Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2013 r. w Katowicach

sprawy z odwołania M. Z. (M. Z.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do górniczej emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego M. Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Gliwicach

z dnia 11 lipca 2012 r. sygn. akt VIII U 1871/11

oddala apelację.

/-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA J. Ansion /-/ SSA M. Małek-Bujak Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 1952/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 lipca 2012r., sygn. akt VIII U 1871/11,
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach oddalił odwołanie ubezpieczonego M. Z. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 4 sierpnia 2011r., na mocy której organ rentowy odmówił ubezpieczonemu przyznania prawa do emerytury górniczej z tytułu ukończenia wieku 50 lat z powodu braku wymaganego okresu pracy górniczej
i równorzędnej, co najmniej 25 lat.

Sąd Okręgowy ustalił, że w świetle treści dokumentów znajdujących się
w aktach rentowych, w aktach osobowych, treści odwołania i odpowiedzi ZUS
na odwołanie, bezsporne jest, że:

- odwołujący wykonywał pracę górniczą na (...) w okresie
od 22 maja 1985r. do 31 sierpnia 1991r. będącej pracą półtorakrotną i z tej przyczyny posiada on łączny bezsporny okres pracy górniczej i półtorakrotnej wynoszący - 9 lat, 8 miesięcy i 25 dni,

- odwołujący pobierał zasiłki chorobowe w latach od 1992r. do 2004r. w ilości łącznej 6 miesięcy i 3 dni (zestawienie k. 26 i 28 akt ZUS),

- odwołujący jest członkiem OFE,

- odwołujący osiągnął wiek emerytalny 50 lat w dniu(...).,

- wykonuje on nadal pracę na (...) na czas nieokreślony jako specjalista do spraw instalacji w Dziale (...) poza odkrywką węgla.

Z kolei, okolicznościami spornymi pomiędzy stronami pozostało, czy odwołujący wykonywał pracę górniczą w okresie od 1 września 1991r. do
31 października 2003r. oraz czy wykonywał on w tym okresie pracę półtorakrotną.

Sąd I instancji, celem wyjaśnienia spornych okoliczności, ustalił, że z uwagi
na to, iż organ rentowy zakwestionował treść świadectwa wykonywania pracy górniczej z 26 maja 2010r. oraz Protokół Zakładowej Komisji Weryfikacyjnej
z 4 lutego 2008r. oraz z racji na brak ograniczeń dowodowych w postępowaniu przed Sądem zgodnie z art. 227 k.p.c., to skarżący mógł wykazać fakt wykonywania górniczej pracy półtorakrotnej wszelkimi dowodami, w tym przy pomocy zeznań świadków (vide: wyrok SN z 25 lipca 1997r. II UKN 186/97, zam. OSNAPiUS
nr 11/1998, poz. 342 oraz uzasadnienie wyroku SN z 8 grudnia 1999r. II UKN 357/98, zam. OSNAPiUS nr 3/2000, poz. 112).

Sąd Okręgowy wskazując na art. 37, art. 51 i art. 50 d ustawy emerytalnej oraz

rozporządzenie Ministra PiPS z 23 grudnia 1999r. (Dz. U. nr 2, poz. 8) stwierdził,
że praca półtorakrotna jest pracą wykonywaną bezpośrednio w przodkach górniczych na stanowiskach wymienionych w cytowanym rozporządzeniu, przy czym, decydujące znaczenie mają rzeczywiste obowiązki wykonywane przez pracownika, a nie nazwa stanowiska pracy (vide: wyrok SN z 22 marca 2001r. II UKN 263/00, zam. OSNAP
nr 22/2002, poz. 553).

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu I instancji, pojęcie przodka górniczego nie zostało do tej pory prawnie zdefiniowane, zarówno w przepisach prawa geologicznego i górniczego z 4 lutego 1999r. (Dz. U. nr 228, poz. 1947 z 2005r.), jak również
w przepisach emerytalno-rentowych. Przyjmuje się jednak powszechnie, że jest to zagrożony rejony pracy górniczej z udziałem podstawowych maszyn urabiających
i transportujących urobek (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4 sierpnia 2008r. o sygn. III AUa 1270/03, opinia(...)wK.z 9 sierpnia 2004r. wydana w sprawie tut. Sądu o sygn. VIII U 1971/04, opinia Instytutu (...) z 19. Marca 2007r. w przedmiocie przodków górnictwa węgla kamiennego w sprawie tut. Sądu o sygn. VIII U 495/05).

Sąd I instancji uznał, że wbrew odmiennemu stanowisku pracodawcy (...), zawarte w załączniku do Tymczasowej Instrukcji z 1 marca 1995r. znak DIDE (...)stanowiska operator koparek jednonaczyniowych, spycharek, ładowarek i innych maszyn wielonaczyniowych na odkrywce, w tym ładowarek należą w świetle pkt 3 i 4, część III załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra PiPS
z 23 grudnia 1994r. (Dz. U. nr 2, poz. 8) do stanowisk pracy półtorakrotnej bezpośrednio w przodkach.

Z treści wywiadu udzielonego Sądowi Okręgowemu w sprawie VIII U 2695/03 przez (...) w K. z 7 sierpnia 2004r., w oparciu o wiedzę z wielokrotnego nadzoru nad ruchem tejże kopalni (...), wynika, iż operatorzy koparek jednonaczyniowych, spycharek, ładowarek i innych maszyn wielonaczyniowych wykonują także prace pomocnicze (obok koparek podstawowych) bezpośrednio
w przodkach przy ładowaniu urobku. Także na kopalni (...) nie istnieją inne specyficzne warunki wydobycia węgla, niż na kopalniach węgla brunatnego jak (...), „P., (...) czy (...), w których praca tychże operatorów, zgodnie z częścią III załącznika poz. 3,4 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra PiPS z 23 grudnia 1994r. zaliczana jest do pracy półtorakrotnej.

Sąd I instancji zaznaczył, że powyższy fakt znajduje także potwierdzenie
w obszernej opinii Katedry Górnictwa Odkrywkowego (...) w K. z 9 sierpnia 2004r. w sprawie Sądu Okręgowego o sygn. VIII U 197/04 (k. 49 a.s.).

Z kolei, treści wywiadu udzielonego Sądowi Okręgowemu przez Dyrektora (...) z 9 maja 2007r. do sprawy VIII U 721/07, wynika, że w latach od 1977r. do nadal bezpośrednio w przodkach pracowało i pracuje około 42 % rzemieślników i górników eksploatacji taśmociągów, spośród ogółu zatrudnionych
na odkrywce węgla.

Sąd I instancji wskazał, że pojęcie przodka górniczego nie zostało do tej pory prawnie zdefiniowane, zarówno w przepisach prawa geologicznego i górniczego
z 4 lutego 1994r. (Dz. U. nr 228, poz. 1947 z 2005r.) oraz przepisach emerytalno-rentowych. Przyjmuje się jednak powszechnie, że jest to zagrożony rejon pracy górniczej z udziałem podstawowych maszyn urabiających i transportujących urobek (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10 listopada 2004r. III AUa 1270/03, opinia Katedry Górnictwa Odkrywkowego (...) w K. z 9 sierpnia 2004r. znajdujących się w aktach sprawy tut. Sądu o sygn. VIII U 197/04 (k. 49), opinia Instytutu (...) w G. z 19 marca 2007r. znajdująca się w sprawie o sygn. VIII U 495/05, opinia Instytutu (...) we W. z 13 kwietnia 2004r. znajdująca się
w aktach sprawy tut. Sądu o sygn.VIII U 197/04, a także Wyjaśnienia Prezesa ZUS
w W. z 31 maja 2007r. sygn. SEn-6130-6/07).

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na fakt, że na terenie Kopalni (...), jak to wynika z treści Protokołu Wspólnego (...),
(...) K., (...) W. i Politechniki (...) z 6 listopada 2006r., istnieją tylko dwa rodzaje przodków górniczych eksploatacyjny oraz zwałowy.
W świetle treści wyżej wspomnianych opinii naukowo-badawczych oraz treści wyjaśnienia (...) K. z daty 7 czerwca 2004r., znajdujących się w aktach sprawy tut. Sądu o sygn. VIII U 2695/03 oraz cyt. wyżej wyjaśnienia Prezesa Centrali
ZUS z 31 maja 2007r., okolicznością bezsporną jest, że (...) w latach 1977-2006 stosowała niewłaściwe pojęcie pracy górniczej i zawężoną interpretację pojęcia przodka oraz niewłaściwe nazewnictwo stanowisk pracy (Patrz cyt. wyżej Wyjaśnienia Prezesa ZUS z 31 maja 2007r. (k. 29 a.s.).

Zdaniem Sądu I instancji, powyższe fakty wynikają wprost z treści Tymczasowej Instrukcji (...) z 1 lutego 1995r. znak D/DE/EP (...), w której skreślono z wykazu stanowisk pracy półtorakrotnej 5 stanowisk na łączną ilość 8 stanowisk pracy wymienionych w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra PiPS z 23 grudnia 1994r. (Dz. U. nr 2, poz. 8) bez jakiejkolwiek podstawy prawnej
i faktycznej. Propozycje rozwiązania tej nieprawidłowości zawierają Wyjaśnienia Prezesa ZUS z daty 31 maja 2007r., zobowiązując Kopalnię (...)
do prowadzenia bieżącej ewidencji dniówek pracy półtorakrotnej od lipca 2007r. oraz odtwarzanie liczby dniówek pracy półtorakrotnej za okresy poprzednie na podstawie Protokołów Komisji Weryfikacyjnych. Podobne unormowanie jest zawarte w treści przepisów nowego rozporządzenia Ministra PiPS z 31 marca 2008r. w sprawie ewidencjonowania dniówek pracy górniczej (Dz. U. nr 72, poz. 422).

Sąd I instancji zauważył dodatkowo, że w świetle treści orzecznictwa sądowego, organ rentowy nie jest bezwzględnie związany treścią Protokołu Zakładowej Komisji Weryfikacyjnej (vide: uchwała Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2007r. II UZP 3/07 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 9 października 2003r. sygn. III AUa 2750/01 i jego uzasadnienie).

Sąd Okręgowy podkreślił, że z treści dokumentów znajdujących się w aktach rentowych i w aktach osobowych wynika, że odwołujący w okresie od 1 września 1991r. do 31 października 2003r. był zatrudniony na (...) jako mechanik naprawy pojazdów i sprzętu technologicznego na oddziale (...). Z treści szczegółowej tabeli stanowisk pracy górniczej, stanowiącej załącznik do Zarządzenia Prezesa (...) nr 73/061 z 28 grudnia 2006r. i 29/062 z 11 grudnia 2006r., wynika, że zdecydowana większość mechaników napraw pojazdów - sprzętu technologicznego na odkrywce w latach 1976-2006 i nadal wykonuje pracę górniczą na odkrywce, podlegającą przeliczeniu w wymiarze po 1,2.

Odwołujący na fakt wykonywania pracy górniczej półtorakrotnej w latach 1991-2003 przedłożył protokół Zakładowej Komisji Weryfikacyjnej z 2 kwietnia 2008r. i świadectwo wykonywania pracy górniczej z 26 maja 2011r. Jak to wynika
z treści zeznań wiarygodnego świadka sprawy: A. M. - członka Komisji Weryfikacyjnej, zakład pracy nie posiada ewidencji dniówek pracy półtorakrotnej skarżącego za lata 1991-2003. Z treści zeznań wiarygodnych świadków sprawy:
J. O., Z. P., A. C. (k. 55-57 akt) oraz treści wiarygodnych zeznań odwołującego w charakterze strony (k. 65-66 akt), odwołujący w okresie od 1 września 1993r. do 31 października 2003r. pracował stale przez wszystkie robocze dniówki i w pełnym wymiarze czasu jako stały mechanik
w przodkach eksploatacyjnych. Wykonywał on prace naprawcze mechaniczne,
tj. ślusarskie i spawalnicze oraz prace konserwacyjne, zarówno na koparkach podstawowych oraz przy konserwacjach i naprawach koparek jednonaczyniowych, ładowarek, spycharek, żurawi, przy czym, praca na koparkach podstawowych była pracą więcej przeważającą, niż praca przy naprawach i konserwacjach pomocniczego sprzętu technologicznego, jak koparki jednonaczyniowe, ładowarki i spycharki itp.

W ocenie Sądu I instancji, za wiarygodnością zeznań świadków przemawiają następujące okoliczności: świadek J. O. był wtedy sztygarem zmianowym oddziału(...) i przełożonym skarżącego, świadek Z. P. był wtedy operatorem koparek wielonaczyniowych, świadek A. C. pracował wtedy jako sztygar zmianowy i zastępca kierownika oddziału (...)

Z tych przyczyn, charakter pracy odwołującego za okres od 1 września 1991r. do 31 października 2003r. jest bardzo dobrze znany powyższym świadkom. Ponadto, fakt wykonywania przez odwołującego stałej pracy górniczej bezpośrednio w przodku eksploatacyjnym w okresie od 1 września 1991r. do 31 października 2003r. potwierdza w całej rozciągłości treść szczegółowej charakterystyki zakładu pracy odwołującego z 19 lipca 2011r. (k. 21 akt ZUS) i wyjaśnienia Dyrektora (...) z 22 lipca 2011r. (k. 19 akt ZUS).

W świetle treści cyt. wyżej wyjaśnienia Dyrektora (...) K. z 7 czerwca 2004r., treści wyjaśnień (...) z 9 czerwca 2010r. oraz opinii (...) w K. z 9 sierpnia 2004r. znajdującej się w sprawie Sądu Okręgowego o sygn. VIII U 495/05, Sąd Okręgowy uznał, że nie budzi wątpliwości,
iż koparki jednonaczyniowe, spycharki, żurawie, ładowarki, należą z całą pewnością do pomocniczych maszyn urabiających przodkowych, w rozumieniu art. 50 c ustawy emerytalnej z 17 grudnia 1998r. oraz pkt 3 część III załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra PiPS z 23 grudnia 1994r. (Dz. U. 2, poz. 8).

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy uznał odwołującemu okres jego pracy
od 1 lipca 1991r. do 30 kwietnia 2007r. za pracę górniczą na stanowisku rzemieślnika, wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu na odkrywce węgla, w rozumieniu
art. 50 c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej z 17 grudnia 1998r. oraz poz. 32 załącznika nr 32 do cyt. rozporządzenia Ministra PiPS z 23 grudnia 1984r. (Dz. U. nr 2, poz. 84), jako pracę wykonywaną stale przy bieżącej konserwacji urządzeń wydobywczych. Podkreślił przy tym, że podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku o sygn.
I UK 320/11, zam. „Gazeta Prawna” z 15 sierpnia 2011r., z 12 listopada 2011r. I UK 120/11, w jednej ze spraw Sądu Okręgowego oraz Sąd Apelacyjny w Katowicach
w wyroku z 9 listopada 2006r. III AUa 1739/05, z 22 lutego 2011r. III AUa 1719/10,
z 12 kwietnia 2011r. III AUa 1953/10, z 15 czerwca 2011r. III AUa 1022/11 oraz
z 9 lutego 2012r. III AUa 685/11).

Zdaniem Sądu I instancji, w świetle treści powyżej wymienionych wyroków Sądu Najwyższego i Sądu Apelacyjnego, powyższa praca mechanika urządzeń wydobywczych, pomimo wykonywania jej stale w przodku, nie stanowi jednak pracy półtora krotnej, w rozumieniu art. 50 d ustawy emerytalnej z 17 grudnia 1998r.,
z powodu braku wykonywania jej stale i w pełnym wymiarze czasu na koparkach podstawowych i zwałowarkach złożowych, jak tego wymagają przepisy poz. 7
część III załącznika nr 3 do cyt. wyżej rozporządzenia Ministra PiPS z 23 grudnia 1994r. (Dz. 2, poz. 8).

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy uznał odwołującemu sporny okres pracy
od 1 września 1991r. do 31 października 2003r. za okres jedynie pracy górniczej
z art. 50 c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej z 17 grudnia 1998r. oraz poz. 32 załącznika nr 2 do cyt. rozporządzenia Ministra PiPS z 23 grudnia 1996r. (Dz. U. nr 2, poz. 8).

Sąd ten równocześnie odmówił też uznania tegoż okresu za pracę
półtorakrotną, w rozumieniu zarówno pkt 7 części III załącznika nr 3 do cyt. rozporządzenia Ministra z 23 grudnia1998r., jako rzemieślnika pracującego w przodku stale na koparkach podstawowych, a także za pracę górnika kopalni odkrywkowej
z pkt 1 część III załącznika nr 3 do cyt. wyżej rozporządzenia Ministra PiPS
z 23 grudnia 1994r. (vide: wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 22 kwietnia 2011r. III AUa 1953/10, z 15 czerwca 2011r. III AUa 2288/10 i 6 lipca 2011r. III AUa 2632/10 oraz Wyjaśnienia Centrali ZUS w W. z 30 października 2010r., znak (...)/SEg udzielone Sądowi Okręgowemu do sprawy VIII U 585/09).

