Pełny tekst orzeczenia

371/4/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 25 lutego 2015 r.

Sygn. akt Ts 126/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Wróbel,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej K.B. w sprawie zgodności:

art. 330 § 2 w zw. z art. 55 § 1 ustawy z dnia 6 sierpnia 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z. art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



postanawia:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W sporządzonej przez adwokata skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 17 maja 2014 r. (data nadania), K.B. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 330 § 2 w zw. z art. 55 § 1 ustawy z dnia 6 sierpnia 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zakresie, w jakim przepis ten uprawnia do wnoszenia przez pokrzywdzonego tzw. subsydiarnego aktu oskarżenia jedynie w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia, z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.



Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem Policji z 29 kwietnia 2011 r. (sygn. akt RSD 357/11) z uwagi na brak znamion czynu zabronionego umorzone zostało dochodzenie w sprawie naruszenia 22 stycznia 2011 r. w Krakowie czynności narządu ciała skarżącego w postaci spiralnego złamania trzonu kości strzałkowej lewej i podwichnięcia w stawie skokowym, tj. o przestępstwo z art. 157 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.). Postanowieniem z 6 maja 2011 r. (sygn. akt 2 Ds. 455/11) prokurator Prokuratury Rejonowej Kraków – Śródmieście-Wschód zatwierdził powyższe postanowienie.

Od wskazanego wyżej postanowienia prokuratora pełnomocnik skarżącego złożył zażalenie, w którym wniósł o uchylenie tego postanowienia i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Po rozpoznaniu zażalenia skarżącego Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieście w Krakowie, Wydział XIV Karny postanowieniem z 26 września 2011 r. (sygn. akt XIV Kp 674/11/S), na podstawie art. 437 § 1 w zw. z art. 465 § 1 i 2 k.p.k., utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy.

W dniu 23 kwietnia 2013 r. skarżący wniósł do Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieście w Krakowie, Wydział XIV Karny subsydiarny akt oskarżenia. Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieście w Krakowie, Wydział XIV Karny postanowieniem z 30 sierpnia 2013 r. (sygn. akt XIV K 300/13/S) na podstawie art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. umorzył postępowanie w sprawie z powodu braku skargi uprawnionego oskarżyciela. W uzasadnieniu tego orzeczenia sąd wskazał, że ze względu na nieuwzględnienie zażalenia skarżącego i utrzymanie w mocy postanowienia z 6 maja 2011 r. doszło do zamknięcia drogi do oskarżenia subsydiarnego.

Na powyższe postanowienie skarżący wniósł zażalenie. Po rozpoznaniu zażalenia Sąd Okręgowy w Krakowie – Wydział IV Karny Odwoławczy postanowieniem z 30 grudnia 2013 r. (sygn. akt IV Kz 669/13) utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy. W ocenie Sądu Okręgowego brzmienie przepisów art. 55 § 1 i art. 330 § 2 k.p.k. nie pozostawiało wątpliwości, że skuteczne wniesienie aktu oskarżenia przez pokrzywdzonego może nastąpić jedynie po wyczerpaniu kolejnych, przewidzianych w prawie szczebli zaskarżenia. Dodatkowo sąd podkreślił, że wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia w okolicznościach, gdy nie został spełniony warunek wydania przez sąd (rozpoznający zażalenie na decyzję prokuratora o umorzeniu dochodzenia) postanowienia o jego uchyleniu oraz warunek ponownego umorzenia dochodzenia przez oskarżyciela publicznego, przesądzi o zaistnieniu przyczyny, która wyłączy prowadzenie postępowania przed sądem, polegającej na braku skargi uprawnionego oskarżyciela. Ponadto sąd zaznaczył, że subsydiarne oskarżenie posiłkowe jest wyjątkiem od zasady oskarżania przez oskarżyciela publicznego w sprawach ściganych z urzędu, stąd – aby wniesienie takiego aktu oskarżenia było skuteczne – konieczne jest, w ocenie tego sądu, spełnienie wymogów określonych w wyżej wymienionych przepisach.



W ocenie skarżącego zakwestionowane przepisy naruszają konstytucyjne prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy, a także prawo do sądowego dochodzenia naruszonych wolności lub praw oraz prawo do merytorycznego rozpatrzenia sprawy przez sądy dwóch instancji. W ocenie skarżącego w sytuacji nieuwzględnienia przez sąd zażalenia pokrzywdzonego na postanowienie o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego przez prokuratora, przepisy te w istocie zamykają drogę do sądowego i rzetelnego zbadania sprawy co do meritum przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Ponadto, według skarżącego wskazane przepisy w omawianym zakresie uniemożliwiają skorzystanie z konstytucyjnie przyznanego prawa do dochodzenia naruszonych praw i wolności przez pokrzywdzonego – prawa do dochodzenia kompensaty zagwarantowanej ofiarom przestępstw.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy odpowiada ona określonym przez prawo wymogom. Procedura ta umożliwia, już w początkowej fazie postępowania, wyeliminowanie spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny ze względu na konieczność umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.



