Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 23 lutego 2015 roku w sprawie z powództwa H. C. przeciwko R. C. o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi zobowiązał pozwaną R. C. do złożenia oświadczenia woli następującej treści: „Ja R. C. przenoszę na rzecz H. C. udział wynoszący ½ (jedna druga) części w prawie własności nieruchomości- lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, oznaczonego nr 32, położonego przy ulicy (...) w Ł., dla którego Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...), wraz z udziałem wynoszącym (...) (czterdzieści jeden tysięcznych) części budynku i innych urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz wraz z udziałem w takiej samej wysokości w prawie użytkowania wieczystego przez czas do dnia 27 lipca 2093 roku działki gruntu nr (...) z nieruchomości kw nr (...), tytułem zwrotu przedmiotu odwołanej przez H. C. darowizny dokonanej umową zawartą w dniu 5 września 1997 roku przed notariuszem K. B., zarejestrowaną w Repertorium A Nr- (...), w związku z dopuszczeniem się przeze mnie względem H. C. rażącej niewdzięczności, a oświadczenie to jest zgodne z żądaniem H. C..” oraz zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.851 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana R. C., zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów postępowania poprzez pominięcie przez Sąd zgłaszanych wniosków dowodowych i tym samym błędne ustalenie stanu faktycznego, opierając się na konfabulacji osoby chorej psychicznie, wybiórczo dostarczonych przez nią dowodów oraz nie zwrócenie uwagi na fakt, że w swojej konfabulacji powódka podawała fakty, które rzekomo miały miejsce gdy pozwana miała
4 lata, 7 lat i 11 lat czy 15 lat, jako i których zaistnienia była świadoma. Tym samym wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku lub jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za drugą instancję według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Sąd pierwszej instancji przeprowadził prawidłowo postępowanie dowodowe,
na podstawie którego dokonał istotnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń. Powzięte na tej podstawie wnioski nie budzą zastrzeżeń i zasługują na uwzględnienie, zatem ustalenia te Sąd Okręgowy przyjął, jako podstawę swojego rozstrzygnięcia.

Apelacja pozwanej sprowadza się do wykazania błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego orzeczenia dokonanych jedynie w oparciu o twierdzenia powódki oraz dokumenty przez nią dostarczone, które w ocenie apelującej mają wybiórczy charakter. Ponadto w ocenie apelującej oświadczenia powódki mają charakter konfabulacji, ponieważ powódka jest chora psychicznie, wskazując przy tym, że była leczona w Szpitalu (...) w Ł.. Podniosła także, że Sąd I instancji nie przeprowadził istotnych dowodów przez nią zawnioskowanych na okoliczność choroby psychicznej powódki.

W ocenie Sądu Okręgowego zarzuty pozwanej nie są trafne. Z materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, że powódka była wielokrotnie pobita przez pozwaną. H. C. w związku z agresywnym zachowaniem córki R. C. ma założoną niebieską kartę. Podczas z jednej z awantur była wzywana Policja. W czasie kłótni dochodziło do stosowania przez R. C. wobec matki przemocy fizycznej, w tym szarpania, kopania, uderzenia przedmiotem (książką, butem), wyrywania włosów, gryzienia drapania. Częste były także wyzwiska i publiczne poniżanie H. C. przez R. C.. Znamienny przy tym jest fakt, iż powódka w związku z doznanymi obrażeniami na skutek pobicia przez córkę R. C. była czterokrotnie poddawana obdukcji, podczas których stwierdzono u niej sińce, otarcia, zaczerwienienia oraz ślady na głowie po wyrwanych włosach. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż powódka korzysta z pomocy prawnej i psychologicznej w Centrum (...) w Ł.. Z uwagi na powtarzające się awantury prowokowane przez córkę oraz obrażenia ciała jakich doznawała H. C. opuściła lokal mieszkalny stanowiący przedmiot umowy darowizny, z którego została wymeldowana z inicjatywy pozwanej, na skutek czego powódka obecnie jest osobą bezdomną. W tym stanie rzeczy Sąd I instancji prawidłowo stwierdził, że zachowanie pozwanej w stosunku do powódki w okresie marca/kwietnia 2013 roku, tj. Świąt Wielkanocnych, gdy powódka została dotkliwe zaatakowania przez pozwaną nosi znamiona rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy H. C., co uzasadniało uwzględnienie roszczenia na podstawie art. 898 § 1 k.c.

Powyższych ustaleń Sądu I instancji nie są w stanie podważyć zarzuty apelacji. Wbrew twierdzeniom apelującej w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Niewątpliwie Sąd orzekający dokonał wszechstronnej oceny materiału dowodowego, albowiem miał na uwadze całokształt przeprowadzonych dowodów oraz wszystkie okoliczności ujawnione w sprawie. Materiał dowodowy niniejszej sprawy obejmował zaś dowody z dokumentów dostarczonych przez stronę powodową oraz zeznania powódki oraz świadków. Sąd Instancji dysponując wskazanymi przez stronę powodową dowodami wyprowadził prawidłowe wnioski w zakresie okoliczności zarówno zawarcia umowy darowizny jak również przyczyn jej odwołania. Okoliczności w tym zakresie znalazły bowiem potwierdzenie w materiale dowodowym przedmiotowej sprawy, w szczególności prawdziwość przyjętej przez powódkę wersji potwierdziły zeznania świadków oraz dowody z dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana w toku postępowania i nie budziła wątpliwości również Sądu Okręgowego, stanowiąc tym samym pełnowartościowy dowód w sprawie. Sąd oceniając materiał dowodowy, w szczególności w postaci zeznań powódki oraz złożonych przez nią dowodów z dokumentów w tym oświadczenia o odwołaniu darowizny w sposób wnikliwy przedstawił, z jakich względów uznał je za wiarygodne dla ustaleń faktycznych sprawy i ocenę powyższą należy podzielić. Podkreślić przy tym należy, że pozwana w toku postępowania nie zajęła żadnego stanowiska odnośnie twierdzeń powódki. Zgłoszone zaś przez pozwaną w piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2015 roku wnioski dowodowe Sąd I instancji słusznie uznał za spóźnione. Jak wynika bowiem z akt sprawy zarządzeniem z dnia 5 czerwca 2014 roku odpis pozwu wraz z załącznikami zobowiązano doręczyć pozwanej wraz z pouczeniem w trybie art. 206 § 2 k.p.c., art. 210 § 2 k.p.c., art. 127 k.p.c., zarządzając jednocześnie obligatoryjną odpowiedź na pozew w trybie art. 206 § 2 k.p.c. zobowiązując pozwana do jej złożenia w terminie 14 dni pod rygorem zwrotu, pouczając dodatkowo o treści art. 207 k.p.c. Odpis pozwu wraz z pouczeniem został skutecznie doręczony do rąk pozwanej w dnu 23 czerwca 2014 roku (zarządzenie – k. 27, potwierdzenie odbioru). Pozwana nie wywiązała się z nałożonego obowiązku. Kolejno zarządzeniem z dnia 27 sierpnia 2014 roku z uwagi na brak odpowiedzi na pozew i sprecyzowanie stanowiska pełnomocnika z urzędu powódki wyznaczono termin rozprawy oraz odpis pisma pełnomocnika powódki zobowiązano doręczyć pozwanej, udzielając ponownie terminu 14 dni na złożenie pisma przygotowawczego, w którym ustosunkuje się do twierdzeń podniesionych przez powódkę, zgłosi ewentualne wnioski dowodowe – pod rygorem pominięcia wniosków i twierdzeń złożonych po terminie. Wezwano również strony do osobistego stawiennictwa celem przesłuchania. Odpis przedmiotowego zarządzenia doręczono pozwanej w dniu 16 września 2014 roku (zarządzenie – k. 47, potwierdzenie odbioru – k. 63). Pozwana w zakreślonym terminie nie wywiązała się z nałożonego obowiązku i dopiero w dniu 10 lutego 2015 roku złożyła pismo, w którym ustosunkowała się do stanowiska powódki, zgłaszając wnioski dowodowe, które jako spóźnione nie podlegały uwzględnieniu. Wskazać także należy, że pozwana nie stawiła się również na wyznaczonych terminach rozpraw. Przed pierwszym terminem rozprawy wyznaczonej w dniu 26 listopada 2014 roku wniosła o jej odroczenie, załączając zaświadczenie lekarskie usprawiedliwiające jej nieobecność. Sąd uwzględniając wniosek pozwanej odroczył rozprawę do dnia 11 lutego 2015 roku oraz wezwał pozwaną na termin, zobowiązując do osobistego stawiennictwa pod rygorem pominięcia dowodu z jej zeznań. Przedmiotowe wezwanie pozwana odebrała w dniu 19 grudnia 2014 roku (postanowienie – k. 69, potwierdzenie odbioru – k. 83). Niemniej jednak pozwana nie stawiła się na terminie rozprawy celem weryfikacji jej zeznań ze zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

O ile zatem wnioski dowodowe nie zostały uwzględnione w toku postępowania, to nastąpiło to z przyczyn niezależnych od Sądu. Pozwana została dwukrotnie pouczona przez Sąd Rejonowy o obowiązku ustosunkowania się do twierdzeń powódki oraz zgłaszania wniosków dowodowych na poparcie swoich twierdzeń, a ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynikało, iż jest on osobą nieporadną. Pozwana w kierowanych do Sądu pismach procesowych, w sposób dostatecznie jasny wyartykułowała swoje stanowisko procesowe, a treść jej pism i wypowiedzi wskazywała, że orientowała się w sprawie i wiedziała, w jaki sposób wykazywać swoje racje. Pozwana nie uprawdopodobniła przy tym, że opóźnienie w zgłoszeniu tych twierdzeń i wniosków nie jest przez nią zawinione, uwzględnienie dowodu z zeznań świadków nie skutkowałoby zwłoką w postępowaniu, a nadto, że zachodzą inne wyjątkowe okoliczności.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zachodziły żadne przesłanki do uwzględnienia prezentowanych w apelacji twierdzeń oraz wniosków dowodowych. Jakkolwiek bowiem w procedurze cywilnej obowiązuje model apelacji pełnej, to jednak postępowanie przed Sądem II instancji nie może zastępować postępowania pierwszoinstancyjnego. Innymi słowy jeżeli strona całkowicie ignoruje swoje obowiązki procesowe i w ogóle nie broni się przed żądaniem, to jej aktywność dopiero na etapie postępowania odwoławczego, nie poparta wyjaśnieniem przyczyn bierności przed Sądem pierwszej instancji musi być brana pod uwagę przez Sąd Okręgowy w płaszczyźnie normy art. 381 k.p.c. która może wchodzić w rachubę tylko co do faktów i dowodów, które nie uległy prekluzji w pierwszej instancji. Strona pozwana w żaden sposób nie wykazała, by potrzeba powołania wskazanych dowodów powstała później. Z oczywistych względów fakt zapoznania się z uzasadnieniem niekorzystnego dla pozwanej orzeczenia nie może stanowić usprawiedliwienia dla spóźnionego przedstawienia dowodów. Obowiązkiem bowiem pozwanej było przedstawienie wszelkich dostępnych jej dowodów już na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego. Ubocznie jedynie zauważyć należy, iż podnoszone przez pozwaną w apelacji okoliczności dotyczące stanu zdrowia psychicznego nie mają wpływu na skuteczność dochodzonego powództwa na podstawie art. 898 § 1 k.c., w przedmiocie którego Sąd ogranicza się do zbadania przesłanek w nim wskazanych, tj. czy zaszły okoliczności wskazane przez darczyńcę w pisemnym oświadczeniu, o jakim mowa w przepisie art. 900 k.c. Zatem ocena skuteczności odwołania darowizny dokonywana jest według stanu z daty złożenia oświadczenia w tym przedmiocie. Badaniu zatem podlega czy w momencie złożenia tego oświadczenia istniały przesłanki przewidziane w art. 898 § 1 k.c. Niewątpliwie w realiach niniejszej sprawy zachowanie pozwanej wypełniło przewidzianą w przepisie art. 898 § 1 k.c. przesłankę niewdzięczności, która w stopniu rażącym ma kwalifikowany charakter. W ocenie Sądu Okręgowego oceniając rozsądnie zachowanie pozwanej, przy uwzględnieniu miernika obiektywnego i subiektywnego, musi być ono uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Sąd Okręgowy o kosztach postępowania apelacyjnego orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i nie obciążył pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego, uznając że w sprawie zachodzą szczególne okoliczności pozwalające na odstąpienie od podstawowej zasady rozstrzygania o kosztach procesu – odpowiedzialności za wynik na rzecz zasady słuszności. Sąd Okręgowy wziął pod uwagę trudną sytuację życiową, w szczególności finansową pozwanej. Sąd Okręgowy zważył również na charakter dochodzonego roszczenia. W oparciu o powyższe okoliczności rozliczeniu kosztów postępowania apelacyjnego w niniejszej sprawie w oparciu o zasadę podstawową, czyli zgodnie z wynikiem procesu, sprzeciwiałyby się względy słuszności.