Pełny tekst orzeczenia

286/3/B/2015

POSTANOWIENIE
z dnia 16 lutego 2015 r.
Sygn. akt Ts 267/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.J. w sprawie zgodności:
art. 170 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 26 września 2014 r. M.J. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 170 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Decyzją z 3 sierpnia 2006 r. (znak: PD/4410/2/95/12/2006) Naczelnik Urzędu Skarbowego w Tychach określił skarżącemu zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2004 r. Decyzją z 8 grudnia 2006 r. (znak: PB-II-1/4117-0034/06/1) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Na to rozstrzygnięcie skarżący złożył skargę. Wyrokiem z 22 października 2007 r. (sygn. akt I SA/Gl 63/07) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach (dalej: WSA w Gliwicach) uchylił zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu orzeczenia WSA w Gliwicach odniósł się, między innymi, do kwestii wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od samochodu Renault Messenger. W tej części sąd przyznał rację organom podatkowym, które zakwestionowały możliwość amortyzacji środka trwałego (samochodu), gdyż był on niesprawny technicznie i z tego względu nie był wykorzystywany w działalności gospodarczej. W pozostałej części wyrok WSA w Gliwicach był dla skarżącego korzystny. Orzeczenie to nie zostało zaskarżone skargą kasacyjną do NSA.
Skutkiem wyroku gliwickiego sądu było uchylenie przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego w Tychach z 3 sierpnia 2006 r.
Decyzją z 30 listopada 2010 r. (nr PD/4210-2/95-05/24/10/II/AKJ) Naczelnik Urzędu Skarbowego w Tychach ponownie określił skarżącemu zobowiązanie z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych. Decyzję tę utrzymał w mocy Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach decyzją z 25 lutego 2011 r. (znak: PB-II-1/4117-0043/10/1). Na to rozstrzygnięcie skarżący złożył skargę, którą wyrokiem z 6 lipca 2011 r. (sygn. akt I SA/Gl 256/11) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach oddalił. Następnie wyrokiem z 25 września 2013 r. (sygn. akt II FSK 2684/11) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną.
Naczelny Sąd Administracyjny, odwoławszy się do art. 170 p.p.s.a., stwierdził, że – w zakresie rozpoznania zarzutu dotyczącego amortyzacji środka trwałego – jest związany ustaleniami prawomocnie dokonanymi w sprawie przez orzekający wcześniej sąd administracyjny w Gliwicach.
W przekonaniu skarżącego na podstawie zakwestionowanego przepisu odmówiono mu rozpoznania zarzutu sformułowanego w skardze kasacyjnej, co prowadzi do naruszenia prawa do sądu oraz prawa do zaskarżania decyzji i wyroków wydanych w pierwszej instancji.


Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw. Musi ona spełniać wiele przesłanek warunkujących jej dopuszczalność. Zasadniczo zostały one określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowane w art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga, poza spełnieniem warunków określonych dla pisma procesowego, powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w związku z którym skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; a także uzasadnienie z dokładnym opisem stanu faktycznego. Z wcześniej przywołanych przepisów wynika, że zarzuty sformułowane w skardze muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, wskazania adekwatnych wzorców konstytucyjnych wyrażających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym bądź prawnym i – w wyniku porównania treści wynikających z obu regulacji – wykazania ich wzajemnej niezgodności.

2. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełnia tych warunków.

3. Przedmiotem skargi jest art. 170 p.p.s.a. stanowiący, że orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w przypadkach w ustawie przewidzianych – także inne osoby.

3.1. Skutkiem zasady mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia jest to, że przesądzenie we wcześniejszym wyroku kwestii o charakterze prejudycjalnym oznacza, że w późniejszym postępowaniu ta kwestia nie może być już w ogóle badana (B. Dauter, Komentarz do art. 170, [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, wydanie V, LEX 2013). Moc wiążąca orzeczenia określona w art. 170 w odniesieniu do sądów oznacza, że podmioty te muszą przyjmować, iż dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak stwierdzono w prawomocnym orzeczeniu. Zatem w kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się dana kwestia, nie może być już ona ponownie badana (zob. J. Kunicki, Glosa do postanowienia SN z dnia 21 października 1999 r., I CKN 169/98, OSP 2001, z. 4, poz. 63).

3.2. Stanowisko takie zostało potwierdzone w orzecznictwie sądów administracyjnych. W wyroku z 16 września 2010 r. (sygn. akt I OSK 1513/09) Naczelny Sądy Administracyjny stwierdził, że „[j]eżeli strona nie zgadza się z oceną prawną i wskazaniami wyrażonymi w orzeczeniu wojewódzkiego sądu administracyjnego, to powinna kwestionować w odpowiednim środku odwoławczym orzeczenie, w którym zawarte są ocena prawna i wskazania, które uważa za niezgodne z prawem. Po uprawomocnieniu się tego orzeczenia zawarte w nim stanowisko będzie wiążące nie tylko wobec organów wymienionych w art. 153 p.p.s.a., ale także wskazanych w art. 170 p.p.s.a.”.

4. Ustalenia te mają podstawowe znaczenie dla oceny rozpatrywanej skargi konstytucyjnej. Nie ulega bowiem wątpliwości to, że skarżący – nie zgodziwszy się z argumentami WSA w Gliwicach dotyczącymi amortyzacji samochodu Renault Messenger – powinien był zaskarżyć tę część wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Działań takich jednak nie podjął. W konsekwencji organy i sądy administracyjne były związane ustaleniami poczynionymi we wcześniej toczącym się postępowaniu oraz oceną prawną tych ustaleń dokonaną przez WSA w Gliwicach.

5. Niezaskarżenie wyroku sądu pierwszej instancji należy więc ocenić jako niespełnienie warunku merytorycznego rozpoznania skargi, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, tj. wyczerpania przysługującej skarżącemu drogi prawnej.

5.1. W swoim orzecznictwie Trybunał powszechnie przyjmuje, że do wyczerpania drogi prawnej dochodzi w momencie uzyskania przez skarżącego prawomocnego orzeczenia w wyniku skorzystania z przysługujących mu zwyczajnych środków odwoławczych. Innymi słowy, skarga konstytucyjna byłaby niedopuszczalna wtedy, gdyby orzeczenie stało się prawomocne na skutek nieskorzystania przez skarżącego z przysługujących mu w zwykłym trybie środków zaskarżania nieprawomocnych orzeczeń (zob. postanowienie TK z 4 listopada 2010 r., Ts 43/10, OTK ZU nr 6/B/2010, poz. 469). W sprawach rozpatrywanych w trybie postępowania sądowoadministracyjnego warunek wyczerpania drogi prawnej jest spełniony wtedy, gdy skarżący uzyskał merytoryczne orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, wydane na skutek wniesienia środka odwoławczego od rozstrzygnięcia wojewódzkiego sądu administracyjnego.

5.2. Przesłanka wyczerpania drogi sądowej powoduje, że skarga konstytucyjna jest środkiem nadzwyczajnym i subsydiarnym, który przysługuje „dopiero wówczas, gdy skarżący nie ma już jakiejkolwiek możliwości uruchomienia dalszego postępowania przed sądem bądź organem administracji publicznej w swojej sprawie” (postanowienie TK z 28 lutego 2012 r., SK 32/10, OTK ZU nr 2/A/2012, poz. 21). Dopóki bowiem „nie została wyczerpana droga prawna, nie można ocenić, czy mamy do czynienia z niekonstytucyjnością aktu normatywnego, jako podstawą orzekania, czy też z wadliwościami procesu stosowania prawa” (postanowienia TK z 28 listopada 2001 r., SK 12/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 267 oraz 29 października 2002 r., SK 20/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 79). Wobec nieuruchomienia drogi odwoławczej na etapie postępowania sądowoadministracyjnego nie mogło dojść do potencjalnego uchylenia wydanych decyzji w taki sposób, by ewentualny stan naruszenia praw podmiotowych skarżącego został wyeliminowany.

Ze względu na powyższe, rozpatrywana skarga konstytucyjna nie może zostać merytorycznie rozpoznana, dlatego Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 46 ust. 1 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.