Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Grzegorczyk

Sędziowie: SA Hanna Rojewska (spr.)

SA Tomasz Szabelski

Protokolant: st. sekr. sąd. Jacek Raciborski

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2016 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa I. S.

przeciwko D. M., I. M. i A. M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych D. M. i A. M.

od wyroku częściowego Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 27 kwietnia 2015 r. sygn. akt I C 1660/14

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchyla w całości nakaz zapłaty Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 20 października 2014 r. wydany w sprawie I Nc 115/14 w stosunku do pozwanych D. M. i A. M. i oddala powództwo skierowane przeciwko tym pozwanym.

Sygn. akt I ACa 1105/15

UZASADNIENIE

W dniu 20 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Kaliszu wydał w sprawie I Nc 115/14 nakaz zapłaty, na mocy którego nakazał pozwanym D. M., P. M., I. M. i A. M. zapłacić na rzecz powoda I. S. kwotę 111.508,18 zł z odsetkami i kosztami postępowania w terminie 2 tygodni od doręczenia nakazu zapłaty, albo w tym terminie wnieść zarzuty.

Powyższy nakaz uprawomocnił się w stosunku do pozwanego P. M., natomiast zarzuty od nakazu wnieśli pozwani A. M., D. M. i I. M., zaskarżając go w całości i wnosząc o jego uchylenie i oddalenie powództwa oraz obciążenie powoda kosztami postępowania.

W przypadku pozwanego I. M. Sąd Okręgowy zawiesił postępowanie.

Wyrokiem częściowym z dnia 27 kwietnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Kaliszu w sprawie z powództwa I. S. przeciwko D. M., I. M., A. M. o zapłatę utrzymał w całości w mocy nakaz zapłaty Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 22 października 2014r. w sprawie I Nc 115/14 w odniesieniu do pozwanych D. M. i A. M..

Powyższe orzeczenie zapadło na podstawie poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych z których wynika, że w dniu 28.02.2011 r. powód I. S., (...) Wytwórnia (...) z siedzibą w B., zawarł z W. M. umowę o współpracy, na mocy której zobowiązał się dostarczać W. M. pasze, na zakup których powód udzielił kontrahentowi kredytu kupieckiego do kwoty 70.000 zł.

Na zabezpieczenie przyszłych roszczeń powoda z tytułu sprzedanej W. M. paszy, odbiorca zobowiązał się wystawić weksel in blanco, poręczony przez D. M.. Weksel taki został podpisany przez W. M. oraz poręczony przez D. M..

Wraz z podpisaniem weksla W. M. złożył jednocześnie powodowi deklarację wekslową z dnia 28.02.2011 r., w której oświadczył, że powód ma prawo wypełnić weksel in blanco w każdym czasie, na sumę odpowiadającą zadłużeniu wystawcy weksla z tytułu pobranej paszy na kapitał, odsetki i koszty oraz opatrzyć weksel datą płatności według swojego uznania, zawiadamiając wystawcę listem poleconym co najmniej na 7 dni przed terminem płatności. Miejscem płatności będzie siedziba firmy powoda. Deklarację powyższą podpisała, łącznie z oświadczeniem o poręczeniu świadczeń wynikających z umowy o współpracy, D. M..

W okresie od 01.05.2012 r. do 26.06.2012 r. W. M. zakupił u powoda pasze na łączną kwotę 119.200,72 zł. Dokonał tylko częściowej zapłaty w kwocie 7.692,54 zł. Do zapłaty na rzecz powoda I. S. pozostała kwota 111.508,18 zł.

W dniu 13.06.2012 r. W. M. i D. M. darowali swojemu synowi P. M. gospodarstwo rolne położone w S., gmina K..

W. M. zamarł dnia 20 listopada 2012 r., a spadek po nim, na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 30.06.2014 r. w sprawie I Ns 367/14, nabyli: żona D. M. oraz dzieci I. M., P. M. i A. M., każde z nich po 1/4 części.

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po W. M. zostało wszczęte na wniosek powoda I. S.. We wniosku z dnia 19.02.2014 r. powód uzasadnił swój interes prawny w złożeniu wniosku o stwierdzenia nabycia spadku istnieniem wierzytelności pieniężnej wobec spadkodawcy, ze wskazaniem kwoty i nr faktur. W treści wniosku wskazał, że aby odzyskać swoją wierzytelność konieczne będzie uzyskanie tytułu wykonawczego przeciwko spadkobiercom W. M.. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po W. M. uprawomocniło się dnia 22.07.2014 r.

Pismem z dnia 18 sierpnia 2014 r. powód wezwał pozwanych D. M., P. M., I. M. i A. M. do zapłaty kwoty 124.035,63 zł z tytułu niespłaconej należności za paszę wraz z odsetkami, informując jednocześnie, że został wypełniony przez powoda weksel in blanco. Zapłata należności z weksla miała nastąpić do dnia 02.09.2014 r.

Pismem z dnia 04 listopada 2014 r. I. M. złożył do Sądu Rejonowego w Kaliszu wniosek o zatwierdzenie przez sąd oświadczenia o uchyleniu się przez I. M. od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Sprawa powyższa została zarejestrowana pod numerem I Ns 2221/14 i jest w toku.

Po śmierci W. M. pracownik powoda Z. M. prowadził z P. M. rozmowy na temat spłaty zadłużenia wobec powoda. P. M. deklarował powodowi, że zapłaci dług. Powód żądał zawarcia ugody z wszystkimi spadkobiercami po W. M.. Z inicjatywy P. M. zostały przekazane powodowi kopie dowodów osobistych pozwanych, celem sporządzenia treści ugody. Do zawarcia ugody ostatecznie jednak nie doszło. O zadłużeniu wiedzieli pozwani D. M. i A. M., który prowadził gospodarstwo rolne wspólnie z P. M.. Pozwani wiedzieli o postępowaniu spadkowym, znali treść wniosku powoda o stwierdzenia nabycia spadku po W. M.. Dług wobec powoda miał być spłacony z kredytu, o którego udzielenie starał się P. M.. Kredytu tego ostatecznie nie uzyskał i żaden z pozwanych zadłużenia wobec powoda nie spłacił.

Do chwili obecnej pozwani, jako spadkobiercy po W. M. nie przeprowadzili postępowania o dział spadku.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, że pozwani nie kwestionowali zasady swojej odpowiedzialności za dług W. M. wobec powoda. Będąc spadkobiercami po W. M., nabyli oni, na podstawie art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki wynikające ze stosunków zobowiązaniowych, których podmiotem był spadkodawca.

Odnosząc się do pozwanych D. M. i A. M., którzy podnieśli zarzut przedawnienia roszczeń powoda I. S., powołując się na art. 554 k.c., Sąd Okręgowy podkreślił, że nie ulega wątpliwości, iż powód I. S. dokonywał sprzedaży paszy W. M. w ramach prowadzonego przedsiębiorstwa produkcji pasz. Do powyższych sprzedaży doszło zatem w warunkach określonych w art. 554 k.c., zatem termin przedawnienia roszczeń powoda wynosił 2 lata. Data płatności ceny z pierwszej sprzedaży to 01.05.2012 r. a z ostatniej to 26.06.2012 r. Powództwo zostało wniesione w niniejszej sprawie dnia 16.10.2014 r.

Sąd Okręgowy uznał jednak, że podniesiony zarzut przedawnienia roszczeń powoda nie mógł zostać uwzględniony. Podkreślił, że w niniejszej sprawie stroną umowy o współpracy i poszczególnych umów sprzedaży był spadkodawca W. M.. Z chwilą jego śmierci, odpowiedzialność za długi spadkodawcy wobec powoda przeszła - na mocy art. 922 k.c. na spadkobierców. W ocenie sądu pierwszej instancji warunkiem koniecznym do dochodzenia roszczeń o zapłatę przez powoda było ustalenie kręgu spadkobierców po W. M.. Z taki wnioskiem – o stwierdzenie nabycia spadku po W. M., powód wystąpił do Sądu Rejonowego w Kaliszu dnia 19 lutego 2014 r., pierwsza rozprawa miała miejsce 28.03.2014 r. Z treści protokołu wynika, że wszyscy pozwani - wskazani w tym postępowaniu jako uczestnicy postępowania - byli prawidłowo zawiadomieni o terminie. W treści wniosku powód wskazał, dlaczego występuje z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po W. M. oraz przytoczył wysokość swojej wierzytelności i jej podstawy (faktury). Pozwani - w chwili doręczenia im wniosku o stwierdzenie nabycia spadku - uzyskali informację o istnieniu roszczenia powoda i o swojej odpowiedzialności jako spadkobierców.

Sąd Okręgowy wobec powyższego uznał, że złożenie przez powoda I. S. wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po W. M. i uzyskanie w ten sposób informacji przez pozwanych o istniejącym zadłużeniu, było czynnością zmierzającą bezpośrednio do dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia w rozumieniu art. 123 § 1 pkt. 1 k.c. Warunkiem koniecznym dochodzenia roszczenia przez powoda było bowiem ustalenie kręgu spadkobierców odpowiedzialnych za długi W. M.. Zdaniem Sądu Okręgowego czynność ta przerwała zatem bieg przedawnienia przed jego upływem i po jej dokonaniu, termin przedawnienia rozpoczął bieg od nowa.

Wytoczenie w dniu 16.10.2014 r. powództwa w niniejszej sprawie nastąpiło w ocenie Sądu pierwszej instancji w okresie, gdy termin przedawnienia jeszcze nie upłynął. Tym samym zarzuty pozwanych D. M. i A. M. nie mogły zostać uwzględnione.

Sąd Okręgowy podkreślił, że okolicznością niesporną było, że do chwili zamknięcia rozprawy pozwani, jako spadkobiercy po W. M. nie dokonali działu spadku. Ich odpowiedzialność za dług wobec powoda była zatem - zgodnie z art. 1034 § 1 k.c. - solidarna.

Wobec braku podniesienia skutecznych zarzutów przez pozwanych D. M. i A. M. oraz konieczności zawieszenia postępowania w odniesieniu do pozwanego I. M., Sąd pierwszej instancji, na podstawie art. 496 k.p.c. w zawiązku z art. 317 § 1 k.p.c. wydał wyrok częściowy, rozstrzygając o zasadności powództwa wobec D. M. i A. M., poprzez utrzymanie w odniesieniu do tych pozwanych nakazu zapłaty Sądu Okręgowego Kaliszu z dnia 20.10.2014 r. w całości w mocy.

Apelacje od powyższego wyroku częściowego wnieśli pozwani D. M. oraz A. M. , zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie przepisu prawa materialnego - art. 123 § 1 pkt 1 k.c. poprzez jego błędną interpretację i zastosowanie, poprzez uznanie, że złożenie przez powoda wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym W. M. stanowiło czynność przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia dochodzonego w niniejszym postępowaniu, a tym samym spowodowało przerwanie biegu terminu jego przedawnienia, podczas gdy czynność ta wcale nie zmierzała bezpośrednio, a jedynie pośrednio do dochodzenia roszczenia i tym samym nie może być uznana za czynność przerywającą bieg przedawnienia w rozumieniu wyżej wskazanego przepisu.

W następstwie wywiedzionego zarzutu skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku częściowego i oddalenie w całości powództwa w tej sprawie oraz obciążenie w całości kosztami postępowania w sprawie powoda.

W odpowiedzi na apelacje powód wniósł o ich oddalenie i obciążenie pozwanych kosztami postępowania apelacyjnego, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje pozwanych zasługiwały na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że skarżący nie wywodzą żadnych zarzutów natury procesowej, zwłaszcza tych dotyczących ustaleń faktycznych a zatem oceny zarzutu naruszenia prawa materialnego należało dokonać z uwzględnieniem stanu faktycznego sprawy, przyjętego za podstawę orzekania przez Sąd pierwszej instancji. Ponieważ Sąd II Instancji nie przeprowadzał postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych Sądu I Instancji, które nie są kwestionowane, na podstawie artykułu 387 § 2 ¹ k.p.c. uzasadnienie wyroku Sądu II Instancji, ogranicza się jedynie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Odnosząc się tym samym do wywiedzionego zarzutu naruszenia prawa materialnego – art. 123 § 1 pkt 1 k.c. Sąd Apelacyjny podziela ocenę skarżących, że brak jest podstaw do uznania, by wszczęcie przez powoda postępowania spadkowego po zmarłym kontrahencie W. M., przerwało bieg przedawnienia jego roszczenia. Wbrew bowiem sugestiom sądu meriti orzeczenie spadkowe nie stanowi prejudykatu dla wyroku w sprawie o zapłatę dochodzonego przez powoda w niniejszym postępowaniu roszczenia.

Podkreślić należy, że przepisy art. 123 k.c. przewidują trzy grupy przyczyn (zdarzeń) powodujących przerwanie biegu terminu przedawnienia. Zgodnie z limitatywnym wyliczeniem zawartym w tym przepisie, przerwanie biegu terminu przedawnienia następuje między innymi przez każdą czynność dokonaną przed właściwymi, wskazanymi w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. organami powołanymi do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego roszczenie o stwierdzenie nabycia spadku nie jest czynnością zmierzającą do dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia ani też zabezpieczenia roszczenia o zapłatę. Wbrew stanowisku sądu meriti, przed wytoczeniem powództwa w sprawie, nie było konieczne sądowe uregulowanie kręgu spadkobierców po zmarłym W. M..

W doktrynie podkreśla się, że celem czynności, której skuteczne dokonanie doprowadza do przerwania biegu przedawnienia roszczenia, ma być realizacja tego roszczenia przez uprawnionego (por. J. Ignatowicz, w: System PrCyw, t. I, s. 823). Ustawodawca wskazuje opisowo, iż chodzi tutaj o czynności przedsięwzięte w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Wymóg bezpośredniości określony w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. należy odczytywać w ten sposób, iż przerwanie biegu przedawnienia może być skutkiem wyłącznie takiej czynności uprawnionego, która jest niezbędna dla realizacji przysługującego mu roszczenia zgodnie z normami prawa postępowania cywilnego. W literaturze nadto wskazuje się, że po podjęciu takiej czynności przez uprawnionego, do czasu ustosunkowania się do niej przez sąd lub właściwy organ, uprawniony nie ma możliwości przedsięwzięcia innych środków zmierzających do realizacji roszczenia (por. B. Kordasiewicz, w: System PrPryw, t. 2, 2008, s. 653). Zatem uznać należy, że czynność wierzyciela zmierza bezpośrednio do określonego celu, jeśli jej ominięcie w procesie dochodzenia i egzekwowania roszczenia jest niemożliwe oraz po jej podjęciu, do czasu ustosunkowania się do niej przez sąd, wierzyciel nie ma możliwości kontynuacji postępowania (por. B. Kordasiewicz (w:) System Prawa Prywatnego, t. 2, s. 611, tylko częściowo zbieżne z tym ujęciem jest stanowisko P. Machnikowskiego (w:) Kodeks cywilny..., red. E. Gniewek, t. 1, s. 423).

Dla ustalenia „bezpośredniości” musi wystąpić obligatoryjny charakter czynności w procesie realizacji roszczenia, niezależnie od tego, w jakim postępowaniu i przed jakim organem realizacja ta następuje. Stosując to kryterium, z kręgu przerywających bieg przedawnienia należy wyeliminować nie tylko czynności przygotowawcze, ale także te, które są de facto czynnościami incydentalnymi, które mogą wystąpić w konkretnym przypadku i mogą nawet – z punktu widzenia konkretnej sprawy czy konkretnego uprawnionego – być krokiem niezbędnym do realizacji roszczenia. Generalnie jednak – nie mają charakteru obligatoryjnego.

Słusznie wskazują skarżący, że złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie stanowi czynności przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia objętego żądaniem pozwu w niniejszej sprawie. Nie przerywa biegu przedawnienia wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, gdyż przedmiotem takiego postępowania jest ustalenie sukcesji generalnej prawa spadkodawcy, a nie ochrona konkretnej wierzytelności.

Dostrzec należy, że skarżący wiedział jaki jest krąg spadkobierców, zostali oni wszyscy wymienieni we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, który w Sądzie Rejonowym w Kaliszu został złożony już w dniu 19 lutego 2014 r. (k. 132), a zatem jeszcze przed upływem terminu przedawnienia. Co więcej powód twierdzi, że znacznie wcześniej prowadzone były negocjacje z pozwanymi celem zawarcia ugody, miał udostępnione nawet kopie dowodów osobistych, celem jej przygotowania. Powód wiedział przy tym, iż spadkobiercą, który miał spłacić zadłużenie po W. M. miał być jego syn P. M., który zapewniał innych spadkobierców, jak wynika to z poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych, iż zaciągnie na ten cel kredyt. Oznacza to, że pozwani wiedzieli już wtedy o istniejącym zadłużeniu i pretensji powoda. Pomimo, że ostatecznie nie doszło do zawarcia z pozwanymi ugody, do czego zmierzał przecież powód, nie wystąpił on do sądu z zawezwaniem pozwanych do próby ugodowej, określonej w przepisach art. 184-186 k.p.c., co bez wątpienia przerwałoby bieg przedawnienia.

W końcu wskazać należy, iż w dacie otwarcia spadku po W. M. obowiązywały jeszcze przepisy sprzed nowelizacji ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 539), a zatem z mocy prawa dziedziczone były także i długi spadkowe. Następstwo prawne po osobie zmarłej ma charakter sukcesji uniwersalnej, jest to następstwo pod tytułem ogólnym, spadkobierca na mocy jednego zdarzenia, jakim jest otwarcie spadku, wstępuje w ogół praw i obowiązków osoby zmarłej (spadkodawcy). Bez potrzeby podejmowania ze swojej strony dodatkowych czynności może więc stać się spadkobiercą. Otwarcie spadku następuje zawsze w chwili śmierci osoby fizycznej, z tą też chwilą spadkobierca nabywa spadek. Z chwilą otwarcia spadku określone prawa i obowiązki wchodzą do majątku spadkobierców (art. 925 k.c.), stając się prawami i obowiązkami tych osób (zob. komentarz do art. 922 k.c. autorstwa Andrzej Kidyba, Lex 2015).

Zatem nie można uznać, o czym była mowa powyżej, iż postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku miało stanowić prejudykat do wydania orzeczenia w niniejszym postępowaniu. Powód, bez konieczności inicjowania postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po W. M., znając krąg jego spadkobierców, mógł wystąpić z pozwem o zapłatę, a w razie gdyby doszło do zakwestionowania tegoż kręgu spadkobierców, mógł wnieść o zawieszenie przedmiotowego postępowania do czasu rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

W świetle zaprezentowanych powyżej rozważań, mając na uwadze 2-letni termin przedawnienia roszczenia powoda, wynikający z przepisu art. 554 k.c. fakt, że data płatności ceny z pierwszej sprzedaży to 01.05.2012 r. a z ostatniej to 26.06.2012 r., zaś powództwo zostało wniesione w niniejszej sprawie dnia 16.10.2014 r., roszczenie powoda uległo przedawnieniu.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że powód nie dochodził swego roszczenia z weksla, co wyraźnie zaznaczył w uzasadnieniu pozwu, a wyłącznie ze stosunku podstawowego. W piśmie przygotowawczym z dnia 22 grudnia 2014 r. nie kwestionował 2-letniego terminu przedawnienia jego roszczenia, wynikającego z przepisu art. 554 k.c., a odnosząc się do zgłoszonego przez pozwanych D. M. i A. M. zarzutu przedawnienia roszczenia, dochodzonego niniejszym pozwem, wnioskował jedynie o jego nieuwzględnienie z uwagi na art. 5 k.c. Dlatego też, skoro Sąd Okręgowy nie rozważał tego wątku, wyrażając błędny pogląd co do przerwania biegu przedawnienia roszczenia powoda wskutek złożenia przez niego wniosku o stwierdzenia nabycia spadku po W. M., należy i w tym zakresie poczynić nieco uwag.

O ile, co do zasady stosowanie klauzuli generalnej zawartej w art. 5 k.c. nie jest wykluczone w odniesieniu do zarzutu przedawnienia, o tyle – jak wskazano w orzecznictwie - „przyjęcie przez sądy meriti sprzeczności zarzutu przedawnienia z zasadami współżycia społecznego należy do kategorii ocennych i wobec tego może mieć miejsce jedynie wyjątkowo. Sąd winien ocenić, czy okoliczności w rozstrzyganej sprawie dają podstawę do usprawiedliwienia opóźnienia w dochodzeniu spornego roszczenia, które to opóźnienie nie jawi się też jako nadmierne. Znaczenie ma również charakter dochodzonego roszczenia” (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 września 2012 r., V CSK 409/11, Lex nr 1230163). Ponadto, uznanie zarzutu przedawnienia za nadużycie prawa i uwzględnienie przez sąd przedawnionego roszczenia możliwe jest jedynie wyjątkowo, gdy indywidualna ocena okoliczności w rozstrzyganej sprawie wskazuje, iż opóźnienie w dochodzeniu przedawnionego roszczenia jest spowodowane szczególnymi przesłankami uzasadniającymi to opóźnienie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2011 r., I CSK 238/11, Lex nr 1129070).

Stosowanie art. 5 k.c. znajduje uzasadnienie w sytuacjach, gdy wydane rozstrzygnięcie, mimo, że zgodne z prawem, musiałoby jednocześnie zostać negatywne ocenione na podstawie norm pozaprawnych, regulujących zasady moralne funkcjonujące w społeczeństwie. W odniesieniu do instytucji przedawnienia, ocena czy powołanie się na nie przez pozwanego narusza zasady współżycia społecznego powinna być dokonywana z dużą ostrożnością, przy uwzględnieniu postawy prezentowanej zarówno przez każdą ze stron postępowania, jak i przyczyn wcześniejszego zaniechania dochodzenia swoich roszczeń przez powoda.

Dla oceny możności zastosowania w realiach rozpoznawanej sprawy generalnej klauzuli art. 5 k.c. istotne znaczenie ma to, że pomimo braku stwierdzenia nabycia spadku powód miał możliwość realizacji swoich uprawnień. Jeszcze raz należy bowiem podkreślić, że nie był on zobowiązany do wcześniejszego potwierdzenia kręgu spadkobierców swojego kontrahenta handlowego W. M.. Do przesłanek żądania zapłaty kwoty pieniężnej, wynikającej ze sprzedaży towaru spadkodawcy nie jest konieczne wcześniejsze wydanie postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku, ani aktu poświadczenia dziedziczenia. W dacie otwarcia spadku po zmarłym W. M. dziedziczenie następowało z mocy samego prawa, w tym również długów spadkowych, zaś dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza występowało w wyjątkowych, enumeratywnie wskazanych przypadkach i nie dotyczyło apelujących. Jak wskazano w orzecznictwie, art. 1027 k.c., który stanowi, że względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia, dotyczy tylko sytuacji, gdy spadkobierca powołuje się wobec osoby trzeciej na swe prawa spadkowe z tytułu dziedziczenia, a nie w sytuacji gdy osoba trzecia dochodzi roszczeń wobec spadkobiercy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1975 r., sygn. akt III CRN 102/75, OSNC 1976/6/139).

W świetle powyższych uwag powód miał więc możliwość wystąpienia przeciwko pozwanym z roszczeniem o zapłatę, przed upływem terminu przedawnienia, tym bardziej, że wiedział kto jest spadkobiercą po zmarłym W. M., prowadził z nimi rozmowy, podejmował próby ugodowego zakończenia sprawy. Co więcej apelujący byli przekonani, że to P. M. spłaci zadłużenie, albowiem o tym ich zapewniał, starając się o kredyt na spłatę zadłużenia. W związku z tym, w ocenie Sądu Apelacyjnego, mylnym jest stanowisko powoda, iż to same działania pozwanych doprowadziły do przedawnienia jego roszczenia.

Powód, mając świadomość konsekwencji prawnych wynikających z biegu terminu przedawnienia roszczenia, jak i bezskuteczności podjętych z pozwanymi prób ugodowych, winien był dołożyć należytej staranności w celu dochodzenia swoich praw. Jedynie ubocznie należy dodać, że postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku uprawomocniło się 22 lipca 2014 roku, a powód z pozwem o zapłatę wystąpił dopiero w październiku 2014 r.

Z tych wszystkich względów, Sąd Apelacyjny uznał, że podniesienie przez apelujących zarzutu przedawnienia roszczenia nie było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego ani nie stanowiło z ich strony nadużycia prawa.

Tym samym, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd II instancji zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił w całości nakaz zapłaty Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 20 października 2014 roku wydany w sprawie I Nc 115/14 w stosunku do pozwanych D. M. i A. M. i oddalił powództwo skierowane przeciwko tym pozwanym.

Z uwagi na wydanie wyroku częściowego nie było podstaw do orzekania w przedmiocie kosztów procesu, albowiem rozstrzygnięcie w tym zakresie zapadnie w wyroku kończącym definitywnie postępowanie w sprawie.