Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca – SSO Katarzyna Mirek - Kwaśnicka

Sędziowie SO Wacław Banasik (spr.)

SO Joanna Świerczakowska

Protokolant st. sekr. sądowy Katarzyna Gątarek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 marca 2016 r. w P.

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Żyrardowie z dnia 19 maja 2015 r.

sygn. akt I C 600/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i zwalnia od egzekucji ładowarkę L. typ (...) seria nr (...) zajętą u dłużnika A. M. w dniu 5 czerwca 2014 r. przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku T. G. w sprawie egzekucyjnej z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. sygn. akt Km 3267/14 oraz w punkcie 2 i obniża zasądzoną kwotę do 62,50 (sześćdziesiąt dwa złote i pięćdziesiąt groszy) a także nakazuje ściągnąć od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Żyrardowie kwotę (...) (jeden tysiąc dwadzieścia pięć) złotych brakującej części opłaty od której powód był zwolniony;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. kwotę 962,50 (dziewięćset sześćdziesiąt dwa złote i pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję.

IV Ca 790/15

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 3 lipca 2014 r. (data nadania 4 lipca 2014 r.) skierowanym do Sądu Rejonowego w Płocku V Wydział Gospodarczy, (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C. wniósł przeciwko (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. o zwolnienie zajętych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku T. G. w dniu 5 czerwca 2014 r. ruchomości stanowiący własność osoby trzeciej tj. (...) Sp. z o.o. z/s w J. w postaci ładowarki L. i muru oporowego.

Sąd Rejonowy w Żyrardowie wyrokiem z dnia 19 maja 2015 r. w sprawie I C 600/14 powództwo to oddalił, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2417 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne i rozważania.

W dniu 3 stycznia 2013r. Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy wydał nakaz zapłaty (z weksla) w sprawie o sygn. akt XX GC 1116/12 w którym zasądzono solidarnie od A. M. i I. M. na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 1.444.748,27 (jeden milion czterysta czterdzieści cztery tysiące siedemset czterdzieści osiem 27/100) euro wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lipca 2012r. do dnia zapłaty. Postanowieniem z dnia 14 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie nadał w/w nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności. W dniu 28 listopada 2013 r. I. M. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą (...) w W. wystawiła na rzecz (...) Sp. z o.o. z/s w J. dwie faktury VAT tj. dotyczące ładowarki kołowej L. (...) z ceną 20.295,00 zł (...) oraz muru oporowego (...) z ceną 27.060,00 zł (...). Wystawieniu ww. faktur nie towarzyszyło zawarcie żadnej umowy między I. M. a (...) sp. z o.o. w C..

W dniu 22 maja 2014 r. (...) Sp. z o.o. z/s w W. wniosła przeciwko A. M. i I. M. o wszczęcie postępowania egzekucyjnego do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku. Ten w oparciu o w/w wniosek i załączony tytuł wykonawczy w dniu 5 czerwca 2014 r. dokonał zajęcia ruchomości w postaci ładowarki kołowej L. i muru oporowego (...), szczegółowo opisanych w protokołach zajęcia. Obecny podczas czynności zajęcia dłużnik A. M. oświadczył, że zajęte ruchomości stanowią własność (...) Sp. z o.o. z/s w J.. Egzekucja jest nieskuteczna.

(...) sp. z o.o. w C. jest spółką, której jedynym udziałowcem jest A. M.. Jest on także jej jedynym członkiem zarządu.

Dokonując powyższych ustaleń Sąd Rejonowy dał wiarę zeznaniom I. M. oaz A. M., poza twierdzeniami ww. osób że (...) Sp. z o.o. i I. M. łączyła umowa będąca podstawą wystawienia ww. faktur. W tym zakresie zeznania ww. osób są wewnętrznie sprzeczne, z jednej strony ww. osoby deklarują, że była jakaś ustna umowa łącząca I. M. z (...) sp. z o.o., której przedmiotem były ww. ruchomości, a z drugiej nie potrafiły wskazać jaką treść miała umowa, która była podstawą wystawienia ww. faktur, jaki był jej cel gospodarczy, jakie miała zasadnicze postanowienia, kiedy została zawarta i w jakich okolicznościach.

Zdaniem Sądu Rejonowego powództwo jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu w całości. Stosownie do treści art. 841 kpc osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Na powodzie, zgodnie z treścią art. 6 k.c., ciążył ciężar dowodu w przedmiocie wykazania, że zajęte przez komornika ruchomości w postaci ładowarki kołowej L. i muru oporowego (...) stanowiły własność powoda. Powód nie udowodnił, że ww. ruchomości stanowiły jego własność. Takim dowodem nie są zeznania I. M., które były wewnętrznie sprzeczne. Przed zajęciem ww. ruchomości I. M. oraz A. M. wytworzyli jedynie dwie faktury, które miały udokumentować przesunięcie ww. ruchomości z majątku I. M. do majątku (...) Sp. z o.o. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu prawnym Wyroku z dnia 7 marca 200r. w sprawie III RN 41/01, sama faktura nie musi stanowić dowodu na zawarcie umowy, a fakt braku rzeczywistej umowy lub jej pozorność można wykazać na skutek przeprowadzenia na tę okoliczność postępowania dowodowego. Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało, że wystawieniu ww. faktur towarzyszyło zawarcie jakiejkolwiek umowy. Z zeznań I. M. oraz A. M. (reprezentującego powoda) nie da się ustalić jakichkolwiek postanowień takiej umowy, ani nawet daty jej zawarcia. Ich zeznania wskazują jedynie, że osoby te wytworzyły dokument o charakterze księgowym. Wystawieniu ww. faktur nie przyświecał żaden cel gospodarczy. Wystawienie faktu nie doprowadziło zatem do nabycia prawa własności ww. ruchomości przez powoda.

Wystawienie ww . faktur miało miejsce po powstaniu tytułu wykonawczego, kiedy to A. M., jako jedyny członek zarządu powodowej spółki i jednocześnie dłużnik oraz zbywca I. M. mieli pełną świadomość o ciążących na nich zobowiązaniach. Nawet zatem zakładając, że do zawarcia umowy doszło, to jest ona bezskuteczna wobec pozwanego, będącego wierzycielem. Zarzut w tym zakresie podniósł pozwany wskazując, że I. M. działała ze świadomością pokrzywdzenia pozwanego, będącego wierzycielem. Zgodnie z treścią art. 531 § l k.c. uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli może nastąpić w drodze zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową. Osobą trzecią w rozumieniu ww. przepisu jest powód tj. (...) Sp. z o.o. Bez wątpienia ewentualna czynność prawna powodująca przejście ww. ruchomości do majątku powoda (o ile założyć hipotetycznie, że faktycznie miała miejsce) dokonana została z pokrzywdzeniem wierzyciela, albowiem dłużnik wskutek tej czynności stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (art. 527 § 2 k.c.). O niewypłacalności niewątpliwie świadczy przebieg egzekucji w toku której dokonano zajęcia. Nie ma też żadnej wątpliwości, że osoba trzecia wiedziała o ww. sytuacji pokrzywdzenia wierzyciela, zważywszy że osobą trzecią jest jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w której wszystkie udziały należą do dłużnika, który jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu.

Apelację od tego wyroku złożył powód (...) Sp. z o.o. w C.. Zarzuciła ona Sądowi Rejonowemu naruszenie normy art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nierozpoznanie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz poprzez ocenę przeprowadzonych dowodów wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego; błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia polegający na przyjęciu, iż pomiędzy I. M. a A. M. nie doszło do zawarcia umowy przenoszącej własność spornych ruchomości; naruszenie normy art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku nie spełniającego wymogów ustawowych, w tym bez odniesienia się do zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

W oparciu o wskazane zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w sposób zgodny z żądaniem pozwu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna.

Dokonując oceny zarzutów apelacji, które koncentrują się na na przepisach procesowych, wskazać należy, że część z nich jest zasadna. Przede wszystkim, w apelacji sformułowany został zarzut błędnej oceny zgromadzonych dowodów, co doprowadziło do dokonania niewłaściwych ustaleń faktycznych. Zarzut ten w realiach niniejszej sprawy uznać należy za zasadny. Zgodnie przepisem art. 233 § 1 k.p.c. k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Pamiętać przy tym należy, że sąd apelacyjny w obowiązującym aktualnie systemie środków odwoławczych jest sądem merytorycznym, rozpoznającym nie tylko środek odwoławczy, ale także sprawę. Użyte w art. 378 § 1 k.p.c. sformułowanie, że sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę „w granicach apelacji”, oznacza, iż sąd ten rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestając na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji, będąc ewentualnie związany oceną prawną lub uchwałą Sądu Najwyższego, stosuje przepisy regulujące postępowanie apelacyjne oraz, gdy brak takich przepisów, przepisy dotyczące postępowania przed sądem pierwszej instancji, kontroluje prawidłowość postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związany zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania, nie wykraczając poza wniosek zawarty w apelacji i nie naruszając zakazu reformationis in peius i w końcu rozstrzyga o kosztach postępowania.

