Pełny tekst orzeczenia

739/II/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 15 lipca 2009 r.
Sygn. akt Ts 164/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej S.J. w sprawie zgodności:
art. 3941 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 78, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 17 lipca 2007 r. wniesiono o zbadanie zgodności art. 3941 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 78, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 8 marca 2007 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział I Cywilny (sygn. akt I ACa 879/06) oddalił wniosek skarżącego o przyznanie kosztów pomocy prawnej. Postanowieniem z 23 marca 2007 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział I Cywilny (sygn. akt I ACa 879/06) oddalił wniosek o zmianę postanowienia w przedmiocie wynagrodzenia pełnomocnika. Postanowieniem z 16 maja 2007 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział I Cywilny (sygn. akt I ACa 879/06) odrzucił zażalenie na powyższe postanowienie.
Skarżący zarzucił, że zaskarżony art. 3941 § 2 k.p.c. rażąco narusza konstytucyjne prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego (art. 176 ust. 1 Konstytucji), w zakresie, w jakim ogranicza prawo zaskarżenia postanowienia w przedmiocie kosztów postępowania, w sytuacji, w której o kosztach tych orzeka po raz pierwszy sąd drugiej instancji. Zdaniem skarżącego, zaskarżony przepis może prowadzić do dowolności decyzji sądowych. Ograniczenie postępowania w tym zakresie do jednej tylko instancji narusza w przekonaniu skarżącego zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) i prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy w toku instancji (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 78 Konstytucji). Zdaniem skarżącego, ograniczenie to dokonane zostało z naruszeniem gwarancji określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia jej dopuszczalności.
Niedopuszczalność dokonania kontroli merytorycznej wniesionej skargi konstytucyjnej, skutkująca koniecznością odmowy nadania jej biegu, wynika z przesłanki zbędności orzekania oraz braku samodzielnych wzorców kontroli w pozostałym zakresie. Wskazać należy bowiem, że wyrokiem z 31 marca 2009 r. (SK 19/08, OTK ZU nr 3/A/2009, poz. 29) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że „art. 3941 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) jest zgodny z art. 45 ust. 1 i art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.
Stanowisko zajęte przez Trybunał Konstytucyjny ma charakter wiążący w niniejszej sprawie, ze względu na tożsamość zarówno przedmiotu kontroli, jak i wskazanych konstytucyjnych wzorców kontroli. W cytowanym wyroku Trybunał podkreślił, że „rozstrzygnięcie o kosztach procesu sądowego ma wprawdzie charakter akcesoryjny wobec postępowania głównego i nie stanowi odrębnej sprawy w rozumieniu art. 45 Konstytucji, nie dotycząc zasadniczego sporu prawnego toczonego przez strony, ale stanowi jednak istotny i konieczny element całościowego rozstrzygnięcia sprawy głównej. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu dotyczy konstytucyjnych praw materialnych podmiotów prywatnych, dotykając bezpośrednio podstawowych interesów majątkowych stron”. Trybunał podkreślił jednak, że sąd drugiej instancji, który orzeka po raz pierwszy w przedmiocie zwolnienia od kosztów postępowania, nie może zostać uznany za sąd pierwszej instancji. „Konstytucyjna zasada dwuinstancyjności postępowania nie wymaga, aby rozstrzygnięcie wydane po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji w kwestii zwolnienia od kosztów postępowania musiało podlegać dalszej kontroli instancyjnej. W tym zakresie stosuje się natomiast ogólny nakaz ukształtowania postępowania sądowego zgodnie z wymogami sprawiedliwości proceduralnej”. Zgodnie zatem z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) należy uznać, że zachodzi zbędność orzekania w tym zakresie i odmówić nadania biegu skardze konstytucyjnej.
W odniesieniu do wskazanego przez skarżącego art. 2 Konstytucji uznać należy, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego przepis ten nie może być uznany w trybie skargi konstytucyjnego za samodzielny wzorzec kontroli. Trybunał wielokrotnie podkreślał, że szeroki katalog praw i wolności, wymienionych w rozdziale II Konstytucji, obejmuje i zasadniczo wyczerpuje pojęcie „konstytucyjnych wolności lub praw”, o których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. W interpretacji przepisów zawartych w tym rozdziale mogą być pomocne klauzule generalne, takie jak klauzula demokratycznego państwa prawnego, ale nie one będą stanowić samoistną podstawę skargi konstytucyjnej. Podstawy takiej należy szukać w konkretnych postanowieniach Konstytucji statuujących określone prawo lub wolność. Art. 2 Konstytucji oraz inne przepisy wyrażające zasady ogólne mogą natomiast nadal stanowić podstawę do wywodzenia – niewyrażonych w Konstytucji explicite – zasad konstytucyjnych działania organów władzy publicznej. Zasady te nie mają jednak charakteru samoistnych praw lub wolności konstytucyjnych o charakterze podmiotowym (zob. wyrok z 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114; wyrok z 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144; postanowienie z 18 września 2001 r., Ts 71/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 239).

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.