Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2015 r. w Szczecinie

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie emerytury

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 3 września 2014 r. sygn. akt VI U 453/14

oddala apelację.

SSA Urszula Iwanowska SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko

Sygn. akt III AUa 826/14

UZASADNIENIE

Ubezpieczona M. K. wniosła odwołanie od decyzji ZUS z dnia 17.04.2014r. o odmowie prawa do emerytury.

Pozwany – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział wG. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 3 września 2014 roku Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 17 kwietnia 2014 roku w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej M. K. prawo do emerytury od dnia 12 kwietnia 2014 roku.

Sąd Okręgowy ustalił, że M. K. urodziła się (...) Ubezpieczona nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Na dzień 01.01.1999r. organ rentowy uznał za udowodnione 22 lata, 6 miesięcy i 3 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Pozwany nie uznał ubezpieczonej żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych. Decyzją z dnia 17.04.2014r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do emerytury.

W okresie od 01.07.1976r. do 29.02.1992r.,. z wyłączeniem okresu przebywania na urlopie wychowawczym, tj. od 14.05.1985r. do 13.05.1988r., ubezpieczona M. K. pracowała przy wypieku pieczywa w Spółdzielni Produkcyjno – Handlowej (...) w G. W okresie od 23.03.1992r. do 04.05.1996r. ubezpieczona również pracowała przy wypieku pieczywa w Zakładzie Produkcyjno-Handlowym (...)„ s. c., zaś od 05.05.1996r. do 31.12.1998r. w (...) Sp. z o.o. Przez ww. okresy zatrudnienia ubezpieczona pracowała w charakterze piekarza, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W miejscu jej pracy panowało zapylenie oraz wysokie temperatury.

Ubezpieczona wsadzała i wysadzała chleb z pieca, formowała ciasto na chleb i bułki, robiła żurki i kwasy, obsługiwała maszyny do wyrobu ciasta. Pomimo zmian w nazewnictwie stanowisk w angażach ubezpieczona wykonywała tylko czynności przy wypieku pieczywa. Łącznie przez okres 19 lat, 5 miesięcy i 11 dni ubezpieczona wykonywała pracę w warunkach szczególnych.

Na podstawie tak dokonanych ustaleń faktycznych Sąd I instancji zważył, że odwołanie okazało się uzasadnione. Sąd ten ocenił, że przedmiotem sporu w sprawie była decyzja ZUS z dnia 17.04.2014r. odmawiająca ubezpieczonej M. K. prawa do emerytury. Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczona wykazała przed Sądem, iż spełnia warunki nabycia prawa do emerytury.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowił art.184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2013.1440 j.t.) Sąd Okręgowy wywiódł, że warunkiem nabycia uprawnień emerytalnych według art. 184 jest spełnienie wyłącznie przesłanki stażu przed dniem 1 stycznia 1999 r. Brak w treści art. 184 przesłanki końcowej daty spełnienia pozostałych warunków nabycia uprawnień emerytalnych (tj. dożycia wieku emerytalnego na dzień 31 grudnia 2008 r.) powoduje, że ubezpieczeni, którzy w chwili wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS posiadali wymagany okres ubezpieczenia (szczególny i zwykły), mogą realizować prawo do emerytury na starych zasadach po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w art. 32, 33, 39 i 40 również po dniu 31 grudnia 2008 r. oraz nieprzystąpieniu do OFE i rozwiązaniu stosunku pracy (wyrok SN z 18.07.2007r I UK 62/07 OSNP 2008/17-18/269, wyrok SN z 08.07.2008r I PK 309/07 lex 497692).

W dalszej części uzasadnienia Sąd Okręgowy wyjaśnił z kolei, że zgodnie z art. 32 ust. l ww. ustawy ubezpieczonym urodzonym przed 1.01.1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt l ustawy.Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (ust. 2 art. 32 ustawy). Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. l, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych /ust. 4 art. 32 ustawy/.

Sąd orzekający w I instancji podał, że dotychczasowymi przepisami były przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 poz.43 ze zm.).

Paragraf 2 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Stosownie do treści § 19 ww. rozporządzenia przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w § 2 uwzględnia się również okresy takiej pracy wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia – przed 01.01.1983r.

Pozwany nie uwzględnił ubezpieczonej żadnego okresu pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy argumentował, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (zob. SN w wyroku z 2.02.1996 r., II URN 3/95 OSNP 1996/16/239). Nadto Sąd orzekający powołał się na treść uchwały z dnia 10.03.1984 r. w sprawie III UZP 6/84, w której Sąd Najwyższy stwierdził, że okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) mogą być ustalane w postępowaniu odwoławczym także innymi środkami dowodowymi ,niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy (por. wyrok SN z 4.08.1999 r., II UKN 619/98, OSNP 2000/11/439).

W ocenie zatem Sądu Okręgowego, jego obowiązkiem było dopuszczenie wszelkich dostępnych dowodów i weryfikacja ich w ramach swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 kpc) oraz ustalenie, czy sporne okresy pracy ubezpieczonej, nie zaliczone przez pozwanego do okresu pracy w warunkach szczególnych, rzeczywiście miały taki charakter.

W okresie od 01.07.1976r. do 29.02.1992r., z wyłączeniem okresu od 14.05.1985r. do 13.05.1988r.- okresu przebywania na urlopie wychowawczym, ubezpieczona pracowała w Spółdzielni Produkcyjno – Handlowej (...) w G. w pełnym wymiarze czasu pracy przy wypieku pieczywa. Przy wypieku pieczywa pracowała również w Zakładzie Produkcyjno-Handlowym (...)„ s. c. oraz w (...) Sp. z o.o. w okresach od 23.03.1992r, do 04.05.1996r. oraz od 05.05.1996r. do 31.12.1998r. Zeznania świadków oraz ubezpieczonej wskazują, zdaniem Sądu I instancji, jednoznacznie, iż ubezpieczona będąc zatrudniona ww. miejscach wykonywała prace wymienione w wykazie A w dziale X, pkt 11 przy wypieku pieczywa.

Dowody powyższe nie były kwestionowane przez strony, a Sąd dał im wiarę. Zeznania ubezpieczonej i świadków potwierdziły, że ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze pracowała przy wypieku pieczywa.

Świadkowie B. D., B. K., M. S., K. S., zgodnie zeznali iż ubezpieczona w spornych okresach pracowała stale, w pełnym wymiarze czasu pracy, często w nadgodzinach, jako piekarz. Zajmowała się odbieraniem chleba z taśmy, obsypywaniem go mąką, narabiała ciasto, wsadzała je do pieca. Wszystkie prace odbywały się na jednej hali. W pomieszczeniu panowało duże zapylenie – z uwagi na przesiewanie mąki, a także duże temperatury z uwagi na znajdujące się tam piece do wypieku pieczywa.

Ubezpieczona zeznała, że została zatrudniona w piekarni na ul. (...) w 1976r. i pracowała tam do 1992r. Nie miała dłuższych nieobecności w pracy, poza urlopem wychowawczym w okresie od 14.05.1985r. do 13.05.1988r. Do jej obowiązków należało przygotowanie żurków, kwasów, nadrabianie ciasta, odbieranie chleba czy bułek z pieca. Wskazała, iż wszyscy pracownicy robili to samo niezależnie od tego czy pracowali na stanowisku piekarza czy pomocy piekarza. Była to praca wykonywana stale, w pełnym wymiarze czasu pracy. Często pracowała na nocnych zmianach. Takie same czynności wykonywała w Zakładzie Produkcyjno-Handlowym (...)„ s. c. oraz w (...) Sp. z o.o.

Zeznania świadków wzajemnie się uzupełniają i korelują ze stanowiskiem ubezpieczonej stąd zasługują na uwzględnienie i Sąd dał im wiarę, podobnie jak zeznaniom ubezpieczonej. Odnosząc się do dokumentacji osobowej ubezpieczonej i ujętych tam stanowiskach pomocy piekarza oraz piekarza należy wskazać, że świadkowie zgodnie podali, że nazwy stanowisk nie odzwierciedlały charakteru pracy ubezpieczonej służyły jedynie do przyznania wynagrodzenia na pewnym poziomie. Natomiast całościowo rozważony materiał dowodowy potwierdził pracę ubezpieczonej w warunkach szczególnych.

Prace przy wypieku pieczywa są wymienione w wykazie A, w dziale X zatytułowanym „W rolnictwie i przemyśle rolno- spożywczym”, pod poz. 11 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 poz.43 ze zm.). Uchwała nr (...)Zarządu (...) Związku Spółdzielni (...) z dnia 11 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w warunkach szczególnych w jednostkach Spółdzielczości (...), w wykazie A, w dziale X zatytułowanym „W rolnictwie i przemyśle rolno- spożywczym” pod poz. 11, prace przy wypieku pieczywa, ujmuje w pkt. 1 piekarz, pkt. 5 operator linii produkcyjnych nakładających kęsy ciasta do pieca i odbierający pieczywo z pieca.

Sąd Okręgowy ustalił, że w latach od 01.07.1976r. do 13.05.1985r., od 14.05.1988r. do 29.02.1992r., od 23.03.1992r. do 04.05.1996r. oraz od 05.05.1996r. do 31.12.1998r. ubezpieczona M. K. pracowała jako piekarz, wykonując wszystkie ww. czynności związane z wypiekiem pieczywa. Były to prace wykonywane stale, w pełnym wymiarze czasu pracy. Okresy te łącznie dają ponad 15 letni staż pracy w warunkach szczególnych. W podobnym stanie faktycznym sprawy Sąd Apelacyjny w Szczecinie podzielił ocenę pracy w warunkach szczególnych w wyroku z dnia 26 lutego 2013 r., sygn. akt III AUa 785/12.

Zgodnie z § 3 cytowanego wyżej rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast w myśl § 4 ust.1 pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd I instancji podsumowując przyznał, że ubezpieczona osiągnęła wiek emerytalny 55 lat w dniu 12.04.2014r., posiada wymagany staż emerytalny - okresy składkowe i nieskładkowe, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach i nie jest członkiem OFE. Ubezpieczona spełniła zatem wszystkie przesłanki warunkujące prawo do przyznania emerytury.

Dlatego też działając na podstawie art.477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 17.04.2014r. i przyznał ubezpieczonej M. K. prawo do emerytury poczynając od dnia, w którym zostały spełnione przez ubezpieczoną wszystkie przesłanki warunkujące prawo do emerytury tj. od 12.04.2014r.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył organ rentowy, zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, iż ubezpieczona w sposób wiarygodny i nie budzący wątpliwości wykazała, że będąc zatrudniona, najpierw w Spółdzielni (...)-dukcyjno-Handlowej (...) w G.. w okresie od 1.07.1976 r. do 29.02.1992r., z wyłączeniem okresu od 14.05.1985r. do 13.05.1988r., a następnie w Za-kładzie Produkcyjno-Handlowym (...) s.c. oraz (...) sp. z o.o. w okresach od 23.03.1992r, do 4.05.1996 r. oraz od 5.05.1996r. do 31.12.1998 r., pracowała przy wypieku pieczywa, tj. w charakterze piekarza, a tym samym spełniła wymagania określone w § 3 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43, ze zm.).

Wskazując na powyższy zarzut pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, a

Ewentualnie o zmianę wyroku w całości i oddalenie odwołania M. K..

W odpowiedzi na apelację ubezpieczona wniosła o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy podjął prawidłowe i wyczerpujące ustalenia faktyczne oraz dokonał właściwej ich oceny prawnej, co w całości akceptuje Sąd Odwoławczy.

Swoje uprawnienie do emerytury M. K. wywiodła z przepisu art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ubezpieczona w postępowaniu przed Sądem I instancji zasadniczo podejmowała czynności w celu wykazania spornej okoliczności wymaganego 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Poza sporem jest przy tym ustalenie, że ubezpieczona spełniła pozostałe kryteria warunkujące przyznanie jej wnioskowanego świadczenia. Ubezpieczona osiągnęła wiek emerytalny 55 lat, posiada wymagany staż emerytalny - okresy składkowe i nieskładkowe i nie jest członkiem OFE.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że ubezpieczona w okresach od 01.07.1976r. do 13.05.1985r., od 14.05.1988r. do 29.02.1992r., od 23.03.1992r. do 04.05.1996r. oraz od 05.05.1996r. do 31.12.1998r. pracowała jako piekarz. Ustalenia te zaaprobował Sąd Apelacyjny. W ocenie tutejszego Sądu, apelacja organu rentowego zarzucająca Sądowi Okręgowemu błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że w spornym okresie ubezpieczona pracowała przy wypieku pieczywa, tj. w charakterze piekarza, stanowi jedynie polemikę, wynikającą z własnej interpretacji poszczególnych dowodów i oceny ich mocy dowodowej, do której jest uprawniony wyłącznie sąd.

Stosownie do treści § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (dz. U. 1983 r. nr 8 poz. 43 ze zm.), okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy , na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. W realiach rozpoznawanej sprawy ustalenie charakteru i warunków wykonywanej pracy nie było możliwe wyłącznie w oparciu o akta osobowe M. K.. Z akt tych wynikają bowiem jedynie nazwy kolejno zajmowanych przez nią stanowisk – piekarz, pomoc piekarza. Wśród dokumentów nie ma jednak zakresu obowiązków, czy jakiejkolwiek informacji co do podejmowanych przez nią czynności. Nazwy stanowisk, a szczególnie nazwa „pomoc piekarza”, okazały się zbyt ogólne, by móc zakwalifikować je jako prace wykonywane w warunkach szczególnych, zwłaszcza, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Jednakże należy mieć na uwadze, że w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także przy pomocy innych środków dowodowych niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (uchwała SN z dnia 10 marca 1984r., III UZP 6/84). Słusznie zatem Sąd Okręgowy dopuścił dowód z przesłuchania świadków na okoliczność charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczoną. Prawidłowo również przyznał im prymat wiarygodności.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wbrew twierdzeniom apelującego, zeznania świadków dały podstawy do ustalenia, że praca wykonywana przez ubezpieczoną była pracą w warunkach szczególnych. Wszyscy świadkowie konsekwentnie i spójnie zeznali, że w spornym okresie wykonywali pracę bezpośrednio z M. K.. Świadkowie, którzy mieli sposobność obserwować pracę ubezpieczonej, dokładnie opisywali czynności kolejno przez nią wykonywane w piekarni, tj. odbierała z taśmy chleb, obsypywała mąką, narabiała chleb, wsadzała chleb do pieca. W rezultacie zatem myli się skarżący podnosząc, że faktycznie świadkowie nie pracowali z ubezpieczoną, ponieważ pracowali na różnych zmianach i w różnych piekarniach. Zdaniem Sądu Apelacyjnego wniosków takich nie da się wysnuć ani z zeznań świadków, ani też z dokumentacji pracowniczej M. K..

Dowody wskazują wyraźnie, że praca ubezpieczonej w warunkach szczególnych, łącznie wynosiła ponad 19 lat.

Nadto dostrzec trzeba konsekwentne stanowisko tutejszego Sądu, że szczególne uprawnienia emerytalne związane są z zatrudnieniem narażającym na szybsze zrealizowanie się ryzyka emerytalnego z powodu wcześniejszej, niż powszechnie, utraty sprawności psychofizycznej pracownika. Czynnikami powodującymi tę utratę są m.in. szczególnie uciążliwe hałasy, temperatura, ciśnienie, opary, kontakt z substancjami pylącymi, żrącymi, szczególnie niebezpiecznymi, etc. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 lutego 2014 roku, sygn. akt III AUa 639/13). W przedmiotowej sprawie świadkowie zeznawali także na okoliczność warunków panujących w miejscu pracy ubezpieczonej. Szczególnie podkreślali wysokie temperatury oraz zapylenie. Zatem stałe i w pełnym wymiarze wykonywanie prac w takich warunkach oznacza konieczność zakwalifikowania pracy M. K. do realizowanej w warunkach szczególnych.

W konsekwencji dokonanej oceny dowodów Sąd Apelacyjny przyjął, że zdecydowanie istniały podstaw, by ustalić pracę ubezpieczonej w szczególnych warunkach w rozmiarze co najmniej 15 lat, a to skutkuje przyznaniem jej prawa do świadczenia na podstawie art. 32 w zw. z art. 184 z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). Ubezpieczona udowodniła, że była to praca w warunkach szkodliwych dla zdrowia w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Świadczą o tym zeznania świadków oraz treść dokumentacji pracowniczej.

Tym się kierując Sąd Odwoławczy uznał, że zarzuty apelującego są nieuzasadnione, a ponieważ brak jest też innych podstaw do wzruszenia trafnego rozstrzygnięcia Sądu I instancji, które Sąd Odwoławczy bierze pod rozwagę z urzędu - apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono.

SSA Urszula Iwanowska SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko