Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 października 2015 r.

Sąd Rejonowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 października 2015 r. w Rzeszowie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Urzędowi Miejskiemu w L.

o stwierdzenie nieważności porozumienia stron w sprawie zmiany warunków umowy o pracę i przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powódki J. K. na rzecz pozwanego Urzędu Miejskiego w L. kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Irena Brzychczy SSR Jolanta Olszowy-Rozmus Lucyna Trzyna

Sygn. akt IV P 205/15

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 7 października 2015r.

Pozwem z dnia 17 kwietnia 2015r. skierowanym przeciwko Urzędowi Miejskiemu w L. powódka J. K. wniosła o stwierdzenie nieważności porozumienia stron w sprawie zmiany warunków pracy i płacy i przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania pozwu powódka wskazała, iż w dniu 26 marca 2015r. pozwany na zasadzie porozumienia stron zmienił jej warunki pracy i płacy wynikające z umowy o pracę z dnia 19 listopada 2013r. Podała, iż przed zmianą umowy była zatrudniona u pozwanego na czas nieokreślony, początkowo jako referent prawny, a od 28 lutego 2014r. jako pełnomocnik ds. ochrony informacji niejawnych za wynagrodzeniem w wysokości 3.030 zł. Wskazała, iż w dniu 26 marca 2015r. Burmistrz Miasta L. wezwał ją na spotkanie, podczas, którego w obecności Wiceburmistrza i pani Sekretarz przedłożył jej do podpisania dokument o nazwie „porozumienie w sprawie zmiany warunków pracy i płacy”. Zdaniem powódki Burmistrz przedłożył jej powyższe porozumienie grożąc, że jeżeli go nie podpisze otrzyma wypowiedzenie umowy o pracę. Atmosfera spotkania oraz zaskoczenie co do jego tematu spowodowały, że podpisała ten dokument, na który nie powinna się zgodzić, gdyż zawiera on warunki dla niej bardzo niekorzystne. Dalej powódka wskazała, iż w celu uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia złożyła pismo, w którym cofnęła swoje wcześniej złożone oświadczenie i wyraziła gotowość świadczenia pracy na poprzednich warunkach. Powódka podniosła, iż jej oświadczenie złożone w dniu 26 marca 2015r. było dotknięte wadą, gdyż działała pod wpływem bezprawnej groźby Burmistrza oraz pod wpływem błędnego przekonania, że podpisując przedłożone jej porozumienie utrzymuje nadal zatrudnienie u pozwanego, wprawdzie na gorszych warunkach, ale na tyle dobrych, że może je przyjąć.

Strona pozwana Urząd Miejski w L. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki kosztów postępowania.

W uzasadnieniu strona pozwana przyznała, iż powódka jest u niej zatrudniona od dnia 1 maja 2012r., ostatnio na stanowisku pełnomocnika ds. ochrony informacji niejawnych i przy pełnym wymiarze czasu pracy otrzymywała wynagrodzenie brutto w wysokości 2.950 brutto miesięcznie. Dalej podano, iż w dniu 24 marca 2015r. wszedł w życie nowy regulamin organizacyjny, zgodnie, z którym uległa zmianie m.in. struktura organizacyjna, wielkości etatów i zakres działań przypisanych do poszczególnych stanowisk pracy. W związku z wprowadzonymi zmianami organizacyjnymi wobec wszystkich pracowników zatrudnionych w Urzędzie objętych w/w zmianami przygotowano stosowne dokumenty dotyczące zmiany warunków pracy i płacy, o czym wcześniej informował Burmistrz L. między innymi na sesji w dniu 20 lutego 2015r. W dniu 26 marca 2015r. miało miejsce spotkanie, w którym uczestniczyła powódka, Burmistrz L., Z – ca Burmistrza i Sekretarz Miasta. W związku ze zmniejszeniem obowiązków powódki zaproponowano jej zawarcie porozumienia w sprawie zmiany warunków pracy i płacy. Strona pozwana podniosła, iż nie doszło do żadnej groźby, tym bardziej bezprawnej, nie można mówić o zaskoczeniu, bowiem te czynności Burmistrz zapowiadał z dużym wyprzedzeniem. Nie było także nacisku ze strony przełożonego, a tym bardziej przymusu psychicznego. W ocenie strony pozwanej działanie Kierownika Urzędu polegające na zaproponowaniu pracownikowi zmiany warunków pracy i płacy, dostosowujące te warunki do aktualnych potrzeb pracodawcy w drodze porozumienia stron nie narusza prawa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka J. K. podjęła zatrudnienie w Urzędzie Miejskim w L. z dniem 30 kwietnia 2012r na podstawie umowy o pracę na czas określony na stanowisku referenta prawnego w pełnym wymiarze czasu pracy. W dniu 30 października 2012r. po zakończeniu służby przygotowawczej z powódką zawarto kolejną umowę o pracę na czas określony do dnia 31 grudnia 2013r. W dniu 19 listopada 2013r. strony zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony począwszy od dnia 1 stycznia 2014r., zgodnie, z którą powódka została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy, także na stanowisku referenta prawnego. Powódka z wykształcenia jest prawnikiem, ukończyła prawo na Uniwersytecie (...).

Z dniem 1 marca 2014r. powódka została przeniesiona na stanowisko pełnomocnika do spraw ochrony informacji niejawnych za wynagrodzeniem w łącznej wysokości 2.950 Zł brutto. Zgodnie z zakresem czynności do zadań powódki należało w szczególności: zapewnienie ochrony informacji niejawnych, w tym stosowanie środków bezpieczeństwa fizycznego, ochrona systemów teleinformatycznych, zarządzanie ryzykiem bezpieczeństwa informacji niejawnych, w szczególności szacowanie ryzyka, kontrola informacji niejawnych oraz przestrzeganie przepisów o ochronie tych informacji. Do zadań powódki należało także udzielanie informacji, porad i opinii prawnych na żądanie Kierownictwa i pracowników Urzędu, pomoc prawna w Urzędzie właściwym rzeczowo Komisjom Rady Miasta w wykonywaniu ich zadań, prowadzenie wszelkich spraw spornych Urzędu Miasta – Urzędu, udział w pertraktacjach umownych i mediacjach prowadzonych przez Miasto.

(dowód: umowy o pracę, zakres czynności – w aktach osobowych powódki)

Gmina M. L. od 2014r. roku miała trudną sytuację finansową. Budżet Miasta na rok 2015r. został ustalony przez Regionalną Izbę Obrachunkową. Ograniczał on w znacznym stopniu wydatki na wynagrodzenia pracowników (...) i wymagał poczynienia oszczędności. Opracowano nowy Regulamin Organizacyjny (...), który przewidywał samodzielne stanowiska pracy w Urzędzie i wskazywał na wymiar zatrudnienia osób je zajmujących. Wśród nich wymieniono stanowisko pełnomocnika ds. ochrony informacji niejawnych, które obejmuje 0,125 etatu. Powyższy Regulamin Organizacyjny został wprowadzony zarządzeniem Burmistrza Leżajska z dnia 24 marca 2015r. Pracownikom Urzędu rozesłano jego treść za pomocą wewnętrznej poczty elektronicznej. W dniu 26 marca 2015r. o godz. 12.30. został on także opublikowany na stronie BIP Urzędu Miasta L.

(dowód: zeznania świadków zeznania świadków A. W. (1) – k.56 - 57, A. J. (1) – k.58 - 59 zeznania pozwanego I. S. (1) – k.60 – 62, Regulamin Organizacyjny – k.29 – 40, wydruk ze strony (...) Urzędu Miejskiego w L. – k.54 )

W dniu 26 marca 2015r. w godzinach rannych, przedpołudniowych powódka została poproszona do gabinetu Burmistrza Miasta, gdzie w obecności Sekretarza Miasta i Zastępcy Burmistrza przedstawiono jej porozumienie w sprawie zmiany warunków pracy i płacy. Wcześniej Burmistrz poinformował powódkę o rodzaju przedstawionego dokumentu oraz o tym, iż zgodnie z zaistniała sytuacją w Urzędzie zmuszony jest do ograniczenia jej wymiaru zatrudnienia do 1/8 etatu. Powódka zapytała, czy może wyjść i zastanowić się nad podpisaniem dokumentu, jednakże Burmistrz oznajmił jej, iż woli, aby podpisała dokument w ich obecności. Zastępca Burmistrza dodatkowo oznajmił, iż nie ma znaczenia, czy ten dokument podpisze, czy też nie. Był on bowiem przekonany, że powódka otrzymała do podpisu wypowiedzenie zmieniające. Po chwili powódka podpisała przedstawione jej porozumienie w sprawie zmiany warunków pracy i płacy i opuściła gabinet. W trakcie spotkania atmosfera była spokojna i nikt nie wymagał od powódki jakiegokolwiek pośpiechu. Zauważono jedynie zaskoczenie u powódki.

( dowód: zeznania świadków A. W. (1) – k.56 - 57, A. J. (1) – k.58 - 59 zeznania pozwanego I. S. (1) – k.60 – 62, częściowo zeznania powódki – k.59 - 60)

Zgodnie z porozumieniem w sprawie zmiany warunków pracy i płacy podpisanym w dniu 26 marca 2015r. strony postanowiły zmienić warunki pracy i płacy zawarte w umowie o pracę z dnia 19 listopada 2013r. oraz w piśmie z dnia 28 lutego 2014r. w ten sposób, że w miejsce zatrudnienia w wymiarze pełnego etatu powódka zostaje zatrudniona w wymiarze 1/8 etatu, za wynagrodzeniem w łącznej kwocie 379 zł brutto. Nowe warunki pracy i płacy miały obowiązywać od dnia 1 kwietnia 2015r.

(dowód: porozumienie w sprawie zmiany warunków pracy i płacy – k.9 oraz w aktach osobowych)

Po podpisaniu wyżej opisanego porozumienia powódka przeanalizowała swoją sytuację i uznała, iż jest ono dla niej bardzo niekorzystne i lepiej byłoby, gdyby została zwolniona definitywnie. Jeszcze tego samego dnia tj. 26 marca 2015r. powódka skierowała do Burmistrza Miasta Leżajska pismo, w którym wycofała wcześniej złożone oświadczenie woli, wskazując, iż złożyła je pod wpływem obawy o utratę pracy. Podała także, iż po przeanalizowaniu przedmiotowego porozumienia doszła do wniosku, iż warunki, jakie zostały tam zaproponowane są dla niej wyjątkowo niekorzystne, a zarobki, jakie miałaby uzyskać na podstawie tego porozumienia nie pokryją nawet dojazdów do pracy.

W odpowiedzi na powyższe pismo Burmistrz oznajmił, iż nie przyjmuje przedmiotowego wycofania oświadczenia woli i tym samym od 1 kwietnia 2015r. powódkę obowiązują warunki pracy i płacy zawarte w porozumieniu z dnia 26 marca 2015r.

W późniejszym okresie powódka zwróciła się do Burmistrza Miasta z prośbą o wręczenie jej definitywnego wypowiedzenia umowy o pracę, na co jednak pracodawca nie wyraził zgody, uzasadniając, iż stanowisko pełnomocnika ds. informacji niejawnych, które zajmuje jest obligatoryjne w Urzędzie.

(dowód: pismo o cofnięciu oświadczenia woli złożone przez powódkę – k.10, odpowiedź Burmistrza Miasta Leżajska z dnia 31.03.2015r. – k.11, zeznania I. S. (1) – k.60 - 62)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody z dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana przez strony. Podstawą ustaleń Sądu były także zeznania świadków A. W. (1) oraz A. J. (1). Sąd dał wiarę powyższym zeznaniom, albowiem są one jasne, rzeczowe, logiczne i pozostają we wzajemnej korelacji. Podstawą ustaleń Sądu były także wiarygodne zeznania reprezentującego stronę pozwaną Burmistrza I. S. (1), które znalazły potwierdzenie w zeznaniach wyżej wymienionych świadków.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki w zakresie twierdzeń, że podczas spotkania, na którym przedstawiono jej porozumienie w sprawie zmiany warunków pracy i płacy grożono jej definitywnym zwolnieniem z pracy, gdyż pozostają one w sprzeczności z zeznaniami świadków A. W., A. J., a także I. S..

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 87 kc, ten, kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste i majątkowe. Z ustaleń faktycznych dokonanych w niniejszej sprawy nie wynika, aby powódka podpisała przedłożone jej porozumienie w sprawie zmiany warunków pracy i płacy pod wpływem groźby pracodawcy, którą miała być konsekwencja w postaci zwolnienia z pracy. Nie potwierdziły się także jej twierdzenia o nacisku ze strony pracodawcy, czy też przymuszeniu do podpisania przedmiotowego porozumienia. Warto podkreślić, iż powódka jest z wykształcenia prawnikiem, która w pozwanym Urzędzie zajmowała się miedzy innymi udzielaniem porad prawnych, przedstawianiem opinii prawnych, czy też udziałem w pertraktacjach umownych, co oznacza, iż miała już pewne doświadczenie w sprawach prawnych i analiza przedłożonego jej porozumienia nie powinna sprawić jej żadnego problemu.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż w doktrynie i orzecznictwie panuje ugruntowany pogląd, że jeżeli działanie, którego podjęciem grozi strona, mieści się w granicach jej uprawnień, to nie może być ono kwalifikowane jako czynność bezprawna. Przykładowo w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2002r. I PKN 439/01 za groźbę bezprawną w rozumieniu art. 87 kc nie uznano działania pracodawcy polegającego na wskazaniu pracownikowi możliwości rozwiązania z nim stosunku pracy w razie odmowy podjęcia pracy na nowym stanowisku. Nie można bowiem uznać za bezprawną groźby, gdy strona wskazuje na możliwość zastosowania środków, do użycia których jest uprawniona w świetle prawa. Do uprawnień pracodawcy należy natomiast podejmowanie decyzji kadrowych, w tym przeniesienie pracownika na inne stanowisko pracy, a nawet rozwiązanie z nim umowy o pracę. To, że pracodawca musi respektować przepisy prawa pracy regulujące tryb przeniesienia na inne stanowisko, czy zwalniania z pracy, nie przekreśla stwierdzenia, że jest to jego uprawnienie. Podobny pogląd został wyrażony w innych orzeczeniach Sądu Najwyższego, w tym w wyroku z dnia 8.05.2002r. I PKN 106/01 ( lex nr 564458), w którym wskazano, że poinformowanie pracownika przez przełożonego o negatywnej ocenie jego działania i wskazanie mu możliwych konsekwencji prawnych, w tym uprzedzenie o możliwości rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, nie stanowi groźby bezprawnej w rozumieniu art. 87 kc w związku z art. 300 kp. Zbliżone stanowisko zaprezentowano w wyroku z dnia 17.02.1999r. I PKN 570/98, OSNAPiUS 2000/7/260, wyroku z dnia 8 maja 2002r. I PKN 221/01, OSNP 2004/6/98, a także w wyroku z dnia 29.04.2005r. III PK 107/04, OSNP 2005/23/369.

Przenosząc powyższe tezy na grunt rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić, że nawet, gdyby potwierdził się zarzut powódki, że pracodawca poinformował ją, że odmowa podpisania porozumienia spowoduje złożenie jej definitywnego wypowiedzenia, nie można byłoby mu zarzucić zastosowania bezprawnej groźby, która skutkowałoby możliwością uchylenia się na podstawie art. 87 kc w zw. z art. 300 kp od skutków prawnych oświadczenia woli o przyjęciu zaproponowanych przez pracodawcę nowych warunków pracy i płacy. Warto też w tym miejscu wspomnieć, iż powódka w późniejszym czasie sama wnioskowała do pozwanego o wręczenie jej definitywnego wypowiedzenia umowy o pracę.

W niniejszej sprawie powódka obok groźby powołała się także inną wadę oświadczenia woli, tj. błąd. Stosownie do art. 84 kc osoba, która działała pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej, może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Gdy jednak oświadczenie woli złożyła innej osobie, uchylenie się od jego skutków jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę – adresata albo gdy adresat wiedział o błędzie lub mógł z łatwością zauważyć. Poza tym z art. 84 kc wynika, iż możliwość powołania się na błąd dotyczy tylko błędu istotnego, to jest takiego, który uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli wiedział o błędzie i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby określonego oświadczenia woli. Rozważając treść art. 84 kc należy stwierdzić, że konstrukcja uchylenia się od oświadczenia woli złożonego innej osobie pod wpływem błędu jest tego rodzaju, iż wymaga, by błąd był wywołany przez adresata oświadczenia woli, choćby bez jego winy albo, gdy adresat wiedział o błędzie osoby składającej oświadczenie lub mógł ten błąd z łatwością zauważyć, a ponadto by był istotny zarówno, co do okoliczności faktycznych, jak i okoliczności prawnych. Błąd w rozumieniu powoływanego przepisu polega zatem albo na mylnym wyobrażeniu osoby składającej oświadczenie o istniejącym stanie rzeczy, albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia woli. W rozpoznawanej sprawie nie sposób przyjąć, iż powódka działała w błędzie, o którym mowa w art. 84 kc. Pracodawca przedłożył powódce porozumienie o zmianie warunków pracy i płacy, którego treść jednoznacznie wskazywała na zakres zaproponowanych zmian w treści łączącej strony umowy o pracę, tj. wymiaru zatrudnienia i wynagrodzenia. Postępowanie dowodowe nie wykazało także, aby pozwany w odmienny sposób, niż to wynikało z przedłożonego dokumentu przedstawiał zakres proponowanych zmian w dotychczasowym stosunku pracy, co mogłoby wywołać u powódki błędne przekonanie co do treści przedmiotowego porozumienia. Należy także podkreślić, iż powódka w dniu 26 marca 2015r. skierowała do pozwanego pismo, w którym oświadczyła, iż wycofuje swoje oświadczenie woli złożone w formie porozumienia w sprawie zmiany warunków pracy i płacy, wskazując, iż złożyła je pod wpływem obawy o utratę pracy. Dalej powódka wskazała, iż po przeanalizowaniu przedmiotowego porozumienia doszła do wniosku, iż warunki, jakie tam zostały jej zaproponowane są dla niej wyjątkowo niekorzystne. Treść tego pisma wskazuje zatem jedynie o chęci odwołania złożonego wcześniej oświadczenia woli, a nie o uchyleniu się od skutków prawnych czynności prawnej dokonanej pod wpływem błędu.

Reasumując, w okolicznościach w niniejszej sprawie przy składaniu przez powódkę oświadczenia woli o przyjęciu zaproponowanych przez pracodawcę w porozumieniu z dnia 26 marca 2015r.nowych warunków pracy i płacy nie doszło do błędu w rozumieniu art. 84 kc.

W tym stanie sprawy należało uznać, iż w dniu 26 marca 2015r. pomiędzy stronami doszło do zawarcia skutecznego porozumienia w sprawie zmiany warunków pracy i płacy, stąd roszczenia wskazane w pozwie nie zasługiwały na uwzględnienie. Na marginesie wypada także zaznaczyć, iż w przypadku stwierdzenia nieważności porozumienia stron, powódce przysługiwałoby ewentualnie roszczenie o ustalenie istnienia stosunku pracy na poprzednich warunkach lub o dopuszczenie do pracy na tychże warunkach, a nie roszczenie o przywrócenie do pracy, jakie zgłoszono w pozwie.

Rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego oparto o treść art. 98 kpc w zw. z § 11 ust. 1 pkt 1 rozp. M. S. z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490).