Ts 260/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Pełny tekst orzeczenia
284/3/B/2015
POSTANOWIENIE
z dnia 31 grudnia 2014 r.
Sygn. akt Ts 260/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Rzepliński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej P.N. w sprawie zgodności:
art. 125 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.) z art. 2, art. 20, art. 21 ust. 1, art. 24 zdanie 1, art. 30, art. 32, art. 40 zdanie 1, art. 41 ust. 4 oraz art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 17 września 2014 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 125 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.) w zakresie, w jakim stanowi on o obligatoryjnym potrąceniu 10% z wynagrodzenia brutto, które przysługuje skazanemu, na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej i 25% z wynagrodzenia brutto na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy, z art. 2, art. 20, art. 21 ust. 1, art. 24 zdanie 1, art. 30, art. 32, art. 40 zdanie 1, art. 41 ust. 4 oraz art. 64 Konstytucji.
2. Skargę konstytucyjną wniesiono na podstawie następującego stanu faktycznego sprawy. W trakcie odbywania kary pozbawienia wolności skarżący wykonuje pracę zarobkową na podstawie umowy o pracę. Z wynagrodzenia za tę pracę dyrektor zakładu karnego potrąca 10% na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej i 25% na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy. Uprawnienie do dokonywania takich potraceń wynika z zaskarżonej regulacji.
3. W przekonaniu skarżącego zakwestionowany przepis statuuje instytucję wywłaszczenia osób pozbawionych wolności z będących ich własnością środków pieniężnych uzyskiwanych z tytułu odpłatnego świadczenia pracy na podstawie stosunku pracy. Pozbawienie skarżącego własności 35% wynagrodzenia za pracę prowadzi także – jego zdaniem – do naruszenia prawa własności. Istotne – w kontekście naruszenia wskazanego prawa – jest to, że potrącenie jest dokonywane m.in. na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, którego celem jest udzielanie pomocy osobom pokrzywdzonym przestępstwem oraz członkom ich rodzin. Według skarżącego do udzielenie pomocy tym osobom są zobowiązane władze publiczne, a nie skazani za inne przestępstwa niż te skierowane przeciwko dobrom tych osób. W przeciwnym wypadku dochodzi do naruszenia zasady indywidualizacji odpowiedzialności karnej za czyn zawiniony. Skarżący zwraca ponadto uwagę na to, że nawiązka lub świadczenie pieniężne orzekane na rzecz wskazanego funduszu są – zgodnie z art. 47 § 1 oraz art. 49 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) – środkiem karnym, którego orzeczenie wymaga prawomocnego rozstrzygnięcia; takie rozstrzygnięcie w jego sprawie nie zostało i nie mogło zostać wydane. Zdaniem skarżącego także działalność zawodowych kuratorów sądowych i Służby Więziennej nie powinna być finansowana przez osoby skazane. Skarżący podkreśla ponadto, że nie ma żadnych norm konstytucyjnych, które pozwalałaby na zasadzie solidaryzmu społecznego zobowiązać skazanego do płacenia świadczeń przeznaczanych na potrzeby innych skazanych. Według skarżącego solidaryzm jest pewnym postulatem, którego realizacja jest możliwa tylko w razie dobrowolnego uznania go przez jednostkę. Nawiązując do celu Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy, na który – na podstawie zaskarżonych przepisów – dyrektor zakładu karnego przekazuje 25% zarobków skazanego, skarżący stwierdza, że tworzenie miejsc pracy oraz utrzymywanie, modernizacja i rozbudowa infrastruktury więziennej i resocjalizacyjnej należy do podstawowych zadań Państwa. Według niego w demokratycznym państwie prawnym koszty tej działalności nie mogą być przerzucane na osoby pozbawione wolności. Skazany – jako pracownik – nie może być zmuszany do finansowania infrastruktury więziennej oraz potrzeb zakładu pracy, w którym pracuje. Skarżący wskazuje, że rażącym naruszeniem uprawnień pracowniczych do otrzymywania wynagrodzenia za pracę jest odbieranie pracownikowi części tegoż wynagrodzenia w celu przeznaczenia jej na dopłaty dla pracodawców zatrudniających pracownika. W istocie pracownik musi płacić pracodawcy za możliwość wykonania pracy, co jest sprzeczne z podstawowymi zasadami prawa pracy.
