Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2016 r. w Gdańsku

sprawy E. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 20 maja 2015 r., sygn. akt IV U 97/15

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

SSA Alicja Podlewska SSA Maciej Piankowski SSA Aleksandra Urban

Sygn. akt III AUa 1546/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony E. G. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 19.12.2014r. o odmowie przyznania prawa do emerytury. Odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie świadczenia po ustaleniu, że w okresie od 21.05.1979r. do 31.03.1984r. pracował on w szczególnych warunkach jako spawacz i kierowca ciągnika oraz w okresach od 01.05. do 30.09.1992r., 01.04. do 30.09.1993r., od 01.04.d0 31.10.1994r., od 01.04.d0 31.10.1995r., od 01.04. do 31.10.1996r., od 01.04.do 31.10.1997r., od 01.04.d0 31.10.1998r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach jako kierowca ciągnika, a także w okresach od 01.01.do 30.04.1992r, od 01.10.1992r. do 31.03.1993r. i od 01.10.do 31.12.1993r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach jako palacz w kotłowni. Odwołujący wniósł także o zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania, podnosząc, że ubezpieczony udowodnił okres zatrudnienia na dzień 01.01.1999r. 25 lat, oraz staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 7 lat, 8 miesięcy i 29 dni. Organ rentowy nie uznał jako pracy w warunkach szczególnych:

- okresu zatrudnienia od maja do września w roku 1992 oraz od kwietnia do września 1993r. na stanowisku kierowcy ciągnika w Gospodarstwie Rolnym Skarbu Państwa w R. wskazanego w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 16.09.1994r., argumentując, że na podstawie tego świadectwa nie można jednoznacznie stwierdzić w jakim faktycznie okresie i czy w pełnym wymiarze czasu pracy ubezpieczony wykonywał pracę na stanowisku kierowcy ciągnika gdyż brak dokumentów potwierdzających dokładny okres pracy na tym stanowisku;

- okresu zatrudnienia w latach 1994-1998 w miesiącach od kwietnia do października w Gospodarstwie Rolnym A. N. P. S. S. w R. wskazanego w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 28.03.2008r., gdyż nie można stwierdzić, w jakim faktycznie okresie ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy ciągnika. Ubezpieczony wykonywał pracę także jako traktorzysta-mechanik oraz konserwator urządzeń wodno-kanalizacyjnych oraz prace różne.

Z kolei organ rentowy nie rozpatrywał okresu pracy od 21.05.1979r. do 31.03.1984r. jako pracy w warunkach szczególnych, gdyż ubezpieczony nie przedstawił świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych za ten okres.

Wyrokiem z dnia 20.05.2015r. Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu E. G. prawo do emerytury od dnia 14.10.2014 roku (punkt 1), nie stwierdził odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (punkt 2) oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz ubezpieczonego kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt 3).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

E. G. urodził się dnia (...) Nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego. Ogólny staż pracy ubezpieczonego wynosi 25 lat. W dniu 09.10.2014r. złożył wniosek o przyznanie emerytury.

Decyzją z dnia 19.12.2014r. organ rentowy odmówił przyznania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, uznając, że ubezpieczony nie spełnia warunków określonych tym przepisem, mianowicie nie udowodnił co najmniej 15 letniego kresu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy uznał za udowodnione 7 lat, 8 miesięcy i 29 dni pracy w warunkach szczególnych.

W okresie od 21.05.1979r. do 31.03.1984r. ubezpieczony był zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w W. na stanowisku kierowcy ciągnika.