Z tych przyczyn, ubezpieczony dla ustalenia prawa do nowej górniczej emerytury z art. 50 a ustawy emerytalnej z 17 grudnia 1998r., udowodnił, że oprócz uznanych mu przez ZUS pracy górniczej i półtorakrotnej w okresie od 22 maja 1985r. do 31 sierpnia 1991r. w rozmiarze łącznym 9 lat, 8 miesięcy i 25 dni, udowodnił
w postępowaniu przed Sądem fakt wykonywania pracy górniczej z art. 50 c ust. 1
pkt 4 ustawy z 17 grudnia 1991r. do 31 października 2003r., tj. przez okres wynoszący (po odliczeniu okresów zwolnień lekarskich, wymienionych w zaświadczeniu
z 24 marca 2003r. (k. 26 akt ZUS) w liczbie ogólnej - 24 dni) - 12 lat, 1 miesiąc
i 6 dni.

Powyższe daje odwołującemu łączny okres pracy górniczej i półtora krotnej,
na dzień złożenia wniosku o emeryturę z 2 czerwca 2011r. i datę wydania zaskarżonej decyzji z dnia 4 sierpnia 2011r., wynoszący 21 lat, 10 miesięcy i 21 dni.

Sąd I instancji wskazał, że jak to wynika z treści dokumentów znajdujących się w aktach osobowych, jak pismo Dyrektora (...) z 7 października 2003r. (k. 3), kart stanowiska pracy (k. 36, 39, 48) oraz treści wiarygodnych zeznań skarżącego w charakterze strony (k. 66 akt), odwołujący w okresie od 1 listopada 2003r. został przeniesiony przez Dyrektora (...) do pracy
w administracji kopalni na stanowisko referenta, specjalisty ds. informatycznych
w dziale gospodarki materiałowej. Na tym stanowisku pracy wymagane są kwalifikacje inżyniera z zakresu górnictwa. Z uwagi na to, że przejście do tejże pracy nie nastąpiło jednak w związku z likwidacją zakładu górniczego, w rozumieniu
art. 50 c ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej, w brzmieniu nadanym nowelą z 27 lipca 2005r. (Dz. U. nr 167, poz. 1391) oraz nie jest wykonywana w Urzędzie Górniczym, to powyższa praca nie stanowi od 1 sierpnia 2008r. dla potrzeb nowej górniczej emerytury z art. 50 a ustawy emerytalnej z 17 grudnia 1998r., pracy równorzędnej
z pracą górniczą.

Według Sądu Okręgowego, powyższy okres pracy skarżącego od 1 listopada 2003r. do nadal, mógłby zostać jedynie uznany za pracę równorzędną z górniczą,
w rozumieniu dotychczasowych przepisów z art. 36 ust. 3 pkt 2 a ustawy emerytalnej
z 17 grudnia 1998r. (Dz. U. nr 39, poz. 353 z 2004r.), gdyby ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny do dnia 31 grudnia 2008r. oraz rozwiązał stosunek pracy
(vide: wyrok Sądu Najwyższego z 17 sierpnia 2007r. I UK 66/07, zam. OSNAP
nr 19-20/2008, poz. 269 oraz cyt. wyjaśnienia Ministra PiPS z 26 czerwca 2007r. udzielone Sądowi Okręgowemu do sprawy VIII U 1845/06).

Mając na względzie powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od wyroku wniósł ubezpieczony.

Zaskarżył on wyrok w całości, zarzucając mu:

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. przepisu art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń oraz przepisów rozporządzenia MPiPS z dn. 23 grudnia 1994r. (Dz. U. nr 2 z 1995r., poz. 8) w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty, przez błędną ich wykładnię
i przyjęcie, że praca ubezpieczonego w okresie spornym nie może być zaliczona w wymiarze półtorakrotnym,

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału
i przyjęcie, że praca ubezpieczonego nie może być kwalifikowana jako praca rzemieślnika wykonującego prace mechaniczne na koparkach i zwałowarkach bezpośrednio w przodku, wymienionego w pkt 7, III części załącznika nr 3
do rozporządzenia MPiPS z dn. 23 grudnia 1994r. (Dz. U. nr 2 z 1995r., poz. 8)
w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

W oparciu o powyższe, odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez orzeczenie, że ubezpieczonemu przysługuje prawo do emerytury górniczej albo o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach,
a ponadto o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa radcowskiego, za obie instancje.

Apelujący podniósł, że w spornym okresie był zatrudniony na stanowisku „mechanik napraw pojazdów i sprzętu technologicznego”. Wcześniej, tj., w okresie
od 22 lutego 1985r. do 31 sierpnia 1991r. jego stanowisko nosiło nazwę
„ślusarz-spawacz”. W rzeczywistości, w obydwu tych okresach wykonywał on prace mechaniczne na koparkach i zwałowarkach, przy obsłudze, konserwacji, montażu
i demontażu tych maszyn i urządzeń. Prace te wykonywał w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Okoliczności te zostały w pełni potwierdzone w toku postępowania sądowego w I instancji, zarówno dowodami z dokumentów wystawionych przez (...), takich jak Protokół Komisji Weryfikacyjnej, Świadectwo pracy górniczej wydane w następstwie dokonanej weryfikacji oraz charakterystyka stanowiska pracy. Potwierdzili to też świadkowie i sam ubezpieczony podczas składanych zeznań.

Skarżący zarzucił, że pomimo takiej treści materiału dowodowego, Sąd
I instancji dokonał ustalenia, że praca ta nie odpowiada treści pkt 7 załącznika nr 3
do rozporządzenia MPiPS z dn. 23 grudnia 1994r. Tymczasem, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że ubezpieczony sporadycznie dokonywał także napraw i konserwacji pomocniczych maszyn wydobywczych pracujących w przodku, tj. koparek jednonaczyniowych, spycharek, ładowarek, itp. Na tej podstawie Sąd
I instancji uznał, że w takim razie nie była to praca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, czego wymaga przepis cyt. pkt 7.

Ubezpieczony podkreślił, że praca koparki wielonaczyniowej i zwałowarki jest uwarunkowana współpracą z tymi właśnie maszynami pomocniczymi. Stanowią one razem pewną całość (zespół) pracujący w przodku. Jego zdaniem, trudno, aby do napraw i konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn wyodrębniano w kopalni inny zespól pracowniczy.

Zdaniem apelującego, bezzasadne jest stanowisko Sądu I instancji, że dla zaliczenia pracy mechanika w wymiarze półtorakrotnym, konieczne jest, aby przebywał i pracował on tyko na koparkach i zwałowarkach. Organizacja pracy mechaników nie przewiduje innej brygady do pracy na koparce i poza koparką.
Aby zatem mówić o pracy na koparce czy zwałowarce, trzeba brać pod uwagę
te wszystkie złożoności funkcjonalne i terenowe dotyczące tych urządzeń.

Ubezpieczony podniósł, że nie można uznać za trafne stanowisko Sądu,
że sporadyczne dokonywanie czynności przy tych maszynach przez mechanika zajmującego się głównie naprawą koparek i zwałowarek niweczy stały i w pełnym wymiarze czasu pracy charakter tej pracy. Wykonując bowiem prace na koparce,
czy zwałowarce, niejednokrotnie pracownik odrywa się od tej pracy w celu wymiany np. narzędzi czy przemieszczenia się w inne miejsce. Z oczywistych względów część czasu pracy(od 15 do 20 %) nie jest związana bezpośrednio z czynnościami ściśle naprawczymi na koparkach i zwałowarkach, a przecież nie sposób odmówić z tego powodu prawa do zaliczenia tej pracy w wymiarze półtorakrotnym.

W ocenie skarżącego, praca mechaników pracujących przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu koparek i zwałowarek, włączając w to prace związane z obsługą maszyn bezpośrednio współpracujących i zabezpieczających pracę koparek i zwałowarek, jest pracą wypełniającą swym charakterem treść pkt 7 załącznika nr 3 do rozporządzenia.

Tym samym, Sąd I instancji dokonał niewłaściwej wykładni tego przepisu, stawiając wymóg stałego przebywania mechanika na koparce i zwałowarce,
co de facto uniemożliwiałoby właściwe wykonanie obsługi i konserwacji tych maszyn lub ich montażu czy demontażu.

Apelujący podkreślił przy tym, że w wielu innych przypadkach pracowników zatrudnionych wraz z ubezpieczonym na tym samym oddziale i wykonujących takie same prace związane z obsługa, konserwacją, montażem i demontażem koparek
i zwałowarek, zostały im zaliczone te okresy pracy w wymiarze półtorakrotnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W spornej kwestii prawa do górniczej emerytury, o której mowa w art. 50 a
w zw. z art. 50 c ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z FUS (tekst jednolity Dz. U. Nr 153 poz. 1227 z 2009r. ze zm.), Sąd Okręgowy przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe i trafnie uznał, iż pan M. Z. nie spełnił warunków do przyznania mu prawa do tej emerytury.

Sąd Okręgowy uznał bowiem, że praca ubezpieczonego w spornym okresie była pracą górniczą, ale nie można jej uznać za pracę w przodku jako rzemieślnika pracującego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach podstawowych. Zatem nie ma podstaw, aby sporny okres liczyć do prawa do emerytury w wymiarze półtorakrotnym, a tylko w takiej sytuacji ubezpieczony mógłby uzupełnić brakujący okres czasu do uznanego przez ZUS okresu 9 lat, 8 miesięcy i 25 dni pracy górniczej. Brakuje ponad 15 lat pracy, stąd wniosek ubezpieczonego, aby jego zatrudnienie
w spornym okresie - około 13 lat liczyć półtorakrotnie.

Ubezpieczony w okresie od 1 września 1991r. do 31 października 2003r. był zatrudniony jako mechanik napraw pojazdów i sprzętu technologicznego.

Zgodnie z art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2004r. Nr 39, poz. 353), przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej półtorakrotnemu przeliczeniu podlegają tylko okresy pracy górniczej wykonywanej „w przodkach bezpośrednio przy urabianiu
i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji
i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących
w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych”. Wykaz stanowisk pracy wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50 d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej
w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995r. Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego
w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 1995r. Nr 30, poz. 154). Wykaz stanowisk pracy, określony „pomocniczo” w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r., na który powołuje się ubezpieczony, odnosi się wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryteria miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego na mocy
art. 50 d ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wykładnia - w oderwaniu od treści art. 50 d ust. 1 pkt 4 - punktu 1 „górnik kopalni odkrywkowej” „Rzemieślnik” …. części III „w kopalniach węgla brunatnego” załącznika nr 3 rozporządzenia, na które powołuje się ubezpieczony,
z uwagi na stopień ogólności opisu wskazanego stanowiska pracy, prowadziłaby do sytuacji, iż każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej pełnionej na terenie wyrobiska (odkrywki) należałoby uwzględniać w wymiarze półtorakrotnym. A contrario jako prace wymienione w załączniku nr 3, mogą być tylko uznane takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących
w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei, pojęcie „inne prace w przodku” musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Dla oceny, czy ubezpieczony pracował na stanowisku uprawniającym, przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej, do przeliczenia spornego okresu pracy w wymiarze półtorakrotnym, istotne znaczenie miał przede wszystkim rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych). Z niekwestionowanych ustaleń, dokonanych przez Sąd I instancji, wynika, iż ubezpieczony pracował
w okresie od 1 września 1991r. do 31 października 2003r. w oddziale (...), wykonywał czynności usługowe na rzecz oddziałów górniczych. Pracował na terenie całej odkrywki przy naprawie koparek wielonaczyniowych, jednonaczyniowych, spycharek i zwałowarek oraz ładowarek. Wykonywał prace mechaniczne,
usuwał awarie i wykonywał naprawy maszyn (vide: zeznania świadka J. O. k. 55 a.s.).

Na okoliczność charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego
w spornym okresie czasu, Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe
i dopuścił dowód z zeznań świadka M. P. od 2005r. dyrektora ds. górniczych (...), który potwierdził ogólną praktykę stosowaną w Kopalni odnośnie nomenklatury stanowisk i przyczyn ich zamiany. Potwierdził również, że jest mu znany fakt powszechnego traktowania pracy na odkrywce jako pracy dającej uprawnienia z tytułu pracy w przodku (vide: zeznania świadka M. P. k. 115 odwrót a.s.).

Zeznał również, że elektromonterzy pracowali na różnych urządzeniach poza maszynami podstawowymi, a szczegółowy opis stanowiska pracy i narażeń powinien wynikać ze skierowania na badania okresowe (vide: zeznania świadka M. P. k. 114 odwrót a.s.).

W spornym okresie ubezpieczony wykonywał pracę bezpośrednio
w wyrobiskach na poziomach roboczych koparek podstawowych, pracował wyłącznie we wkopie, czynności te nie były jednak związane z bezpośrednim wydobyciem. Ubezpieczony zajmował się czynnościami nie związanymi bezpośrednio
z wydobyciem węgla, aczkolwiek komisja weryfikacyjna uznała, że ubezpieczony wykonywał pracę rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce, bezpośrednio w przodku, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach, wykonując prace mechaniczne przy obsłudze i konserwacji, montażu i demontażu. Już z tego ogólnego sformułowania wynika, że dla członków komisji każda praca na odkrywce jest pracą równoznaczną z pracą w przodku.

Jak wynika z zapisów w dokumentacji pracowniczej, a także ze skierowań
na okresowe badania lekarskie, wypełniane przez bezpośredniego przełożonego, jeszcze w 2002r. ubezpieczony był kierowany na badania jako mechanik napraw pojazdów i sprzętu - spawacz, a nie rzemieślnik. Podobnie określa zakres jego czynności charakterystyka stanowiska pracy „na terenie całej odkrywki”. Tym samym, charakter jego pracy nie miał bezpośredniego związku z urabianiem kopalin, ładowaniem urobku, montażem, likwidacją i transportem obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów
i robotach szybowych. Prace ubezpieczonego nie miały tak kwalifikowanego charakteru. Zakres obowiązków pełnionych przez ubezpieczonego jako mechanik napraw pojazdów i sprzętu technologicznego nie figuruje w załączniku nr 3 rozporządzenia MPiPS z dnia 23 grudnia 1994r.

Przepisy normujące nabywanie prawa do emerytury górniczej muszą być wykładane ściśle, a dla oceny charakteru pracy górniczej nie mogą mieć decydującego znaczenia protokoły komisji weryfikacyjnej kwalifikujące określone zatrudnienie jako pracę górniczą (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 marca 2011r., I UK 331/10, LEX nr 811826).

Dokonana przez pracodawcę kwalifikacja zajmowanego przez pracownika stanowiska, jak i ewentualna zmiana tej kwalifikacji na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej, nie przesądza o zaliczeniu zatrudnienia na tymże stanowisku do pracy górniczej, w tym pracy kwalifikowanej w wymiarze półtorakrotnym. O uznaniu pracy za pracę górniczą, w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach, nie decyduje bowiem treść tych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999 nr 6, poz. 213; z dnia 22 marca 2001r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002 nr 22, poz. 553; z dnia 2 czerwca 2010r., I UK 25/10,
LEX nr 621137). W konsekwencji, ani rozporządzenie wykonawcze do ustawy, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień, niż uczynił to ustawodawca. Przepisy ustawy
o emeryturach i rentach stanowią pozycję wyjściową do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy.

Przyjęcie ogólnej tezy, jak uczynił to świadek M. P. i J. O.,
że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu,
a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu „pracy przodkowej”, wynikającej
z wykładni przepisów art. 50 c ust. 1 pkt 4 oraz art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Dlatego trzeba zgodzić się z oceną Sądu Okręgowego, iż z tych przyczyn brak było możliwości ustalenia, że p. M. Z. urodzony (...) w spornym okresie wykonywał pracę przodkową i tym samym wykazał staż pracy górniczej
i równorzędnej ponad 25 lat. Dlatego tym samym nie zostały spełnione
przesłanki do nabycia prawa do emerytury górniczej określone w art. 50 a ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Na marginesie Sąd Apelacyjny zauważa, że nie jest słuszny zarzut apelującego odnośnie dokumentowania pracy przodkowej. Apelujący uważa bowiem, że nie jest konieczne, aby mechanik przebywał i pracował tylko na koparkach i zwałowarkach, aby uznać jego pracę za pracę przodkową (k. 83 a.s.). Należy bowiem pamiętać,
że i „górnik kombajnista” pracujący w kopalni węgla kamiennego pod ziemią nie wszystkie dniówki pracuje w przodku, bo jest również oddelegowywany
do innej pracy górniczej poza przodkiem, dlatego tak istotne jest rzetelne odnotowywanie każdej dniówki przodkowej, czego jednak nie praktykowano
w (...).

Ubezpieczony wskazywał na inne rozstrzygnięcie w sprawie jego współpracownika zatrudnionego w Oddziale (...). Jednakże w sprawach ubezpieczeniowych wyroki w innych sprawach nie stanowią źródła prawa. Każda sprawa ma indywidualny przedmiot, a w sprawie niniejszej oceniono, że ubezpieczony nie wykonywał pracy jako rzemieślnik stale na odkrywce.

Z tych przyczyn, skoro apelacja nie mogła być uwzględniona - orzeczono, jak
w sentencji wyroku (art. 385 k.p.c.).

/-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA J. Ansion /-/ SSA M. Małek-Bujak Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JR