4. W dalszej części wniesionej skargi konstytucyjnej skarżący wskazuje, że zaskarżony przepis prowadzi do naruszenia regulacji konstytucyjnych dotyczących ochrony pracy, wynagrodzenia za pracę i niedyskryminacji w zatrudnianiu (art. 24 zdanie 1 w zw. z art. 32 Konstytucji). W przypadku skarżącego doszło do tego przez uszczuplenie jego wynagrodzenia za pracę w sposób i w kwocie, które przekraczają granice określone w Kodeksie pracy, co doprowadziło do faktycznego obniżenia zarobków do kwoty mniejszej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
5. Skarżący podnosi ponadto, że przez zastosowanie wobec niego w sposób indywidualno-konkretny generalnej i abstrakcyjnej normy wynikającej z art. 125 k.k.w. – skutkujące naruszeniem powyżej wskazanych praw konstytucyjnych – doszło jednocześnie do pogwałcenia praw wynikających z art. 41 ust. 4 w zw. z art. 40 oraz art. 30 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych praw i wolności. Jej wniesienie zostało uzależnione od spełnienia licznych warunków wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko tego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia. Tym samym przyjęta w prawie polskim konstrukcja skargi wyklucza kwestionowanie w niej unormowań, które nie znalazły uprzednio zastosowania w sprawie, w związku z którą skarga została sformułowana. Trzeba podkreślić, że art. 79 ust. 1 Konstytucji wprost wskazuje, iż zaskarżony przepis musi być podstawą wydanego w sprawie rozstrzygnięcia, dokonanego przez sąd lub organ administracji publicznej.
2. Z powyższym założeniem koresponduje także treść ustawowo określonych obowiązków spoczywających na podmiocie wnoszącym skargę do Trybunału. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym skarżący powinien dokładnie określić ustawę lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Ponadto, w myśl art. 47 ust. 2 tej ustawy, skarżący zobligowany jest do załączenia do skargi wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia, wydanego na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego.
3. Z uzasadnienia wniesionej skargi konstytucyjnej wynika, że skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych z dokonywaniem przez dyrektora zakładu karnego wskazanych przez zaskarżony przepis potrąceń na cele określone w ustawie. Takie potrącenie – podobnie jak potrącenie z wynagrodzenia składek na ubezpieczenie społeczne – ma charakter czynności materialnoprawnej, dokonywanej na podstawie zaskarżonej regulacji. W tym przypadku brakuje zatem orzeczenia wydanego przez organ administracji publicznej i rozstrzygającego o przysługujących skarżącemu wolnościach i prawach.
4. Brak ostatecznego orzeczenia wyklucza dopuszczalność kontroli konstytucyjności zaskarżonego przepisu dokonywanej w trybie skargi konstytucyjnej. Niespełniona została bowiem jedna z przesłanek, od której sam ustrojodawca – w art. 79 ust. 1 Konstytucji – uzależnił w pierwszym rzędzie skuteczne zainicjowanie postępowania w tym trybie.
W związku z powyższym, na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 49 w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 i art. 47 ust. 2 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
POSTANOWIENIE
z dnia 31 grudnia 2014 r.
Sygn. akt Ts 260/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Rzepliński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej P.N. w sprawie zgodności:
art. 125 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.) z art. 2, art. 20, art. 21 ust. 1, art. 24 zdanie 1, art. 30, art. 32, art. 40 zdanie 1, art. 41 ust. 4 oraz art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 17 września 2014 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 125 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.) w zakresie, w jakim stanowi on o obligatoryjnym potrąceniu 10% z wynagrodzenia brutto, które przysługuje skazanemu, na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej i 25% z wynagrodzenia brutto na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy, z art. 2, art. 20, art. 21 ust. 1, art. 24 zdanie 1, art. 30, art. 32, art. 40 zdanie 1, art. 41 ust. 4 oraz art. 64 Konstytucji.
2. Skargę konstytucyjną wniesiono na podstawie następującego stanu faktycznego sprawy. W trakcie odbywania kary pozbawienia wolności skarżący wykonuje pracę zarobkową na podstawie umowy o pracę. Z wynagrodzenia za tę pracę dyrektor zakładu karnego potrąca 10% na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej i 25% na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy. Uprawnienie do dokonywania takich potraceń wynika z zaskarżonej regulacji.
