Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2013 r. w Szczecinie

sprawy J. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 18 lipca 2012 r. sygn. akt VI U 597/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 752/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 marca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. Inspektorat w S. odmówił J. J. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Rozstrzygnięcie organ rentowy uzasadnił orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z 17 marca 2011 roku, w którym stwierdzono, że ubezpieczony nie jest osobą niezdolną do pracy.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. J. domagał się zmiany decyzji i przyznania mu renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony podał, że od 13 lat miał przyznane prawo do renty z uwagi na trwałe uszkodzenie kręgosłupa w kręgach szyjnych i w dolnej części kręgosłupa. W tym zakresie nie nastąpiła u niego żadna poprawa, odczuwa promieniowanie bólu na nogi, cierpi na niedowład ręki z uwagi na ucisk nerwu w kręgu szyjnym. Dodatkowo wskazał, ze został uznany przez powiatową Komisję ds. orzekania o niepełnosprawności za osobę umiarkowanie niepełnosprawną.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości. Podtrzymał przy tym argumentację wskazaną w zaskarżonej decyzji - wobec uznania przez Komisję Lekarską ZUS-u, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy, organ rentowy nie stwierdził podstaw prawnych do wydania innej decyzji niż zaskarżona.

Wyrokiem z dnia 18 lipca 2012 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd ustalił, że J. J. urodził się w dniu (...)., posiada wykształcenie średnie techniczne, z zawodu jest mechanikiem samochodowym i kierowcą. Posiada prawo jazdy kat. A, B, C.

W czasie swojej aktywności zawodowej ubezpieczony pracował na stanowiskach: stażysty i rzemieślnika w Przedsiębiorstwie (...) w okresie od sierpnia 1969 r. do listopada 1971 r., inspektora kontroli jakości i montera ciągnikowego w Państwowym Ośrodku (...) w okresie od grudnia 1971 r. do lutego 1977 r., mistrza zmianowego i mechanika pojazdów samochodowych w (...) w okresie od 11 marca 1977 r. do 22 czerwca 1978 r., mechanika samochodowego w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w okresie od 29 czerwca 1978 r. do 20 czerwca 1979 r., montażysty w (...) w okresie od 21 czerwca 1979 r. do 5 lipca 1980 r., mechanika samochodowego i blacharza samochodowego w (...) Spółdzielni Pracy (...) w okresie od września 1980 r. do kwietnia 1986 r., mechanika maszyn budowlanych w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w okresie od maja 1986 r. do października 1990 r.

Od października 1990 r. do kwietnia 1992 r. ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą - działalność handlową. W okresie od kwietnia 1992 r. do kwietnia 1995 r. był zatrudniony na stanowisku prezesa w spółce (...) sp. z o.o. w S.. Następnie w okresie od maja 1998 r. do września 1998 r. pracował na stanowisku mechanika samochodowego w (...).

W okresie od 1 grudnia 1998 r. do 28 lutego 2011 r. ubezpieczony na mocy kolejnych decyzji ZUS miał przyznaną rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy z uwagi na rozpoznanie przewlekłego zespołu bólowego kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego na tle dyskopatii C5/6 i L5/S1 i zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa z upośledzeniem funkcji ruchu. Lekarze orzecznicy ZUS stwierdzali ograniczenie ruchomości w odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłupa, upośledzenie funkcji ruchowych w zakresie kończyny górnej prawej osłabienie siły mięśniowej, zaniki mięśniowe). Dodatkowo rozpoznawano chorobę wrzodową dwunastnicy.

W okresie pobierania świadczenia rentowego ubezpieczony podjął zatrudnienie (od 1 czerwca 1999 r.) w Przedsiębiorstwie Usługowym (...) na stanowisku pracownika ochrony fizycznej.

Orzeczeniem z dnia 19 lutego 2004 r. Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności zaliczył J. J. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe.

Wnioskiem z dnia 26 stycznia 2011 r. ubezpieczony wystąpił do ZUS o przyznanie mu renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres.

W dniu 28 lutego 2011 roku Lekarz Orzecznik ZUS uznał, że ubezpieczony nie jest osobą niezdolną do pracy. Lekarz Orzecznik ZUS rozpoznał u ubezpieczonego okresowy zespół bólowy kręgosłupa C i L/S w przebiegu zmian zwyrodnieniowych. W badaniu przedmiotowym orzecznik ZUS nie stwierdził istotnego ograniczenia ruchomości kręgosłupa i stawów obwodowych, nie stwierdził zaników mięśniowych.

