Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ireneusz Lejczak spr.

Sędziowie: SSA Monika Kiwiorska-Pająk

SSO del. Robert Kuczyński

Protokolant: Monika Horabik

po rozpoznaniu w dniu 8 września 2015 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku R. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji R. D.

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 stycznia 2014 r. sygn. akt VIII U 3081/13

zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 1 lutego 2013 r. w ten sposób, że stwierdza, iż wnioskodawca w 2011 r. nie pobrał nienależnego świadczenia.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu Wydział VIII oddalił odwołanie wnioskodawcy R. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 1 lutego 2013 r., w której ustalił, że wnioskodawca pobrał nienależne świadczenie w kwocie 6.015,54 zł.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Wnioskodawca pobiera świadczenie emerytalne. Nadto pozostawał w zatrudnieniu w Wyższej Szkole Zawodowej w S. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony od dnia 2 czerwca 2011 r. do dnia 30 września 2012 r. w wymiarze pełnego etatu. Wnioskodawca otrzymał wynagrodzenie zasadnicze wraz z dodatkiem stażowym w wysokości 20% ustalonego umową wynagrodzenia zasadniczego. Nadto część wynagrodzenia była określana przez pracodawcę jako honorarium. Zgodnie z aneksem Nr 1 do umowy udział prac twórczych w wynagrodzeniu za godziny ponadwymiarowe i nagrody za osiągnięcia dydaktyczne i naukowe wynosiło 100%. Łączny przychód wnioskodawcy z tytułu zatrudnienia w 2011 r. wyniósł 44.866,23 zł i przekroczył niższą kwotę graniczną ustaloną dla tego roku, to jest 28.444,40 zł łącznie o kwotę 16.421,83 zł. W związku z powyższym osiągnięty przez wnioskodawcę przychód uzasadniał zmniejszenie łącznej kwoty świadczenia wnioskodawcy za powyższy rok o kwotę maksymalnego zmniejszenia, czyli o 6.015,54 zł, w tym od 1 stycznia 2011 r. do 28 lutego 2011 r. o 488,67 zł x 2 miesiące, to jest 977,34 zł, od 1 marca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. o 503,82 zł x 10 miesięcy, to jest 5.038,20 zł.

Przy tak poczynionych ustaleniach faktycznych Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie wnioskodawcy jest nieuzasadnione.

Sąd Okręgowy wskazał, że nietrafny jest zarzut wnioskodawcy, iż przychód w kwocie 20.335,00 zł stanowi przychód z działalności twórczej, wobec czego nie powinien zostać uwzględniony. Działalność wnioskodawcy nie może zostać uznana za działalność twórczą w rozumieniu art. 8 ust.7 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121 j.t.), bowiem nie została wydana decyzja Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego, potwierdzająca prowadzenie tej działalności. Nadto podkreślił, że wynagrodzenie za tworzenie utworów w ramach wykonywania obowiązków ze stosunku pracy stanowi podstawę wymiaru składek na takich samych zasadach, jak każdy inny przychód z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Sąd Okręgowy nie podzielił również kolejnego zarzutu wnioskodawcy, iż pracodawca w 2011 r. powiadomił organ rentowy o osiągnięciu przez niego przychodu, a ponieważ upłynął dłuższy okres niż rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, to zaskarżona decyzja powinna dotyczyć 2012 r., a nie 2011 r. Okres objęty żądaniem zwrotu ograniczony zostanie do jednego roku kalendarzowego poprzedzającego rok wydania decyzji o rozliczeniu świadczenie jedynie wówczas gdy osoba pobierająca świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu. W ocenie Sądu Okręgowego zawiadomienie to wskazuje na czynne działanie ze strony osoby pobierającej świadczenie, wyraźnie na uświadomienie organowi rentowemu zajście określonych okoliczności. Przy czym zawiadomienie stanowi każda informacja wskazująca na zajście określonych w powyższym przepisie, jednak warunkiem jest aby źródłem informacji była osoba pobierająca świadczenie, a nie pracodawca.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy przyjął, że zaskarżona decyzja organu rentowego jest prawidłowa i w oparciu o art. 477 ¹⁴ §1 kpc oddalił odwołanie.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył wnioskodawca, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię oraz błędne ustalenia stanu faktycznego. Podniósł, że 75% wynagrodzenia zasadniczego oraz 100% wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe stanowi honorarium z tytułu działalności twórczej objętej prawem autorskim, co łącznie wynosi 20.335,00 zł. Nadto wskazał, że zaskarżona decyzja powinna zostać uchylona w oparciu o art. 138 ust.5 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.), bowiem pracodawca powiadomił organ rentowy o osiągniętym przez niego przychodzie i że upłynął okres dłuższy niż rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest zasadna.

W sprawie bezspornym jest, że wnioskodawca, pobierając emeryturę w 2011r. uzyskał również przychód z tytułu zatrudnienia w łącznej kwocie 44.866,23 zł i tym samym przekroczył niższą kwotę graniczną ustaloną dla tego roku.

Natomiast sporna kwestia sprowadzała się do ustalenia, czy wnioskodawca jest zobowiązany do zwrotu kwoty 6.015,54 zł jako nienależnie pobranego świadczenia.

Sąd Okręgowy uznał, że zasadnie organ rentowy domagał się od wnioskodawcy zwrotu powyższej kwoty, jako nienależnie pobranego świadczenia, wskazując, że z uwagi na brak decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców nie ma podstaw do przyjęcia, że przychód w wysokości 20.335,00 zł uzyskał z działalności twórczej. Nadto stwierdził, że nie ma podstaw do stosowania art. 138 ust.5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż przepis ten wymaga, aby zawiadomienie o osiągnięciu przychodu złożyła osoba pobierająca świadczenie, a zawiadomienie w tej sprawie złożył pracodawca wnioskodawcy.

Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska Sądu I instancji.

Należy zauważyć, że z treści przepisów art. 138 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika czytelna intencja ustawodawcy aby rozliczenia ubezpieczonych nie przeciągały się w czasie. Temu zatem służy maksymalne ograniczenie okresu za jaki można żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia do trzech lat oraz do jednego roku. Przy czym art. 138 ust.4 ustawy jest przepisem ogólnym i jego celem jest ograniczenie odpowiedzialności osoby, która pobrała nienależne świadczenie ze względu na to, że wypełniła ciążący na niej obowiązek powiadomienia Zakładu o okolicznościach mających wpływ na prawo do tego świadczenia, a mimo to, na skutek błędu organu rentowego, było ono nadal wypłacane. Z kolei art. 138 ust.5 stanowi regulację szczególną, zgodnie z którą kwoty nienależnie pobranych świadczeń wyłącznie w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach – za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji. Z treści tego przepisu wynika, że jeżeli osoba pobierająca świadczenie zawiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, to wówczas organ rentowy ma rok na wydanie decyzji rozliczeniowej.