3. W przekonaniu skarżącego zakwestionowany przepis statuuje instytucję wywłaszczenia osób pozbawionych wolności z będących ich własnością środków pieniężnych uzyskiwanych z tytułu odpłatnego świadczenia pracy na podstawie stosunku pracy. Pozbawienie skarżącego własności 35% wynagrodzenia za pracę prowadzi także – jego zdaniem – do naruszenia prawa własności. Istotne – w kontekście naruszenia wskazanego prawa – jest to, że potrącenie jest dokonywane m.in. na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, którego celem jest udzielanie pomocy osobom pokrzywdzonym przestępstwem oraz członkom ich rodzin. Według skarżącego do udzielenie pomocy tym osobom są zobowiązane władze publiczne, a nie skazani za inne przestępstwa niż te skierowane przeciwko dobrom tych osób. W przeciwnym wypadku dochodzi do naruszenia zasady indywidualizacji odpowiedzialności karnej za czyn zawiniony. Skarżący zwraca ponadto uwagę na to, że nawiązka lub świadczenie pieniężne orzekane na rzecz wskazanego funduszu są – zgodnie z art. 47 § 1 oraz art. 49 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) – środkiem karnym, którego orzeczenie wymaga prawomocnego rozstrzygnięcia; takie rozstrzygnięcie w jego sprawie nie zostało i nie mogło zostać wydane. Zdaniem skarżącego także działalność zawodowych kuratorów sądowych i Służby Więziennej nie powinna być finansowana przez osoby skazane. Skarżący podkreśla ponadto, że nie ma żadnych norm konstytucyjnych, które pozwalałaby na zasadzie solidaryzmu społecznego zobowiązać skazanego do płacenia świadczeń przeznaczanych na potrzeby innych skazanych. Według skarżącego solidaryzm jest pewnym postulatem, którego realizacja jest możliwa tylko w razie dobrowolnego uznania go przez jednostkę. Nawiązując do celu Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy, na który – na podstawie zaskarżonych przepisów – dyrektor zakładu karnego przekazuje 25% zarobków skazanego, skarżący stwierdza, że tworzenie miejsc pracy oraz utrzymywanie, modernizacja i rozbudowa infrastruktury więziennej i resocjalizacyjnej należy do podstawowych zadań Państwa. Według niego w demokratycznym państwie prawnym koszty tej działalności nie mogą być przerzucane na osoby pozbawione wolności. Skazany – jako pracownik – nie może być zmuszany do finansowania infrastruktury więziennej oraz potrzeb zakładu pracy, w którym pracuje. Skarżący wskazuje, że rażącym naruszeniem uprawnień pracowniczych do otrzymywania wynagrodzenia za pracę jest odbieranie pracownikowi części tegoż wynagrodzenia w celu przeznaczenia jej na dopłaty dla pracodawców zatrudniających pracownika. W istocie pracownik musi płacić pracodawcy za możliwość wykonania pracy, co jest sprzeczne z podstawowymi zasadami prawa pracy.
4. W dalszej części wniesionej skargi konstytucyjnej skarżący wskazuje, że zaskarżony przepis prowadzi do naruszenia regulacji konstytucyjnych dotyczących ochrony pracy, wynagrodzenia za pracę i niedyskryminacji w zatrudnianiu (art. 24 zdanie 1 w zw. z art. 32 Konstytucji). W przypadku skarżącego doszło do tego przez uszczuplenie jego wynagrodzenia za pracę w sposób i w kwocie, które przekraczają granice określone w Kodeksie pracy, co doprowadziło do faktycznego obniżenia zarobków do kwoty mniejszej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
5. Skarżący podnosi ponadto, że przez zastosowanie wobec niego w sposób indywidualno-konkretny generalnej i abstrakcyjnej normy wynikającej z art. 125 k.k.w. – skutkujące naruszeniem powyżej wskazanych praw konstytucyjnych – doszło jednocześnie do pogwałcenia praw wynikających z art. 41 ust. 4 w zw. z art. 40 oraz art. 30 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych praw i wolności. Jej wniesienie zostało uzależnione od spełnienia licznych warunków wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko tego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia. Tym samym przyjęta w prawie polskim konstrukcja skargi wyklucza kwestionowanie w niej unormowań, które nie znalazły uprzednio zastosowania w sprawie, w związku z którą skarga została sformułowana. Trzeba podkreślić, że art. 79 ust. 1 Konstytucji wprost wskazuje, iż zaskarżony przepis musi być podstawą wydanego w sprawie rozstrzygnięcia, dokonanego przez sąd lub organ administracji publicznej.
2. Z powyższym założeniem koresponduje także treść ustawowo określonych obowiązków spoczywających na podmiocie wnoszącym skargę do Trybunału. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym skarżący powinien dokładnie określić ustawę lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Ponadto, w myśl art. 47 ust. 2 tej ustawy, skarżący zobligowany jest do załączenia do skargi wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia, wydanego na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego.
3. Z uzasadnienia wniesionej skargi konstytucyjnej wynika, że skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych z dokonywaniem przez dyrektora zakładu karnego wskazanych przez zaskarżony przepis potrąceń na cele określone w ustawie. Takie potrącenie – podobnie jak potrącenie z wynagrodzenia składek na ubezpieczenie społeczne – ma charakter czynności materialnoprawnej, dokonywanej na podstawie zaskarżonej regulacji. W tym przypadku brakuje zatem orzeczenia wydanego przez organ administracji publicznej i rozstrzygającego o przysługujących skarżącemu wolnościach i prawach.
4. Brak ostatecznego orzeczenia wyklucza dopuszczalność kontroli konstytucyjności zaskarżonego przepisu dokonywanej w trybie skargi konstytucyjnej. Niespełniona została bowiem jedna z przesłanek, od której sam ustrojodawca – w art. 79 ust. 1 Konstytucji – uzależnił w pierwszym rzędzie skuteczne zainicjowanie postępowania w tym trybie.
W związku z powyższym, na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 49 w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 i art. 47 ust. 2 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.