Ubezpieczony w ramach porozumienia pomiędzy zakładami tj. SKR w W. i Państwowym Ośrodkiem (...) w R. przeszedł do pracy w tym ostatnim zakładzie. Pracę rozpoczął od dnia 02.04.1984r. na stanowisku traktorzysty w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony odbył instruktaż z zakresu BHP i P.Poż. na stanowisko traktorzysty. W 1990 roku ubezpieczony ukończył kurs palaczy kotłów c.o. i uzyskał uprawnienia do prowadzenia eksploatacji kotłów parowych i wodnych rusztowych na paliwa stałe wraz z urządzeniami pomocniczymi. Ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy ciągnika od 01.05.1992r. do 30.09.1992r. i od 01.04.do 31.01.1993r. a w okresach grzewczych tj. od 01.01.1992r. do 30.04.1992r. i od 01.10.1992 do 31.03.1993r. i od 01.10.1993 do 31.12.1993r. pracował jako palacz w kotłowni. Okres ten łącznie stanowi 1 rok i 8 miesięcy. Okazjonalnie, w miarę potrzeb zakładu pracy ubezpieczony wykonywał prace spawalnicze przy naprawie i remontach fermy. Od 01.01.1994r. Państwowy Ośrodek (...) w R. Zakład w S. przekształcił się w Gospodarstwo Rolne (...), a następnie w Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa którego właścicielami byli A. N. i P. S. (2). Od 01.01.1994r. pomiędzy Gospodarstwem Rolnym (...) s.c. a ubezpieczonym zawarto umowę o pracę i powierzono mu obowiązki konserwatora urządzeń wodno-kanalizacyjnych w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd I instancji wyjaśnił, iż powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach emerytalnych, a także w aktach osobowych ubezpieczonego oraz na podstawie zeznań świadków i samego ubezpieczonego, które to zeznania wzajemnie się potwierdziły i uzupełniły w zakresie czynności wykonywanych przez ubezpieczonego do końca 1993 roku.

Ustaleń, że ubezpieczony pracował w SKR w W. na stanowisku kierowcy ciągnika Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o świadectwo pracy z tego zakładu z dnia 31.03.2015r., wpis w legitymacji ubezpieczeniowej oraz dokumenty znajdujące się w aktach osobowych ubezpieczonego z Gospodarstwa Rolnego Skarbu Państwa w postaci życiorysu, podania, prośby o przeniesienie pracownika i zgody na przejście pracownika w ramach porozumienia między zakładami. Ze wszystkich tych dokumentów wynika, że ubezpieczony pracował w SKR w W. jako kierowca ciągnika w pełnym wymiarze czasu pracy. Co prawda sam ubezpieczony wskazał, że pracował w tym zakładzie także jako spawacz, jednak w toku postępowania w świetle zeznań świadków i samego ubezpieczonego, Sąd I instancji doszedł do przekonania, że ubezpieczony prace spawalnicze wykonywał dopiero w następnym zakładzie pracy. Gdyby jednak wykonywał je także w SKR w W., to prace przy spawaniu także należą do prac zaliczanych do pracy w warunkach szczególnych. W toku postępowania nie udało się dotrzeć do akt osobowych ubezpieczonego z tego okresu, jednak w świetle omówionych wyżej dokumentów nie można odmówić wiarygodności zeznaniom samego ubezpieczonego. Okres powyższy to 4 lata 5 miesięcy i 10 dni.

Odnośnie pracy w Państwowym Ośrodku (...) w R. Zakład w S., przekształconego następnie w Gospodarstwo Rolne (...), a następnie w Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa, Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony udowodnił, że wykonywał pracę kierowcy ciągnika od 01.05.1992r. do 30.09.1992r. i od 01.04. do 31.01.1993r., a w okresach grzewczych, tj. od 01.01.1992r. do 30.04.1992r., od 01.10.1992 do 31.03.1993r. i od 01.10.1993 do 31.12.1993r. pracował jako palacz w kotłowni. Określenie w angażach obok stanowiska kierowcy ciągnika stanowiska mechanika nie stanowi podstawy do odmowy uznania powyższego okresu jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych w charakterze kierowcy ciągnika. Dokonywane przez ubezpieczonego naprawy miały charakter drobnych napraw. Ubezpieczony wykonywał je tylko w swoim pojeździe, a tym samym, w ocenie Sądu Okręgowego, można zaliczyć te naprawy do zwykłych czynności obsługowych, do wykonywania których zobowiązany jest każdy kierowca.

Sąd I instancji nie dał jednak wiary zeznaniom świadka N. i samego ubezpieczonego co do charakteru jego pracy po 01.01.1994r. W świetle dokumentów znajdujących się w aktach osobowych, tj. umowy o pracę z dnia 01.01.1994r., zawartej na pełen etat z określoną stawką godzinową, angażu z dnia 01.10.1994r. oraz z dnia 31.03.1998r., a także wpisu do legitymacji ubezpieczeniowej brak jest podstaw do uznania, że czynności powyższe były dla ubezpieczonego dodatkowymi zadaniami, wykonywanymi okazjonalnie i w ramach godzin nadliczbowych. Nie przekonuje twierdzenie świadka N., że ilość tych zadań nie mogła gwarantować pracy na pełen etat, skoro w umowie z dnia 01.01.1994r. określono pełen wymiar czasu pracy. Ponadto Sąd I instancji podkreślił, że pracodawca w świadectwie wystawionym dnia 16.09.1994r. potwierdził, że ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy ciągnika do końca września 1993roku.

