Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Wiesława Stachowiak

Sędziowie: SSA Iwona Niewiadowska-Patzer

SSA Marta Sawińska (spr.)

Protokolant: st.sekr.sąd. Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2016 r. w Poznaniu

sprawy A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o emeryturę

na skutek apelacji A. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 6 listopada 2014 r. sygn. akt VIII U 1871/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznaje A. B. prawo do emerytury począwszy od 28 września 2013r.;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz odwołującego kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu przed Sądem I instancji oraz 150 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17.02.2014r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P., odmówił A. B. prawa do wcześniejszej emerytury.

Rozpoznając odwołanie wniesione w imieniu A. B. przez pełnomocnika, w którym wnoszono o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury, wyrokiem z dnia 6 listopada 2014 r. wydanym w sprawie VIII U 1871/14 Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział VII Ubezpieczeń Społecznych oddalił wniesione odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Odwołujący A. B. urodził się w dniu (...), wiek (...) lat ukończył w dniu (...) r., z zawodu jest technikiem budowlanym. Na dzień 01.01.1999 r. odwołujący udowodnił łącznie 29 lat, 11 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym okresy składkowe w ilości 29 lat, 10 miesięcy i 11 dni oraz okresy nieskładkowe w ilości 1 miesiąc i 10 dni. Odwołujący nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

W okresie od dnia 02.09.1968 r. do 30.09.1980 r. odwołujący A. B. był zatrudniony w(...) w P. w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie od dnia 10.09.1973 r. do 15.05.1980 r. (6 lat, 8 miesięcy i 5 dni) odwołujący w (...) w P. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w szczególnych warunkach na stanowisku zbrojarza.

Ze świadectw pracy przedłożonych przez odwołującego wynika, że odwołujący A. B.:

- był zatrudniony w okresie od dnia 14.11.1980 r. do 21.01.1991 r. w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w B. Zakład (...) w P. na stanowisku ślusarza remontowego i spawacza montażysty od dnia 01.07.1989 r., a w okresie od dnia 19.04.1990 r. do 09.08.1990 r. w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w B. budowa w ZSRR na stanowisku zbrojarza, co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 30.08.1990 r.;

- był zatrudniony w okresie od dnia 01.09.1992 r. do 31.05.1993 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku betoniarza-zbrojarza;

- był zatrudniony w okresie od dnia 11.03.1991 r. do 20.11.1996 r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w P. na stanowisku betoniarza-zbrojarza;

- był zatrudniony w okresie od dnia 09.09.1996 r. do 31.10.1996 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku betoniarza-zbrojarza;

- był zatrudniony w okresie od dnia 22.01.1996 r. do 28.02.1997 r. w (...) w P. na stanowisku zbrojarza;

- był zatrudniony w okresie od dnia 07.07.1997 r. do 04.09.2000 r. w (...) s.c. Przedsiębiorstwie (...) w P. na stanowisku brygadzisty-zbrojarza.

A. B. za powyższe okresy pracy nie przedłożył świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

W dniu 13.02.2014 r. ubezpieczony A. B. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o przyznanie emerytury w wieku (...) lat w związku z pracą w szczególnych warunkach. Do wniosku odwołujący dołączył świadectwa potwierdzające okresy zatrudnienia. Analizując przedłożoną dokumentację oraz dokumentację złożoną przez wnioskodawcę w sprawie o kapitał początkowy organ rentowy nie uwzględnił żadnego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy wskazał, że istota sporu koncentrowała się wokół kwestii, czy praca, jaką wykonywał odwołujący w okresie od dnia 10.09.1973 r. do 15.05.1980 r. w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w P., od dnia 14.11.1980 r. do 21.01.1991 r. w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w B. Zakład (...) w P., od dnia 19.04.1990 r. do 09.08.1990 r. w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w B. budowa w ZSRR, od dnia 01.09.1992 r. do 31.05.1993 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K., od dnia 11.03.1991 r. do 20.11.1996 r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w P., od dnia 09.09.1996 r. do 31.10.1996 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K., od dnia 22.01.1996 r. do 28.02.1997 r. w (...) w P. i od dnia 07.07.1997 r. do 04.09.2000 r. w (...) s.c. Przedsiębiorstwie (...) w P. była pracą w szczególnych warunkach i tym samym czy odwołujący legitymuje się co najmniej 15 – letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, co by oznaczało, iż spełnia jedyną brakującą przesłankę do przyznania mu prawa do emerytury zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z treścią rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Sąd Okręgowy ocenił zgromadzony materiał dowodowy, w oparciu o który dokonał powyższych ustaleń faktycznych w sprawie i jako wiarygodne ocenił zeznania świadków J. G. i M. K.. W oparciu o zeznania tych świadków, Sąd Okręgowy ustalił, że odwołujący pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od dnia 10.09.1973 r. do 15.05.1980 r. (6 lat, 8 miesięcy i 5 dni) na stanowisku zbrojarza w (...) w P.. Świadkowie pracowali w tym czasie razem z odwołującym. Zeznania tych świadków korelowały również z zeznaniami odwołującego. Stanowisko pracy – zbrojarz, które zajmował odwołujący w wskazanym powyżej okresie jest określone w wykazie A, Dziale V, poz. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, tj. prace zbrojarskie i betoniarskie. Tym samym Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołujący wykonywał pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku zbrojarza w okresie od dnia 10.09.1973 r. do 15.05.1980 r.

Odnośnie pozostałych okresów pracy od dnia 14.11.1980 r. do 31.12.1998 r., na które powoływał się odwołujący, Sąd Okręgowy wskazał, że nie przedstawił on dowodu z zeznań świadków na okoliczność jego pracy w szczególnych warunkach w tym okresie. Odwołujący przedstawił jedynie świadectwa pracy na okoliczność jego zatrudnienia w okresie od dnia 14.11.1980 r. do 31.12.1998 r., które nie są świadectwami pracy w szczególnych warunkach i nie potrafił w sposób wiarygodny wyjaśnić, dlaczego takich świadectw pracy nie otrzymał od pracodawców. Tym samym Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom odwołującego, że w powyżej wskazanym okresie pracował w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy stwierdził zatem, że pozostałe okresy pracy wskazane powyżej przez odwołującego nie były okresami pracy w warunkach szczególnych, gdyż odwołujący nie pracował w tych okresach stale i pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach.

Zatem, pomimo, iż odwołujący udowodnił, że pracował w szczególnych warunkach w okresie od dnia 10.09.1973 r. do 15.05.1980 r. (6 lat, 8 miesięcy i 5 dni) w (...) w P. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku zbrojarza, to nadal odwołujący nie spełnia warunku posiadania 15 lat pracy w szczególnych warunkach, niezbędnych dla uzyskania prawa do emerytury.

Tym samym, skoro wyniki postępowania przed Sądem Okręgowym doprowadziły do analogicznych ustaleń jak te, które poczynił organ rentowy, Sąd Okręgowy podzielając stanowisko organu rentowego na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł odwołujący A. B. – reprezentowany przez fachowego pełnomocnika.

Zaskarżając wyrok w całości apelujący wskazał, iż:

- doszło do naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów poprzez odmówienie wiary wyjaśnieniom odwołującego w zakresie w jakim wykonywał on pracę w warunkach szczególnych w okresie od 14.11.1980 r. do 31.12.1998 r i dokonanie w sposób dowolny oceny zeznań odwołującego, mimo iż zeznania były spójne i logiczne, co skutkowało uznaniem, że A. B. nie pracował w szczególnych warunkach i w konsekwencji oddaleniem odwołania;

- naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. przez niewskazanie w uzasadnieniu przyczyn dla których odmówił wiarygodności wyjaśnieniom A. B. w zakresie w jakim wykonywał on prace w warunkach szczególnych, które uniemożliwiają prawidłowe ustosunkowanie się do zaskarżonego wyroku.

Mając powyższe zarzuty na uwadze apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi i instancji do ponownego rozpoznania, a także o przyznanie kosztów postępowania za II instancje w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Apelujący wniósł także o przeprowadzenie dodatkowego dowodu z zeznań świadków: A. A., L. S., E. O. i H. S. na okoliczność wykonywania przez A. B. pracy w szczególnych warunkach w okresie od 1980 r. do 1996 r.

Na rozprawie w dniu 3 lutego 2016 r., wobec tego, że Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe, pełnomocnik apelującego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i decyzji i przyznanie prawa do emerytury, a nadto o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wniesiona przez pełnomocnika odwołującego A. B. apelacja pozwoliła na instancyjną kontrolę orzeczenia, w wyniku której Sąd Apelacyjny, po wnikliwej analizie zgromadzonego materiału dowodowego, uzupełnionego w postępowaniu odwoławczym o dowód z zeznań świadków stwierdził, iż należało zmienić zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny wskazuje jednak, iż bezsporne w przedmiotowej sprawie jest to, że odwołujący spełnia wymogi określone w art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 – t.j.- dalej ustawa emerytalna), tj. osiągnął wiek emerytalny przewidziany w art. 32 cytowanej ustawy (28 września 2013 r. ukończył 60 lat), posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 cytowanej ustawy, tj., co najmniej 25 lat dla mężczyzn (wykazał 29 lat, 11 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych) oraz nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Spór w sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy odwołujący legitymuje się, co najmniej 15 – letnim stażem pracy w warunkach szczególnych na dzień 1.01.1999 r., przez co może zostać mu przyznane prawo do wcześniejszej emerytury.

Szczegółowe warunki przyznania prawa do wcześniejszej emerytury, określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.; dalej rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983r.), które zachowuje moc obowiązującą również pod rządami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl § 2 ust. l przedmiotowego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Ust. 2 § 2 cyt. rozporządzenia stanowi, iż w/w okresy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach (...).

Zgodnie z § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki - osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia (zgodnie z § 3 cyt. rozporządzenia - 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W świetle regulacji dotyczących wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, pracami w szczególnych warunkach nie są wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami lub prace charakteryzujące się znacznym wysiłkiem fizycznym, lecz jedynie takie, które zostały wymienione w § 4-15 rozporządzenia z dn. 7 lutego 1983 r. i wykazach stanowiących załącznik do niego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia II UK 395/13, Lex nr 1455235). Normatywne rodzaje prac w szczególnych warunkach wyróżnia kryterium merytoryczne i formalne; pierwsze dotyczy wykonywania stale i w pełnym wymiarze takiej pracy, warunkiem drugim jest wymienienie jej w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Praca, która nie spełnia łącznie obu kryteriów nie uprawnia do emerytury w niższym wieku emerytalnym określonym w tym rozporządzeniu.

Z reguły dokumentem potwierdzającym, wskazującym, iż dana osoba wykonywała pracę w warunkach szczególnych jest wystawiane przez pracodawcę tzw. „świadectwo pracy w warunkach szczególnych”. Zważyć jednak należy, że brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie stanowi przeszkody w poczynieniu ustaleń i dokonaniu kwalifikacji danego zatrudnienia, jako okresu pracy w szczególnych warunkach dającego uprawnienia do nabycia emerytury w obniżonym wieku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 kwietnia 2015 r., III AUa 772/14, Lex nr 1747274, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 lutego 2013 r., III AUa 1783/12, Lex nr 1293622). Pamiętać także należy, że świadectwo pracy, czy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Jego moc dowodowa jest słabsza niż dokumentów stricte urzędowych, co nie znaczy, iż dokument ten nie może stanowić jednej z podstaw do ustalenia stanu faktycznego. W ramach postępowania sądowego, należało bowiem ocenić czy rzeczywiście odwołujący wykonywał prace wskazane w powyżej przywołanych świadectwach pracy i czy charakter wykonywanych przez niego prac rzeczywiście odpowiadał pracy w warunkach szczególnych. Oczywiście odwołujący powinien uzyskać świadectwa pracy w warunkach szczególnych, jednakże fakt, że ich nie posiada nie dyskryminuje w żaden sposób treści tzw. „zwykłych świadectw pracy”. Należało tylko ustalić czy zakres obowiązków odwołującego pozwalał na przyjęcie, że wykonywał on czynności szkodliwe dla zdrowia.

W tym miejscu Sąd Apelacyjny przypomina, że w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych, nie obowiązują ograniczenia dowodowe i strona może dowodzić swoich racji, wszelkimi dowodami, – czyli również poprzez dowód z zeznań świadków. Zgodnie bowiem z treścią art. 473 § 1 k.p.c. w trakcie postępowania dowodowego w sprawach z ubezpieczenia społecznego nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron. Ten wyjątek od ogólnych zasad sprawia, że każdy istotny fakt może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe.

Zatem w celu udowodnienia w przedmiotowej sprawie, że odwołujący wykonywał pracę w warunkach szczególnych, mogą być przeprowadzane wszelkie dowody przewidziane przepisami kodeksu postępowania cywilnego (odmiennie niż w trakcie postępowania przed organem rentowym). Nie ulega więc wątpliwości, że odwołujący może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wykazywać wszelkimi dowodami okoliczności, od których zależą jego uprawnienia - także wówczas, gdy nie ma realnej możliwości przedłożenia dokumentów wskazujących na to, iż wykonywał prace w warunkach szczególnych, tj. nie przedłożono świadectw pracy w warunkach szczególnych – gdyż takowych dokumentów brak. Jednakże ocena wiarygodności i mocy dowodowej wszystkich przedstawionych dowodów jest zawsze dokonywana przez Sąd według jego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Apelujący, zarzucił Sądowi I Instancji, iż ten w sposób błędny ocenił zgromadzony materiał dowodowy i tym samym doszedł do chybionego wniosku, że odwołujący A. B. nie spełnia przesłanki do przyznania mu prawa do wcześniejszego świadczenia emerytalnego, tj., że nie legitymuje się 15 letnim stażem pracy w szczególnych warunkach. W apelacji apelujący wskazał na świadków, których zeznania miałyby potwierdzić, że w latach 1980-1996 pracował w warunkach szczególnych i pracę swoją wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednocześnie apelujący wyjaśnił, iż wcześniej nie miał kontaktu z powołanymi świadkami i dopiero na etapie postępowania odwoławczego udało mu się ustalić ich adresy.

Sąd Apelacyjny postanowił uwzględnić wniosek odwołującego i uzupełnić postępowanie dowodowe poprzez przeprowadzenie dowodu ze wskazanych zeznań świadków, a także uzupełniająco przeprowadził dowód z zeznań odwołującego. Podkreślić należy, że z uwagi na merytoryczny charakter postępowania apelacyjnego, obowiązkiem sądu drugiej instancji nie może być poprzestanie na ustosunkowaniu się do zarzutów skarżącego, lecz musi nim być również dokonanie ponownych, własnych ustaleń faktycznych, a następnie poddanie ich ocenie pod kątem prawa materialnego. Wynika to z treści art. 382 k.p.c. Tym samym, choć Sąd Okręgowy w sposób właściwy zgromadził materiał dowodowy i przeprowadził wnikliwe postępowanie dowodowe, wobec tego, iż odwołujący wskazał na nowych świadków, których nie mógł powołać w postepowaniu prowadzonym przez Sąd Okręgowy, gdyż nieznane były mu adresy zamieszkana tych świadków – należało uzupełnić postępowanie dowodowe i przeprowadzić dowód z zeznań świadków: A. A., L. S., E. O. i H. S., na okoliczność ustalenia charakteru pracy odwołującego w spornym czasie.

Istota sporu sprowadzała się do ustalenia czy praca, jaką wykonywał odwołujący w okresie:

- od dnia 2.09.1968 r. do dnia 30.09.1980 r. w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w P. (gdzie był zatrudniony na stanowisku uczeń, ślusarz remontowy, mechanik, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 15.09.1986 r.);

- od dnia 14.11.1980 r. do 21.01.1991 r. w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w B. Zakład (...) w P. (gdzie był zatrudniony na stanowisku ślusarz remontowy, a od 1.07.1989 r. na stanowisku spawacz montażysta, – co wynika z świadectwa pracy z dnia 21.01.1991 r.);

- od dnia 19.04.1990 r. do 09.08.1990 r. w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w B. budowa w ZSRR (gdzie był zatrudniony na stanowisku zbrojarza, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 30.08.1990 r.);

- od dnia 01.09.1992 r. do 31.05.1993 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. (gdzie był zatrudniony na stanowisku betoniarz - zbrojarz, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 07.05.1997 r.);

- od dnia 11.03.1991 r. do 20.11.1996 r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w P. (gdzie był zatrudniony na stanowisku betoniarz - zbrojarz, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 20.11.1996 r.);

- od dnia 09.09.1996 r. do 31.10.1996 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. (gdzie był zatrudniony na stanowisku betoniarz - zbrojarz, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 31.10.1996 r.);

- od dnia 22.01.1996 r. do 28.02.1997 r. w (...) w P. (gdzie był zatrudniony na stanowisku zbrojarz, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 07.05.1997 r.);

- od dnia 07.07.1997r. do 04.09.2000r. w (...) s.c. Przedsiębiorstwie (...) w P. (gdzie był zatrudniony na stanowisku brygadzista - zbrojarz, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 11.09.2000 r.);

była pracą w szczególnych warunkach i tym samym czy odwołujący spełnia ostatnią niewykazaną dotychczas przesłankę warunkująca jego prawo do wcześniejszej emerytury zgodnie z treścią przywołanych powyżej przepisów.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny wskazuje, że zgadza się z ustaleniami Sądu Okręgowego, który stwierdził, iż praca odwołującego w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w P. (później (...) w P.), była pracą w szczególnych warunkach. Prawidłowo Sąd Okręgowy ustalił również, iż nie cały okres pracy w (...) w P. wynikający z świadectwa pracy z dnia 15.09.1986 r., był okresem pracy w szczególnych warunkach tylko okres od dnia 10.09.1973 r. Data ta wynika wprost z zeznań świadków M. K. i J. G., jak i również z zeznań wnioskodawcy, który wskazał, że w początkowym okresie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym, pracował na różnych stanowiskach pracy. Ustalono zatem prawidłowo w postępowaniu prowadzonym przez Sąd I instancji, że dopiero od dnia 10.09.1973 r. odwołujący wykonywał już wyłącznie pracę zbrojarza, która to praca polegała m.in. na prostowaniu stali, mechanicznym cięciu stali, montażu zbrojenia. Jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy praca zbrojarza, jest pracą w szczególnych warunkach i została ona określona w wykazie A, Dziale V, poz. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, tj. prace zbrojarskie i betoniarskie. Nieprawidłowo w ocenie Sądu odwoławczego Sąd I instancji jednak, jako datę końcową wykonywania przez odwołującego pracy na stanowisku zbrojarza w (...) w P. przyjął wskazywany przez świadków dzień 15.05.1980 r., zwłaszcza, że ze świadectwa pracy wynika, iż odwołujący w (...) w P. pracował do dnia 30.09.1980 r., a na rozprawie świadkowie zeznawali, że przez cały okres zatrudnienia w (...) w P. odwołujący pracował, jako zbrojarz. Należało również mieć na uwadze, iż odwołujący zeznał, że na dwa miesiące przed zakończeniem stosunku pracy w (...) w P. został oddelegowany ze stanowiska pracy dotychczas zajmowanego (zbrojarza) do pracy na magazynie. Zatem logicznym i zasadnym jest przyjęcie, że odwołujący pracę na stanowisku zbrojarza wykonywał prawie do końca zatrudnienia wynikającego z daty wskazanej na świadectwie pracy. Uznając za wiarygodne zeznania odwołującego w powyższym zakresie Sąd odwoławczy stwierdził, że prace zbrojarza wykonywał do dnia 31.07.1980 r. (czyli na dwa miesiące przed zakończeniem stosunku pracy wskazanym w świadectwie pracy odwołujący, jak sam zeznał już nie pracował w charakterze zbrojarza, tylko magazyniera).

Mając powyższe na uwadze, Sąd odwoławczy stwierdza, że odwołujący prace w (...) w P. w szczególnych warunkach na stanowisku zbrojarza, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał w okresie od 10.09.1973 r. do 31.07.1980 r. (łącznie 6 lat, 10 miesięcy i 21 dni).

W ocenie Sądu odwoławczego, jako okres pracy w warunkach szczególnych należy również odwołującemu zaliczyć okres pracy w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w B. Zakład (...) w P.. W tym przypadku jednak również nie cały okres pracy w tym przedsiębiorstwie wynikający z treści świadectwa pracy z dnia 21.01.1991 r. – tj. okres od dnia 14.11.1980 r. do 21.01.1991 r., podlegał zaliczeniu. W ocenie Sądu odwoławczego należało odwołującemu zaliczyć jedynie okres od 21.02.1988 r. do dnia 21.01.1991 r. (2 lata, 11 miesięcy), w którym to czasie odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace operatora dźwigu – żurawia wieżowego, tj. pracę wymienioną w Dział VIII poz.3, załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. - "Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych". Aby upewnić się, czy zawód wykonywany przez odwołującego był zaliczany do prac w warunkach szczególnych, uzupełniająco Sąd Apelacyjny sięgnął do zarządzenia resortowego, tj. Zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia z dnia 30 marcu 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz.Urz.MG.1985.1.1 ), gdzie w Dziale V, poz. 3 pkt 13 wskazano, iż: maszynista żurawi wieżowych, jest zaliczany do zawodów uznawanych za pracę w warunkach szczególnych. Jednakże oczywiście nie sama nazwa zajmowanego stanowiska, świadczy o tym, iż odwołujący powyższym okresie wykonywał prace w warunkach szczególnych. Sąd odwoławczy wskazuje, że powyższe ustalenia znalazły również potwierdzenie w zeznaniach świadków H. S. i E. O.. Obaj świadkowie zeznali, że pracowali z odwołującym w spornym okresie i jednocześnie wskazali, iż początkowo odwołujący wykonywał pracę montera, spawacza konstrukcji metalowych, jednak, od kiedy nabył uprawnienia do operowania dźwigiem wieżowym, wykonywał już tylko i wyłącznie te prace. Sąd odwoławczy zeznania tych świadków uznał za wiarygodne. Świadkowie wprawdzie nie pamiętali szczegółów i dokładnych dat, od kiedy odwołujący pracował już na stanowisku operatora żurawia wieżowego, ale jest to zrozumiałe z uwagi na upływ czasu. Sąd odwoławczy nie dopatrzył się w tych zeznaniach braku logiczności i spójności. Świadkowie w spornym czasie pracowali z odwołującym i widzieli, jakie czynności wykonywał. Co istotne zeznania świadków znalazły potwierdzenie w pozostałym zgromadzonym materiale dowodowym, bowiem odwołujący przedłożył dokument, z którego wynika, że w dniu 20.02.1988 r. uzyskał uprawnienia operatora dźwigu wieżowego. Tym samym Sąd Apelacyjny stwierdza, że odwołujący od czasu, kiedy uzyskał uprawnienia operatora żurawia wieżowego, wykonywał w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w B. Zakład (...) w P. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, prace operatora żurawia wieżowego. W wyżej wskazanym okresie mieści się również okres pracy od dnia 19.04.1990r. do 09.08.1990r. w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w B. budowa w ZSRR - gdzie był zatrudniony na stanowisku zbrojarza, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 30.08.1990 r. – a więc pracował na stanowisku pracy uznawanym za pracę w szczególnych warunkach.

W ocenie Sądu Apelacyjnego odwołującemu do ogólnego stażu pracy w warunkach szczególnych należy również zaliczyć okres pracy w Przedsiębiorstwie (...) w K. od dnia 01.09.1992r. do 31.05.1993r. (9 miesięcy), gdzie był zatrudniony na stanowisku betoniarz - zbrojarz, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 07.05.1997 r. Wprawdzie odwołujący nie przedstawił świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach za ten okres, jednakże skoro w świadectwie pracy wskazano wykonywany przez niego zawód – zbrojarz i praca na tym stanowisku uznawana jest za pracę w szczególnych warunkach – wobec braku dowodów przeciwnych – w ocenie Sądu odwoławczego należało przyjąć, że w tym czasie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał powierzone mu obowiązki zbrojarza.

W oparciu o zeznania świadków A. A. i L. S. Sąd odwoławczy ustalił również, że odwołujący w okresie pracy od dnia 01.06.1993 r. do dnia 15.02.1996 r. (2 lata, 8 miesięcy i 14 dni), pracując w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w P., gdzie był zatrudniony na stanowisku betoniarz - zbrojarz, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 20.11.1996 r., również wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Wskazani powyżej świadkowie opisali zakres obowiązków odwołującego, tj. przygotowywanie zbrojenia, zalewanie zbrojenia betonem. Wykonując tę pracę odwołujący był narażony na działanie czynników szkodliwych i jak wynika z zeznań świadków wykonywał ją stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednocześnie świadek L. S. pamiętał, że odwołujący przebywał na urlopie bezpłatnym tylko nie wiedział, w jakim czasie, – co jest zrozumiałe z uwagi na upływ czasu. Zeznania te znalazły potwierdzenie w wspomnianym świadectwie pracy, z którego wynika, iż w okresie zatrudnienia od 11.03.1991 r. do 20.11.1996 r. odwołujący przebywał w okresach od 1.09.1992 r. do 31.05.1993 r. i od 15.02.1996 r. do 20.11.1996 r. na urlopie bezpłatnym i okres ten, – jako okres, w którym odwołujący nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych nie został odwołującemu zaliczony do ogólnego stażu pracy. Sąd przyjął, jako datę początkową, kiedy odwołujący rozpoczął pracę w warunkach szczególnych dzień 1.06.1993 r., tj. dzień następny po dniu 31.05.1993 r., do którego to dnia odwołujący przebywał na urlopie bezpłatnym. Zważyć należy, że w okresie pierwszego urlopu bezpłatnego odwołujący Pracował w Przedsiębiorstwie (...) i jak wskazano powyżej okres ten zaliczony powinien być w ocenie Sądu odwołującemu do ogólnego stażu pracy w warunkach szczególnych, gdyż był zatrudniony na stanowisku zbrojarz-betoniarz, a to stanowisko pracy jest wymienione w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r.

W tym samym przedsiębiorstwie, tj. w Przedsiębiorstwie (...) w K., na tym samym stanowisku, tj. betoniarz - zbrojarz odwołujący był zatrudniony od dnia 09.09.1996r. do 31.10.1996r. (1 miesiąc i 22 dni), – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 31.10.1996 r.). W ocenie Sądu odwoławczego okres ten również należało zaliczyć odwołującemu, jako okres pracy w warunkach szczególnych. Skoro bowiem odwołujący był zatrudniony na tym samym stanowisku, co powyżej i praca na tym stanowisku była zaliczana do prac w szczególnych warunkach, chociażby z uwagi na doświadczenie odwołującego w tej pracy, logicznym jest, że odwołujący wykonywał wciąż te same szkodliwe dla zdrowia czynności. Sąd dał wiarę zatem zeznaniom odwołującego, iż w tym czasie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w warunkach szkodliwych.

Podobnie należało zaliczyć odwołującemu, zdaniem Sądu Apelacyjnego, jako okres pracy w warunkach szczególnych do ogólnego stażu pracy okres od dnia 14.11.1996r. do 28.02.1997r. (3 miesiące i 14 dni) w (...) w P., gdzie był zatrudniony na stanowisku zbrojarz, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 07.05.1997 r., jak i okres od dnia 07.07.1997r. do 31.12.1998 r. (1 rok, 5 miesięcy i 24 dni) w (...) s.c. Przedsiębiorstwie (...) w P., gdzie był zatrudniony na stanowisku brygadzista - zbrojarz, – co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 11.09.2000 r.

W tym miejscu Sąd Apelacyjny wskazuje, że po analizie zeznań świadków, którzy w spornym okresie pracowali z odwołującym i mieli wiedzę na temat wykonywanych przez niego obowiązków, jak i po analizie zeznań odwołującego ostatecznie stwierdził, że zakres pracy odwołującego we wszystkich spornych okresach pozwala przyjąć, iż wykonywał on prace w warunkach szczególnych. Zakres obowiązków odwołującego przez cały okres aktywności zawodowej był zbliżony – w różnych zakładach wykonywał przede wszystkim obowiązki zbrojarza – betoniarza. Sąd tym samym dał wiarę zeznaniom świadków w zakresie, w jakim potwierdzili oni zakres wykonywanych przez odwołującego obowiązków.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że ma na uwadze, iż wyłącznie okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Oczywistym jest, zatem to, że wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach. Powyższe wynika z treści § 2 ust. 1 cytowanego powyżej rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. - okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Z zgromadzonego materiału dowodowego z przyczyn wskazanych powyżej, w oparciu o zeznania świadków, można było ustalić zakres obowiązków odwołującego w spornych okresach i tym samym zgromadzony materiał dowodowy pozwalał na ustalenie, że odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych. Tym samym następujące okresy: od 10.09.1973 r. do 31.07.1980 r. (łącznie 6 lat, 10 miesięcy i 22 dni), od dnia 21.02.1988 r. do 21.01.1991 r. (2 lata, 11 miesięcy, 1 dzień), od dnia 01.09.1992 r. do 31.05.1993 r. (9 miesięcy), od dnia 01.06.1993 r. do 15.02.1996 r. (2 lata, 8 miesięcy i 15 dni), od dnia 09.09.1996 r. do 31.10.1996 r. (1 miesiąc i 23 dni), od dnia 14.11.1996 r. do 28.02.1997 r. (3 miesiące i 15 dni), od dnia 07.07.1997 r. do 31.12.1998 r. (1 rok, 5 miesięcy i 25 dni) powinny mu zostać zaliczone do ogólnego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Powyżej wskazane okresy wystarczają do uznania, iż wnioskodawca A. B., legitymuje się, co najmniej piętnastoletnim stażem pracy w warunkach szczególnych, gdyż jego łączny staż pracy w warunkach szczególnych wynosi 15 lat, 2 miesięcy i 14 dni.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny uznając, że apelacja okazała się zasadna na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznał A. B. prawo do emerytury począwszy od 28 września 2013r., tj. dnia ukończenia przez niego 60 roku życia.

Podstawę prawną orzeczenia o kosztach procesu za przedmiotowe postępowanie (pkt 2 wyroku) był art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. § 2 w zw. z § 12 ust 1 i w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.02.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r. poz. 461- t.j.).