Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Ksenia Sobolewska - Filcek

Sędziowie: SA Teresa Mróz (spr.)

SO (del.) Grażyna Kramarska

Protokolant: Katarzyna Łopacińska

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2016 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Agencji (...)

przeciwko R. R.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 17 października 2014 r.

sygn. akt III C 342/14

oddala apelację.

Sygn. akt VI A Ca 1946/14

UZASADNIENIE

Powódka Agencja (...) wniosła o zasądzenie od pozwanego R. R. kwoty 79.718,34 zł z ustawowymi odsetkami jak od zaległości podatkowych naliczonych na dzień 8 stycznia 2014 r. w wysokości 8.158,58 zł oraz dalszymi odsetkami umownymi w wysokości jak dla zaległości podatkowych liczonymi od kwoty 79.718,34 zł od dnia 9 stycznia 2014 r. do dnia zapłaty.

Pozwany oświadczając, że nie kwestionuje swojego zadłużenia wobec powódki, stwierdził, że nie jest w stanie spłacić zadłużenia jednorazowo. Spłata byłaby możliwa, gdyby została rozłożona na trzy lata.

Wyrokiem z dnia 17 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 93.974,92 zł rozkładając ją na raty: 40.000 zł płatna do dnia 31 stycznia 2015 r., 26.987,46 zł płatna w terminie do dnia 31 stycznia 2016 r., 26.987,46 zł płatna do dnia 31 stycznia 2017 r. z odsetkami umownymi w wysokości jak dla zaległości podatkowych w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat. W pozostałej części powództwo zostało oddalone. Sąd nie obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu na rzecz powódki kosztów postępowania w sprawie.

Orzeczenie powyższe zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych Sądu pierwszej instancji:

W dniu 21 sierpnia 2009 r. powódka zawarła z pozwanym umowę przyznania pomocy nr (...) w celu modernizacji parku maszynowego dla poprawy bezpieczeństwa produkcji oraz bardziej efektywnego wykonywania prac w gospodarstwie. Na podstawie tej umowy powódka zobowiązana była do wypłaty pozwanemu pomocy w kwocie 157.323,50 zł. Płatność podzielona została na dwie transze, pierwsza w wysokości115.546,50 zł na podstawie wniosku o płatność pośrednią, druga w wysokości 41.777,00 zł na podstawie wniosku o płatność końcową. Pierwsza transza pomocy została wypłacona w dniu 22 lutego 2010 r. Zgodnie z umową pozwany zobowiązany był do realizacji operacji, której zakres rzeczowy i finansowy określony został w zestawieniu rzeczowo-finansowym, który dotyczył zakupu nowego ciągnika rolniczego o mocy 100-120 KM w pierwszym etapie operacji i pługa obracalnego 3+, agregatu uprawno-siewnego 3 m oraz rozsiewacza nawozów 1250 l w drugim etapie operacji. Zgodnie z paragrafem 7 ust. 1 umowy pozwany zobowiązany był do złożenia we właściwym oddziale regionalnym wniosku o płatność wraz z wymaganymi dokumentami określonymi w załączniku nr 2 do umowy oraz przedstawienia oryginałów faktur lub dokumentów o równoważnej wartości dowodowej oraz dowodów zapłaty poniesionych kosztów w następujących terminach: po zakończeniu realizacji pierwszego etapu operacji – w terminie od dnia 15 do 25 grudnia 2009 r. oraz po zakończeniu realizacji drugiego etapu operacji – w terminie od 15 do 25 grudnia 2011 r. Termin na złożenie wniosku po realizacji drugiego etapu ustalony został na podstawie aneksu nr (...) do umowy zawartego w dniu 4 marca 2011 r. Umowa stanowiła, że w przypadku niezłożenia wniosku o płatność w wyznaczonym terminie, Agencja dwukrotnie wzywa beneficjenta do złożenia wniosku w kolejnych wyznaczonych terminach, natomiast niezłożenie wniosku po drugim wezwaniu skutkować będzie wypowiedzeniem umowy. Termin na złożenie wniosku o płatność ostateczną upłynął 25 grudnia 2011 r. Kolejnymi pismami z dnia 23 stycznia i 15 marca 2012 r. powódka dwukrotnie wzywała pozwanego do złożenia wniosku o płatność bądź aneksowania umowy, wyznaczając jednocześnie termin 14 dni kalendarzowych od dnia otrzymania przez pozwanego pism. Przy drugim piśmie powódka pouczyła pozwanego, że w przypadku niezłożenia wniosku w wyznaczonym terminie skutkować będzie wypowiedzeniem umowy. Pozwany już po upływie wyznaczonego drugiego terminu, w dniu 18 kwietnia 2012 r. złożył wniosek o aneksowanie umowy, wnosząc o zmianę terminu realizacji drugiego etapu operacji i terminu złożenia wniosku o płatność w terminie od 15 do 25 sierpnia 2012 r. Powódka nie zaakceptowała propozycji pozwanego i pismem z dnia 13 września 2012 r. wypowiedziała pozwanemu umowę. Wniosek pozwanego o ponowne rozpatrzenie sprawy rozpatrzony został odmownie.

Pismem z dnia 21 grudnia 2012 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 115.546,50 z odsetkami w wysokości jak dla zaległości podatkowych naliczanych od dnia 17 września 2012 r. tj. od dnia odebrania przez pozwanego pisma wypowiadającego umowę.

Po dokonaniu przez powódkę kolejnych potrąceń wzajemnie przysługujących stronom umowy wierzytelności, saldo należności pozwanego wobec powódki na dzień 24 stycznia 2014 r. wyniosło 99.719,15 zł należności głównej oraz odsetki w wysokości jak dla zaległości podatkowych naliczane od powyższej kwoty od dnia 25 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty całości zadłużenia.

W dniu 12 marca 2014 r. między stronami zawarta została ugoda w sprawie rozłożenia na raty zadłużenia pozwanego. Wobec tego, że pozwany nie realizował ugody pismem z dnia 31 maja 2013 r. powódka wypowiedziała ugodę.

Po raz kolejny powódka w dniu 8 stycznia 2014 r. dokonała potrącenia wzajemnych wierzytelności w kwocie 22.047,74 zł. Kwota ta została rozliczona w ten sposób, że 20.000,81 na należność główną, 2.046,93 zł na należne odsetki. W efekcie po potrąceniu saldo należności pozwanego wobec powódki wyniosło 79.718,34 zł należności głównej, odsetki w wysokości jak dla zaległości podatkowych naliczane od dnia 25 stycznia 2013 r. do dnia 8 stycznia 2014 r. w kwocie 8.158,58 zł, dalsze odsetki w wysokości jak dla zaległości podatkowych naliczane od kwoty 79.718,34 zł od dnia 9 stycznia 2014 r. do dnia zapłaty.

Ponadto Sąd Okręgowy ustalił, że sytuacja finansowa i osobista pozwanego nie pozwala mu w chwili obecnej na spłatę całego zadłużenia, pozwany bowiem posiada jeszcze inne zadłużenia, które zostały zaciągnięte przez byłą konkubinę.

Poza tym spłata 4.000 zł miesięcznej raty kredytu zaciągniętego na zakup ziemi oraz miesięcznie ratę w wysokości 1.000 zł innego kredytu. Termin końcowy spłat kredytów wynosi jeszcze około 5-6 lat. Pozwany z pomocą emerytowanych rodziców spłaca kredyty terminowo. Pozwany samodzielnie i sam prowadzi gospodarstwo rolne, uprawia buraki, kukurydzę i zboże, ma również tucz kontraktowy. Z tego tytułu dostaje miesięcznie kwotę 4.800 zł, które przeznacza na spłatę kredytów. Posiada również 28 h ziemi i 800 sztuk trzody. Pozwany jest w stanie z tego tytułu odkładać pewne środki. Pozwany ponadto samotnie wychowuje dwoje dzieci w wieku 4 i 5 lat. Gospodarstwo domowe prowadzi wspólnie z dziećmi i swoimi rodzicami.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznając, że stan faktyczny między stronami nie był sporny, stwierdził, że roszczenie powódki co do zasadny jest usprawiedliwione. Ponadto pozwany nie kwestionował faktu swojego zadłużenia wobec powódki.

Sąd wskazał, że oświadczenie pozwanego co do istnienia jego zadłużenia wobec Agencji nie stanowi uznania roszczenia a jedynie jego wysokości. Sąd Okręgowy biorąc pod uwagę sytuację materialną i osobistą pozwanego uznał, że w sprawie zachodzą przesłanki pozwalające na zastosowanie art. 320 k.p.c. i rozłożenie dochodzonej w sprawie należności na raty.

Co do żądania zasądzenia odsetek od należności głównej, Sąd Okręgowy powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 r. (IIIPZP 11/70) mającej moc zasady prawnej, zgodnie z którą rozkładając z mocy art. 320 k.p.c. zasądzone świadczenie pieniężne na raty, sąd nie może – na podstawie tego przepisu – odmówić przyznania wierzycielowi żądanych odsetek za okres do dnia wydania wyroku zasądzającego świadczenie. Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty ma jednak ten skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat. Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo co do łącznej kwoty 93.974,92 zł stanowiącej sumę należności głównej – 79.718,34 zł, skapitalizowanych do dnia 8 stycznia 2014 r. odsetek w wysokości jak dla zaległości podatkowych – 8.158,58 zł oraz odsetek umownych w wysokości jak dla zaległości podatkowych naliczonych od kwoty 79.718,34 zł od dnia 9 stycznia 2014 r. do dnia wydania wyroku tj. 17 października 2014 r. w kwocie 6.0989,00 zł.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. w związku ze szczególnie trudną sytuacją majątkową i życiową pozwanego.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła powódka.

Zaskarżyła wyrok w części w jakiej Sąd Okręgowy oddalił powództwo co do kwoty 21,74 zł stanowiącą różnicę pomiędzy kwotą odsetek umownych w wysokości jak dla zaległości podatkowych naliczonych od kwoty głównej 79.718,35 zł od dnia 9 stycznia do dnia 17 października 2014 r. w wysokości 6.119,35 zł a kwotą zasądzonych za ten okres odsetek w wysokości 6.098,00 zł, odsetek umownych w wysokości jak dla zaległości podatkowych naliczonych od kwoty 40.000 zł od dnia 18 października 2014 r. do dnia 31 stycznia 2015 r. terminu płatności pierwszej raty, odsetek umownych w wysokości jak dla zaległości podatkowych naliczonych od kwoty 26.987,46 zł od dnia 18 października 2014 r. do dnia 31 stycznia 2016 r terminu płatności drugiej raty, odsetek umownych w wysokości jak dla zaległości podatkowych naliczonych od kwoty 26.987,46 zł od dnia 18 października 2014 r. do dnia 31 stycznia 2017 r. terminu płatności trzeciej raty.

Powódka zaskarżyła również wyrok Sądu Okręgowego w zakresie rozstrzygnięcia o nieobciążaniu pozwanego obowiązkiem zwrotu na rzecz powódki kosztów postępowania.

Powódka zarzuciła Sądowi Okręgowemu:

- naruszenie art. 213 § 2 k.p.c. poprzez oddalenie powództwa w zakresie zaskarżonym apelacją, w sytuacji, gdy pozwany uznał roszczenie w tym zakresie,

- naruszenie paragrafu 12 ust. 4 i 5 umowy łączącej strony poprzez oddalenie roszczenia w zakresie kwoty 21,74 zł odsetek w wysokości jak dla zaległości podatkowych od kwoty 79.718,35 zł liczonych od dnia otrzymania przez pozwanego powiadomienia o konieczności zwrotu do dnia dokonania przez niego zwrotu kwoty wypłaconej pomocy,

- naruszenie art. 58 ust.1 lit e) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej (…) oraz art. 7 ust. Rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 809/2014 z dnia 17 lipca 2014 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1306/2013 (…) poprzez jego niezastosowanie i oddalenie powództwa o zasądzenie odsetek w wysokości jak dla zaległości podatkowych liczonych od poszczególnych rat od dnia 18 października 2014 r. do dnia płatności poszczególnych rat określonych w wyroku oraz odsetek w wysokości 21,74 zł stanowiącej różnicę między zasądzoną kwotą 6.098,00 zł a należną 6.119,74 zł,

- naruszenie art. 481 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nie zasądzenie odsetek umownych od należności głównej 79.718,35 zł liczonych od dnia 18 października 2014 r. do dnia płatności poszczególnych rat oraz kwoty odsetek w wysokości 21,74 zł,

- naruszenie art. 98 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nieobciążenia pozwanego obowiązkiem zwrotu na rzecz powódki kosztów procesu,

- naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez jego niezasadne zastosowanie.

W konkluzji apelacji powódka wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 93.996,66 zł z odsetkami umownymi liczonymi jak dla zaległości podatkowych liczonymi od kwoty 79.718,34 zł od dnia 18 października 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 14.256,58 zł od dnia 1 lutego 2017 r. do dnia zapłaty w przypadku uchybienia płatności przez pozwanego trzeciej raty, o której mowa w punkcie 2., rozłożenie na raty kwot zasądzonych w punkcie 1. – pierwsza rata w wysokości 40.021,74 zł wraz z odsetkami umownymi liczonymi jak dla zaległości podatkowych od dnia 17 października 2014 r. do dnia zapłaty – płatna do dnia 31 stycznia 2015 r., druga rata w wysokości 26.987,46 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości jak dla zaległości podatkowych liczonymi od dnia 17 października 2014 r. do dnia zapłaty – płatna do dnia 31 stycznia 2016 r., trzecia rata płatna do dnia 31 stycznia 2017 r. w wysokości 26.987,46 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości jak dla zaległości podatkowych liczonymi: od kwoty 12.730,88 zł od dnia 18 października 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 14.256,58 zł od dnia 1 lutego 2017 r. do dnia zapłaty w przypadku uchybienia terminowi płatności przez pozwanego trzeciej raty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania za pierwszą i drugą instancję według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja powoda pozbawiona jest uzasadnionych podstaw prawnych i jako taka podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny aprobuje poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne jak również dokonaną przez ten Sąd ocenę prawną zebranego w sprawie materiału dowodowego. Na marginesie podkreślić należy, że okoliczności, które legły u podstaw ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji nie były przez strony, w tym również przez powódkę kwestionowane.

Powódka nie kwestionuje również rozstrzygnięcia polegającego na rozłożeniu zasądzonego od pozwanego na jej rzecz świadczenia na raty.

Istota apelacji powódki polega na kwestionowaniu rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego oddalającego powództwo w zakresie odsetek umownych liczonych jak dla zaległości podatkowych od poszczególnych rat od dnia wyrokowania do dnia zapłaty tych rat, a właściwie do dnia, w którym Sąd określił terminy ich płatności.

Odnosząc się w tym kontekście do zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 213 § 2 k.p.c. stwierdzić należy, że nie jest on zasadny.

Uznanie powództwa to czynność procesowa rezygnacji pozwanego z obrony, czyli akt jego dyspozycyjności, w którym nie tylko uznaje samo żądanie powoda, ale i to, że uzasadniają go przytoczone przez powoda okoliczności faktyczne i godzi się na wydanie wyroku uwzględniającego to żądanie (II CSK 70/11 wyrok SN 2011-11-09 LEX nr 1095816.). Tak też rozumieć należy złożone przez pozwanego na rozprawie w dniu 17 października 2014 r. oświadczenie stanowiące uznanie przez niego długu. Podkreślić należy, że powódka w pozwie wskazywała na dwie skonkretyzowane kwoty, zasądzenia których domagała się w niniejszym procesie. Była to należność główna oraz skapitalizowane odsetki od tej należności naliczone na dzień 8 stycznia 2014 r. Przyjąć również należy, że powód co do zasady uznał również roszczenie o należne od kwoty głównej odsetki za okres późniejszy tj. począwszy od dnia 9 stycznia 2014 r. Skonkretyzowanie jednak kwoty należnych odsetek nastąpiło dopiero w wyroku, dlatego też nie można uznać, że pozwany roszczenie w tym zakresie uznał co do kwoty.

Powódka niezasadnie powołuje się również na uznanie przez pozwanego powództwa w zakresie odsetek od poszczególnych rat za okres od dnia 18 października do dnia płatności poszczególnych rat.

Artykuł 320 k.p.c. jest instrumentem pozwalającym na wykonanie wyroku bez ponoszenia przez dłużnika (i ewentualnie jego rodzinę) szczególnie dotkliwych reperkusji. Wywołuje on jednak dla wierzyciela pewne negatywne konsekwencje w postaci rzeczywistego odroczenia bądź rozciągnięcia w czasie wykonania wyroku i pozbawia go w związku z tym określonych korzyści.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie V CSK 302/13 stwierdził, że przepis art. 320 k.p.c. określa szczególną regułę wyrokowania, dotyczącą przedmiotu orzekania, dającą sądowi możliwość uwzględnienia także interesów pozwanego, w zakresie czasu wykonania wyroku, a interesów powoda przez uniknięcie bezskutecznej egzekucji. Mimo umiejscowienia go wśród przepisów postępowania, ma on charakter materialnoprawny, ponieważ modyfikuje treść łączącego strony stosunku cywilnoprawnego, w odniesieniu do sposobu i terminu spełnienia świadczenia przez pozwanego i w tym zakresie jest konstytutywny.

Skoro zatem odsetki należą się za opóźnienie w spełnieniu świadczenia, a wyrok rozkładający zasądzone świadczenie na raty modyfikuje treść stosunku prawnego między stronami co do sposobu i terminu spełnienia świadczenia, to nie jest trafne stanowisko powódki, że odsetki należą się również za okresy wskazane w punkcie pierwszym zarzutów apelacyjnych wobec tego, że pozwany uznał powództwo.

Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty dokonane zostało na uzasadniony zdaniem Sądu pierwszej instancji wniosek pozwanego zmierzający właśnie do zmiany sposobu spełnienia świadczenia uznanego przez niego.

Podkreślić również należy, że obliczona przez Sąd Okręgowy kwota odsetek umownych obliczonych jak dla zaległości podatkowych od kwoty należności głównej 79.718,35 zł jest prawidłowa i wynosi wbrew twierdzeniom powoda zawartym w apelacji kwotę 6.098 zł.

Całkiem niezasadny jest zarzut powoda, podniesiony w apelacji, naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 481 § 1 k.c. w zakresie, w jakim Sąd ten nie zasądził od pozwanego odsetek umownych liczonych jak dla zaległości podatkowych od należności głównej od dnia 18 października 2014 r. do dnia płatności każdej z rat.

Instytucje rozłożenia na raty zasądzonego świadczenia oraz odroczenia terminu jego płatności, stanowią rozwiązania często stosowane w praktyce sądowej, jako środki ochrony interesów dłużników, którzy (z powodów przez siebie niezawinionych) nie są w stanie jednorazowo uczynić zadość spełnieniu zasądzonego świadczenia, natomiast spłata ratalna lub w późniejszym terminie będzie dla nich realnie dogodniejsza.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 września 1970 r. (III PZP 11/70) mającej moc zasady prawnej stwierdził, że rozkładając z mocy art. 320 k.p.c. zasądzone świadczenia pieniężne na raty, sąd nie może – na podstawie tego przepisu – odmówić przyznania wierzycielowi żądanych odsetek za okres do dnia wydania wyroku zasądzającego świadczenie; rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty ma jednak ten skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat.

Stanowisko to jest konsekwentnie prezentowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w uchwale z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie III CZP 126/06 podkreślił, że rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty na podstawie art. 320 k.p.c. ma ten skutek [...] że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat.

Jako nietrafne należy uznać w tych okolicznościach powoływanie się w sprawie przez powódkę na przepisy unijne, bowiem podstawą prawną dochodzonego w przedmiotowej, prowadzonej zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, sprawie roszczenia, są przepisy kodeksu cywilnego.

Mając zatem powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.