Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2015r. w Katowicach

sprawy z odwołania H. C. (H. C. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 20 listopada 2014r. sygn. akt XI U 1307/14

zmienia zaskarżony wyrok w pkt 1 w ten sposób, że oddala odwołanie.

/-/SSA L.Jachimowska /-/SSA M.Procek /-/SSO del. G.Łazowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 63/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 kwietnia 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
w S. ustalił wysokość i podjął wypłatę H. C. emerytury, począwszy od 1 kwietnia 2014r., tj. jest od miesiąca zgłoszenia wniosku.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczona domagała się jej zmiany, poprzez wypłatę świadczenia od 1 sierpnia 2013r., przyznając, że świadectwo pracy dostarczyła organowi rentowemu w kwietniu 2014r. Odwołująca podniosła,
że wcześniej świadectwa pracy nie składała, z uwagi na toczące się postępowanie sądowe.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zawarte w skarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 20 listopada 2014r. Sąd Okręgowy w Katowicach zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej prawo do wypłaty emerytury od 1 października 2013r. i oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.

Jak ustalił Sąd I instancji, w dniu 20 sierpnia 2013r. ubezpieczona złożyła wniosek o przyznanie jej emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, zaznaczając, że pozostaje w stosunku pracy. Organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do tego świadczenia z uwagi na nieudowodnienie wymaganego prawem stażu pracy w warunkach szczególnych. Prawomocnym wyrokiem z dnia
25 lutego 2014r., sygn. akt. XI U 2837/13, Sąd Okręgowy w Katowicach zmienił powyższą decyzję i przyznał odwołującej prawo do emerytury od 20 sierpnia 2013r.

W dniu 11 kwietnia 2014r. ubezpieczona złożyła w organie rentowym świadectwo pracy, z którego wynikało, że jej stosunek pracy uległ rozwiązaniu w dniu 20 października 2013r.

Decyzją z dnia 16 kwietnia 2014r. organ rentowy, wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 25 lutego 2014r., przyznał ubezpieczonej prawo
do emerytury od dnia 20 sierpnia 2013r. i zawiesił wypłatę świadczenia z uwagi
na kontynuowanie przez nią zatrudnienia.

Zaskarżoną decyzją z dnia 18 kwietnia 2014r. organ rentowy podjął wypłatę emerytury ubezpieczonej, począwszy od 1 kwietnia 2014 roku, tj. od miesiąca złożenia świadectwa pracy.

Dokonując oceny prawnej, Sąd Okręgowy wskazał, że zagadnienie przyznawania i wypłaty świadczeń emerytalnych reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(t.j Dz.U.2013.1440 - dalej ustawa FUS) i stwierdził, że odwołująca w oparciu
o przepisy art. 100 ust. 1 i art. 129 ust. 1 tego aktu prawnego spełniła wszystkie warunki nabycia prawa do emerytury od 20.08.2013r. (od dnia zgłoszenia wniosku).

Zgodnie z art. 103a ustawy FUS, prawo do emerytury ulega zawieszeniu,
bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy
z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Dalej Sąd I instancji powołał się na treść art. 135 ust. 1 ustawy FUS, zgodnie z którym: w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się
od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej, niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu.

W ocenie Sądu Okręgowego, złożone przez ubezpieczoną w dniu 11 kwietnia 2014r. w organie rentowym świadectwo pracy wskazuje, że z dniem 20 września 2013r. - jako datą rozwiązania stosunku pracy - ustała przyczyna zawieszenia emerytury przewidziana w art. 103a ustawy FUS. Dlatego Sąd I instancji uznał,
że organ rentowy decyzją z dnia 16 kwietnia 2014r. nieprawidłowo zawiesił wypłatę świadczenia oraz błędnie przyjął, że wniosek o wypłatę emerytury złożono w kwietniu 2014r., podczas, gdy w tej dacie dysponował już w/w świadectwem pracy i winien był uwzględnić jego treść przy wydawaniu decyzji o wypłacie.

W konsekwencji powyższego, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób. że przyznał ubezpieczonej prawo
do wypłaty emerytury od 1 października 2013r. - od miesiąca ustania przyczyny wstrzymania wypłaty świadczenia, a w pozostałym zakresie, co do żądania wypłaty świadczenia za okres od 1 sierpnia do 30 września 2013r. odwołanie oddalił, jako bezzasadne.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł organ rentowy, zaskarżając wyrok co do punktu 1, z zarzutem naruszenia przepisu praw materialnego,
tj. art. 129 ust. 1 ustawy FUS, poprzez błędne zastosowanie i przyznanie ubezpieczonej prawa do wypłaty emerytury od 1 października 2013r.

Apelujący podniósł, że prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego powstaje z mocy prawa, a decyzje organu rentowego mają charakter deklaratoryjny, jednakże samo spełnienie się przesłanek warunkujących prawo do świadczenia
nie stanowi podstawy do jego wypłaty. Podstawę taką natomiast stanowi wniosek uprawnionego. Organ rentowy, powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 22 listopada 2006r., sygn. akt III UK 95/06, wskazał
na konieczność odróżnienia prawa do świadczeń od uzyskania świadczeń wynikających z tego prawa. Z uwagi na to, że ubezpieczona w dniu 11 kwietnia 2014r. złożyła w organie rentowym wniosek o podjęcie wypłaty świadczenia
oraz świadectwo pracy potwierdzające rozwiązanie stosunku pracy, wypłata świadczenia zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej została podjęta, poczynając od 1 kwietnia 2014r.

Wskazując na ten zarzut, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się zasadna.

Przed przystąpieniem do rozważań, zwrócić należy uwagę, że w rozpoznawanej sprawie ubezpieczona odwołała się od decyzji organu rentowego z dnia 18 kwietnia 2014r. i tylko ta decyzja, zgodnie z przepisami, podlega kontroli sądowej, w tym apelacyjnej. Po myśli bowiem art. 477 ⁹ § 1 k.p.c., postępowanie sądowe w sprawach
z zakresu ubezpieczeń społecznych wszczyna odwołanie od konkretnej decyzji organu rentowego. Oznacza to, że zakres rozpoznania takiej sprawy wyznacza treść zaskarżonej decyzji oraz zarzuty zgłoszone w stosunku do niej w odwołaniu.

Przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie jest w jakiej dacie ubezpieczona nabyła uprawnienia do wypłaty świadczenia emerytalnego.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że w bezspornym w istocie stanie faktycznym sprawy, Sąd Okręgowy dokonał nieprawidłowej wykładni powołanych przepisów.

Trafnie apelujący wskazuje na konieczność odróżnienia nabycia prawa
do świadczeń od uzyskania świadczeń wynikających z tego prawa. Istnienia prawa
do świadczenia nie można utożsamiać z przyznaniem świadczenia. Jak to podkreślił Sąd Najwyższy w przywołanym przez apelującego wyroku z dnia 22 listopada 2006r., sygn. akt III UK 95/06, Lex nr 950628, nabycie prawa do świadczeń, a do jego wypłaty to instytucje regulowane odrębnymi przepisami i mające różne znaczenie
w obrocie prawnym. O nabyciu prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi art. 100 ustawy emerytalnej, przewidujący powstanie prawa do świadczeń
z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, natomiast o wypłacie - art. 129 ust. 1 ustawy, nakazujący wypłacanie świadczenia
od dnia powstania prawa, nie wcześniej, niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Ugruntowanym i jednolitym w orzecznictwie jest pogląd, że ustalenie prawa do świadczenia przez stwierdzenie spełnienia jego warunków nie odpowiada przyznaniu świadczenia, a spełnienie warunków do wypłaty nie następuje dopóki nie zostanie złożony przez osobę zainteresowaną stosowny wniosek (tak: Sąd Najwyższy w uzasadnieniu przywołanego wyroku; uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1989r., III UZP 11/89, OSNCP 1990/6/72, a z nowszych orzeczeń wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 maja 2015r., Lex 1755185).

