Pełny tekst orzeczenia

154/2/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 17 lutego 2015 r.

Sygn. akt Ts 77/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Maria Gintowt-Jankowicz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej W.K. w sprawie zgodności:

art. 36 ust. 1 w związku z art. 36 ust. 2 i w związku z art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 150), a także w związku z art. 3581 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121) z art. 64 w związku z art. 21 ust. 1, w związku z art. 32 ust. 1, w związku z art. 31 ust. 3 i w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 19 marca 2014 r. W.K. (dalej: skarżąca) wystąpiła o stwierdzenie, że art. 36 ust. 1 w związku z art. 36 ust. 2 i w związku z art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 150; dalej: ustawa o ochronie praw lokatorów), a także w związku z art. 3581 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121; dalej: k.c.) w zakresie, w jakim „różnicuj[ą] sytuację prawną najemców jedynie ze względu na moment wnoszenia kaucji mieszkaniowej”, są niezgodne z art. 64 w związku z art. 21 ust. 1, w związku z art. 32 ust. 1, w związku z art. 31 ust. 3 i w związku z art. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została złożona w związku z następującą sprawą. Skarżąca wniosła przeciwko Szczecińskiemu Centrum Renowacyjnemu Sp. z o.o. (następcy prawnemu Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej, Osiedlowej Administracji Domów Mieszkalnych nr 7 w Szczecinie) powództwo o zasądzenie 7555,78 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 5 lutego 2013 r. do dnia zapłaty tytułem zwaloryzowanej kaucji mieszkaniowej wpłaconej przez nią w 1985 r. w związku z wynajęciem lokalu mieszkalnego. Wysokość roszczenia skarżąca wyliczyła na podstawie art. 6 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów.

Wyrokiem z 20 czerwca 2013 r. (sygn. akt III C 173/13) Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie Wydział III Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy w Szczecinie) m.in. zasądził – na podstawie art 3581 § 3 k.c. – od pozwanego na rzecz skarżącej 1988,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi w stosunku rocznym od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Wyrokiem z 18 grudnia 2013 r. (sygn. akt II Ca 1136/13) Sąd Okręgowy w Szczecinie – II Wydział Cywilny Odwoławczy (dalej: Sąd Okręgowy w Szczecinie) oddalił apelację skarżącej jako nieuzasadnioną. Zdaniem tego sądu, „w stosunku do (…) [skarżącej] waloryzacja na podstawie art. 6 ust. 3 [ustawy o ochronie praw lokatorów] nie będzie miała zastosowania. Bowiem do zapłaty przedmiotowej kaucji doszło w 1985 r., tj. w okresie, nie objętym dyspozycją wskazanego przepisu. Przy czym jak wynika z przywołanego orzeczenia SN [tj. uchwały z 26 września 2002 r., sygn. III CZP 58/02, OSNC nr 9/2003, poz. 117], taka waloryzacja jest jak najbardziej dopuszczalna, z tymże winna odbyć się na podstawie art. 3581 § 3 k.c.”.

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie wraz z uzasadnieniem został doręczony skarżącej 30 stycznia 2014 r. Z orzeczeniem tym skarżąca „łączy naruszenie konstytucyjnego prawa do własności (art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji RP), prawa do równej dla wszystkich ochrony prawnej własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji RP), prawa do równego traktowania i równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP), prawa do ograniczającej ingerencji w prawa i wolności konstytucyjne tylko w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym (art. 31 ust. 3 i art. 64 ust. 3 Konstytucji RP) w związku z zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP)”.

Skarżąca podkreśliła, że prawo do zwrotu kaucji w wysokości zwaloryzowanej „jest swoistym roszczeniem o zwrot kwoty odzwierciedlającej taki sam potencjał nabywczy, jaki kwota wpłacana miała w chwili jej wnoszenia. Roszczenie to opiera się więc na żądaniu zapewnienia uzyskania własności środków o takiej samej realnej wartości nabywczej”. Uniemożliwienie jej uzyskania zwrotu kaucji w pełnej wysokości, tj. na zasadach określonych w art. 6 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, jest – jak zarzuciła skarżąca – pozbawieniem własności należnych jej środków pieniężnych. Zdaniem skarżącej, „nie znajduje uzasadnienia rozróżnienie roszczenia o zwrot kaucji mieszkaniowej wpłaconej przed 1994 rokiem, pod rządami ustawy [z 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, Dz. U. z 1998 r. Nr 120, poz. 787, ze zm.; dalej: ustawa o najmie lokali], oraz w ramach aktualnie obowiązującej ustawy o ochronie praw lokatorów. (…) [C]ele wnoszenia kaucji mieszkaniowej w każdym z tych przypadków były i są takie same, a w każdym przypadku wynajmujący nabywał kaucję mieszkaniową jedynie czasowo i musiał liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu. Nie sposób zatem przyjąć, że kaucje wnoszone w różnych okresach czasu są roszczeniami należącymi do różnych kategorii praw majątkowych. Tym samym należy uznać, że ochrona prawna wszystkich najemców w zakresie zwrotu kaucji mieszkaniowych powinna być tożsama”. Tymczasem – jak stwierdziła skarżąca – zakwestionowana w skardze norma nierówno traktuje podmioty podobne jedynie ze względu na moment wniesienia kaucji mieszkaniowej. Ponadto skarżąca zarzuciła, że różnicowanie sytuacji prawnej najemców w zakresie „żądania zwrotu wpłaconej kaucji mieszkaniowej nie jest konieczne w demokratycznym porządku prawnym”. Ograniczenie wynikające z zakwestionowanych w skardze przepisów – jak podkreśliła – nie chroni żadnego interesu publicznego. Poza tym narusza ono wynikające z art. 2 Konstytucji zasady prawidłowej legislacji i sprawiedliwości społecznej.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie jest uzależnione od spełnienia warunków wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z art. 46-47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skargom konstytucyjnym niespełniającym tych warunków oraz skargom oczywiście bezzasadnym Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania dalszego biegu.

W postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, wszczętym na podstawie skargi konstytucyjnej, Trybunał bada normę prawną, na podstawie której sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego (art. 79 Konstytucji i art. 47 ustawy o TK).

Skarżąca zakwestionowała normę wynikającą z art. 36 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów („Kaucja wpłacona przez najemcę przed dniem 12 listopada 1994 r., pomniejszona o ewentualne należności wynajmującego z tytułu najmu, podlega zwrotowi w ciągu miesiąca od dnia opróżnienia lokalu lub nabycia jego własności przez najemcę”) w związku z art. 36 ust. 2 tej ustawy („Kaucja wpłacona przez najemcę w okresie obowiązywania ustawy, o której mowa w art. 39 [tj. ustawy o najmie lokali], podlega zwrotowi w zwaloryzowanej kwocie odpowiadającej przyjętemu przy jej wpłacaniu procentowi wartości odtworzeniowej lokalu obowiązującej w dniu jej zwrotu, w terminie określonym w ust. 1. Zwrócona kwota nie może być jednak niższa od kwoty kaucji wpłaconej przez najemcę”) w związku z art. 6 ust. 3 tej ustawy („Zwrot zwaloryzowanej kaucji następuje w kwocie równej iloczynowi kwoty miesięcznego czynszu obowiązującego w dniu zwrotu kaucji i krotności czynszu przyjętej przy pobieraniu kaucji, jednak w kwocie nie niższej niż kaucja pobrana”), a także w związku z art. 3581 § 3 k.c. („W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie”).

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że art. 6 ust. 3 i art. 36 ust. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów nie tworzą normy, która była podstawą ostatecznego orzeczenia, tj. wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z 18 grudnia 2013 r. W wyroku tym sąd bowiem uznał, że „w przedmiotowej sprawie nie jest możliwym orzeczenie o dokonaniu takiej waloryzacji [tj. waloryzacji kaucji wpłaconej w 1985 r.] w oparciu o przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów. (…) [W] stosunku do powódki waloryzacja na podstawie art. 6 ust. 3 nie będzie miała zastosowania. Bowiem do zapłaty przedmiotowej kaucji doszło w 1985 r., tj. w okresie, nie objętym dyspozycją wskazanego przepisu (…) waloryzacja jest jak najbardziej dopuszczalna, z tymże winna odbyć się na podstawie art. 3581 § 3 k.p.c.”. Podstawą orzeczenia, z którym skarżąca łączy naruszenie swych praw konstytucyjnych była więc norma wynikająca z art. 3581 § 3 k.p.c. w związku z art. 36 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, a nie – co przyjęła skarżąca – z art. 36 ust. 1 w związku z art. 36 ust. 2 i w związku z art. 6 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów i w związku z art. 3581 § 3 k.p.c.

Wskazana okoliczność jest – na podstawie art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania rozpatrywanej skardze dalszego biegu.

Niezależnie od powyższego należy zauważyć, że w wyroku z 3 października 2000 r. (K 33/99, OTK ZU nr 6/2000, poz. 188) Trybunał wyraził pogląd, zgodnie z którym dla oceny konstytucyjności mechanizmu waloryzacji kaucji mieszkaniowej konieczne jest uwzględnienie dwustronnego charakteru stosunku prawnego zabezpieczanego wnoszoną kaucją. Nie ulega więc wątpliwości to, że granicą ochrony interesów prawnych najemców muszą być – jak podkreślił Trybunał – prawa przysługujące podmiotowi wynajmującemu.

Odnosząc powyższe do sprawy, w związku z którą została wniesiona skarga konstytucyjna, Trybunał zwraca uwagę na to, że ocena mechanizmu określonego w art. 36 ust. 1 w związku z art. 3581 § 3 k.c. nie może być dokonywana w kontekście respektowania wyłącznie interesów prawnych i faktycznych najemców. Nie może abstrahować również od stanu prawnego, w którym nawiązano stosunek najmu i uiszczono stosowną kaucję mieszkaniową. Zdaniem Trybunału objęcie regulacją art. 6 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów – co postuluje skarżąca – waloryzacji kaucji mieszkaniowych bez względu na czas powstania stosunku najmu i datę ich wpłacenia przez najemców naruszałoby zasadę pewności obrotu w odniesieniu do wynajmujących, gdyż regulacja nowej ustawy miałaby w istocie moc wsteczną. Należy również zauważyć, że przepisy obowiązujące w chwili wpłacania przez skarżącą kaucji (tj. w 1985 r.) nie przewidywały żadnej jej waloryzacji. Podstawa do oprocentowania kaucji – co Trybunał podkreślał w wyroku z 3 października 2000 r. – została ustanowiona dopiero ustawą z dnia 16 lipca 1987 r. o zmianie ustawy – Prawo lokalowe (Dz. U. Nr 21, poz. 124). Zgodnie z art. 3 tej ustawy oprocentowanie kaucji wpłaconych przed dniem wejścia w życie ustawy następowało jednak tylko od 1 stycznia 1988 r.

W sprawie o sygn. K 33/99 Trybunał ponadto orzekł, że „ingerencji w treść prawa majątkowego (…) upatrywać należy przede wszystkim w braku zagwarantowania przez prawodawcę wypłaty kaucji w wysokości, która w minimalnym choćby stopniu odpowiadałaby wartości kaucji w chwili jej uiszczania”. W rozpatrywanej skardze konstytucyjnej skarżąca nie uprawdopodobniła jednak, że przyjęty w zakwestionowanej normie mechanizm określania wysokości wypłacanych kaucji, w efekcie jego zastosowania w konkretnych przypadkach, w żadnym stopniu nie gwarantuje ochrony prawa majątkowego najemców. Sprawa, w związku z którą skarżąca wniosła skargę konstytucyjną do Trybunału dowodzi natomiast, że zakwestionowana w niej norma prawna pozwala na dokonanie waloryzacji uwzględniającej obniżkę wartości nabywczej pieniądza na przełomie lat 80 i 90 XX w. oraz skutki denominacji przeprowadzonej na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego (Dz. U. Nr 84, poz. 386, ze zm.).

Trzeba także podkreślić, że zadaniem (ani kompetencją) Trybunału nie jest wskazywanie ustawodawcy, jaki mechanizm urealnienia kaucji będzie najlepiej służyć interesom obydwu stron stosunku najmu. W wyżej cytowanym wyroku Trybunał stwierdził, że „[p]roblem właściwego sposobu obliczenia wysokości kaucji, gwarantującego przywrócenie im (choćby częściowo) realnej wartości należy już do sfery prawodawczej swobody parlamentu”.

Mając powyższe na względzie, Trybunał stwierdza, że zarzuty naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej są oczywiście bezzasadne. Okoliczność ta jest – zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania analizowanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



Z tych powodów Trybunał postanowił jak w sentencji.