W ocenie Trybunału postawione przez skarżącego zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. Zarzut naruszenia art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji przez zakwestionowany art. 330 § 2 w zw. z art. 55 § 1 k.p.k. jest oczywiście bezzasadny, gdyż wynika z całkowitego niezrozumienia istoty subsydiarnego aktu oskarżenia i wyrażających tę instytucję przepisów.

Na wstępie Trybunał Konstytucyjny wskazuje na konieczność łącznej analizy obu zaskarżonych przepisów, gdyż dopiero we wzajemnym powiązaniu pozwalają one odtworzyć normę prawną regulującą procedurę wnoszenia subsydiarnego aktu oskarżenia.



Zgodnie z art. 55 § 1 w zw. z art. 330 § 2 k.p.k. pokrzywdzony może wystąpić z subsydiarnym aktem oskarżenia w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania. Wydanie tożsamej decyzji odnośnie do prowadzenia postępowania przygotowawczego możliwe jest jedynie w wypadku uwzględnienia zażalenia pokrzywdzonego przez sąd powołany do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji, o czym mowa w art. 306 k.p.k. W sytuacji, w której sąd po rozpoznaniu zażalenia utrzymuje postanowienie prokuratora w mocy, pokrzywdzony traci możliwość wystąpienia z subsydiarnym aktem oskarżenia. Z sytuacją taką mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Rozwiązanie to było już przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z 2 kwietnia 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52) stwierdził: „zamknięcie drogi do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia nie oznacza jednak, że doszło do ograniczenia prawa do sądu”. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że możliwość wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia ma charakter nadzwyczajny. Jest to przejaw dodatkowych gwarancji przysługujących pokrzywdzonemu, który w ramach konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) ma także prawo do wniesienia skargi subsydiarnej w sytuacji bierności organów powołanych do ścigania przestępstw. Na prawo to wskazał Trybunał w wyroku z 30 września 2014 r. (SK 22/13, OTK ZU nr 8/A/2014, poz. 96), w którym podkreślił, że sprawa karna w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji, jest także sprawą pokrzywdzonego w zakresie, w jakim dotyczy czynu naruszającego czy też zagrażającego jego dobrom prawnym. Prawo do wystąpienia z subsydiarnym aktem oskarżenia przysługuje każdemu pokrzywdzonemu.



W związku z powyższym oczywiście bezzasadne są twierdzenia skarżącego, jakoby zakwestionowany art. 330 § 2 w zw. z art. 55 § 1 k.p.k. – w zakresie, w jakim uprawnia do wnoszenia przez pokrzywdzonych tzw. subsydiarnego aktu oskarżenia jedynie w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia – naruszał art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Skarżący pomija fakt, że decyzja prokuratora w sprawie odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczego lub jego umorzenia zostaje poddana kontroli sądowej zgodnie z art. 306 k.p.k., co także miało miejsce w sprawie skarżącego. Kontrola dokonywana jest przez sąd – niezawisły, niezależny i bezstronny organ procesowy. Trybunał podkreśla, że jeżeli sąd utrzyma w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub o odmowie jego wszczęcia, pokrzywdzony traci możliwość wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia. Nie oznacza to jednak, że w ten sposób doszło do ograniczenia prawa do sądu.



W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 176 ust. 1 Konstytucji przez zakwestionowany art. 330 § 2 w zw. z art. 55 § 1 k.p.k. Trybunał stwierdza, że jego merytoryczne rozpatrzenie jest zbędne. Kwestionowane przepisy były już przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego w kontekście wskazanego w skardze konstytucyjnej wzorca kontroli. W wyroku z 2 kwietnia 2001 r. (SK 10/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52) Trybunał stwierdził, że wykonywane przez sąd w postępowaniu przygotowawczym rozpoznawanie zażaleń na decyzję prokuratora o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego albo o jego umorzeniu nie ma charakteru merytorycznego orzekania w sprawie, wobec powyższego art. 176 ust. 1 Konstytucji nie znajduje zastosowania w tym przypadku.



Zważywszy, że przedmiot niniejszej sprawy jest zbieżny z materią, co do której Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się szczegółowo we wspomnianym wyroku z 2 kwietnia 2001 r. (SK 10/00), Trybunał odmówił nadania wniesionej przez skarżącego skardze konstytucyjnej dalszego biegu z uwagi na zbędność orzekania.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.