W konsekwencji takiego modelu postępowania odwoławczego, sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego. Jak wyjaśniono w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, zasadzie prawnej z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, sąd drugiej instancji - bez względu na stanowisko stron oraz zakres zarzutów - powinien zastosować właściwe przepisy prawa materialnego, a tym samym usunąć ewentualne błędy prawne sądu pierwszej instancji, niezależnie od tego, czy zostały one wytknięte w apelacji. Wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego. Kontrolując przeprowadzoną przez Sąd I instancji ocenę zgromadzonych dowodów i ustalony na tej podstawie stan faktyczny, wskazać należy, że w trzech kwestiach Sąd Okręgowy doszedł do odmiennych wniosków. Zgromadzone dowody - zeznania dłużników, dokumenty w postaci faktur, dokumentów księgowych powodowej spółki (wypis z księgi przychodów i rozchodów, ewidencja środków trwałych), wskazują na to, że objęte pozwem ruchomości stały się własnością powodowej spółki, przed zajęciem tych przedmiotów w postępowaniu egzekucyjnym. W ocenie Sądu Okręgowego, niedokładności pomiędzy zeznaniami A. M. i I. M., świadczą jedynie o tym, że osoby te nie uzgadniały pomiędzy sobą swych zeznań. Co więcej, w zeznaniach I. M. znajdziemy wytłumaczenie jej wcześniejszego stanowiska co do tego, że nie było umowy sprzedaży muru oporowego i ładowarki – świadek racjonalnie wytłumaczyła, że mówiąc o braku umowy, miała na myśli brak umowy pisemnej. Z zeznań jej wynika również cel zawarcia umowy sprzedaży – zakończenie działalności gospodarczej, która nie przynosiła zysków, jak i data zawarcia ustnej umowy. Braki jej zeznań są oczywiste, co wynikać jednak może z łącznego prowadzenia działalności przez małżonków M., w trzech różnych formach organizacyjnych. Braki te nie podważają jednak faktu wyzbycia się przez I. M. własności objętych pozwem ruchomości przed skierowanym do nich egzekucji.

W związku z powyższym, żądanie pozwu co do zasady uznać należy za usprawiedliwione. Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, złożony przez pozwanego zarzut w trybie art. 531 § l k.c., dotyczący uznanie w stosunku do niego za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika sprzedaży ruchomości, jako dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, nie okazał się skuteczny. Pozwany ograniczył się bowiem do sformułowania samego zarzutu, nie udowadniając wystąpienia przesłanek skargi pauliańskiej. Dotyczy to przede wszystkim wykazania, że czynność prawna dłużnika została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, bowiem wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Owym dłużnikiem była I. M.. Według art. 527 § 2 k.c. czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Z przytoczonego przepisu jednoznacznie wynika, że wierzyciel jest pokrzywdzony, jeżeli w związku z dokonaniem czynności przez dłużnika stan jego majątku, z którego wierzyciel może się zaspokoić zmniejszył się w taki sposób, że uniemożliwia to w całości lub w części pokrycie jego wierzytelności. Istnienie związku przyczynowego pomiędzy czynnością prawną dłużnika zdziałaną z udziałem osoby trzeciej, a stanem niewypłacalności dłużnika stanowi warunek sine qua non uznania tej czynności za bezskuteczną.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowane jest stanowisko, do którego skład sadu rozpoznający niniejszą sprawę w całości się przychyla, że pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. Jednocześnie trafnie podkreśla się, że chodzi o rzeczywistą niewypłacalność dłużnika, ocenianą według chwili wystąpienia przez wierzyciela z akcją pauliańską, jak również chwili wyrokowania. Tymczasem ze zgromadzonych dowodów wynika, że pomimo dokonania kwestionowanej przez pozwanego czynności, dłużnicy dysponują wielomilionowej wartości majątkiem nieruchomym. Co więcej, w toku postepowania egzekucyjnego przeważająca część długu została już zaspokojona. Podkreślić również należy, że wierzyciel, a pozwany w sprawie niniejszej skierował egzekucję również i do nieruchomości dłużników. Nie sposób w tej sytuacji przyjąć, że sprzedaż ciągnika oraz muru oporowego spowodowała niewypłacalność I. M..

Ani strony procesu, ani Sąd Rejonowy, nie zwrócili uwagi na fakt, że w dniu 6.02.2015 r. postepowanie egzekucyjne skierowane do zajętego w dniu 5.06.2014 r. muru oporowego zostało umorzone, zresztą na wniosek wierzyciela, a pozwanego w sprawie niniejszej. W tej sytuacji popieranie powództwa i apelacji w stosunku do tej ruchomości nie może być skuteczne.

Z podanych wyżej względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok. Orzeczenie o częściowym oddaleniu apelacji znajduje uzasadnienie w treści art. 385 k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu za obie instancje znajduje oparcie w treści art. 100 zd. 1 k.p.c. Koszty te zostały stosunkowo rozdzielone, przy założeniu, że powód uległ w 50% swojemu żądaniu.

Katarzyna Mirek – Kwaśnicka

Wacław Banasik Joanna Świerczakowska