Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2016 roku

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie X Wydział Gospodarczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2016 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. K. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa - Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasy Państwowe -Nadleśnictwo C.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe - Nadleśnictwo C. na rzecz powódki Z. K. (1) kwotę 10.214,53 zł (dziesięć tysięcy dwieście czternaście złotych pięćdziesiąt trzy grosze) wraz z ustawowymi odsetkami (od dnia 1 stycznia 2016 roku określanymi jako ustawowe odsetki za opóźnienie) liczonymi od kwot;

- 10.200 zł od dnia 10 grudnia 2014 roku,

- 14,53 zł od dnia 23 grudnia 2014 roku,

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2011,26 zł (dwa tysiące jedenaście złotych dwadzieścia sześć groszy) tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt X GC 1583/15

UZASADNIENIE

W dniu 23 grudnia 2014 roku powódka Z. K. (1) wniosła do Sądu Rejonowego w Myśliborzu VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w C. pozew przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa – Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasy Państwowe Nadleśnictwo C. o zapłatę kwoty 12 568,64 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwot 10 200 zł od dnia 10 grudnia 2014 roku oraz od kwoty 2 368,64 zł od dnia wniesienia pozwu wraz z kosztami postępowania. Uzasadniając żądanie pozwu powódka wskazała, że w wyniku przeprowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego zawarła z pozwanym umowę o roboty budowlane. Podała, że na tej podstawie wykonywała prace, za które pozwany regulował płatności, jednak z jednej wystawionych przez nią faktur VAT potrącił kwotę 10 200 zł tytułem kary umownej naliczonej na podstawie zmodyfikowanego - w stosunku do postępowania przetargowego - bez jej wiedzy i aprobaty postanowienia umownego. Powódka podniosła, że wobec odmowy zwrotu wskazanej należności wystąpiła z powództwem do Sądu Rejonowego w Myśliborzu, który wyrokiem z dnia 20 marca 2014 roku potwierdził, że postanowienie umowne, na podstawie którego pozwany naliczył karę umowną jest nieważne, a apelacja pozwanego od tego orzeczenia została przez Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalona. Powódka wskazała, że wobec powyższego wezwała pozwanego do zapłaty potrąconej w oparciu o nieważne postanowienie umowne kwoty, jednak pozwany odmówił zapłaty.

W dniu 27 stycznia 2015 roku Sąd Rejonowy w Choszcznie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (sygn. akt I Nc 31/15).

W sprzeciwie od nakazu zapłaty, którym przedmiotowy nakaz zaskarżony został w całości, pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania, zgłaszając jednocześnie zarzut niewłaściwości miejscowej Sądu w Choszcznie. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powódka uznała roszczenie z kar umownych którymi ją obciążył, roszczenie to zostało zaspokojone, a tym samym doszło do skutecznego złożenia oświadczenia woli o potrąceniu należności. W ocenie pozwanego, złożone przez powódkę oświadczenie o cofnięciu prośby o potrącenie kwoty 10 200 zł nie może być uznane za skuteczne, z uwagi na to, że nie było dotknięte wadą oświadczenia woli. Pozwany stwierdził, że potrącenie jest czynnością jednostronną, a tym samym nie jest możliwe uchylenie się od jego skutków prawnych. Jego zdaniem, wobec braku możliwości powołania się na błąd i uznania roszczenia poprzez oświadczenie powódki o potrąceniu należności, powództwo jest bezzasadne.

Postanowieniem z dnia 26 października 2015 roku Sąd Rejonowy w Choszcznie stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum w Szczecinie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarb Państwa – Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo C., reprezentowany przez nadleśniczego - J. D., w ramach prowadzonej działalności przeprowadził przetarg nieograniczony, którego celem było wyłonienie wykonawcy dla realizacji zamówienia pod nazwą: „Budowa budynku leśniczówki Leśnictwa M. oraz budynku garażowo-gospodarczego wraz z zagospodarowaniem terenu na działce nr geod. 863/1 obr. M., gm. D.”. Warunki zostały opisane w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia z dnia 28 lipca 2011 roku, do których załączony został także wzór umowy. Według załączonego wzoru, na mocy § 5 ust. 1 umowy wykonawca zobowiązany był, pod rygorem zapisu § 12 ust. 1 pkt a, do wykonania w terminie do 31 grudnia 2011 r. etapu robót potwierdzonego kosztorysem powykonawczym, sprawdzonym i rozliczonym przez przedstawiciela zamawiającego na kwotę minimum 300 tys. zł (netto). W myśl § 12 ust. 1 pkt a wzoru umowy, zamawiającemu przysługiwało prawo odstąpienia od umowy w razie wystąpienia istotnej zmiany okoliczności powodującej, że wykonanie umowy nie leży w interesie publicznym, czego nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

Formularz oferty, k. 29-30

-

Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia z załącznikami, k. 31-57,

-

Zeznania świadka Z. K. (2), k. 239-241.

W wyniku przeprowadzonego przetargu wybrana została oferta Z. K. (1). W dniu 29 sierpnia 2011 roku pomiędzy stronami została zawarta umowa o roboty budowlane nr 9/11, na podstawie której Z. K. (1) zobowiązała się do wykonania zadania objętego zamówieniem. Wysokość wynagrodzenia za wykonane roboty ustalono na kwotę 532 785,64 zł netto + VAT (§ 1 ust. 3 a i d), płatną na podstawie faktur VAT wystawianych przez powódkę po zakończeniu każdego etapu prac przejściowych. W postanowieniu § 5 ust. 2 zawartej umowy wskazano, że wykonawca zobowiązuje się, pod rygorem zapisu § 11 ust. 1 pkt a, do wykonania w terminie do 31 grudnia 2011 r. etapu robót potwierdzonego kosztorysem powykonawczym, sprawdzonym i rozliczonym przez przedstawiciela zamawiającego na kwotę minimum 300 tys. zł (netto). Postanowienie § 11 ust. 1 pkt a uprawniało zamawiającego do naliczenia wykonawcy kary umownej za zwłokę w wysokości 0,2% wynagrodzenia za każdy dzień zwłoki.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

Umowa o roboty budowlane nr 9/, k. 20-29,

-

Zeznania świadka Z. K. (2), k. 239-241,

-

Zeznania świadka G. H., k. 241-242,

-

Zeznania świadka K. R., k. 242-243,

W trakcie realizacji umowy pozwany zwracał się do powódki o zwiększenie sił i środków w celu zgodnej z harmonogramem realizacji prac zakreślonych umową, informując, że w razie niezrealizowania prac o wartości 300 000 zł netto do dnia 31 grudnia 2011 roku będzie skutkować naliczeniem kar umownych opartych o treści § 11 umowy.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

Pismo z dn. 3.11.2011r., k. 177,

-

Zeznana świadka D. J., k. 243-244,

-

Zeznania świadka J. G., k. 244-245,

-

Przesłuchanie reprezentanta pozwanego J. D., k. 246

Zgodnie z umową, po wykonaniu danego etapu prac, powódka wystawiła pozwanemu faktury przejściowe nr (...) z dnia 30 grudnia 2011 roku, na kwotę 307 248,73 zł brutto oraz nr (...) z dnia 08 lutego 2012 roku, na kwotę tę 49 958,63 zł brutto. Pozwany uregulował należności w całości bez zastrzeżeń.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

Faktury VAT, k. 57-58.

W dniu 29 lutego 2012 roku pozwany wystawił powódce notę księgową nr (...) na kwotę 10 200 zł tytułem naliczonej kary umownej za nieterminowe wykonanie robót. Powódka zwróciła się do pozwanego o wyjaśnienie podstaw jej naliczenia. W odpowiedzi pozwany poinformował powódkę, że podstawę do naliczenia kary umownej stanowi § 5 ust. 2 umowy. W dniu 13 marca 2012 roku powódka zwróciła się o potrącenie naliczonej kary umownej w wysokości 10 200 zł z najbliższej przedłożonej przez nią faktury za wykonanie robót. Pozwany wyraził zgodę na dokonanie potrącenia.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

Nota księgowa, k. 176,

-

Pismo z dn. 10.03.2012r. z potwierdzeniem odbioru, k. 128-129

-

Pismo z dnia 13.03.2012r., k. 130, 178

-

Pismo z dn. 16.03.2012r., k. 131,

-

Zeznania świadka Z. K. (2), k. 239-241,

-

Zeznania świadka G. H., k. 241-242,

-

Zeznania świadka K. R., k. 242-243,

-

Zeznana świadka D. J., k. 243-244,

-

Zeznania świadka J. G., k. 244-245,

-

Przesłuchanie reprezentanta pozwanego J. D., k. 246

W dniu 4 czerwca 2012 roku powódka wystawiła kolejną fakturę VAT nr (...) na kwotę 220 682,56 zł brutto - tytułem prac wykonanych przez nią do dnia 31 maja 2012 roku. Wówczas zwiększono także zakres prac zleconych powódce do wykonania.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

Faktura VAT, k. 59,

-

Protokoły, k. 60-63,

-

Obmiar zwiększający zakres prac, k. 64-124,

W dniu 25 czerwca 2012 pozwany uregulował wskazaną fakturę VAT do kwoty 210.482,56 zł. W odniesieniu do pozostałej części pozwany dokonał potrącenia kwoty 10 200 zł tytułem naliczonej kary umownej, obliczonej na podstawie § 5 ust 2 umowy.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

Potwierdzenie zapłaty, k. 179,

-

Zeznania świadka Z. K. (2), k. 239-241,

-

Zeznania świadka G. H., k. 241-242,

-

Zeznania świadka K. R., k. 242-243,

-

Zeznana świadka D. J., k. 243-244,

-

Zeznania świadka J. G., k. 244-245,

-

Przesłuchanie reprezentanta pozwanego J. D., k. 246

Powódka zakwestionowała zasadność naliczenia kary umownej, wskazując w skierowanych do pozwanego wezwaniach do zapłaty, że pomiędzy treścią projektu umowy, stanowiącego załącznik do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia i umowy zawartej przez strony istnieją rozbieżności. W piśmie z dnia 18 lutego 2013 roku pełnomocnik powódki wskazał, że cofa oświadczenie powódki z dnia 13 marca 2012 roku odnośnie prośby potrącenia kwoty 10 200 zł i wezwał pozwanego do zapłaty należności tytułem niezasadnie potrąconej kary umownej. W odpowiedzi z dnia 12 marca 2013 roku pozwany odmówił zapłaty należności i oświadczył, że uchylenie się od skutków wyrażenia zgody na potrącenie uznaje za nieskutecznie.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

Pismo z dn. 18.02.2013r. z potwierdzeniem nadania, k. 132-135,

-

Pismo z dnia 12.03.2013r., k. 136,

-

Zeznania świadka Z. K. (2), k. 239-241,

Wobec stanowiska pozwanego, Z. K. (1) wystąpiła do Sądu Rejonowego w Myśliborzu VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w C. z powództwem o unieważnienie postanowienia umownego. Wyrokiem z dnia 20 marca 2014 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VI C 389/13 Sąd Rejonowy w Myśliborzu VI Zamiejscowy Wydział Cywilny w C. unieważnił postanowienie § 5 ust. 2 umowy o roboty budowlane nr 9/11 z dnia 29 sierpnia 2011 roku i zasądził od pozwanego Skarbu Państwa-Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwa C. na rzecz powódki koszty postępowania. Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2014 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II Ca 460/14 Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił apelację pozwanego i obciążył go kosztami postępowania.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

Wyrok Sądu Rejonowego w Myśliborzu z dn. 20.03.2014r. wraz z uzasadnieniem w aktach sprawy VI C 389/13 k. 298,301-312,

-

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dn. 5.12.2014r. wraz z uzasadnieniem w aktach sprawy VI C 389/13 k. 344,349-352,

Pismem z dnia 9 grudnia 2014 roku powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 13 095,64 zł obejmującej między innymi kwotę 10 200 zł tytułem naliczonej kary umownej oraz kwotę 2 368,64 zł tytułem odsetek ustawowych obliczonych za okres od dnia 26 lutego 2013 roku do dnia 9 grudnia 2014 roku, a także koszty postępowania. W odpowiedzi na wezwanie pozwany uregulował jedynie część należności, odmawiając zapłaty kwoty 10 200 zł i wskazanych odsetek ustawowych.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

Wezwanie do zapłaty z potwierdzeniem nadania, k. 150-154,

-

Rozliczenie odsetek, k. 151,

-

Zeznania świadka Z. K. (2), k. 239-241,

-

Zeznania świadka G. H., k. 241-242,

-

Zeznania świadka K. R., k. 242-243,

-

Zeznana świadka D. J., k. 243-244,

-

Zeznania świadka J. G., k. 244-245,

-

Przesłuchanie reprezentanta pozwanego J. D., k. 246

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się zasadne w przeważającej części.

W rozpoznawanej sprawie powódka dochodziła zapłaty kwoty 12 568,64 zł obejmującej kwotę 10 200 zł tytułem zwrotu potrąconej przez pozwaną kary umownej, naliczonej na podstawie postanowienia umownego uznanego za nieważne prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Myśliborzu VI Wydziału Zamiejscowego w C. z dnia 20 marca 2014 roku, a także kwotę 2 368,64 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych wyliczonych od przedmiotowej kwoty za okres od dnia 26 lutego 2013 roku do dnia 9 grudnia 2014 roku.

Podstawę prawną roszczenia powódki, która – jak wywodziła – domagała się świadczenia pozwanemu nienależnego, stanowiły zatem przepisy art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. W myśl tych uregulowań, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie, w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy, był bezsporny. Pozwany przyznał, że obciążył powódkę karą umowną na podstawie § 5 ust. 2 umowy, które to postanowienie orzeczeniem Sądu zostało unieważnione, że kwota naliczona tytułem kary umownej potrącona została z należności z tytułu wykonanych przez powódkę robót budowlanych i że po wyroku Sądu świadczenia tego nie zwrócił. Kwestionując żądanie pozwu, pozwany wskazywał natomiast, że powódka poprzez wyrażenie zgody na dokonanie potrącenia uznała swój dług i brak jest podstaw do uchylenia się od oświadczenia woli w tym zakresie, w szczególności, że powódka nie pozostawała pod wpływem błędu.

W ocenie Sądu przywołane przez pozwaną okoliczności ostatecznie nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a to z uwagi na charakter roszczenia powódki, ściślej - opisaną wyżej podstawę jej żądania w okolicznościach faktycznych sprawy.

W pierwszej kolejności należy niemniej wskazać, że wedle treści przywołanych na wstępie regulacji świadczenie nienależne może przybrać różne formy. Powstać może w sytuacji, gdy brak było zobowiązania względem odbiorcy świadczenia (tzw. C. indebiti), gdy podstawa prawna świadczenia odpadła (tzw. C. causa finita), gdy zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty ( tzw. C. ob rem) albo gdy czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (tzw. C. sine causa).

Na gruncie niniejszej sprawy brak było podstaw do przyjęcia, że zobowiązanie powódki do zapłaty kary umownej nie istniało, skoro wprost wyrażone zostało w treści umowy (§ 5 ust. 2 umowy). Nie istniały również jakiekolwiek przesłanki do przyjęcia, że zachodzi przypadek C. ob rem. Z kolei dla przyjęcia C. sine causa konieczna jest – co podkreśla się w doktrynie (por. m.in. W. Serda „Nienależne świadczenie”, wyd. PWN 1988, s.115) – tzw. nieważność bezwzględna czynności prawnej zobowiązującej do świadczenia (a nie inna wadliwość tej czynności), podczas gdy postanowienie umowne, na podstawie którego pozwany naliczył karę umowną (a zatem zobowiązujące do świadczenia) było dotknięte nieważnością względną, jako że zostało unieważnione przez Sąd Rejonowy w Myśliborzu na podstawie art. 144 ust 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (dalej: Pzp, t. jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 2164.), w brzmieniu obowiązującym po dniu 29 stycznia 2010 roku (przed nowelizacją dokonaną z tą datą określone tam postanowienie umowne objęte było sankcją bezwzględnej nieważności).

Świadczenie spełnione przez powódkę tytułem kary umownej (w wysokości 10.200 zł) nie było jednak pozwanemu należne. Przyczyną tego jest fakt, że postanowienie § 5 ust. 2 umowy o roboty budowlane nr 9/11 z dnia 29 sierpnia 2011 roku, na podstawie którego naliczono i pobrano przedmiotową karę umowną, prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Myśliborzu w sprawie o sygn. akt VI C 389/13 zostało unieważnione. Oznacza to, że podstawa prawna świadczenia kary umownej odpadła ( C. causa finita). Świadczenie nienależne w tej postaci charakteryzuje się tym, że choć miała miejsce ważna czynność prawna, i na jej podstawie doszło do powstania ważnego zobowiązania, a podstawa świadczenia istniała w pewnym przedziale czasu i była ważna, to jednak następnie „odpadła", a „odpadnięcie” to ma charakter ostateczny (a nie przejściowy). Wśród przypadków C. causa finita w doktrynie wymienia się np. sytuacje odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia wskutek wydania nowej normy prawnej lub wydania aktu administracyjnego wyższej instancji oraz orzeczenia sądu zmieniających lub uchylających poprzednio prawomocne lub nieprawomocne orzeczenia, na podstawie których spełniono świadczenie ( W. S. „Nienależne świadczenie”, s.89). Zdaniem Sądu skutek taki wobec postanowienia umownego stron, na podstawie którego naliczono i uiszczono karę umowną, ma również przywołany wyrok Sądu Rejonowego w Myśliborzu.

W tym miejscu zaznaczyć trzeba, że treścią wskazanego orzeczenia Sąd rozpoznający niniejszą sprawę był - na mocy art. 365 § 1 k.c. – związany i to bez względu na to czy rozstrzygnięcie to wydane zostało – jak wywodził pozwany – „z przyczyn formalnych”. Zgodnie z tym przepisem orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Moc wiążącą uzyskuje rozstrzygnięcie o żądaniu w powiązaniu z jego podstawą faktyczną i w kolejnym postępowaniu sąd ma obowiązek przyjąć, że istotna z punktu widzenia zasadności żądania kwestia kształtowała się tak, jak to zostało ustalone w prawomocnym wyroku. Konsekwencją powyższego jest zatem niedopuszczalność ponownej oceny prawnej co do okoliczności objętych prawomocnym rozstrzygnięciem.

Jakkolwiek pozwany obciążając powódkę karą umowną, działał na podstawie i w granicach łączącej strony umowy, to jednak - wskutek uznania postanowienia umownego, będącego podstawą do naliczenia kary umownej za nieważne - przestało ono obowiązywać, co oznacza, że przestała istnieć także podstawa jej naliczenia i spełnienia. Skoro zaś oświadczenie powódki o zgodzie na potrącenie należności zgłoszone zostało wtedy, gdy postanowienie to było jeszcze prawnie wiążące (ważne), to okoliczność czy powódka skutecznie, czy nieskutecznie uchyliła się od tego oświadczenia było bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Powódka bowiem, wyrażając zgodę na potrącenie opierała się na aktualnie obowiązującej wówczas regulacji umownej, jej działanie wyznaczone było zatem określoną podstawą, do której się podporządkowała. Skoro zaś podstawa ta odpadła, spełnione świadczenie okazało się nienależne. W przeciwnym razie orzeczenia stwierdzające nieważność umów nie miałyby żadnego praktycznego skutku tylko dlatego, że świadczenia te pierwotnie zostały – w zgodzie z przepisami prawa – spełnione.

Podkreślenia przy tym wymaga, że nie zachodziły w sprawie okoliczności (szczegółowo wymienione w art. 411 k.c.), które stanowiłyby przeszkodę dla żądania przez powódkę zwrotu nienależnego świadczenia. Po pierwsze, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje żadnych podstaw do przyjęcia, ze powódka wiedziała w chwili spełnienia świadczenia, że nie była zobowiązana do uiszczenia kary umownej. Wskazuje na to już choćby fakt, że pierwotnie wyraziła zgodę na potrącenie należności z tego tytułu. Dopiero po porównaniu dokumentu zawartej umowy z dokumentem projektu umowy w postępowaniu przetargowym powódka powzięła wiadomość, że doszło do nieuprawnionej zmiany umowy i wówczas wystąpiła o zwrot potrąconej kary umownej. Co więcej, według twierdzeń pozwanego i powołanych przez niego świadków powódka nie kwestionowała swojego obowiązku. Trudno zatem zasadnie twierdzić, że uiszczając karę umowną wiedziała, że czyni to bez podstawy prawnej. Nawet jednak, gdyby istotnie tak było, to zwrócić należy uwagę, że w myśl art. 411 pkt 1 k.c. świadomość braku zobowiązania nie stoi na przeszkodzie żądaniu zwrotu świadczenia gdy spełniono świadczenie w wykonaniu nieważnej czynności prawnej, co też miało miejsce w niniejszej sprawie. Po drugie, nie sposób przyjąć w realiach niniejszej sprawy, że spełnienie świadczenia czyniło zadość zasadom współżycia społecznego. Ostatecznie bowiem powódka wykonała prace na rzecz pozwanego, który to cel – jak się przynajmniej wydaje - przyświecać miał postanowieniom umowy w zakresie kar umownych. Po trzecie, nie zachodził przypadek spełnienia świadczenia w celu zadośćuczynieniu przedawnionemu roszczeniu. W końcu powódka spełniła świadczenie po upływie terminu określonego w nocie księgowej z wezwaniem do zapłaty (k.176), a zatem gdy wskazana wierzytelność była już wymagalna.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że wobec odpadnięcia podstawy prawnej, w oparciu o którą pozwany obciążył powódkę karą umowną, zaktualizował się obowiązek jej zwrotu wynikający z treści art. 405 k.c. w zw. art. 410 § 1 k.c., brak było przeszkód wymienionych w art. 411 k.c. a w konsekwencji powództwo w zakresie żądania zwrotu potrąconej przez pozwaną kary umownej w wysokości 10 200 zł okazało się zasadne.

Z oceną taką nie może natomiast w całości spotkać się żądanie powódki w zakresie skapitalizowanych odsetek. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, LEX nr 7893 oraz uchwała SN z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, nr 7, poz. 93). W konsekwencji termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez zubożonego. Jak już jednak wcześniej wskazano roszczenie o zwrot świadczenia, u podstaw którego leży C. causa finita, powstaje jedynie w wypadku ostatecznego i trwałego (a nie przejściowego) odpadnięcia podstawy prawnej. Powyższe oznacza, że w sytuacji w której żądanie zwrotu świadczenia uzależnione jest od orzeczenia sądowego, dopiero prawomocne zakończenie sprawy oznacza definitywne odpadnięcie podstawy świadczenia ( W. S. „Nienależne świadczenie”, s.261). W rozpoznawanym przypadku to skutek konstytutywnego orzeczenia Sądu - wydanego w oparciu o przepis art. 144 ust.2 Pzp - powoduje wymagalność roszczenia.

W świetle powyższego najwcześniejsza datą, od której możliwe było naliczanie odsetek, nie był – wbrew twierdzeniom powódki - dzień następujący po upływie terminu do spełnienia zobowiązania oznaczonego w wezwaniu do zapłaty z dnia 18 lutego 2013 roku, a dopiero dzień, w którym orzeczenie stwierdzające fakt odpadnięcia podstawy prawnej, wedle której powódka pierwotnie zobowiązana była do świadczenia uprawomocniło się, tj. 5 grudnia 2014 roku (data wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie oddalającego apelację pozwanego) i od dnia następnego powódce należne są odsetki. Ostatecznie zatem żądanie zapłaty skapitalizowanych należności odsetkowych okazało się uzasadnione za okres od dnia 6 grudnia 2014 roku (trwałe odpadnięcie podstawy świadczenia) do dnia 9 grudnia 2014 roku (zgodnie żądaniem pozwu), tj. co do kwoty 14,53 zł. W pozostałym zaś zakresie co od odsetek powództwo należało oddalić.

O dalszych odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. oraz 482 k.c. zgodnie z żądaniem pozwu.

Mając na uwadze powyższe Sad orzekł jak w punkcie I i II sentencji wyroku.

Zauważyć w tym miejscu należy, że pełnomocnik pozwanego po zamknięciu rozprawy - w głosach stron - podniósł zarzut przedawnienia roszczenia, jednak zgłoszenie przedmiotowego zarzutu na tym etapie postępowania nie mogło być uznane za skuteczne, a już z pewnością zarzut ten należy ocenić jako spóźniony w świetle art. 207 § 6 k.p.c..

Dokonując ustaleń stanu faktycznego Sad oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach niniejszego postępowania oraz treści wyroku z dnia 20 marca 2014 roku wydanego przez Sąd Rejonowy w Myśliborzu VI Zamiejscowy Wydział Cywilny w C. oraz wyroku z dnia 5 grudnia 2014 roku wydanego przez Sąd Okręgowy w Szczecinie zawartych w aktach sprawy VI C 389/13 (II Ca 460/14), a także zeznaniach świadków Z. K. (2), G. H., K. R., D. J., J. G. oraz reprezentanta pozwanego J. D., do których wiarygodności nie miał żadnych wątpliwości, albowiem z zasady były spójne, zaś niewielkie rozbieżności spowodowane były subiektywnym przekonaniem o prawdziwości własnych twierdzeń. Sąd na rozprawie w dniu 4 kwietnia 2016 roku oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z protokołu rozprawy z akt postępowania VI C 389/13 na podstawie art. 235 § 1 k.p.c., uznając go za sprzeczny z wyrażoną we wskazanym przepisie zasadą bezpośredniości postępowania dowodowego.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania (pkt III sentencji wyroku) znajduje podstawę prawną w treści art. 100 zd. pierwsze k.p.c., który stanowi, że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty procesu będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Mając na uwadze wartość przedmiotu sporu Sąd przyjął, iż powódka wygrała spór w 81 %, pozwany w 19 % i w takich proporcjach strony mają prawo żądania zwrotu poniesionych przez siebie kosztów. Na koszty powódki w łącznej wysokości 3046 zł złożyły się: kwota 629 zł tytułem opłaty od pozwu, kwota 2 400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego ustalona w oparciu o przepis § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.) oraz kwota 17 zł tytułem opłaty od pełnomocnictwa. Z kolei na koszty poniesione przez pozwanego złożyła się wyłącznie kwota 2 400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalona w oparciu o przepis § 6 pkt 5 wskazanego rozporządzenia. 19 % z kwoty 2400 zł to 456 zł. Po kompensacie poniesionych kosztów w zakresie w jakim strony uprawnione były do żądania ich zwrotu ( (...) 81%= 2467,26 zł - 2400 x 19%=456 zł), należało zasądzić od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2 011,26 zł (2467,26 zł - 456 zł).

Z przedstawionych przyczyn orzeczono jak w sentencji.

Sygn. akt X GC 1583/15

Zarządzenia:

1.Odnotować,

2.Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron,

3. Akta przedłożyć s. Przewodniczącej celem kontynuowania postępowania międzyinstancyjnego.