Komisja Lekarska ZUS, w dniu 17 marca 2011 roku podtrzymała opinię Lekarza Orzecznika ZUS, stwierdzając że J. J. nie jest niezdolny do pracy.

U J. J. rozpoznano wypukliny krążków międzykręgowych C5-C6 i L4/L5, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa z okresowym zespołem bólowym w wywiadzie bez deficytu neurologicznego, bez podrażnienia obwodowego układu nerwowego (cech mielopatii szyjnej).

Występujące u ubezpieczonego schorzenia i stopień ich nasilenia nie powodują aktualnie i po dniu 28 lutego 2011 roku niezdolności do pracy zgodnej z jego kwalifikacjami. U ubezpieczonego nastąpiła istotna poprawa stanu zdrowia: kończyny górne i dolne posiadają symetryczną siłę mięśniową nie stwierdzono zaników mięśniowych, brak jest dodatnich objawów rozciągowych. Chód jest wydolny. Wobec powyższego stan zdrowia ortopedyczno-urologiczny dotyczący narządu ruchu uległ istotnej poprawie. Okresowy zespół bólowy na tle wypuklin krążków międzykręgowych C5/C6 i L4/L5 oraz zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa wymaga jedynie okresowego leczenia ambulatoryjnego, ewentualnie w okresie nasilenia w ramach zwolnienia lekarskiego.

Stopień nasilenia rozpoznanych schorzeń nie stanowi przeciwwskazania do podjęcia zatrudnienia w wyuczonym zawodzie mechanika samochodowego, blacharza samochodowego, mechanika samochodowego w stacjach diagnostyki. Jako osoba z wykształceniem średnim technicznym ubezpieczony mógłby podjąć również pracę umysłową, jaką wykonywał w czasie swojej aktywności zawodowej w działach techniczno-administracyjnych. Ubezpieczony może wykonywać prace fizyczne z przeciwwskazaniem ciężkiej pracy fizycznej i na wysokości powyżej 3 m.

Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy po przytoczeniu treści art. 57, art. 58 ust. 1 pkt. 5 i ust. 2, art. 12, art. 13 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia I998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że w niniejszym postępowaniu spór dotyczył tego, czy J. J. jest osobą zdolną czy niezdolną do pracy i ewentualnie w jakim stopniu, oraz czy była to niezdolność trwała czy okresowa.

W celu wyjaśnienia powyższych spornych okoliczności Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych specjalistów z dziedzin odpowiadających schorzeniom ubezpieczonego.

Biegli z zakresu ortopedii i neurologii rozpoznali u ubezpieczonego wypukliny krążków międzykręgowych C5-C6 i L4/L5, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa z okresowym zespołem bólowym w wywiadzie bez deficytu neurologicznego, bez podrażnienia obwodowego układu nerwowego (cech mielopatii szyjnej). Stwierdzili jednocześnie, że występujące u ubezpieczonego schorzenia i stopień ich nasilenia nie powodują aktualnie (i na dzień wydawania zaskarżonej decyzji) niezdolności do pracy. Biegli podkreślili przy tym, że u ubezpieczonego nastąpiła istotna poprawa stanu zdrowia: kończyny górne i dolne posiadają symetryczną siłę mięśniową nie stwierdzono zaników mięśniowych, brak jest dodatnich objawów rozciągowych. Chód jest wydolny. Wobec powyższego stan zdrowia ortopedyczno-neurologiczny uległ istotnej poprawie. Okresowy zespół bólowy na tle wypuklin krążków międzykręgowych C5/C6 i L4/L5 oraz zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa wymaga jedynie okresowego leczenia ambulatoryjnego, ewentualnie w okresie nasilenia w ramach zwolnienia lekarskiego.

Opinię biegłych ortopedy i neurologa podzielili w tym zakresie biegli z zakresu medycyny pracy. Biegli J. A. oraz R. D. potwierdzili bowiem, że stopień nasilenia rozpoznanych u ubezpieczonego schorzeń nie stanowi przeciwwskazania do podjęcia zatrudnienia w wyuczonym zawodzie mechanika samochodowego, blacharza samochodowego, mechanika samochodowego w stacjach diagnostyki. Jako osoba z wykształceniem średnim technicznym ubezpieczony mógłby podjąć również pracę umysłowa, jaką wykonywał w czasie swojej aktywności zawodowej w działach techniczno-administracyjnych. Ubezpieczony może wykonywać prace fizyczne z przeciwwskazaniem ciężkiej pracy fizycznej i na wysokości powyżej 3 m.

W oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony nie jest osobą niezdolną do wykonywania pracy.

W odniesieniu do twierdzeń ubezpieczonego, że z uwagi na przeciwwskazanie do ciężkiej pracy fizycznej nie mógłby pracować w charakterze mechanika ciężkiego sprzętu (koparki, spycharki, dźwigi), Sąd Okręgowy wskazał, że jak podkreśliła biegła z zakresu medycyny pracy w przypadku ubezpieczonego faktycznie istnieją przeciwwskazania do wykonywania ciężkiej pracy fizycznej, jednocześnie jednak podkreśliła, że mimo tych przeciwwskazań ubezpieczony mógłby podjąć pracę w wyuczonym zawodzie mechanika samochodowego, pracując np. w charakterze blacharza samochodowego, mechanika samochodowego w stacjach diagnostyki. Nie uszło uwadze Sądu, że ubezpieczony wskazywał, że z zawodu jest kierowcą samochodowym, natomiast biegła R. D. wskazała, że 13 letni okres pobierania renty skutkuje utratą uprawnień do wykonywania zawodu kierowcy z uwagi na brak aktualnych badań psychotechnicznych. Okoliczność ta zdaniem Sądu nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. W tym miejscu wskazać bowiem należy, że aktualnie ubezpieczony nie mógłby wprawdzie podjąć zatrudnienia na stanowisku kierowcy, jednakże nie jak wskazuje ubezpieczony z uwagi na przeciwwskazania zdrowotne, a z uwagi na brak wymaganych obecnie badań psychotechnicznych, dlatego brak było podstaw do ustalania ewentualnego stopnia niezdolności ubezpieczonego do pracy poprzez dokonanie oceny wpływu stanu zdrowia ubezpieczonego na możliwość wykonywania przez niego pracy kierowcy. Biegła z zakresu medycyny pracy jednoznacznie wskazała, że w przypadku ubezpieczonego brak jest przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia zatrudnienia na stanowisku kierowcy.

Zdaniem Sądu Okręgowego, na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy nie mogło mieć również wpływu ustalenie, że w okresie od 1 grudnia 1998 r. do 28 lutego 2011 r. ubezpieczony był uznawany przez lekarzy orzeczników ZUS za osobę częściowo niezdolną do pracy z uwagi na schorzenia ortopedyczne. Sąd wyjaśnił, że odmienna ocena zdolności do pracy dokonana w poprzednich latach przez lekarza orzecznika czy komisję lekarską ZUS nie może skutkować podważaniem prawidłowości oceny biegłych. Wynik niniejszego procesu w części dotyczącej świadczenia rentowego zależał wyłącznie od ustalenia, czy stan zdrowia ubezpieczonego stwierdzony aktualnie przez komisję lekarską ZUS odpowiadał rzeczywistemu. Sąd zważył, że po dniu 28 lutego 2011 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż uznano, że nastąpiła poprawa stanu zdrowia ubezpieczonego, nie stwierdzono ani ostrego zespołu bólowego kręgosłupa ani znacznego ograniczenia ruchomości w odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłupa, nie stwierdzono również znacznego upośledzenie funkcji ruchowych w zakresie kończyny górnej prawej (osłabienie siły mięśniowej, zaniki mięśniowe).

W odniesieniu do argumentacji ubezpieczonego, że został uznany za osobę niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym, a zatem jako osobie niepełnosprawnej powinno mu zostać przyznane świadczenie rentowe, Sąd Okręgowy wskazał, że niepełnosprawność nie jest tożsama z niezdolnością do pracy. Na gruncie obowiązującego prawa nie ma bowiem podstaw do utożsamiania niepełnosprawności i niezdolności do pracy i negowania istniejących między nimi różnic.

Ponadto w złożonym przez ubezpieczonego orzeczeniu Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o niepełnosprawności zaliczającego ubezpieczonego okresowo od dnia 5 maja 2009 r. do 30 czerwca 2013 r. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności wskazano, że ubezpieczony może podjąć zatrudnienie na odpowiednim stanowisku pracy bez konieczności szkolenia.

Z orzeczeniem Sądu Okręgowego nie zgodził się ubezpieczony, który w wywiedzionej apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie niezdolności do pracy ubezpieczonego i przyznanie mu renty.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił błędne ustalenia faktyczne, które miały wpływ na treść wyroku, polegające na stwierdzeniu, że odwołujący jest zdolny do pracy oraz naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie za wiarygodne wyników badania z dnia 17 marca 2011 roku w sytuacji, gdy odwołujący podnosił okoliczności jedynie pobieżnego przebadania go przez komisję lekarską, oraz wydanie opinii lekarskiej na podstawie subiektywnych domniemań, o tym gdzie ubezpieczony mógłby pracować a nie w oparciu o rzetelny obraz jego stanu zdrowia.

W uzasadnieniu apelacji ubezpieczony podniósł, że badanie przeprowadzone przez komisję lekarską w dniu 17 marca 2011 roku nie było pełne. Nie sprawdzono kręgosłupa, ani uszkodzonego nerwu prawej ręki pod względem wydajności. Ubezpieczony wskazał, że nie może nic podnosić ponieważ zaraz odczuwa silny ból kręgosłupa i prawej ręki. W ocenie apelującego orzeczenie Komisji Lekarskiej jest niesłuszne, gdyż zostało oparte na wypaczonym przekonaniu, że jego schorzenia nie stanowią przeciwwskazania do podjęcia zatrudnienia w wyuczonym zawodzie mechanika samochodowego. Ubezpieczony podniósł, że ma rozpoznanie przewlekłego zespołu bólowego kręgosłupa w odcinku szyjnym i lędźwiowym na tle dyskopatii C 5/6 i L 5/S1 i zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa z upośledzeniem funkcji ruchu prawej ręki. Niesłusznym jest również stwierdzenie jakoby on mógł podjąć pracę umysłową, gdyż siedząca praca przy jego schorzeniu kręgosłupa jest niemożliwa.

Komisja lekarska w dniu 17 marca 2011 roku, przyznała iż ubezpieczony nie może wykonywać ciężkiej pracy fizycznej i na wysokości powyżej 3 metrów. Schorzenie, na które cierpi ubezpieczony wyklucza pracę w zawodzie mechanika samochodowego, ponieważ jest to zawód wymagający ciężkiej pracy fizycznej oraz wymuszonej pozycji ciała. Wykluczone jest również podjęcie pracy w charakterze kierowcy samochodów ciężarowych, ponieważ ubezpieczony nie może pracować wiele godzin w tej samej pozycji ze względu na nasilanie się bólu w kręgosłupie. Przy takim schorzeniu kręgosłupa ubezpieczony nie może pozostawać w jednej pozycji dłużej niż 30 minut.

Według apelującego przeprowadzone badanie było bardzo powierzchowne. Ograniczyło się do zewnętrznych oględzin ciała i w zasadzie od samego początku było nastawione na potwierdzenie wcześniejszego orzeczenia orzecznika ZUS. W tej sytuacji zdaniem skarżącego, trudno uznać wnioski zawarte w orzeczeniu wydanym przez Komisję Lekarską w dniu 17 marca 2011 roku, za wiarygodne.

Apelujący powołał się na wcześniejsze opinie Komisji Lekarskich stwierdzające niezdolność do pracy z powodu trwałych zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, przewlekłego zespołu bólowego kręgosłupa, upośledzenia funkcji ruchu, które orzekły, że schorzenie ubezpieczonego ma charakter trwały i nieodwracalny oraz powoduje niezdolność do pracy. Również ostatnia Komisja Lekarska nie stwierdziła że ubezpieczony jest w pełni zdolny do pracy. Według skarżącego podstawą wydania opinii o jego zdolności do pracy, nie jest jego stan zdrowia, ale subiektywne domniemania członków Komisji Lekarskiej o tym jak wygląda praca na różnych stanowiskach pracy, fizycznych czy też umysłowych.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Ponowna analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a także zarzutów podniesionych w apelacji prowadzi zdaniem Sądu Apelacyjnego do wniosku, iż zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego jest prawidłowy.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie, czy J. J. po dniu 28 lutego 2011 roku spełniał nadal warunki do ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stanowią przepisy art. 107 oraz art. 12 i art. 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z treścią art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z FUS niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z brzmienia przepisu art. 13 przywołanej ustawy wynika, że przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Przepisy art. 13 ust. 2 i ust. 3 stanowią, że trwałą niezdolność do pracy orzeka się, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy, zaś okresową niezdolność do pracy orzeka się, jeżeli według wiedzy medycznej istnieją rokowania odzyskania zdolności do pracy.

Natomiast zgodnie z treścią art. 13 ust. 3a ustawy o emeryturach i rentach z FUS jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.

Podstawa prawna rozstrzygnięcia wymaga nadto uzupełnienia o dyspozycję normy z przepisu art. 107 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, na podstawie którego prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub ponowne jej powstanie.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lutego 2009 r. I UK 193/08, LEX nr 725014) wskazał, że warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określone w art. 57 ustawy z dnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. W postępowaniu odwoławczym od decyzji odmawiającej prawa do tej renty sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania. Taki pogląd jest utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNAPiUS 2005 nr 3, poz. 43, z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005 nr 3, poz. 43). W tak przedstawianym stanowisku podkreśla się, że postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia rentowego wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego przez ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma więc ono charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Jest zatem postępowaniem kontrolnym. Badanie owej legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Mówiąc inaczej - o zasadności przyznania lub odmowy przyznania świadczenia decydują okoliczności istniejące w chwili ustalania do niego prawa. Postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Biegli sądowi nie zastępują lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z posiadaną wiedzą specjalistyczną poddają ocenie merytorycznej trafność wydanego przez niego orzeczenia o zdolności wnioskodawcy do pracy lub jej braku. Dlatego też późniejsza zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego nie może stanowić podstawy do uznania decyzji za wadliwą i jej zmiany. Zmiana decyzji wskutek spełnienia warunków nabycia prawa do renty w czasie postępowania odwoławczego prowadziłaby do zmiany charakteru postępowania rentowego z administracyjno-sądowego na wyłącznie sądowy.

W postępowaniu odwoławczym sąd weryfikuje ustalenia dokonane przez ten organ; w sprawach o stwierdzenie niezdolności do pracy na podstawie opinii biegłych, która nie zastępuje orzeczenia lekarskiego wydanego w postępowaniu rentowym, lecz poddaje je ocenie. Sąd może zmienić decyzję ZUS tylko wówczas, gdy jest wadliwa. Nie może natomiast zastępować organu kompetentnego do jej wydania i we własnym zakresie ustalać prawa do świadczenia, dlatego ujawniona w trakcie postępowania sądowego zmiana w ramach stanu zdrowia ubezpieczonego, jako przesłanka niezdolności do pracy warunkująca prawo do renty, nie może prowadzić do uznania kontrolowanej decyzji za wadliwą i do jej zmiany. Potwierdzając to ustawodawca w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. zakazał sądowi orzekania co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy, które powstały po dniu złożenia odwołania od decyzji organu rentowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2005 r. I UK 382/04, Lex nr 276245).

Sąd pierwszej instancji na podstawie przedstawionego przez strony materiału dowodowego w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny w sprawie.Ustalenia te Sąd Odwoławczy w pełni akceptuje i czyni integralną częścią uzasadnienia swojego rozstrzygnięcia, stąd nie ma potrzeby ich powtarzania oraz ponownej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że apelujący, poza kwestionowaniem orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 17 marca 2011 roku w istocie nie podnosił żadnych innych rzeczowych zarzutów świadczących o nieprawidłowości zaskarżonego rozstrzygnięcia.

W odniesieniu do zarzutów ubezpieczonego kwestionujących orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 17 marca 2011 roku, w szczególności, że badanie przeprowadzone przez członków Komisji Lekarskiej ZUS było powierzchowne, w ślad za Sądem pierwszej instancji powtórzyć należy, że w celu ustalenia, czy J. J. po dniu 28 lutego 2011 roku jest niezdolny do pracy oraz weryfikacj orzeczenia Komisji Lekarskiej z dnia 17 marca 2011 roku, Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe oraz zasięgnął opinii biegłych sądowych z zakresu ortopedii, neurologii oraz dwóch biegłych z zakresu medycyny pracy.

Podkreślić należy, że biegli swoje opinie oparli zarówno na badaniu ubezpieczonego, jak również na danych wynikających z dokumentacji medycznej dotyczącej stanu zdrowia J. J.. Przeprowadzone badania oraz treść wniosków wywodzonych przez lekarzy prowadzących ubezpieczonego, uprawniała biegłych sądowych powołanych w tej sprawie do sporządzenia opinii określonych treści.

W odniesieniu do zarzutów apelującego, że w okresie od 1 grudnia 1998 roku do 28 lutego 2011 roku ubezpieczony był uznawany przez lekarzy orzeczników ZUS za osobę częściowo niezdolną do pracy z uwagi na schorzenia ortopedyczne, ponowie podkreślić należy, że w rozpoznawanej sprawie badaniu podlegał okres od dnia 28 lutego 2011 roku, co oznacza, że sam fakt uznawania ubezpieczonego w poprzednich okresach za osobę częściowo niezdolną do pracy, nie ma decydującego znaczenia, dla ustalenia istnienia niezdolności do pracy ubezpieczonego po dniu 28 lutego 2011 roku.

Wbrew twierdzeniom apelującego, materiał dowodowy sprawy nie daje podstaw do ustalenia, że stan zdrowia ubezpieczonego czyni go niezdolnym do pracy.

Biegli sądowi z zakresu neurologii i ortopedii w łącznej opinii z dnia 20 sierpnia 2011 roku po przeprowadzeniu badania ubezpieczonego oraz po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną rozpoznali u ubezpieczonego wypukliny krążków międzykręgowych C5-C6, L4-L5, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa z okresowym zespołem bólowym w wywiadzie bez deficytu neurologicznego, podrażnienia obwodowego układu nerwowego (cech mielopatii szyjnej).

Według biegłych brak jest podstaw do stwierdzenia niezdolności do pracy ubezpieczonego, gdyż nastąpiła istotna poprawa w stanie jego zdrowia: kończyny górne i dolne posiadają symetryczną siłę mięśniową, u ubezpieczonego nie stwierdzono zaników mięśniowych. Według biegłych, brak jest dodatnich objawów rozciągowych, chód jest wydolny.

Z opinii biegłych neurologa i ortopedy wynika, że stan zdrowia ubezpieczonego pod względem ortopedyczno-neurologicznym dotyczący narządu ruchu uległ istotnej poprawie.

Zdaniem biegłych okresowy zespół bólowy na tle wypuklin krążków międzykręgowych C5-C6, L4-L5 oraz zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa wymagają jedynie okresowego leczenia zaordynowanego przez lekarzy specjalistów w ramach zwolnienia lekarskiego i nie dają podstawy do uznania częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy.

Ponadto z treści opinii biegłych wynika, że ubezpieczony nie leczy się w poradni ortopedycznej i neurologicznej.

Również z opinii biegłego sądowego z zakresu medycyny pracy J. A. z dnia 8 lutego 2012 roku wynika, że po dniu 28 lutego 2011 roku u J. J. nastąpiła wyraźna poprawa stanu zdrowia - w postaci poprawy funkcji prawej ręki (brak zaników mięśniowych, symetryczna siła mięśniowa i funkcje chwytne kończyn) kręgosłupa - niewielkie ograniczenia zgięcia w odcinku lędźwiowym, bez deficytu neurologicznego, bez podrażnienia obwodowego układu nerwowego

Zdaniem biegłego z zakresu medycyny pracy ubezpieczony jest zdolny do pracy - w wyuczonym zawodzie mechanika samochodowego. Z analizowanej opinii wynika, że J. J. może również wykonywać inne prace z przeciwwskazaniem ciężkiej pracy fizycznej i na wysokości pow. 3 m. Może być pracownikiem gospodarczym, sprzedawcą, stróżem, portierem itd.

Z kolei biegła sądowa z zakresu medycyny pracy R. D. w opinii z dnia 2 kwietnia 2012 roku potwierdziła, że ubezpieczony jest zdolny do pracy po 28 lutego 2011 roku zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami zawodowymi. Biegła zgodziła się z wnioskami biegłych z zakresu ortopedii i neurologii, którzy nie stwierdzili obecnie u ubezpieczonego ostrego zespołu bólowego, objawów rozciągowych i ubytkowych, ani upośledzenia funkcji narządu ruchu. Biegła wyjaśniła, że stan zdrowia J. J. na przestrzeni wielu lat, w wyniku ciągłej i intensywnej rehabilitacji uległ zdecydowanej poprawie.

Według biegłej ubezpieczony, który posiada wykształcenie średnie techniczne, może wykonywać pracę zarówno umysłową - jaką okresowo wykonywał np. w działach technicznych, administracyjnych oraz pracę fizyczną, przy czym nie musi wykonywać ciężkiej pracy fizycznej w ramach posiadanych kwalifikacji zawodowych, np. może pracować jako blacharz samochodowy, w stacjach diagnostyki pojazdów.

Biegła z zakresu medycyny pracy R. D. wyjaśniła, że dotychczasowe schorzenie kręgosłupa wymaga systematycznego leczenia ambulatoryjnego, ale nie ogranicza zdolności ubezpieczonego do wykonywania pracy zarobkowej, biorąc pod uwagę zarówno wiek, ogólny stan zdrowia, poziom wykształcenia jak i możliwość wykonywania dotychczasowej lub innej pracy zgodnej z poziomem kwalifikacji zawodowych. Według biegłej, 13- letni okres przyznawanej renty skutkuje utratą przez ubezpieczonego uprawnień do wykonywania zawodu kierowcy z powodu braku aktualnych badań psychotechnicznych, oraz, że w tym zakresie musiałby się wypowiedzieć biegły psycholog.

Z przeprowadzonych w sprawie opinii biegłych sądowych z zakresu neurologii, ortopedii oraz medycyny pracy J. A., a także biegłej sądowej z zakresu medycyny pracy R. D. w sposób jednoznaczny wynika, że ubezpieczony jest zdolny do pracy zgodnej z posiadanym wykształceniem średnim technicznym oraz z wyuczonym zawodem mechanika samochodowego. J. J. może również wykonywać prace umysłowe w działach technicznych, administracyjnych oraz lekkie prace fizyczne. J. J. może pracować jako blacharz samochodowy, w stacjach diagnostyki pojazdów oraz może być pracownikiem gospodarczym, sprzedawcą, stróżem, portierem.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że opinie biegłych sądowych z zakresu neurologii, ortopedii oraz medycyny pracy zostały sporządzone przez kompetentne osoby dysponujące odpowiednią wiedzą specjalistyczną i doświadczeniem zawodowym. Opinie są logiczne, spójne i zdecydowane. Opinie te należało również określić jako rzetelne, albowiem oparto je na dokumentacji lekarskiej, na wynikach specjalistycznych badań, którym ubezpieczony został poddany w ostatnim okresie. Opinie uwzględniały ponadto wszystkie uwagi ubezpieczonego. Za miarodajnością opinii przemawiał i ten fakt, że pozostawały one w pełnej zgodności ze sobą, wzajemnie się uzupełniając. W ocenie Sądu Apelacyjnego, wymienione opinie mogły więc stanowić podstawę do stanowczego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, pozwoliły one na nie budzące wątpliwości przyjęcie, że J. J. nie jest osobą choćby częściowo niezdolną do pracy. Rodzaj dolegliwości charakterystycznych dla ubezpieczonego oraz ich stopień zaawansowania nie jest na tyle istotny, aby powodował niezdolność do pracy ubezpieczonego zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 2005 r. II CK 572/04 wskazał, że specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej.

Stwierdzając, że stan zdrowia ubezpieczonego w chwili ustalania prawa do świadczenia rentowego zaskarżoną decyzją, nie powodował niezdolności do pracy, Sąd Apelacyjny nie podzielił wątpliwości apelującego, co do miarodajności wniosków zawartych w opiniach biegłych sądowych z zakresu medycyny pracy. Według apelującego schorzenie kręgosłupa wyklucza pracę w zawodzie mechanika samochodowego i kierowcy samochodów ciężarowych, ponieważ zawód mechanika samochodowego wymaga ciężkiej pracy fizycznej natomiast praca mechanika samochodowego oraz kierowcy samochodów ciężarowych wymaga wymuszonej pozycji ciała.

Postępowanie dowodowe przeprowadzone przed Sądem pierwszej instancji, potwierdziło, że schorzenie kręgosłupa, na które cierpi ubezpieczony, nie ogranicza jego zdolności do wykonywania pracy zarobkowej, biorąc pod uwagę zarówno jego wiek, ogólny stan zdrowia, poziom wykształcenia jak i możliwość wykonywania dotychczasowej lub innej pracy zgodnej z poziomem kwalifikacji zawodowych.

Sam fakt, że ubezpieczony nie posiada aktualnych badań psychotechnicznych o zdolności do wykonywania zawodu kierowcy nie świadczy o niezdolności do pracy ubezpieczonego zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami zawodowymi, skoro jest on zdolny do wykonywania pracy fizycznej lekkiej, a więc takiej którą wykonuje obecnie. Nie ma również przeciwwskazań by wykonywał pracę blacharza samochodowego, w stacjach diagnostyki pojazdów, pracownika gospodarczego, sprzedawcy, stróża, portiera.

W ocenie Sądu Apelacyjnego z przeprowadzonych w sprawie opinii sądowo – lekarskich z zakresu neurologii, ortopedii i medycyny pracy jednoznacznie wynika brak spełnienia przez ubezpieczonego podstawowej przesłanki umożliwiającej mu skuteczne ubieganie się o przyznanie świadczenia, tj. brak niezdolności do pracy w rozumieniu art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego, że samo subiektywne przekonanie ubezpieczonego, że jest niezdolny do pracy nie oznacza, że rzeczywiście występuje u niego niezdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Ponadto istotnym jest, że ubezpieczony wykonywał dotychczasową pracę w charakterze pracownika ochrony również w okresie pobierania świadczenia z tytułu niezdolności do pracy.

W obecnym stanie zdrowia, uwzględniając, że ubezpieczony ma wykształcenie średnie techniczne z zawodu jest mechanikiem samochodowym i kierowcą, a przez okres swej aktywności zawodowej pracował jako mechanik samochodowy i kierowca, blacharz samochodowy, prowadził działalność gospodarczą, był prezesem spółki z o.o., prowadził hurtownię artykułów gospodarstwa domowego, a od 1999 roku wykonuje pracę w charakterze pracownika ochrony stwierdzić należy, że J. J. nie jest osobą niezdolną do pracy, gdyż nie utracił zdolności do wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami.

W realiach rozpoznawanej sprawy Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia zarzutów ubezpieczonego wskazujących na dowolną interpretację zebranego materiału dowodowego. Zarzuty tak sformułowane są bezzasadne w badanej sprawie. Nie można bowiem mówić o przekroczeniu przez Sąd Okręgowy zasady swobodnej oceny dowodów określonej w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy starannie zebrał i szczegółowo rozważył wszystkie dowody oraz ocenił je w sposób nie naruszający swobodnej oceny dowodów, uwzględniając w ramach tejże oceny zasady logiki i wskazania doświadczenia życiowego. Wobec tego nie sposób jest podważać adekwatności dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń do treści przeprowadzonych dowodów.

Sąd Apelacyjny nie uznaje również za zasadne podniesionych w apelacji zarzutów zmierzających w istocie do wykazania, iż Sąd I instancji dokonał ustaleń sprzecznych z zebranym sprawie materiałem dowodowym. Błędne ustalenie okoliczności faktycznych, aby mogło być skutecznie podniesione w apelacji dotyczyć musi tylko okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, tj. tych, na podstawie których pozwany może zwolnić się z odpowiedzialności. Ta nie ma jednak miejsca w niniejszej sprawie, w związku z czym wskazać należy, że chybione są zarzuty sprzeczności ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Wobec uznania przez Sąd Apelacyjny prawidłowości ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji i oceny prawnej nie można zatem mówić o naruszeniu przepisów art. 57, art. 58, art. 12 i art. 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na względzie wszystkie wskazane wyżej motywy, Sąd Apelacyjny stanął zatem na stanowisku, iż zaskarżony w niniejszej sprawie wyrok w pełni odpowiada prawu, a wniesiona od niego apelacja jest bezzasadna.

SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka SSA Urszula Iwanowska