Odnosząc powyższe do rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy, że w sprawie o sygn. akt XI U 2837/13 przyznano ubezpieczonej od 20 sierpnia 2013r. prawo
do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Oznacza to, że ubezpieczona spełniła wymagane prawem przesłanki nabycia prawa
do emerytury na podstawie art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy
FUS, czyli: ukończyła 55 lat, udokumentowała do dnia 31.12.1998r. 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia przy pracach wymienionych w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.)
i nie przystąpiła do OFE albo złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Przepis art. 184 ustawy FUS w ówczesnym brzmieniu nie wymagał rozwiązania stosunku pracy na dzień złożenia wniosku o emeryturę, tak więc, ubezpieczona mogła pozostawać w zatrudnieniu i skutecznie uzyskać prawo do świadczenia emerytalnego.

Istotnym jest jednak, że wnioskodawczyni w dacie ustalenia prawa
do świadczenia „kontynuowała zatrudnienie bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywała je bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury”. Tym samym, wystąpiła przesłanka do zawieszenia prawa
do emerytury i wstrzymania jej wypłaty, zgodnie z art. 103a w zw. z art. 134 ust. 1
pkt 1 ustawy FUS. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że w razie wystąpienia przesłanki wymienionej w treści art. 103a ustawy FUS, prawo do emerytury ulega zawieszeniu z mocy prawa.

Reasumując, w dacie przyznania prawa do emerytury - w dniu 20 sierpnia 2013r. - ubezpieczona nie spełniała warunków do wypłaty świadczenia, z uwagi
na dalsze pozostawanie w zatrudnieniu.

W tych okolicznościach, zgodnie z ogólną zasadą prawa emerytalno-rentowego, że świadczenia wypłaca się na wniosek zainteresowanego, do uruchomienia wypłaty emerytury koniecznym był wniosek ubezpieczonej (którego skuteczność uzależniona była od rozwiązania tegoż stosunku pracy). Bezspornym jest, że ubezpieczona rozwiązała stosunek pracy z dotychczasowym pracodawcą w dniu 20 października 2013r., jednakże poinformowała o tym organ rentowy w dniu 11 kwietnia 2014r., składając świadectwo pracy. Wbrew twierdzeniom odwołującej, toczące się postępowanie sądowe w sprawie przyznania prawa do emerytury, sygn. akt
XI U 2837/13, nie stanowiło przeszkody do złożenia w organie rentowym świadectwa pracy, a tym bardziej, nie usprawiedliwia jego złożenia dopiero po wydaniu wyroku
w tej sprawie.

Powtórzyć zatem należy, że wypłata świadczenia uregulowana została
w art. 129 ust. 1 ustawy FUS, który nakazuje wypłacanie świadczeń od dnia powstania prawa, ale nie wcześniej, niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Zasada wynikająca z art. 129 ust. 1 ustawy FUS wyklucza możliwość wstecznego wypłacania świadczeń, tj. za okres po nabyciu prawa, a przed złożeniem wniosku, co uzasadnia się zapobieganiem powstawaniu zjawiska kapitalizacji świadczeń. Prawo do świadczenia może być realizowane dopiero po zgłoszeniu do właściwego organu rentowego wniosku o przyznanie prawa. Inicjatywa należy zawsze do ubezpieczonego
(vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2013r., II UK 166/13,
Lex nr 1408682).

Skoro zatem, ubezpieczona dopiero w dniu 11 kwietnia 2014r. poinformowała organ rentowy o rozwiązaniu stosunku pracy, to zgodnie z przywołanym przepisem art. 129 ust. 1 ustawy FUS, wypłata emerytury mogła być podjęta tylko od 1 dnia tego miesiąca. W tej sytuacji faktycznej i prawnej, decyzja organu rentowego z dnia
18 kwietnia 2014r., podejmująca wypłatę emerytury ubezpieczonej, począwszy
od 1 kwietnia 2014r., jest prawidłowa i zgodna z prawem.

Reasumując, brak było podstaw prawnych do przyznania ubezpieczonej prawa do wypłaty emerytury za okres poprzedzający 1 kwietnia 2014r., a zatem wyrok Sądu Okręgowego w tym zakresie jest wadliwy i w istocie narusza zasadę niewypłacania świadczeń za okres wsteczny.

Mając powyższe na uwadze, uznając apelację za uzasadnioną, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 i oddalił odwołanie.

/-/SSA L.Jachimowska /-/SSA M.Procek /-/SSO del. G.Łazowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR