Ts 157/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
24/1/B/2015
POSTANOWIENIE
z dnia 6 lutego 2015 r.
Sygn. akt Ts 157/13
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Wróbel – przewodniczący
Piotr Tuleja – sprawozdawca
Teresa Liszcz,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lipca 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej K.W. i R.B.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 3 czerwca 2013 r. (data nadania) K.W. i R.B. (dalej: skarżący) wystąpili o zbadanie zgodności art. 211 § 3 pkt 4 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. – Kodeks celny (Dz. U. z 2001 r. Nr 75, poz. 802, ze zm.; dalej: Kodeks celny) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 w związku z preambułą, art. 20, art. 24, art. 31 ust. 3, art. 84 i art. 177 Konstytucji. Według skarżących zakwestionowany przepis jest niekonstytucyjny w zakresie, w jakim obciąża przewoźnika „na zasadzie ryzyka nieograniczoną oraz oderwaną od normalnego i adekwatnego związku przyczynowego między działaniem lub zaniechaniem skarżących jako przewoźnika a szkodą Skarbu Państwa, gwarancyjną, solidarną i zbiorową odpowiedzialnością majątkową całym majątkiem za zobowiązania publicznoprawne (należności celne) związane z wprowadzeniem przewożonych w ramach świadczonych przez skarżących usług do polskiego obszaru celnego”. Zdaniem skarżących obciążenie przewoźnika odpowiedzialnością majątkową na zasadzie ryzyka jest sprzeczne również z art. 115 ust. 1 Załącznika nr I do Konwencji o Wspólnej Procedurze Tranzytowej, sporządzonej w Interlaken dnia 20 maja 1987 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 46, poz. 290; dalej: konwencja o WPT), który – w ich przekonaniu – ma pierwszeństwo przed zaskarżonym art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego.
Postanowieniem z 25 lipca 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej przede wszystkim z powodu oczywistej bezzasadności przedstawionych w niej zarzutów oraz nieprawidłowego wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw.
W postanowieniu Trybunał odniósł się najpierw do określonego w skardze zakresu zaskarżenia. Stwierdził, że choć wzorcami kontroli skarżący uczynili art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 w związku z preambułą, art. 20, art. 24, art. 31 ust. 3, art. 84 i art. 177 Konstytucji, to jednak na podstawie argumentacji przedstawionej w skardze konstytucyjnej należy uznać, iż zarzuty niekonstytucyjności art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego dotyczą nieproporcjonalnego i nieuzasadnionego w demokratycznym państwie prawnym naruszenia prawa do równej ochrony praw majątkowych, a zatem art. 64 ust. 2, art. 32, art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji. Trybunał wskazał, że zarzuty te nie znajdują uzasadnienia w stopniu oczywistym.
Analizując specyfikę prawa daninowego Trybunał zwrócił uwagę na to, że ocena ingerencji ustawodawcy w sferę praw majątkowych musi uwzględniać specyfikę danin publicznych. Nakładanie ciężarów i świadczeń publicznych z założenia nie może być uznawane za nieusprawiedliwioną ingerencję ustawodawcy. Oznacza to, że aby zakwestionować konstytucyjność nakładania danin, nie wystarczy jedynie zarzucić, że doszło do naruszenia praw majątkowych, ale trzeba uprawdopodobnić naruszenie tych praw (ich istoty), w szczególności przedstawić argumenty merytoryczne wskazujące, że obowiązek uiszczania tych danin prowadzi do drastycznego i nieproporcjonalnego ograniczenia swobody korzystania ze środków majątkowych. Tymczasem w rozpoznawanej skardze konstytucyjnej skarżący ograniczyli się do przedstawienia ogólnikowej i lakonicznej argumentacji, co w sposób oczywisty nie spełniało wymogów prawidłowego określenia sposobu naruszenia praw konstytucyjnych.
Trybunał wskazał ponadto, że zarzuty naruszenia prawa do równej ochrony praw majątkowych (art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 Konstytucji) były oczywiście bezzasadne. Skarżący oparli się bowiem na błędnym założeniu, że w przypadku sprawy, w związku z którą wnieśli skargę, wspólną kategorię podmiotów podlegających równej ochronie praw majątkowych tworzą: podmioty prowadzące działalność gospodarczą, a także państwo, pobierające należności celne, wraz z podmiotami prywatnymi zobowiązanymi do ich uiszczenia.
Trybunał odniósł się również do podnoszonej przez skarżących kwestii przepisów konwencji o WPT. Zaznaczył, że wskazanie w skardze innej regulacji prawnej, której treść zadowalałaby skarżących, nie jest wystarczającym argumentem za niekonstytucyjnością zakwestionowanego przepisu.
W odniesieniu do pozostałych wzorców kontroli Trybunał uznał, że skarżący nie określili sposobu naruszenia wynikających z nich wolności lub praw.
W postanowieniu Trybunał podkreślił ponadto, że zakwestionowany przepis utracił moc obowiązującą. Skarżący nie odnieśli się jednak do tej kwestii, w szczególności nie przedstawili argumentacji, która uzasadniałaby konieczność kontroli uchylonego przepisu. Okoliczność ta była samodzielną przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Do skargi skarżący nie dołączyli odpisów ani wydanych w ich sprawie decyzji, ani wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 10 lipca 2008 r.
W związku z odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu Trybunał uznał za bezprzedmiotowe rozpoznanie wniosku w sprawie wydania postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania decyzji Naczelnika Urzędu Celnego w Szczecinie z 26 marca 2007 r. oraz decyzji Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie z 17 grudnia 2008 r.
8 sierpnia 2014 r. skarżący wnieśli zażalenie na powyższe postanowienie. Zarzucili w nim, że Trybunał dokonał nieprawidłowej wykładni przepisów ustawy zasadniczej – przede wszystkim art. 84 Konstytucji – przez przyjęcie, „że rzekomo »w zakresie tzw. prawa daninowego (…) ustawodawca korzysta (…) z większej swobody regulacyjnej«”. Również uznanie, że Konstytucja w znacznej mierze ogranicza możliwość pełnej ochrony praw majątkowych z poszanowaniem zasady równości – zdaniem skarżących – „jest błędne i nie do przyjęcia”. Skarżący podkreślili ponadto, że z art. 84 Konstytucji nie wynika uprawienie ustawodawcy do nakładania ciężarów i świadczeń publicznych na dowolnie wybrane grupy obywateli i do przerzucania de facto na nie ryzyka nieskutecznej realizacji zadań i obowiązków. Powtórzyli również, że w ich ocenie w przypadku należności celnych wystarczającym rozwiązaniem jest ponoszenie odpowiedzialności na zasadzie ryzyka za dług celny przez głównego zobowiązanego.
W przekonaniu skarżących Trybunał dokonał także nieprawidłowych ustaleń w zakresie wskazania wspólnej kategorii podmiotów, w ramach której doszło do niekonstytucyjnego zróżnicowania praw majątkowych. Według nich oczywiste było to, że przedstawiony w skardze zarzut drastycznego i nieproporcjonalnego naruszenia praw majątkowych dotyczył grupy przedsiębiorców świadczących usługi związane z przewozem przesyłek do polskiego obszaru celnego.
Zdaniem skarżących skoro Trybunał uznał, że w skardze nieprawidłowo wskazali oni sposób naruszenia art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 Konstytucji, to powinien wezwać do uzupełnienia braków formalnych skargi. Bez tego – według nich – Trybunał nie mógł stwierdzić, że postawione zarzuty są oczywiście bezzasadne, a to oznacza, że wydane postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest nietrafne i przedwczesne.
Skarżący wnieśli ponadto o umożliwienie im „uzasadnienia lub rozwinięcia uzasadnienia zrzutów zażaleniowych w późniejszym terminie”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy – wydając zaskarżone postanowienie – prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zażalenie na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej powinno dotyczyć podstaw tej odmowy. Przedmiotem postępowania zażaleniowego jest bowiem ustalenie ich prawidłowości (zob. postanowienie TK z 2 marca 2011 r., Ts 120/10, OTK ZU nr 2/B/2011, poz. 162).
W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że w zażaleniu skarżący odnieśli się tylko do niektórych przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Postawione przez nich zarzuty dotyczą bowiem niespełnienia wymogów formalnych w zakresie niezgodności art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego z art. 64 ust. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji. W tym zakresie wskazywali również na konieczność wezwania ich przez sędziego Trybunału Konstytucyjnego do uzupełnienia braków formalnych skargi. Skarżący nie ustosunkowali się jednak do pozostałych przesłanek, które uniemożliwiły merytoryczną kontrolę wniesionego środka.
Trybunał podkreśla zatem, że o odmowie nadania skardze dalszego biegu nie przesądziła wyłącznie oczywista bezzasadność zarzutów odnoszących się do kwestii ochrony praw majątkowych. Samodzielną podstawą uniemożliwiającą przekazanie skargi do merytorycznej kontroli było wystąpienie przesłanki, o której mowa w art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK. Skarżący zakwestionowali konstytucyjność przepisu, który utracił moc obowiązującą, jednocześnie nie wykazali, że wydanie przez Trybunał orzeczenia o tej regulacji jest konieczne dla ochrony ich konstytucyjnych wolności lub praw. Należy zatem przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału wystąpienie jednej z przesłanek wymienionych w art. 39 ust. 1 ustawy o TK i skutkujących obowiązkiem umorzenia postępowania przez Trybunał powinno być uwzględniane na każdym etapie postępowania zainicjowanego wniesieniem skargi konstytucyjnej. W toku wstępnego rozpoznania skargi przesądza to o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (zob. np. postanowienia TK z 12 czerwca 2008 r., Ts 230/06, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 98 oraz 7 grudnia 2009 r., Ts 72/09, OTK nr 1/B/2010, poz. 50).
Biorąc zatem pod uwagę, że rozpoznając zażalenie, Trybunał ograniczony jest do oceny zarzutów dotyczących prawidłowości zaskarżonego postanowienia, należy uznać, że nieprzedstawienie przez skarżących żadnych argumentów za nietrafnością jednej z podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu – uczynienia przedmiotem kontroli przepisu, który utracił moc obowiązującą – oznacza, że nie podważyli postanowienia w tym zakresie, w związku z czym wniesionej przez nich skargi nie można przekazać do merytorycznej kontroli.
Uwagi te odnoszą się również do odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie preambuły, art. 20, art. 24, art. 45 ust. 1, art. 84 oraz art. 177 Konstytucji. Przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu było bowiem nieuprawdopodobnienie naruszenia wskazanych postanowień ustawy zasadniczej. W postanowieniu z 25 lipca 2014 r. Trybunał zauważył, że poza ogólnym odniesieniem się do art. 84 Konstytucji skarżący nie przedstawili żadnych argumentów za niezgodnością zaskarżonego przepisu z tym wzorcem kontroli. Pozostałe przepisy Konstytucji skarżący uczynili podstawą oceny konstytucyjności art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego jedynie formalnie. Skarżący nie odnieśli się bowiem do treści preambuły, art. 20, art. 24, art. 45 ust. 1 oraz art. 177 Konstytucji ani nie sformułowali argumentów prawnych, które przez porównanie treści wskazanych postanowień Konstytucji z treścią zaskarżonego przepisu Kodeksu celnego wykazywałyby ich wzajemną sprzeczność. Prawidłowości odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w tym zakresie skarżący nie zakwestionowali.
Niezależnie od powyższych ustaleń, które przesądzają o niemożności uwzględnienia zażalenia i przekazania skargi do merytorycznej kontroli, Trybunał postanowił odnieść się do zarzutów przedstawionych we wniesionym środku zaskarżania. Skarżący zakwestionowali prawidłowość odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie naruszenia przez art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego art. 64 ust. 2 w związku z art. 32, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji i podnieśli, że odmowa ta była przedwczesna i nieprawidłowa. W ich przekonaniu Trybunał dokonał błędnych ustaleń w kwestii określenia sposobu naruszenia, a ponadto nie wezwał skarżących do uzupełnienia braków formalnych skargi, do czego – ich zdaniem – był zobowiązany. W zażaleniu skarżący wskazali, że „nie do przyjęcia” jest utrwalona w orzecznictwie Trybunału wykładnia, zgodnie z którą Konstytucja znacznie ogranicza możliwość pełnej ochrony praw majątkowych z poszanowaniem zasady równości (o których mowa w art. 64 ust. 2 Konstytucji) w odniesieniu do prawa daninowego. Powtórzyli również przedstawiony w skardze pogląd mówiący, że niedopuszczalne jest, by państwo miało przywilej nakładania ciężarów na dowolnie wybrane przez siebie grupy obywateli, oraz podtrzymali stanowisko, zgodnie z którym wystarczającym rozwiązaniem byłoby obciążenie odpowiedzialnością za dług celny głównego zobowiązanego. Skarżący podnieśli, że Trybunał błędnie ocenił, że nie określili oni prawidłowo kategorii podmiotów, w ramach której dochodzi do niekonstytucyjnego zróżnicowania praw majątkowych. W ich przekonaniu jest bowiem oczywiste, że kategorię tę tworzą podmioty będące adresatem zakwestionowanej regulacji.
Odnosząc się do tych zarzutów, Trybunał w niniejszym składzie podziela w pełni podstawy odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trafnie wywiedziono w kwestionowanym postanowieniu, że sposób naruszenia konstytucyjnych praw podmiotowych skarżących nie znajdował uzasadnienia w stopniu oczywistym. Ponadto Trybunał zwraca uwagę na to, że w zażaleniu – poza kwestią prawidłowości określenia kategorii podmiotów, których prawa zostały niezasadnie zróżnicowane – skarżący odnieśli się nie tyle do zawartej w postanowieniu z 25 lipca 2014 r. zasadności oceny spełnienia przez nich przesłanek, ile do sposobu rozumienia tych przesłanek. Skarżący nie podnieśli bowiem, że w skardze wykazali, iż nałożenie na przewoźnika solidarnie z innymi podmiotami odpowiedzialności na zasadzie ryzyka za dług celny prowadzi do drastycznego i nieproporcjonalnego ograniczenia swobody korzystania z praw majątkowych. Zarzuty sformułowane w zażaleniu sprowadzają się de facto do zakwestionowania przyjętego w orzecznictwie Trybunału rozumienia przepisów ustawy zasadniczej będących wzorcami kontroli w rozpoznawanej skardze. Taki sposób przedstawienia zarzutów nie podważa trafności postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Odnosząc się natomiast do zarzutu błędnego określenia w zaskarżonym postanowieniu grupy podmiotów, w ramach której skarżący upatrują naruszenia równej ochrony praw majątkowych, Trybunał stwierdza, że – wbrew stanowisku przedstawionemu w zażaleniu – ocena ta była prawidłowa. W skardze konstytucyjnej skarżący zarzucili niezgodność art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego z art. 64 ust. 2 i art. 32 Konstytucji polegającą na „dyskryminującym potraktowaniu skarżących jako świadczących usługi przewozowe, przez obciążenie skarżących nie stosowanym dla innych rodzajów działalności usługowej ryzykiem związanym ze stosowaniem wspólnej procedury tranzytowej”. Skarżący podnieśli, że „samo świadczenie usług przewozowych ze stosowaniem wspólnej procedury tranzytowej nie jest dostatecznie istotną i relewantną cechą uzasadniającą odstępstwo od zasady równego traktowania i równej dla wszystkich ochrony ich praw majątkowych polegające na obciążeniu odpowiedzialnością gwarancyjną (…) przewoźnika”. Innymi słowy, naruszenie prawa do równej ochrony praw majątkowych skarżący upatrywali w nałożeniu na przewoźnika odpowiedzialności na zasadzie ryzyka za dług celny, jaka nie spoczywa na innych podmiotach prowadzących działalność gospodarczą. Trybunał w niniejszym składzie uznaje zatem, że ocena, zgodnie z którą tak sformułowany zarzut nie spełnia wymogów formalnych, była zasadna.
Trybunał odniósł się także do kwestii obligatoryjnego wzywania skarżących do uzupełnienia braków formalnych. Trybunał zauważa, że z przepisów ustawy o TK nie wynika, iż wstępna kontrola skarg konstytucyjnych zawsze i bezwyjątkowo wymaga wezwania skarżącego do usunięcia braków formalnych skargi. Takie rozumowanie nie znajduje potwierdzenia w obowiązującym stanie prawnym. Po pierwsze dlatego, że w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym obowiązuje zasada ekonomiki procesowej i zgodnie z nią należy każdorazowo oceniać zasadność wzywania do usuwania braków formalnych skargi. Istnieją przecież takie uchybienia, które są nieusuwalne i niecelowe jest wzywanie do ich poprawienia. Po drugie, jak wynika z art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, odmowa nadania skardze dalszego biegu może być skutkiem zarówno oczywistej bezzasadności tego pisma procesowego – jak to było w przypadku rozpoznawanej sprawy – jak i jego braków formalnych, przy czym ocenie Trybunału Konstytucyjnego ustawodawca pozostawia rozstrzygnięcie, który z powodów odmowy i w jakim zakresie uzasadnia nienadanie skardze dalszego biegu.
Trybunał wskazuje, że przez brak formalny należy rozumieć uchybienie polegające na nieistnieniu pewnego elementu składającego się na całość. W jego zakresie nie mieści się wada skargi polegająca na określeniu sposobu naruszenia konstytucyjnych praw podmiotowych w sposób, który nie ma podstaw w stopniu oczywistym. Dlatego też postawiony w skardze zarzut dotyczący „przedwczesnej” (bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych skargi) odmowy nadania skardze dalszego biegu nie zasługuje na uwzględnienie.
Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – nie uwzględnił zażalenia.
POSTANOWIENIE
z dnia 6 lutego 2015 r.
Sygn. akt Ts 157/13
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Wróbel – przewodniczący
Piotr Tuleja – sprawozdawca
Teresa Liszcz,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lipca 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej K.W. i R.B.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 3 czerwca 2013 r. (data nadania) K.W. i R.B. (dalej: skarżący) wystąpili o zbadanie zgodności art. 211 § 3 pkt 4 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. – Kodeks celny (Dz. U. z 2001 r. Nr 75, poz. 802, ze zm.; dalej: Kodeks celny) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 w związku z preambułą, art. 20, art. 24, art. 31 ust. 3, art. 84 i art. 177 Konstytucji. Według skarżących zakwestionowany przepis jest niekonstytucyjny w zakresie, w jakim obciąża przewoźnika „na zasadzie ryzyka nieograniczoną oraz oderwaną od normalnego i adekwatnego związku przyczynowego między działaniem lub zaniechaniem skarżących jako przewoźnika a szkodą Skarbu Państwa, gwarancyjną, solidarną i zbiorową odpowiedzialnością majątkową całym majątkiem za zobowiązania publicznoprawne (należności celne) związane z wprowadzeniem przewożonych w ramach świadczonych przez skarżących usług do polskiego obszaru celnego”. Zdaniem skarżących obciążenie przewoźnika odpowiedzialnością majątkową na zasadzie ryzyka jest sprzeczne również z art. 115 ust. 1 Załącznika nr I do Konwencji o Wspólnej Procedurze Tranzytowej, sporządzonej w Interlaken dnia 20 maja 1987 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 46, poz. 290; dalej: konwencja o WPT), który – w ich przekonaniu – ma pierwszeństwo przed zaskarżonym art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego.
Postanowieniem z 25 lipca 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej przede wszystkim z powodu oczywistej bezzasadności przedstawionych w niej zarzutów oraz nieprawidłowego wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw.
W postanowieniu Trybunał odniósł się najpierw do określonego w skardze zakresu zaskarżenia. Stwierdził, że choć wzorcami kontroli skarżący uczynili art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 w związku z preambułą, art. 20, art. 24, art. 31 ust. 3, art. 84 i art. 177 Konstytucji, to jednak na podstawie argumentacji przedstawionej w skardze konstytucyjnej należy uznać, iż zarzuty niekonstytucyjności art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego dotyczą nieproporcjonalnego i nieuzasadnionego w demokratycznym państwie prawnym naruszenia prawa do równej ochrony praw majątkowych, a zatem art. 64 ust. 2, art. 32, art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji. Trybunał wskazał, że zarzuty te nie znajdują uzasadnienia w stopniu oczywistym.
Analizując specyfikę prawa daninowego Trybunał zwrócił uwagę na to, że ocena ingerencji ustawodawcy w sferę praw majątkowych musi uwzględniać specyfikę danin publicznych. Nakładanie ciężarów i świadczeń publicznych z założenia nie może być uznawane za nieusprawiedliwioną ingerencję ustawodawcy. Oznacza to, że aby zakwestionować konstytucyjność nakładania danin, nie wystarczy jedynie zarzucić, że doszło do naruszenia praw majątkowych, ale trzeba uprawdopodobnić naruszenie tych praw (ich istoty), w szczególności przedstawić argumenty merytoryczne wskazujące, że obowiązek uiszczania tych danin prowadzi do drastycznego i nieproporcjonalnego ograniczenia swobody korzystania ze środków majątkowych. Tymczasem w rozpoznawanej skardze konstytucyjnej skarżący ograniczyli się do przedstawienia ogólnikowej i lakonicznej argumentacji, co w sposób oczywisty nie spełniało wymogów prawidłowego określenia sposobu naruszenia praw konstytucyjnych.
Trybunał wskazał ponadto, że zarzuty naruszenia prawa do równej ochrony praw majątkowych (art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 Konstytucji) były oczywiście bezzasadne. Skarżący oparli się bowiem na błędnym założeniu, że w przypadku sprawy, w związku z którą wnieśli skargę, wspólną kategorię podmiotów podlegających równej ochronie praw majątkowych tworzą: podmioty prowadzące działalność gospodarczą, a także państwo, pobierające należności celne, wraz z podmiotami prywatnymi zobowiązanymi do ich uiszczenia.
Trybunał odniósł się również do podnoszonej przez skarżących kwestii przepisów konwencji o WPT. Zaznaczył, że wskazanie w skardze innej regulacji prawnej, której treść zadowalałaby skarżących, nie jest wystarczającym argumentem za niekonstytucyjnością zakwestionowanego przepisu.
W odniesieniu do pozostałych wzorców kontroli Trybunał uznał, że skarżący nie określili sposobu naruszenia wynikających z nich wolności lub praw.
W postanowieniu Trybunał podkreślił ponadto, że zakwestionowany przepis utracił moc obowiązującą. Skarżący nie odnieśli się jednak do tej kwestii, w szczególności nie przedstawili argumentacji, która uzasadniałaby konieczność kontroli uchylonego przepisu. Okoliczność ta była samodzielną przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Do skargi skarżący nie dołączyli odpisów ani wydanych w ich sprawie decyzji, ani wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 10 lipca 2008 r.
W związku z odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu Trybunał uznał za bezprzedmiotowe rozpoznanie wniosku w sprawie wydania postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania decyzji Naczelnika Urzędu Celnego w Szczecinie z 26 marca 2007 r. oraz decyzji Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie z 17 grudnia 2008 r.
8 sierpnia 2014 r. skarżący wnieśli zażalenie na powyższe postanowienie. Zarzucili w nim, że Trybunał dokonał nieprawidłowej wykładni przepisów ustawy zasadniczej – przede wszystkim art. 84 Konstytucji – przez przyjęcie, „że rzekomo »w zakresie tzw. prawa daninowego (…) ustawodawca korzysta (…) z większej swobody regulacyjnej«”. Również uznanie, że Konstytucja w znacznej mierze ogranicza możliwość pełnej ochrony praw majątkowych z poszanowaniem zasady równości – zdaniem skarżących – „jest błędne i nie do przyjęcia”. Skarżący podkreślili ponadto, że z art. 84 Konstytucji nie wynika uprawienie ustawodawcy do nakładania ciężarów i świadczeń publicznych na dowolnie wybrane grupy obywateli i do przerzucania de facto na nie ryzyka nieskutecznej realizacji zadań i obowiązków. Powtórzyli również, że w ich ocenie w przypadku należności celnych wystarczającym rozwiązaniem jest ponoszenie odpowiedzialności na zasadzie ryzyka za dług celny przez głównego zobowiązanego.
W przekonaniu skarżących Trybunał dokonał także nieprawidłowych ustaleń w zakresie wskazania wspólnej kategorii podmiotów, w ramach której doszło do niekonstytucyjnego zróżnicowania praw majątkowych. Według nich oczywiste było to, że przedstawiony w skardze zarzut drastycznego i nieproporcjonalnego naruszenia praw majątkowych dotyczył grupy przedsiębiorców świadczących usługi związane z przewozem przesyłek do polskiego obszaru celnego.
Zdaniem skarżących skoro Trybunał uznał, że w skardze nieprawidłowo wskazali oni sposób naruszenia art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 Konstytucji, to powinien wezwać do uzupełnienia braków formalnych skargi. Bez tego – według nich – Trybunał nie mógł stwierdzić, że postawione zarzuty są oczywiście bezzasadne, a to oznacza, że wydane postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest nietrafne i przedwczesne.
Skarżący wnieśli ponadto o umożliwienie im „uzasadnienia lub rozwinięcia uzasadnienia zrzutów zażaleniowych w późniejszym terminie”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy – wydając zaskarżone postanowienie – prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zażalenie na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej powinno dotyczyć podstaw tej odmowy. Przedmiotem postępowania zażaleniowego jest bowiem ustalenie ich prawidłowości (zob. postanowienie TK z 2 marca 2011 r., Ts 120/10, OTK ZU nr 2/B/2011, poz. 162).
W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że w zażaleniu skarżący odnieśli się tylko do niektórych przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Postawione przez nich zarzuty dotyczą bowiem niespełnienia wymogów formalnych w zakresie niezgodności art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego z art. 64 ust. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji. W tym zakresie wskazywali również na konieczność wezwania ich przez sędziego Trybunału Konstytucyjnego do uzupełnienia braków formalnych skargi. Skarżący nie ustosunkowali się jednak do pozostałych przesłanek, które uniemożliwiły merytoryczną kontrolę wniesionego środka.
Trybunał podkreśla zatem, że o odmowie nadania skardze dalszego biegu nie przesądziła wyłącznie oczywista bezzasadność zarzutów odnoszących się do kwestii ochrony praw majątkowych. Samodzielną podstawą uniemożliwiającą przekazanie skargi do merytorycznej kontroli było wystąpienie przesłanki, o której mowa w art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK. Skarżący zakwestionowali konstytucyjność przepisu, który utracił moc obowiązującą, jednocześnie nie wykazali, że wydanie przez Trybunał orzeczenia o tej regulacji jest konieczne dla ochrony ich konstytucyjnych wolności lub praw. Należy zatem przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału wystąpienie jednej z przesłanek wymienionych w art. 39 ust. 1 ustawy o TK i skutkujących obowiązkiem umorzenia postępowania przez Trybunał powinno być uwzględniane na każdym etapie postępowania zainicjowanego wniesieniem skargi konstytucyjnej. W toku wstępnego rozpoznania skargi przesądza to o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (zob. np. postanowienia TK z 12 czerwca 2008 r., Ts 230/06, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 98 oraz 7 grudnia 2009 r., Ts 72/09, OTK nr 1/B/2010, poz. 50).
Biorąc zatem pod uwagę, że rozpoznając zażalenie, Trybunał ograniczony jest do oceny zarzutów dotyczących prawidłowości zaskarżonego postanowienia, należy uznać, że nieprzedstawienie przez skarżących żadnych argumentów za nietrafnością jednej z podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu – uczynienia przedmiotem kontroli przepisu, który utracił moc obowiązującą – oznacza, że nie podważyli postanowienia w tym zakresie, w związku z czym wniesionej przez nich skargi nie można przekazać do merytorycznej kontroli.
Uwagi te odnoszą się również do odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie preambuły, art. 20, art. 24, art. 45 ust. 1, art. 84 oraz art. 177 Konstytucji. Przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu było bowiem nieuprawdopodobnienie naruszenia wskazanych postanowień ustawy zasadniczej. W postanowieniu z 25 lipca 2014 r. Trybunał zauważył, że poza ogólnym odniesieniem się do art. 84 Konstytucji skarżący nie przedstawili żadnych argumentów za niezgodnością zaskarżonego przepisu z tym wzorcem kontroli. Pozostałe przepisy Konstytucji skarżący uczynili podstawą oceny konstytucyjności art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego jedynie formalnie. Skarżący nie odnieśli się bowiem do treści preambuły, art. 20, art. 24, art. 45 ust. 1 oraz art. 177 Konstytucji ani nie sformułowali argumentów prawnych, które przez porównanie treści wskazanych postanowień Konstytucji z treścią zaskarżonego przepisu Kodeksu celnego wykazywałyby ich wzajemną sprzeczność. Prawidłowości odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w tym zakresie skarżący nie zakwestionowali.
Niezależnie od powyższych ustaleń, które przesądzają o niemożności uwzględnienia zażalenia i przekazania skargi do merytorycznej kontroli, Trybunał postanowił odnieść się do zarzutów przedstawionych we wniesionym środku zaskarżania. Skarżący zakwestionowali prawidłowość odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie naruszenia przez art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego art. 64 ust. 2 w związku z art. 32, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji i podnieśli, że odmowa ta była przedwczesna i nieprawidłowa. W ich przekonaniu Trybunał dokonał błędnych ustaleń w kwestii określenia sposobu naruszenia, a ponadto nie wezwał skarżących do uzupełnienia braków formalnych skargi, do czego – ich zdaniem – był zobowiązany. W zażaleniu skarżący wskazali, że „nie do przyjęcia” jest utrwalona w orzecznictwie Trybunału wykładnia, zgodnie z którą Konstytucja znacznie ogranicza możliwość pełnej ochrony praw majątkowych z poszanowaniem zasady równości (o których mowa w art. 64 ust. 2 Konstytucji) w odniesieniu do prawa daninowego. Powtórzyli również przedstawiony w skardze pogląd mówiący, że niedopuszczalne jest, by państwo miało przywilej nakładania ciężarów na dowolnie wybrane przez siebie grupy obywateli, oraz podtrzymali stanowisko, zgodnie z którym wystarczającym rozwiązaniem byłoby obciążenie odpowiedzialnością za dług celny głównego zobowiązanego. Skarżący podnieśli, że Trybunał błędnie ocenił, że nie określili oni prawidłowo kategorii podmiotów, w ramach której dochodzi do niekonstytucyjnego zróżnicowania praw majątkowych. W ich przekonaniu jest bowiem oczywiste, że kategorię tę tworzą podmioty będące adresatem zakwestionowanej regulacji.
Odnosząc się do tych zarzutów, Trybunał w niniejszym składzie podziela w pełni podstawy odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trafnie wywiedziono w kwestionowanym postanowieniu, że sposób naruszenia konstytucyjnych praw podmiotowych skarżących nie znajdował uzasadnienia w stopniu oczywistym. Ponadto Trybunał zwraca uwagę na to, że w zażaleniu – poza kwestią prawidłowości określenia kategorii podmiotów, których prawa zostały niezasadnie zróżnicowane – skarżący odnieśli się nie tyle do zawartej w postanowieniu z 25 lipca 2014 r. zasadności oceny spełnienia przez nich przesłanek, ile do sposobu rozumienia tych przesłanek. Skarżący nie podnieśli bowiem, że w skardze wykazali, iż nałożenie na przewoźnika solidarnie z innymi podmiotami odpowiedzialności na zasadzie ryzyka za dług celny prowadzi do drastycznego i nieproporcjonalnego ograniczenia swobody korzystania z praw majątkowych. Zarzuty sformułowane w zażaleniu sprowadzają się de facto do zakwestionowania przyjętego w orzecznictwie Trybunału rozumienia przepisów ustawy zasadniczej będących wzorcami kontroli w rozpoznawanej skardze. Taki sposób przedstawienia zarzutów nie podważa trafności postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Odnosząc się natomiast do zarzutu błędnego określenia w zaskarżonym postanowieniu grupy podmiotów, w ramach której skarżący upatrują naruszenia równej ochrony praw majątkowych, Trybunał stwierdza, że – wbrew stanowisku przedstawionemu w zażaleniu – ocena ta była prawidłowa. W skardze konstytucyjnej skarżący zarzucili niezgodność art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego z art. 64 ust. 2 i art. 32 Konstytucji polegającą na „dyskryminującym potraktowaniu skarżących jako świadczących usługi przewozowe, przez obciążenie skarżących nie stosowanym dla innych rodzajów działalności usługowej ryzykiem związanym ze stosowaniem wspólnej procedury tranzytowej”. Skarżący podnieśli, że „samo świadczenie usług przewozowych ze stosowaniem wspólnej procedury tranzytowej nie jest dostatecznie istotną i relewantną cechą uzasadniającą odstępstwo od zasady równego traktowania i równej dla wszystkich ochrony ich praw majątkowych polegające na obciążeniu odpowiedzialnością gwarancyjną (…) przewoźnika”. Innymi słowy, naruszenie prawa do równej ochrony praw majątkowych skarżący upatrywali w nałożeniu na przewoźnika odpowiedzialności na zasadzie ryzyka za dług celny, jaka nie spoczywa na innych podmiotach prowadzących działalność gospodarczą. Trybunał w niniejszym składzie uznaje zatem, że ocena, zgodnie z którą tak sformułowany zarzut nie spełnia wymogów formalnych, była zasadna.
Trybunał odniósł się także do kwestii obligatoryjnego wzywania skarżących do uzupełnienia braków formalnych. Trybunał zauważa, że z przepisów ustawy o TK nie wynika, iż wstępna kontrola skarg konstytucyjnych zawsze i bezwyjątkowo wymaga wezwania skarżącego do usunięcia braków formalnych skargi. Takie rozumowanie nie znajduje potwierdzenia w obowiązującym stanie prawnym. Po pierwsze dlatego, że w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym obowiązuje zasada ekonomiki procesowej i zgodnie z nią należy każdorazowo oceniać zasadność wzywania do usuwania braków formalnych skargi. Istnieją przecież takie uchybienia, które są nieusuwalne i niecelowe jest wzywanie do ich poprawienia. Po drugie, jak wynika z art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, odmowa nadania skardze dalszego biegu może być skutkiem zarówno oczywistej bezzasadności tego pisma procesowego – jak to było w przypadku rozpoznawanej sprawy – jak i jego braków formalnych, przy czym ocenie Trybunału Konstytucyjnego ustawodawca pozostawia rozstrzygnięcie, który z powodów odmowy i w jakim zakresie uzasadnia nienadanie skardze dalszego biegu.
Trybunał wskazuje, że przez brak formalny należy rozumieć uchybienie polegające na nieistnieniu pewnego elementu składającego się na całość. W jego zakresie nie mieści się wada skargi polegająca na określeniu sposobu naruszenia konstytucyjnych praw podmiotowych w sposób, który nie ma podstaw w stopniu oczywistym. Dlatego też postawiony w skardze zarzut dotyczący „przedwczesnej” (bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych skargi) odmowy nadania skardze dalszego biegu nie zasługuje na uwzględnienie.
Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – nie uwzględnił zażalenia.