Pełny tekst orzeczenia

754/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 2 września 2009 r.


Sygn. akt Ts 30/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Ewa Łętowska,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej J.B. w sprawie zgodności:

art. 636 w zw. z art. 637 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 2 i art. 77 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 21 stycznia 2008 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 636 w zw. z art. 637 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.: dalej: k.p.k.) z art. 2 i art. 77 Konstytucji oraz z art. 16 § 1 k.p.k. i art. 417 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.).

Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 20 czerwca 2005 r. Sąd Rejonowy w Sokółce – II Wydział Karny (sygn. akt II K 205/03) zarządził zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie skarżącego na badania psychiatryczne. Czynność nie została jednak wykonana ze względu na brak możliwości ustalenia miejsca przebywania skarżącego. Postanowieniem z 28 lipca 2005 r. Sąd Rejonowy w Sokółce – II Wydział Karny (sygn. akt II K 205/03) pozostawił bez rozpoznania zażalenie, wskazując, że środek odwoławczy przysługuje zatrzymanemu, tymczasem skarżący nie został pozbawiony wolności. Postanowieniem z 28 września 2005 r. Sąd Rejonowy w Sokółce – II Wydział Karny (sygn. akt II K 205/03) utrzymał w mocy postanowienie z 28 lipca 2005 r. Wyrokiem z 31 maja 2007 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku – I Wydział Cywilny (sygn. akt I C 1555/05) oddalił powództwo skarżącego domagającego się odszkodowania za koszty sporządzenia nieskutecznego środka odwoławczego. Wyrokiem z 5 października 2007 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku – II Wydział Cywilny Odwoławczy oddalił apelację.

Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że zaskarżone przepisy art. 636 w zw. z art. 637 § 1 k.p.k. prowadzą do niedozwolonego obciążenia kosztami postępowania odwoławczego w postępowaniu karnym strony, której środek zaskarżenia błędnie dopuszczono, wcześniej błędnie pouczając ją o prawie do wniesienia środka, oraz prowadzą do niedozwolonego ustawą dochodzenia odszkodowania w pełnej wysokości. Przepisy te są, zatem niezgodne z art. 2 i art. 77 Konstytucji.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej. W świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko zarzut niekonstytucyjności przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Zgodnie z koncepcją skargi konstytucyjnej przyjętą w prawie polskim, przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego nie mogą być akty stosowania prawa, a więc prawomocne orzeczenia lub ostateczne decyzje wydane w indywidualnych sprawach, lecz wyłącznie akty normatywne, na podstawie których zostały podjęte takie rozstrzygnięcia. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 tejże ustawy wynika obowiązek uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów.

Podstawowym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest stwierdzenie, że zaskarżone przepisy nie były podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w zakresie zarzutów wskazanych w skardze, niedopuszczalność orzekania, oczywista bezzasadność zarzutów oraz brak samodzielnych wzorców kontroli.

Analiza treści skargi konstytucyjnej i podniesionych zarzutów prowadzi do wniosku, że zaskarżone przepisy art. 636 w zw. z art. 637 § 1 k.p.k. nie były podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego. Za ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji skarżący uznaje wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku – II Wydział Cywilny Odwoławczy z 5 października 2007 r., oddalający apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku – I Wydział Cywilny z 31 maja 2007 r. Podstawą oddalenia powództwa w sytuacji skarżącego nie było jednak uznanie braku podstaw do odszkodowania, wynikających z zaskarżonych przepisów, co uzasadniałoby przyjęcie, że przepisy te miały wpływ na treść rozstrzygnięcia, a zatem stanowiły jego podstawę. Nieuwzględnienie powództwa wynikało tymczasem, co podkreślił w wyroku Sąd Okręgowy w Białymstoku, z faktu, że skarżący nie wykazał wysokości należnego odszkodowania, tj. zarobków utraconych w czasie, w którym sporządzał zażalenie na postanowienie o zatrzymaniu.

Niezależnie od powyższego stwierdzić należy także niedopuszczalność orzekania w zakresie zgodności art. 636 w zw. z art. 637 § 1 k.p.k. z art. 417 § 1 k.c. Zarzuty skarżącego, formułowane w tym zakresie, oparte są w istocie na niezrozumieniu instytucji skargi konstytucyjnej, jako szczególnego środka ochrony wolności i praw jednostki. Instytucja ta wprowadzona została dla ochrony wolności i praw jednostki. Należy jednak pamiętać, że treść art. 79 ust. 1 Konstytucji wyznacza w sposób jednoznaczny zakres jurysdykcji Trybunału w sprawach ze skargi konstytucyjnej. Zgodnie zaś z tym przepisem Trybunał jest władny do orzekania w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Tym samym niedopuszczalna jest w tym trybie kontrola wzajemnej zgodności dwóch aktów prawnych o randze ustawy.

Niedopuszczalność nadania biegu skardze wynika także z zakresu wskazanych wzorców kontroli. Skarżący wskazuje, że art. 77 ust. 1 Konstytucji statuuje prawo obywatela do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych za niezgodne z prawem działanie władzy publicznej, zaś ust. 2 zakazuje zamykania drogi sądowej naruszonych praw i wolności. Przepisy te jednak pozostają bez związku z treścią zaskarżonych przepisów. W szczególności nie sposób uznać, by art. 77 ust. 1 Konstytucji, określający prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, pozostawał w adekwatnym związku z przepisami postępowania karnego określającymi zasady ponoszenia kosztów procesu za postępowanie odwoławcze. Zauważyć należy zasadniczą różnicę pomiędzy poniesieniem kosztów postępowania, a wynagrodzeniem za poniesioną szkodę w wyniku działania niezgodnego z prawem. Wreszcie podkreślić należy, że jak wynika z ustaleń zawartych w wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku – I Wydział Cywilny z 31 maja 2007 r., skarżący zasądzonych kosztów postępowania nie uiścił i do czasu prowadzonego przed sądem cywilnym postępowania nie zostały one od skarżącego ściągnięte.

Odnosząc się do art. 77 ust. 2 Konstytucji, należy zauważyć, że skarżący miał zapewnioną możliwość korzystania ze środków odwoławczych, którą w niniejszej sprawie w pełni wyczerpał. Na postanowienie o zastosowaniu zatrzymania i doprowadzenie na badania psychiatryczne skarżący złożył zażalenie. Zażalenie to zostało przyjęte, następnie zaś sąd wydał postanowienie o pozostawieniu zażalenia bez rozpoznania. Na postanowienie to przysługiwało skarżącemu zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego, z którego skarżący skorzystał i które zostało przez Sąd Rejonowy w Sokółce rozpoznane. Przed rozpatrzeniem zażalenia skarżący złożył pozew cywilny przeciw Skarbowi Państwa, który został odrzucony wyrokiem, następnie zaś została rozpoznana apelacja. Analizując stan faktyczny sprawy, nie budzi wątpliwości, że skarżący wyczerpał przysługującą mu drogę sądową. Z tego względu oczywiście bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Wskazać należy również, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego art. 2 Konstytucji nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Art. 2 Konstytucji oraz inne przepisy wyrażające zasady ogólne mogą natomiast nadal stanowić podstawę do wywodzenia – niewyrażonych w Konstytucji explicite – zasad konstytucyjnych działania organów władzy publicznej. Zasady te nie mają jednak charakteru samoistnych praw lub wolności konstytucyjnych o charakterze podmiotowym (zob. wyroki TK z: 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114; 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144; postanowienie TK z 18 września 2001 r., Ts 71/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 239).



W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.