Jeżeli chodzi o kwestię powiadomienia organu rentowego o osiągnięciu przychodu przez osobę pobierającą świadczenie, to błędnie Sąd Okręgowy przyjął, że musi to być wyłącznie zawiadomienie przez osobę pobierającą świadczenie, a więc obowiązek odnoszący się do zasad ogólnych zwrotu nienależnie pobranych świadczeń określonych w art. 138 ust. 4 ustawy. Jak wyżej wskazano art. 138 ust.5 jest przepisem szczególnym i określa również szczególny tryb zawiadomienia organu rentowego o osiągnięciu przychodu. W zakresie rozliczenia związanego z wysokością osiąganego przychodu obowiązuje - na mocy art. 194 ustawy – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. Nr 58, poz. 290 ze zm.), które precyzuje obowiązki emerytów oraz organu rentowego. W myśl §3 ust.3 rozporządzenia w zawiadomieniu o podjęciu działalności emeryt składa oświadczenie, czy jego zamiarem jest osiąganie dochodu: (1) niepowodującego zawieszenia ani zmniejszenia świadczeń, (2) powodującego zmniejszenie świadczeń albo (3) powodującego zawieszenie świadczeń. Przepis ten precyzuje obowiązek ustawowy i wynika z niego, że konieczne jest poinformowanie o zamiarze osiągania przychodu z określonego tytułu oraz jaki on będzie miał wpływ na otrzymywane świadczenie. Oczywiste jest, że prognozowany przez emeryta dochód w przekazywanym organowi rentowemu oświadczeniu o podjęciu działalności i wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu, nie musi odpowiadać przychodowi rzeczywiście osiągniętemu w danym roku kalendarzowym, w którym dokonuje się rozliczenia świadczenia. Z tego też względu emeryt jest obowiązany po upływie roku kalendarzowego do złożenia do końca lutego każdego roku kolejnej informacji - o wysokości tego przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym (§5 ust.1 rozporządzenia). Na tej podstawie organ rentowy dokonuje rozliczenia świadczenia za dany rok kalendarzowy, wedle zasad wynikających z § 7-9 rozporządzenia.

Z tych przepisów zatem wynika obowiązek składania dwóch oświadczeń, pierwsze to informacja o podjęciu określonej działalności i o prognozowanej wysokości przychodu z tego tytułu, drugie to informacja składana na koniec lutego każdego roku kalendarzowego o wysokości przychodu osiągniętego w roku poprzednim. Z okoliczności sprawy jasno wynika, że organ rentowy w 2011 r. został zawiadomiony o zamiarze osiągnięcia przychodu przez wnioskodawcę i następnie w dniu 8 lutego 2012 r. otrzymał zaświadczenie od pracodawcy wnioskodawcy o wysokości jego przychodu za 2011 r. Wnioskodawca wykazał, że organ rentowy został zawiadomiony zgodnie ze szczególnym trybem przewidzianym w powyższym rozporządzeniu, wobec tego nie ma podstaw do przyjęcia stanowiska Sądu Okręgowego, iż dla prawidłowego powiadomienia organu rentowego, konieczne jeszcze byłoby osobiste zawiadomienie wnioskodawcy o wysokości jego przychodu za 2011 r.

Skoro zatem wnioskodawca zachował powyższe warunki powiadomienia organu rentowego, to w tej sytuacji stronę pozwaną obowiązywał roczny termin do wydania decyzji rozliczeniowej i w konsekwencji decyzji o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia za 2011 r. W okolicznościach sprawy oznacza to, że taką decyzję winien wydać do dnia 31 grudnia 2012 r. Tymczasem organ rentowy decyzję o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia wydał w dniu 1 lutego 2013 r., a więc po upływie rocznego terminu, o którym mowa w art. 138 ust.5 ustawy. Skoro decyzja ta została wydana po upływie tego terminu, to organ rentowy nie może obciążać wnioskodawcy zwrotem nienależnie pobranego świadczenia. Z tego względu nie zachodzi potrzeba rozważenia kwestii, czy osiągane przychody przez wnioskodawcę miały charakter honorariów pochodzących z działalności twórczej. Na marginesie należy jedynie zauważyć, że wbrew twierdzeniom Sądu Okręgowego, sam fakt, że wnioskodawca nie prowadził działalności twórczej na podstawie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego, nie przesądza jeszcze, że jego przychody nie były związane z tą działalnością. W tej kwestii istotne znaczenie mają bowiem przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i stosunkach pokrewnych (Dz. U. z 2006, poz. 90, Nr 631 ze zm.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §1 kpc zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego z dnia 1 lutego 2013 r. w ten sposób, że stwierdził, iż wnioskodawca w 2011 r. nie pobrał nienależnego świadczenia.

SSA Monika Kiwiorska – Pająk SSA Ireneusz Lejczak SSO del. Robert Kuczyński

MK