Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2016r. w Katowicach

sprawy z odwołania C. C. (C. C. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 28 września 2015r. sygn. akt X U 944/15

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/SSA M. Żurecki /-/SSA J. Pietrzak /-/ SSO del. A. Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2174/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 maja 2015r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu C. C. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym 60 lat życia, wskazując
w jej uzasadnieniu, że na dzień 1 stycznia 1999r. wnioskodawca nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Od decyzji tej ubezpieczony wniósł odwołanie, domagając się jej zmiany poprzez przyznanie mu prawa do wnioskowanego świadczenia. Wskazał, że od 1 czerwca 1972r. do 31 stycznia 1991r. pracował w Fabryce (...) w K. w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku ślusarz - gratowacz,
tj. na stanowisku ujętym w wykazie A dział III poz. 78 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne). Na okoliczność charakteru pracy wykonywanej w okresie od 1 czerwca 1972r. do 31 stycznia 1991r. wniósł
o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko wyrażone
w zaskarżonej decyzji, wnosząc o oddalenie odwołania ubezpieczonego. Zaznaczył, że ubezpieczony nie przedstawił żadnych dokumentów potwierdzających pracę w warunkach szczególnych.

Wyrokiem z dnia 28 września 2015r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo
do emerytury od daty złożenia wniosku.

Poza sporem pozostawało, że ubezpieczony C. C. (ur. (...))
w dniu 27 kwietnia 2015r. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie
mu prawa do emerytury. Rozpoznając wniosek emerytalny ubezpieczonego organ rentowy ustalił, że na dzień 1 stycznia 1999r. udowodnił on 29 lat, 4 miesiące i 4 dni okresów składkowych i okresów nieskładkowych ale nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy
w warunkach szczególnych.

Sąd ustalił, że w spornym okresie od 1 czerwca 1972r. do 31 stycznia 1991r. ubezpieczony zatrudniony był w (...), w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku ślusarza. Przez cały okres tego zatrudnienia stale wykonywał prace na wydziale budowy przekładni na stanowisku ślusarza - gratowacza. Wykonywał prace szlifierką pneumatyczną - obróbkę kół zębatych, polerowanie części metalowych. Gratowacze zajmowali się stępianiem krawędzi kół zębatych szlifierkami pneumatycznymi, wykonywali także inne prace przy uszyciu szlifierek pneumatycznych. Szlifierka pneumatyczna to szlifierka ręczna wysokoobrotowa. Gratowanie polegało na dokończeniu obróbki elementów – stanowiło to ostatnie czynności przed montażem kół zębatych i wałków uzębionych z metali o znacznej twardości, których jedyną skuteczną metodą obróbki przed montażem było szlifowanie ręczne.

Ubezpieczony otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szczególnych. Nie wykonywał pracy na innych stanowiskach. Wydział budowy przekładni zajmował się budową przekładni do czołgów. Ubezpieczony otrzymywał dodatek za szkodliwe warunki pracy oraz mleko.

W 1991r. ubezpieczony przeszedł do pracy na wydziale montażowym. W aktach osobowych skarżącego odnotowano wyłącznie, że był ślusarzem.

W konsekwencji Sąd ustalił, że w spornym okresie zatrudnienia od 1 czerwca 1972r. do 31 stycznia 1991r. (stanowiącym łącznie okres 18 lat i 8 miesięcy) ubezpieczony stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach określone w wykazie A dziale III poz. 78 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 z pózn. zm.), tj. prace polegające na szlifowaniu wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowaniu mechanicznym.

Wobec poczynionych ustaleń Sąd uznał odwołanie za zasadne podnosząc w motywach tego rozstrzygnięcia, że przeprowadzone w sprawie dowody dają podstawy do stwierdzenia, że odwołujący się w spornym okresie zatrudnienia od 1 czerwca 1972r. do 31 stycznia 1991r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace w warunkach szczególnych określone w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.) a mianowicie prace polegające na szlifowaniu wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowaniu mechanicznym (dział III, pkt 78). Tym samym ubezpieczony udokumentował staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze wymaganym i koniecznym dla uzyskania uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym 60 lat, udowadniając wymagany 15-letni okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych, stale i pełnym wymiarze czasu pracy przy wykazanym ponad 29-letnim ogólnym stażu ubezpieczeniowym - na dzień 1 stycznia 1999r.

Apelację od tego wyroku wywiódł organ rentowy zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego - art. 184 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie skutkujące przyznaniem prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w wyniku błędnego uznania, że ubezpieczony przez co najmniej 15 lat wykonywał stale
i w pełnym wymiarze czasu prace w szczególnych warunkach wymienione pod
poz. 78 dział III wykaz A - szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne;

- naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów z zeznań świadków polegające na uznaniu za wiarygodne twierdzeń, że ubezpieczony oraz pozostali ślusarze pracujący w brygadzie gratowaczy w okresie zatrudnienia w Fabryce (...) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy faktycznie wykonywali prace w warunkach szczególnych wymienione pod poz. 78 dział III wykaz A - szlifowanie lub ostrzenie wyrobów
i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne.

Wskazując na powołane zarzuty skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku
i oddalenia odwołania.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna.

Stosownie do art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2009r. nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganych w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy o którym mowa w art. 27.

Emerytura o której mowa w ust. 1 przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Ubezpieczony ukończył 60 lat, na dzień 1 stycznia 1999r. miał wymagany ogólny staż emerytalny i nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Spór w niniejszej sprawie sprowadza się zatem do kwestii czy ubezpieczony posiada wymagany okres zatrudnienia w szczególnych warunkach albowiem od spełnienia tego warunku, stosownie do brzmienia art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS
w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego (…) zależne jest nabycie emerytury po ukończeniu 60 roku życia.

Sąd I instancji uznał, że postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczony
w okresie od 1 czerwca 1972r. do 31 stycznia 1991r w czasie zatrudnienia w Fabryce
(...) wykonywał pracę w charakterze szlifierza, którą wymienia rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
w wykazie A, dział III poz. 78 – szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne.

Swoje stanowisko w tym względzie Sąd I instancji oparł na zeznaniach przesłuchanych w sprawie świadków i ubezpieczonego, którym w pełni dał wiarę pomijając zupełnie również ustaloną okoliczność, że w aktach osobowych ubezpieczonego odnotowano wyłącznie, że był ślusarzem.

Tymczasem z akt osobowych ubezpieczonego w części dotyczącej spornego okresu rzeczywiście wynika, że ubezpieczony był zatrudniony jako ślusarz. Takie stanowisko wskazywano we wszystkich dokumentach sporządzanych przed 1991r. i z takiego stanowiska ubezpieczony był przenoszony na stanowisko montera w lutym 1991r. Żaden z dokumentów nie zawiera zapisów wskazujących na to, że ubezpieczony wykonywał prace szlifierskie,
czy uzyskał kwalifikacje tego rodzaju.

Nadto pracodawca ubezpieczonego a ściślej jego następca prawny (...) S.A.
(...) z siedzibą w K. nie wydał ubezpieczonemu świadectwa pracy
w warunkach szczególnych.

Wreszcie żaden ze świadków nie wyjaśnił jakie były powody ewentualnego innego kwalifikowania przez pracodawcę w dokumentacji pracowniczej pracy wykonywanej przez ubezpieczonego.

Poza tym tylko świadek J. K. zeznał, że uzyskał od pracodawcy świadectwo pracy w warunkach szczególnych ale on był zatrudniony jako szlifierz natomiast ubezpieczony jako ślusarz – gratowacz.

Z kolei, jak słuszne zauważył skarżący, praca ślusarza - gratowacza nie była wymieniona ani w dziale III poz. 78 zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki
z dnia 12 sierpnia 1983r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa
i energetyki ani zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemyślu Maszynowego z dnia
30 marca 1985r. Poza pracami szlifierzy - krajaczy metali tarczą ścierną wymieniono tam prace ślusarza - wyrównywacza tarcz szlifierskich. Stanowisko gratowacza nie pojawia się w ogóle w tych zarządzeniach a jest to znany i stosowany w przemyśle metalowym rodzaj obróbki detali o charakterze prac wykończeniowych.

Oczywiście wykazy resortowe nie stanowią źródła prawa ale mają charakter informacyjny, techniczno - porządkujący, uściślający oraz mogą mieć znaczenie w sferze dowodowej, stanowiąc podstawę domniemania faktycznego.

W tej sytuacji skoro zarządzenie resortowe wymieniało wśród prac kwalifikowanych
w wykazie A dział III poz. 78 jako szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne tylko prace ślusarza - wyrównywacza tarcz szlifierskich,
a takich prac w świetle zeznań świadków ubezpieczony nie wykonywał, a nie wymieniało prac ślusarza - gratowacza to przyporządkowanie wykonywanej przez ubezpieczonego pracy do prac kwalifikowanych jako szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych
oraz polerowanie mechaniczne nie jest uprawnione, zwłaszcza że były pracodawca ubezpieczonego zatrudniał również szlifierzy i w takim przypadku wydał świadectwo pracy w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, wbrew stanowisku Sądu I instancji, nie pozwalał zatem na ustalenie, że od 1 czerwca 1972r.
do 31 stycznia 1991r. w okresie zatrudnienia w Fabryce (...) ubezpieczony wykonywał pracę szlifierza, a tym samym nie legitymuje się wymaganym
15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Należy bowiem zauważyć, że skoro emerytura w obniżonym wieku emerytalnym jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych instytucją wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia uprzywilejowanego kręgu podmiotów, to wymaga ścisłej wykładni
i pewnego ustalenia przesłanek warunkujących do niej prawo.

W postępowaniu sądowym nie jest zatem dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności wręcz przeciwne.

Z przytoczonych względów Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

/-/SSA M. Żurecki /-/SSA J. Pietrzak /-/ SSO del. A. Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

MP