Sąd Okręgowy ustalił, iż łączny okres pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych wynosi więc 14 lat, 3 miesiące i 9 dni, a tym samym ubezpieczony nie spełnił wymogów określonych w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity z 2013, poz. 1440), gdyż nie legitymuje się co najmniej 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Jednakże Sąd I instancji przyznał, iż na skutek omyłki w sumowaniu poszczególnych miesięcy pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych stwierdził, że ubezpieczony wykazał 15 letni okres wymagany przepisem art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając ubezpieczonemu prawo do emerytury.

Apelację od wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych zarzucając mu:

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17.12. 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w związku z § 2 ust. 1 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze poprzez przyjęcie, że wnioskodawca legitymuje się 15-letnim okresem wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a tym samym spełnia wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych;

- naruszenie prawa procesowego, tj. przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego prowadzący do błędnych ustaleń oraz nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy.

Organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy cło ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że nawet w przypadku uznania, iż zaliczone przez Sad I instancji okresy stanowiły prace w szczególnych warunkach lub o szczególnych charakterze, po zsumowaniu tych okresów wnioskodawca nadal nie legitymowałby się wymaganym co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach. Zostało to przyznane przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Nadto, zdaniem pozwanego, brak jest podstaw do zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 21.05.1979 r. do 31.03.1984 r. w SKR w W., gdyż sam pozwany przyznał, że wykonywał także prace spawacza. Wykonywanie prący na różnych stanowiskach wyklucza zaś możliwość spełnienia wymogu wykonywania pracy stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla danego stanowiska pracy.

Skarżący podkreślił też fakt, iż dla ustalenia, że dana osoba pracowała w szczególnych warunkach, konieczne jest przyporządkowanie rodzaju wykonywanej pracy do którejś z prac wymienionych w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd I instancji nie wyjaśnił, czy praca wykonywana przez ubezpieczonego w charakterze palacza c.o. w latach 1992-1994r. w Gospodarstwie Rolnym w S. odpowiada wymogom stanowiska, o którym jest mowa w wykazie A poz. XIV pkt. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. tj. prace niezautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego. Sam fakt uzyskania uprawnień do prowadzenia eksploatacji kotłów parowych i wodnych rusztowych na paliwa stałe wraz z urządzeniami pomocniczymi nie przesądza, iż rzeczywiście wykonywane czynności palacza c.o. były pracami w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się zasadna, skutkując zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Ubezpieczony E. G. wniósł odwołanie od decyzji odmawiającej przyznania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: „ustawy emerytalnej”). Wskazany przepis wraz z art. 32 ustawy emerytalnej oraz z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (dalej: „rozporządzenia”), określają dla mężczyzn następujące przesłanki prawa do wcześniejszej emerytury: ukończony 60 rok życia, 25 letni ogólny staż ubezpieczeniowy, 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r. oraz nieprzystąpienie do OFE albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Spór stron sprowadzał się wyłącznie do oceny, czy ubezpieczony legitymuje się 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, bowiem organ rentowy nie kwestionował spełnienia przez wnioskodawcę pozostałych wymienionych wyżej przesłanek.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaliczył wnioskodawcy staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 7 lat, 8 miesięcy i 29 dni . Była to okoliczność niesporna i nie budziła wątpliwości Sądu II instancji. Skarżącemu „brakowało” zatem do wymaganego – na dzień 1.01.1999r. - 15 letniego stażu pracy w warunkach szczególnych: 7 lat 3 miesiące 1 dzień.

Sąd I instancji, na podstawie zaoferowanego przez strony materiału dowodowego, do stażu pracy w warunkach szczególnych doliczył wnioskodawcy okresy pracy:

1) od 21.05.1979 r. do 31.03.1984 w SKR w W. – tj. 4 lata 10 miesięcy 10 dni;,

2) od 01.01.1992 r. do 31.12.1993 r. w Państwowym Ośrodku (...) w R. Zakład w S., przekształconym następnie w Gospodarstwo Rolne (...) tj. 2 lata (omyłkowo Sąd Okręgowo wyliczył ww. okres zatrudnienia na 1 rok 8 miesięcy).

Łącznie zatem okres pracy w warunkach szczególnych uwzględniony przez Sąd I instancji wyniósł 6 lat 10 miesięcy 10 dni, co po zsumowaniu z okresem niespornym (7 lat 8 miesięcy 29 dni), na dzień 01.01.1999r., wynosi mniej niż 15 lat r. - wymagane przepisem 4 ust 1 pkt 3 rozporządzenia w związku z art. 184 ust 1 i w związku z art. 32 ust 4 ustawy emerytalnej.

Sąd Apelacyjny podzielił i zaakceptował jako własne ustalenia faktyczne i prawne Sądu I instancji odnośnie niewykazania przez ubezpieczonego, iż pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych Gospodarstwie Rolnym (...) – tj. jako kierowca ciągnika na stanowisku wymienionym w wykazie A dział VIII „ w transporcie i łączności” poz. 3 załącznika do rozporządzenia – w okresie od 01.01.1994r. do 31.12.1998r. Z dokumentów znajdujących się aktach osobowych ubezpieczonego wynika bowiem jednoznacznie, że z dniem 01.01.1994r. zakład pracy zawarł z E. G. umowę o pracę, którą powierzono ubezpieczonemu obowiązki konserwatora urządzeń wod-kan. (umowa o pracę z dnia 01.01.1994r.), od marca 1996r. skarżący pracował jako mechanik (zaświadczenie z dnia 09.03.1996 r.), od września 1996r. zakład zmienił warunki pracy – obok obowiązków konserwatora doszła „praca na różnych stanowiskach stosownie do potrzeb”. Pracę w charakterze konserwatora potwierdza także wpis w legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawcy. W piśmie z dnia 04.11.2014 r. skierowanym przez pracodawcę do ZUS, zakład pracy potwierdził, iż E. G. w okresie od 02.04.1984 r. do 31.12.1993 r. zatrudniony był jako traktorzysta, natomiast w dniu 01.01.1994 r. zatrudniony został jako konserwator urządzeń wodno-kanalizacyjnych, zaś z dniem 01.09.1996 r. zmieniono mu warunki pracy. W świetle jednoznacznej informacji wynikającej z ww. dokumentów, zasadnie Sąd I instancji odmówił wiary odmiennym zeznaniom ubezpieczonego i świadka N., dowodowi ze świadectwa pracy w warunkach szczególnych, co do rzeczywistego charakteru pracy E. G. w ww. zakładzie w latach 1994-1998.

W świetle powyższego, ponieważ dwa pozostałe okresy uwzględnione do stażu pracy w warunkach szczególnych były łącznie krótsze niż brakujący okres (nie wystarczały do wykazania wymaganego 15 letniego stażu na dzień 1.01.1999r.), bez znaczenia dla oceny zasadności wyroku są pozostałe zarzuty zgłoszone w apelacji, co czyni zbędnym ustosunkowywanie się do nich.

Nie sposób jednakże nie zauważyć, iż prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowo wodorowym, zostały wymienione w załączniku do rozporządzenia w wykazie A dział XIV „prace różne” w punkcie 12. Powołane w apelacji przepisy ustawy emerytalnej i rozporządzenia nie dają żadnych podstaw do wnioskowania, iż wykonywanie w ramach pełnego etatu różnych prac w szczególnych warunkach wymienionych w rozporządzeniu w dziale A wyklucza możliwość zakwalifikowania takiej pracy do stażu pracy w warunkach szczególnych. Zarzut naruszenia prawa materialnego w tym zakresie jest nieuzasadniony.

Natomiast rację ma organ rentowy, iż materiał dowodowy nie pozwalał na poczynienie stanowczych ustaleń, iż w latach 1992-1993 – w okresach wskazanych przez ubezpieczonego – pracował on stale i w pełnym wymiarze na stanowisku wymienionym w wykazie A dział XIV poz. 1 „prace niezautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego”, skoro Sąd I instancji nie ustalił jakiego rodzaju kotły ubezpieczony obsługiwał. Uzupełnianie ustaleń w tym zakresie przez Sąd odwoławczy było jednakże zbędne, skoro wykazany – łącznie z ww. okresami – staż pracy w warunkach szczególnych ubezpieczonego był krótszy niż wymagany dla nabycia uprawnień emerytalnych na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskrzony wyrok i oddalił odwołanie.

SSA Alicja Podlewska SSA Aleksandra Urban SSA Maciej Piankowski