrazę przepisów postępowania mającą bezpośredni wpływ na treść orzeczenia tj. art. 366 §1 kpk w zw. z art. 193 kpk w zw. z art. 202 kpk, poprzez nie powołanie biegłych lekarzy psychiatrów celem wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, pomimo iż ze zgromadzonego w postępowaniu sądowym materiału dowodowego w postaci zeznań świadków H. G. (1), M. G. i H. G. (2) wynika, że istnieje uzasadniona wątpliwość co do poczytalności oskarżonego tempore criminis, a tym samym nie zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy,

6.  rażącej niewspółmierności kary łącznej w wymiarze 1 roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności, jak i kar za poszczególne zarzucane oskarżonemu czyny w wymiarze 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności za pierwszy czyn oraz 4 miesięcy pozbawienia wolności za drugi czyn, polegającej na uznaniu, iż tylko bezwzględna kara pozbawienia wolności ukształtuje sprawcę oraz świadomość prawną społeczeństwa oraz zapewni pokrzywdzonym bezpieczeństwo, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, iż wystarczającą karą byłaby kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Podnosząc powyższe zarzuty, na podstawie art. 437 §2 KPK oraz art. 36 pkt 2 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2013, poz. 1247) skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Lesznie, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie oskarżonemu za pierwszy i drugi zarzucony mu czyn kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem oraz kary łącznej pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Sąd zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego okazała się zasadna.

Trafny jest zarzut skarżącej, iż Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy postępowania mającej bezpośredni wpływ na treść orzeczenia poprzez sporządzenie przez organ dochodzenia notatki urzędowej z przesłuchania A. K. i zastąpienia tą notatką wymaganego środka dowodowego w postaci protokołowanych zeznań wymienionego świadka, co dyskwalifikuje orzeczenie sądu I instancji. Mając bowiem na uwadze fakt, iż świadek A. K. zamieszkuje w miejscu, gdzie według zarzutu doszło do popełnienia przestępstwa, tj. w jednym domu razem z oskarżonym i pokrzywdzonymi, a treść notatki wskazuje, że świadek miała się wypowiadać w sposób nie w pełni korelujący z zeznaniami pokrzywdzonych, doniosłość w sprawie analizowanego źródła dowodowego i oddania jej przekazu w prawidłowej formie środka dowodowego (zeznań) jest oczywista. Przesłuchanie świadka (utrwalenie dowodu z zeznań świadka) wymaga bowiem zawsze spisania protokołu, tzn. inna forma dokonania tej czynności nie jest dopuszczalna. W szczególności nie jest dopuszczalne sporządzenie z przesłuchania świadka notatki urzędowej. Odstąpienie od obowiązku nałożonego przez kodeks i sporządzenie z przesłuchania świadka notatki urzędowej (służbowej) nie otwiera możliwości wykorzystania notatki jako dowodu. Wręcz przeciwnie - Kodeks postępowania karnego w art. 174 expressis verbis zakazuje wszelkiego substytuowania dowodów z zeznań świadka innymi środkami dowodowymi (pismami, zapiskami, notatkami urzędowymi). Zakaz ten ma co najmniej dwie funkcje procesowe. Art. 174 kpk jest po pierwsze refleksem konieczności zapewnienia przestrzegania w postępowaniu karnym zasady bezpośredniości. Po drugie, przepis art. 174 kpk podkreśla ustawowy nakaz odbierania wyjaśnień oskarżonego lub zeznań świadka tylko w formie protokolarnej. W przedmiotowej sprawie nie tylko, że obowiązek przesłuchania świadka w formie protokołu został zastąpiony niedopuszczalnym zapisem w formie notatki, to nadto owa notatka, jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku stanowiła dla sądu podstawę ustaleń faktycznych sprawy, uprzednio będąc ujawnioną na rozprawie. Tymczasem, w trakcie postępowania sądowego nie można przecież odczytać albo ujawnić jako "dowodu", który może się stać podstawą czynienia ustaleń faktycznych, notatek dotyczących czynności, z których wymagane jest sporządzenie protokołu (art. 393 § 1 zd. ostatnie kpk). Skoro zatem niewątpliwym jest, że treść rozmowy z A. K. winna mieć formę protokołu przesłuchania świadka, o co nie zadbał, niestety prowadzący postępowanie przygotowawcze, zezwalając na przeprowadzenie tej czynności w wadliwej formie, to przepisy kpk nie zezwalają na odczytanie lub ujawnienie in extenso treści takiej notatki jako samoistnego dowodu dokumentującego w prawidłowy sposób treść czynności (arg. ex art. 393 § 1 kpk). W konsekwencji skoro to właśnie na treści notatki urzędowej oparł się sąd a quo, to oczywistym się staje, że obraza art. 393 § 1 kpk w zw. z art. 143 § 1 pkt 2 kpk, a także art. 174 kpk miała oczywisty wpływ na treść wyroku, albowiem rezultatem ominięcia tych zakazów dowodowych jest niemożność czynienia ustaleń faktycznych w oparciu o treść notatki urzędowej Zaznaczenia przy tym wymaga, że zakaz odczytania treści takiej notatki ma charakter bezwzględny, a więc jest niezależny od możliwości przeprowadzenia w sposób "legalny" takiego dowodu, a wiąże się jedynie z wymaganą przepisami formą protokołu. Nie zmienia sytuacji procesowej w zakresie "wprowadzenia" do procesu karnego notatki urzędowej z rozmowy z osobą, która winna mieć status świadka, fakt, iż w ogóle w sprawie nie było protokołu zeznań takiej osoby, zwłaszcza gdy weźmie się pod uwagę, że istniały możliwości dochowania właściwej procesowo formy. Podkreślić trzeba wreszcie, iż wyrażony wyżej pogląd, że notatka urzędowa sporządzona z rozmowy z osobą, która winna zostać przesłuchana w charakterze świadka, nie może zostać ujawniona i wprowadzona do procesu jako dowód, jest jednolicie wyrażany tak w doktrynie prawniczej, jak i orzecznictwie Sądu Najwyższego (vide: wyrok SN z 5.10.2000 r., II KKN 332/00, Lex 50908; wyrok SN z 24.10.2001 r., III KKN 545/99, Lex 51943; wyrok SN z 2.02.1981 r., II KR 2/81, OSNPG 1981, nr 10, poz. 113; wyrok SN z 22.01.1981 r., II KR 404/80, OSNPG 1981, nr 11, poz. 121; wyrok SN z 2.08.1982 r., I KR 178/82, OSNPG 1983, nr 1, poz. 9; wyrok SN z 8.10.1985 r., III KR 215/85, OSNPG 1986, nr 6, poz. 82).

Mając na uwadze wyżej przedstawioną, istotną wadę procedowania Sądu Rejonowego, Sąd ten nie pozostawił Sądowi odwoławczemu szansy w możliwości merytorycznego rozpoznania sprawy, wobec czego Sąd Odwoławczy zobligowany był uchylić zaskarżone orzeczenie i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu w Lesznie do ponownego rozpoznania. Abstrahując już od nota bene trafnego argumentu obrońcy wyrażonego na rozprawie odwoławczej, - a mianowicie, iż ze względu na wiek świadka (prawie 91 lat) dla zapewnienia sprawności toku postępowania dogodniejsze będzie jego przesłuchanie przez Sąd Rejonowy w Lesznie - wskazać należy, że mając na względzie istotę zeznań świadka, ich niewykluczoną sprzeczność z zeznaniami pokrzywdzonych, konieczne może być również ponowne przesłuchanie tych osób, a przynajmniej ich skonfrontowanie z A. K., co zarazem oznaczać będzie powtórzenie przewodu sądowego w całości. W konsekwencji brak jest możliwości konwalidowania przedmiotowego uchybienia procesowego przez Sąd II instancji.

Skonstatowania nadto wymaga, że ze względu na przedstawione uchybienie w rozpoznaniu sprawy przez Sąd I instancji ocena pozostałych zarzutów apelacji jest przedwczesna. Niemniej, przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy winien odnieść się do wysuwanych przez obrońcę oskarżonego wątpliwości co do jego poczytalności i rozważyć, czy istnieje potrzeba powołania w sprawie biegłych lekarzy psychiatrów celem wydania opinii co do stanu zdrowia psychicznego oskarżonego, czy też taka konieczność w sprawie nie zachodzi. Przede wszystkim wszelako, w pierwszej kolejności Sąd Rejonowy musi zadbać o to, by dokonane w sprawie ustalenia faktyczne oparte zostały na środkach dowodowych należycie przeprowadzonych w toku rozprawy głównej, tj. w szczególności winien przesłuchać na rozprawie świadka A. K. i rozważyć skonfrontowanie tego świadka z pokrzywdzonymi, których w razie potrzeby należało będzie uzupełniająco przesłuchać co do okoliczności podawanych przez A. K..

SWSG Bartosz Stangierski SSO Tadeusz Jaworski SSO Sławomir Olejnik