Pełny tekst orzeczenia

380/4/B/2015

POSTANOWIENIE
z dnia 19 stycznia 2015 r.
Sygn. akt Ts 183/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Leon Kieres,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej MKS Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
1) art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) oraz § 16 ust. 1 i § 19 ust. 1 uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 października 2006 r. w sprawie Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego (M. P. Nr 72, poz. 720) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 190 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 117 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.) z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 4 lipca 2014 r. (data nadania), sporządzonej przez pełnomocnika, MKS Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność z Konstytucją przepisów zamieszczonych w trzech aktach prawnych. Niezgodność z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 190 ust. 5 Konstytucji skarżąca zarzuciła art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) oraz § 16 ust. 1 i § 19 ust. 1 uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 października 2006 r. w sprawie Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego (M. P. Nr 72, poz. 720; dalej: regulamin TK). Natomiast wobec art. 117 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) skarżąca sformułowała zarzut niezgodności z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Skarżąca wystąpiła ze skargą konstytucyjną przeciwko art. 117 § 3 k.p.c. Wobec zakwestionowanego przepisu sformułowała zarzut niezgodności z art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 48 ust. 1 ustawy o TK. Postanowieniem z 14 stycznia 2014 r. (Ts 300/13, niepubl.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu Trybunał stwierdził, że skarżąca wniosła skargę z przekroczeniem terminu wynikającego z art. 46 ust. 1 w zw. z art. 48 ust. 2 ustawy o TK. Zażalenie skarżącej na powyższe postanowienie nie zostało przez Trybunał uwzględnione (postanowienie z 1 kwietnia 2014 r., Ts 300/13, niepubl.).
Uzasadniając zarzuty sformułowane w analizowanej skardze, a skierowane przeciwko przepisom ustawy o TK i regulaminu TK, skarżąca wyjaśniła, że naruszenie przysługujących jej konstytucyjnych wolności i praw wiąże z postanowieniami Trybunału wydanymi w sprawie Ts 300/13. Skarżąca, nawiązując do treści prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz zasady wyrażonej w art. 190 ust. 5 Konstytucji, zgodnie z którą orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów, podważyła mechanizm wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej w składzie jednego sędziego Trybunału. Zdaniem skarżącej postanowienia podejmowane w toku wstępnej kontroli powinny – jak każde orzeczenie merytoryczne – zapadać większością głosów. Takie rozwiązanie ustawowe (wraz z jego konkretyzacją w postanowieniach regulaminu TK) nie zapewnia poszanowania prawa do sądu, w tym w szczególności prawa do rozpoznania sprawy przez sąd właściwy. W dalszej części uzasadnienia skarżąca szeroko odwołała się do sposobu rozumienia prawa do sądu przedstawionego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Podkreśliła też, że wad regulacji dopuszczającej orzekanie przez Trybunał w składzie jednoosobowym nie sanuje rozpoznanie zażalenia na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu przez Trybunał orzekający w składzie trzyosobowym.
W odniesieniu do zarzutu dotyczącego art. 117 § 3 k.p.c. skarżąca wyjaśniła natomiast, że niezgodność tego przepisu z Konstytucją upatruje w uzależnieniu biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej sporządzanej przez pełnomocnika z urzędu od aktywności „prywatnego stowarzyszenia niemającego statusu niezawisłego sądu”. Skarżąca podniosła w związku z tym, że (jej zdaniem) termin do wniesienia skargi biegnie już w okresie podejmowania przez radę adwokacką czynności związanych z wyznaczeniem pełnomocnika. Podważyła również mechanizm „zastępowania oświadczenia woli strony (udzielenie pełnomocnictwa), czynnością rady adwokackiej, która nie jest niezawisłym organem władzy sądowniczej”. Zdaniem skarżącej „ustanowienie więc trybu powołania pełnomocnika, w którym czynności powołania dokonuje organ niedziałający w trybie k.p.c. jest naruszeniem zasad państwa prawa oraz ma negatywny wpływ na możliwość terminowego wniesienia skargi konstytucyjnej”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji jedynym dopuszczalnym przedmiotem skargi konstytucyjnej może być przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych prawach, wolnościach lub obowiązkach skarżącego. Ze względu na tak określony przedmiot skargi skarżący powinien sformułować zarzut niezgodności z unormowaniami Konstytucji statuującymi przysługujące mu prawa podmiotowe, wskazując jednocześnie sposób naruszenia tych praw przez zaskarżony przepis (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). Wskazanie sposobu tego naruszenia nie może przy tym ograniczać się jedynie do numerycznego powołania przepisów Konstytucji, z których skarżący wywodzi przysługujące mu prawa podmiotowe, ale polegać musi na podaniu szczegółowych argumentów uprawdopodabniających zarzut merytorycznej niezgodności zachodzącej między przepisami będącymi przedmiotem skargi a unormowaniami Konstytucji statuującymi konkretne wolności i prawa skarżącego.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w analizowanej sprawie wskazane wyżej przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej nie zostały spełnione.
W odniesieniu do przepisów ustawy o TK i regulaminu TK skarżąca określiła podstawę skargi przez odwołanie się do unormowań wynikających z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 190 ust. 5 Konstytucji. W ocenie Trybunału tak określona podstawa nie jest jednak adekwatna ani do przepisów uczynionych przedmiotem skargi, ani do orzeczeń, z wydaniem których skarżąca połączyła zarzut niekonstytucyjności.
Zdaniem Trybunału przyjęta przez skarżącą interpretacja art. 79 ust. 1 Konstytucji, związana z funkcjonalnym, szerokim rozumieniem pojęcia ostatecznego orzeczenia sądu, prowadzi do błędnych konkluzji odnośnie do ustrojowej kwalifikacji Trybunału Konstytucyjnego. Należy bowiem podkreślić, że włączenie do zakresu tej przesłanki dopuszczalności skargi także orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego podjętych w ramach wstępnej kontroli skargi w żadnym razie nie upoważnia jeszcze do rozciągnięcia na Trybunał zakresu zastosowania innych unormowań ściśle odnoszących się do sądów (w rozumieniu Konstytucji). Nie oceniając w tym miejscu zasadności dokonanego przez skarżącą pełnego odniesienia do postępowania przed Trybunałem ustaleń wynikających z dotychczasowej linii orzeczniczej, a dotyczących prawa do sądu i standardów sprawiedliwej procedury sądowej, należy stwierdzić, że wskazany w skardze sposób naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji jest niezasadny i to w stopniu oczywistym.
Skarżąca upatruje naruszenie prawa do sądu w rozwiązaniu ustawowym, zgodnie z którym w toku wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu podejmowane jest przez jednego sędziego Trybunału (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 1 i 3 ustawy o TK). Jej zdaniem wadliwości tego rozwiązania nie sanuje przy tym unormowanie ustawowe, które przewiduje trzyosobowy skład Trybunału do orzekania o zażaleniu skarżącej wniesionym na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu (art. 36 ust. 6 w zw. z art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy o TK). Skarżąca konfrontuje kwestionowane przepisy ustawy o TK przede wszystkim z art. 190 ust. 5 Konstytucji, który stanowi: „Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów”.
Zdaniem Trybunału stanowisko skarżącej w tym zakresie opiera się jednak na błędnym rozumieniu zakresu zastosowania wskazanego przepisu Konstytucji. Art. 190 ust. 5 Konstytucji odnosi się bowiem do orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego wydawanych w toku merytorycznej kontroli konstytucyjności i legalności norm prawnych. Świadczy o tym również jego umiejscowienie w systematyce art. 190 Konstytucji – bezpośrednio po unormowaniach dotyczących charakteru prawnego, ogłaszania i skutków orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego (art. 190 ust. 1–4 Konstytucji). Tym samym należy przyjąć, że poza zakresem zastosowania art. 190 ust. 5 Konstytucji pozostają rozstrzygnięcia podejmowane przez Trybunał na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej, przesądzającej dopiero o dopuszczalności poddania kontroli merytorycznej unormowań zakwestionowanych przez skarżącego. W tym też zakresie większa była swoboda prawodawcy regulującego tryb tego etapu postępowania w ustawie, o której mowa w art. 197 Konstytucji, tj. w ustawie o TK. Pogląd zgodny z powyższym stanowiskiem Trybunału prezentowany jest również w doktrynie prawa konstytucyjnego, która w pełni aprobuje dopuszczalność podejmowania przez Trybunał w składzie jednoosobowym, na etapie wstępnej kontroli, rozstrzygnięć innych niż merytoryczne (por. L. Garlicki, uwaga 26 do art. 190, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom V, red. L. Garlicki, Warszawa 2005, s. 35, także L. Jamróz, Skarga konstytucyjna. Wstępne rozpoznanie, Białystok 2011, s. 50).
Na marginesie uwag dotyczących tej części przedmiotu zaskarżenia Trybunał stwierdza, że zaskarżony również § 19 ust. 1 regulaminu TK jest całkowicie nieadekwatny merytorycznie do treści zarzutu skarżącej dotyczącego niewłaściwego (jednoosobowego) składu, w jakim podejmowane jest postanowienie o odmowie nadania biegu skardze. Zgodnie bowiem z tym unormowaniem właściwy do rozpoznania zażalenia na takie postanowienie jest (wyznaczony przez Prezesa) skład orzekający trzech sędziów Trybunału.
Inna jest natomiast przyczyna odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w odniesieniu do zaskarżonego art. 117 § 3 k.p.c. Skarżąca połączyła zarzuty ze sprawą poprzedniej swojej skargi i postanowieniami Trybunału podjętymi w ramach wstępnej jej kontroli. Trzeba w związku zauważyć, że art. 117 § 3 k.p.c. nie był wówczas podstawą prawną orzeczeń wydanych przez Trybunał, a jedynie przedmiotem zaskarżenia, podlegającym (wstępnej) kontroli przeprowadzonej przez ten organ. Tym samym nie można przyjąć, że art. 117 § 3 k.p.c., w postępowaniu zainicjowanym analizowaną skargą konstytucyjną, wykazuje kwalifikację wynikającą z art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu.