Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 kwietnia 2016 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący SSA Krzysztof Sobierajski (spr.)

Sędziowie SSA Zbigniew Ducki

SSA Robert Jurga

po rozpoznaniu w dniu 13 kwietnia 2016 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. W.

przeciwko H. W.

o rozwód

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Tarnowie
z dnia 8 lutego 2014 roku, sygn. akt I C 1072/15

postanawia

I. zmienić punkt 2 zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że po słowach „w piątek od godz. 17.00 do godz. 20.00” dodać słowa „bez udziału matki małoletniej ale przy udziale kuratora”, natomiast słowa „w obecności matki dziecka” zastąpić słowami „bez udziału matki małoletniej ale przy udziale kuratora”,

II. oddalić zażalenie pozwanego w pozostałym zakresie.

Zbigniew Ducki Krzysztof Sobierajski Robert Jurga

Sygn. akt I ACz 563/16

UZASADNIENIE

Sąd I instancji w pkt 1 postanowienia zabezpieczył roszczenie w ten sposób, że ustalił miejsce pobytu małoletniej L. W. przy powódce i powierzył jej opiekę nad małoletnią na czas trwania niniejszego postępowania; w pkt 2 uregulował kontakty pozwanego z małoletnią w ten sposób, że mają się odbywać w miejscu pobytu małoletniej i jej matki w każdy wtorek, środę i czwartek od godz. 19.00 do godz. 20.00 i w piątek od godz. 17.00 do godz. 20.00 a także w niedzielę od godz. 15.00 do godz. 19.00 w obecności matki dziecka a ponadto w drugi dzień Świąt Wielkanocnych od godz. 10.00 do godz. 18.00 w miejscu zamieszkania ojca dziecka z obecnością matki dziecka zobowiązując powódkę do wydania dziecka w tym czasie, jak również pozwany będzie miał możliwość kontaktu telefonicznego z małoletnią córką codziennie a powódka zapewni co najmniej raz dziennie połączenie telefoniczne małoletniej córki z pozwanym; w pkt 3 w pozostałym zakresie wnioski o zabezpieczenie oddalił.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy przywołując art. 730 § 1 k.p.c., art. 730 ^{( 1 )}§ 1 i 2 k.p.c. oraz art. 755 § 1 k.p.c. wskazał, że na obecnym etapie postępowania należało umożliwić bieżące kontakty pozwanego z dzieckiem, gdyż nie jest on ograniczony w wykonywaniu władzy rodzicielskiej nad dzieckiem i ważne jest zapewnienie mu możliwości osobistej styczności z dzieckiem. Określając kształt kontaktów Sąd miał na uwadze głęboki konflikt, jaki zaistniał między stronami postępowania. Małżonkowie nie są w stanie w sposób zgodny sprawować opieki nad małoletnią córką i podjąć współdziałania w tym zakresie. Sąd zauważył, że dotychczasowy sposób wykonywania kontaktów przez pozwanego uwzględnia zmianę sytuacji, jaka nastąpiła wskutek tego, ze powódka wyprowadziła się ze wspólnego domu i zamieszkała w Ośrodku (...)w T.. Zaznaczył, że powódka czuje się zagrożona, gdyż główną intencją męża jest to aby wróciła do niego, nie widzi ona szansy na pogodzenie się małżonków i wspólne zamieszkiwanie a z treści smsów wysyłanych przez pozwanego do powódki wynika, iż ze strony pozwanego w stosunku do powódki dochodziło do rękoczynów oraz wyzwisk. Zdaniem Sądu odbywanie spotkań przez pozwanego na terenie Ośrodka (...)winno być kontynuowane, zwłaszcza, że w ośrodku tym strony mogą skorzystać również z pomocy psychologów i pracowników ośrodka, co powódka czyni na bieżąco. Sąd miał także na uwadze, że małoletnia córka stron ma dopiero 3,5 roku i jest bardzo silnie emocjonalnie związana z matką a dotychczas nie było takich sytuacji, aby małoletnia przebywała wyłącznie z ojcem bez obecności matki, w szczególności, aby bez niej nocowała. Sąd zauważył, że opieka, jaką sprawuje powódka nad małoletnią córką jest wykonywana w sposób nie budzący zastrzeżeń. Pozwany stara się również zapewnić dobre relacje z dzieckiem a podczas spotkań organizuje jej zabawę, przynosi upominki. Przekazuje również alimenty w kwocie 400 zł miesięcznie. Według Sądu zasadnym jest, aby kontakty pozwanego z córką odbywały się jak najczęściej. W zakresie pozostałych wnioskowanych przez pozwanego okresów, w których według niego winien mieć on zabezpieczony kontakt z dzieckiem, zdaniem Sądu, przedwczesne jest ich regulowanie w chwili obecnej. Sąd Okręgowy uznał za właściwe ustalenie miejsca pobytu małoletniej przy powódce mając na względzie fakt, iż powódka prawidłowo sprawuje opiekę, a ponadto wykonywała ją również w okresie kiedy małżonkowie mieszkali wspólnie, uwzględnił przy tym wiek dziecka i związaną z tym potrzebę bliskości matki. W ocenie Sądu również odbywanie kontaktów pozwanego z córką w miejscu jego zamieszkania mogłoby doprowadzić do eskalacji konfliktu.

Pozwany zaskarżył postanowienie Sądu Okręgowego zarzucając naruszenie art. 755 § 1 k.p.c. w zw. z art. 730 ¹ § 3 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na zabezpieczeniu miejsca pobytu małoletniej L. W. przy powódce i powierzeniu jej opieki nad małoletnią córką przy równoczesnym zabezpieczeniu jego kontaktów z małoletnią L. W. tylko w obecności matki w sytuacji, gdy takie uregulowanie sposobu roztoczenia pieczy nad małoletnią i kontaktów z dzieckiem sprzeciwia się jej dobru. Pozwany wniósł o:

a) zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zabezpieczenie jego roszczenia o ustalenie miejsca pobytu małoletniej przy nim i powierzenie mu opieki nad małoletnią na czas trwania postępowania, a z ostrożności procesowej - na wypadek nieuwzględniania powyższego wniosku na obecnym etapie postępowania wniósł o:

b) zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie 2 poprzez uregulowanie jego kontaktów z małoletnią córką na czas trwania postępowania w ten sposób, że będą się one odbywać:

- każdego tygodnia od poniedziałku do czwartku w godzinach od 15.30 do godziny 19.00 pod nieobecność matki i w tym celu zobowiązać powódkę do wydania małoletniej, zaś jego do odprowadzenia małoletniej do miejsca jej zamieszkania;

- w co drugi weekend miesiąca w godzinach od 15.30 w piątek do godziny 19.00 w niedzielę pod nieobecność matki i w tym celu zobowiązać powódkę do wydania małoletniej w miejscu jej zamieszkania, jego natomiast do odprowadzenia małoletniej do miejsca jej zamieszkania najpóźniej do godziny 19.00 w niedzielę;

- małoletnia spędzi z nim miesiąc w okresie wakacji letnich, przy czym ustalenie dokładnego terminu nastąpi z co najmniej dwutygodniowym wyprzedzeniem i w tym celu zobowiązanie powódki do wydania małoletniej w miejscu jej zamieszkania w dniu rozpoczęcia kontaktu, a jego do odprowadzenia małoletniej do miejsca jej zamieszkania w dniu zakończenia kontaktu;

- małoletnia spędzi z nim tydzień w okresie ferii zimowych, przy czym ustalenie dokładnego terminu nastąpi z co najmniej dwutygodniowym wyprzedzeniem i w tym celu zobowiązanie powódki do wydania małoletniej w miejscu jej zamieszkania w dniu rozpoczęcia kontaktu, a jego do odprowadzenia małoletniej do miejsca jej zamieszkania w dniu zakończenia kontaktu;

- małoletnia będzie spędzać święta Bożego Narodzenia oraz Wielkanocy naprzemiennie z każdym z rodziców, w ten sposób, że w latach parzystych Święta Bożego Narodzenia spędzać będzie z nim, w związku z czym odbierze on małoletnią z miejsca jej zamieszkania w dniu 24 grudnia o godzinie 12.00 i odprowadzi do miejsca jej zamieszkania w dniu 26 grudnia do godziny 18.00, a także drugi dzień Świąt Wielkanocnych spędzać będzie nim, w związku z czym odbierze on małoletnią z miejsca jej zamieszkania o godzinie 10.00 i odprowadzi do miejsca jej zamieszkania do godziny 18.00, zaś Nowy Rok i S. oraz pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych małoletnia spędzi z matką, zaś w latach nieparzystych małoletnia będzie spędzać Święta Bożego Narodzenia oraz drugi dzień Świąt Wielkanocnych z powódką, zaś Nowy Rok i S. oraz pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych z nim, w związku z czym odbierze on córkę z miejsca jej zamieszkania w dniu 31 grudnia o godzinie 12.00 i odprowadzi do miejsca jej zamieszkania w dniu 1 stycznia o godzinie 18.00, jak również odbierze córkę z miejsca jej zamieszkania w pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych o godzinie 10.00 i odprowadzi do miejsca zamieszkania córki następnego dnia o godzinie 18.00,

- w przypadku choroby i innych zdarzeń losowych będzie mógł odwiedzać małoletnią córkę w miejscu jej pobytu, po wcześniejszym uprzedzeniu powódki, a także będzie mógł być obecny w trakcie wizyt, kontroli i konsultacji lekarskich.

Pozwany wniósł również o zwrócenie się przez Sąd do Komisariatu (...) T. (...)o notatkę z przebiegu interwencji w restauracji (...) w T. z dnia 28 lutego 2016 roku sporządzoną przez funkcjonariusza G. K. i przeprowadzenie dowodu z tego dokumentu na okoliczność ustalenia przyczyn, przebiegu i wyników interwencji w trakcie spotkania pozwanego z córką.

W odpowiedzi na zażalenie pozwanego powódka wniosła o jego oddalenie. Podzieliła argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżanego postanowienia wnosząc równocześnie o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z:

- postanowienia o powołaniu biegłego z dnia 9 lutego 2016 roku, sygn. akt 2 Ds. 1096/15 na okoliczność jego treści;

- dokumentacji medycznej z dnia 29 lutego 2016 roku na okoliczność jej treści;

- jej fotografii (x4) na okoliczność ich treści;

- nagrania fragmentu wizyty pozwanego w dniu 10 marca 2016 roku z godziny 20:19 w miejscu pobytu dziecka na okoliczność jego treści, w szczególności celem wykazania niewłaściwego zachowania pozwanego w obecności dziecka, samoistnego okaleczenia się przez pozwanego, próby przerzucenia odpowiedzialności za zachowania pozwanego na nią;

- treści wiadomości wysyłanych przez pozwanego do niej w czwartek z dnia 10 marca 2016 roku po spotkaniu od godz. 20.38 na komunikatorze M. na okoliczność ich treści.

Ustosunkowując się do stanowiska powódki pozwany przedłożył szereg wniosków dowodowych na okoliczność przebiegu jego kontaktów z córką, warunków, w jakich one przebiegają, utrudniania przez powódkę kontaktów ojca z córką, interwencji Policji w czasie realizowanych jego kontaktów z córką, w postaci:

- nagrania na płycie CD nr (...)rozmowy powódki z małoletnią wraz ze stenogramem;

- nagrania na płycie CD nr(...)agresji powódki względem małoletniej wraz ze stenogramem;

- nagrania na płycie CD nr(...) agresji powódki względem małoletniej wraz ze stenogramem;

- nagrania na płycie CD jego wizyty u małoletniej z dnia 22 marca 2016 roku w mieszkaniu przy os. (...) w T., kiedy powódka i członkowie jej rodziny ingerują w jego spotkania z córką i prowokują go;

- nagrania na płycie CD jego wizyty u małoletniej z dnia 3 kwietnia 2016 roku poprzedzające interwencję Policji;

- notatki funkcjonariuszy Policji z przebiegu interwencji w mieszkaniu powódki przy os. (...) w T. z dnia 20 marca 2016 roku, 22 marca 2016 roku oraz z dnia 3 kwietnia 2016 roku zalegające w zasobach Komisariatu (...) T. - Centrum;

Nadto na okoliczność ustalenia jego zdrowia psychicznego oraz treści zarzutów postawionych mu w toku postępowania przygotowawczego pozwany złożył:

- zdjęcia powódki, matki powódki oraz innych członków jej rodziny obecnych w czasie jego spotkań z córką w mieszkaniu przy os. (...) (12 kart);

- zdjęcia powódki bez unieruchomienia gipsowego z dnia 2 marca 2016 roku na okoliczność braku wiarygodności twierdzeń powódki i przedstawionej przez nią dokumentacji co do spowodowania u niej przez niego obrażeń ciała;

- opinię psychologiczną na okoliczność manipulowania dzieckiem przez powódkę, instrumentalnego jej traktowania, agresji powódki względem córki, braku należytych kompetencji opiekuńczo - wychowawczych powódki, zagrożeń dobra dziecka płynących z postawy matki;

- opinię sądowo – psychiatryczną;

- postanowienie o przedstawieniu zarzutów z dnia 14 stycznia 2016 roku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie pozwanego zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Prawidłowe jest stanowisko Sądu I instancji, iż na czas trwania postępowania rozwodowego między stronami tytułem zabezpieczenia należało ustalić miejsce pobytu małoletniego dziecka stron przy powódce i powierzyć jej opiekę nad małoletnią. Powódka kierując się koniecznością uspokojenia i wyciszenia sytuacji życiowej swojej i córki, na skutek bowiem nieporozumień między stronami dochodziło między nimi do gwałtownych kłótni, których mimo starań stron, świadkiem była małoletnia córka stron - opuściła zajmowany wspólnie z pozwanym dom i zamieszkała w Ośrodku (...)w T.. Zaskarżone rozstrzygnięcie w tym zakresie stabilizuje obecną sytuację życiową córki stron. Małoletnia, z uwagi na wiek, ma niespełna 4 lata, jest szczególnie podatna na oddziaływanie sytuacji konfliktowej między rodzicami. W zawiązku z tym należało określić jednoznacznie miejsce jej pobytu, w którym tymczasowo będzie przebywać na czas toczącego się między stronami postępowania rozwodowego. Miejsce to winno być na obecnym etapie postępowania niezmienne i zapewnić dziecku schronienie, stanowiąc stały element jego codziennego funkcjonowania. Powódka, jako matka ma silną więź z córką, jest predysponowana do pełnienia takiej roli, w związku z czym jest w stanie zapewnić jej warunki konieczne do zaaklimatyzowania w nowej sytuacji rodzinnej oraz w nowym miejscu, czy to w Ośrodku (...)w T., czy też w wynajmowanym mieszkaniu. Powódka ma wszelkie kwalifikacje, żeby podołać takiemu zadaniu i sprawując bezpośrednią, codzienną opiekę nad dzieckiem jest w stanie przeprowadzić je przez trudny okres, jakim bez wątpienia jest postępowanie rozwodowe toczące się między jej rodzicami.

Kolejno przechodząc do kwestii kontaktów pozwanego z dzieckiem należy podkreślić, że zarówno matka, jak i ojciec mają prawo i obowiązek do utrzymywania osobistych kontaktów z dzieckiem, co wprost wynika z treści art. 113 § 1 k.r.o. Żadna ze stron postępowania rozwodowego nie może podejmować działań ograniczających realizację prawa i obowiązku drugiego z rodziców do kontaktów z dzieckiem. Konflikt istniejący między rodzicami nie powinien być przenoszony na relacje rodziców z dziećmi, gdzie dzieci traktowane są instrumentalnie i wykorzystywane jako swoista karta przetargowa. Każdy zatem z rodziców winien czynić wszystko, mimo negatywnej oceny postawy współmałżonka leżącej u podstaw toczącego się postępowania rozwodowego, aby drugi z rodziców, nie sprawujący osobistej, codziennej pieczy nad dzieckiem mógł realizować swoje prawo do kontaktów z dzieckiem. Kierując się przywołanymi założeniami należy podkreślić, że wszelkie działania współmałżonka ograniczające w sposób bezpośredni, czy też pośredni kontakt drugiego rodzica z dzieckiem winny być oceniane negatywnie i winny spotkać się ze stanowczą reakcją sądu podejmującego decyzje umożliwiające wykonywanie przez oboje rodziców prawa do kontaktów z dzieckiem. W ocenie Sądu Apelacyjnego pozwany winien mieć większą dowolność w kształtowaniu sposobu spędzania czasu z córką w ramach określonych przez Sąd I instancji w zaskarżanym postanowieniu kontaktów z dzieckiem. O ile w dniach od wtorku do czwartku, kiedy kontakty realizowane między godziną 19.00 a 20.00, zrozumiałe jest, iż dla dobra małoletniego dziecka stron powinny być one wykonywane, tak jak to określił Sąd I instancji w pkt 2 zaskarżanego postanowienia, w miejscu pobytu małoletniej i jej matki. Umożliwienie ich wykonywania, z uwagi na ich krótki czas, poza miejscem zamieszkania powódki byłoby nieefektywne i zaburzałoby rytm codziennego funkcjonowania zarówno małoletniej, jak i stron. Jednakże w realach niniejszej sprawy, na jej obecnym etapie brak przekonujących przeciwskazań przemawiających za tym, aby w piątek od godziny 17.00 do godziny 20.00 i w niedzielę od godziny 15.00 do godziny 19.00 pozwany nie mógł realizować tych kontaktów bez udziału powódki. Wnosząc o zabezpieczenie kontaktów z małoletnim dzieckiem pozwany zaprezentował obecną sytuację wychowawczą córki oraz stan jego kontaktów z nią. Podkreślił, iż ma bardzo dobre relacje z dzieckiem, chce zachować i rozwijać z nim kontakt i dąży do rozszerzenia kontaktów z córką. Jednocześnie zauważył, że powódka sprzeciwia się realizacji tych kontaktów bez jej udziału. Nie godząc się z taką postawą powódki pozwany wniósł o zabezpieczenie jego kontaktów z dzieckiem poprzez między innymi umożliwienie mu realizowania kontaktów bez udziału powódki. Wprawdzie kompetencje wychowawcze stron zostaną zbadane przez Sąd I instancji w toku postępowania, jednak na podstawie dotychczas zaoferowanego przez strony materiału dowodowego, jak i sprawozdania z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego przez kuratora, można wyprowadzić wniosek, iż to właśnie ustalenie kontaktów pozwanego z dzieckiem tylko z udziałem powódki może prowadzić do eskalacji konfliktu między stronami postępowania. Mimo intensywności tego konfliktu zarówno powódka, jak i pozwany w sposób pozytywny odnoszą się do swojego jedynego wspólnego dziecka. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego można nawet wnioskować, iż umówili się, że kłótnie między nimi będą odbywały się bez udziału dziecka. Takie racjonalne podejście, którego celem jest w pierwszym rzędzie ochrona dziecka zasługuje w pełni na aprobatę. Jednocześnie emocje, którymi kierują się małżonkowie powodują, iż dziecko staje się jednak świadkiem konfliktowych zachowań rodziców względem siebie. Występujące między nimi napięcie wpływa negatywnie na dziecko. Uregulowanie zatem kontaktów pozwanego z dzieckiem winno zmierzać do ograniczenia potencjalnych konfliktowych sytuacji między stronami. Wraz zatem z umożliwieniem pozwanemu odbywania kontaktów z dzieckiem w piątek i niedzielę bez udziału powódki zostanie wyeliminowany czynnik zapalny, który wpływa na sposób realizacji tych kontaktów opisywany przez pozwanego w zażaleniu i dalszym piśmie procesowym oraz przez powódkę w odpowiedzi na zażalenie. Jednocześnie brak jest przekonujących zagrożeń, podnoszonych przez powódkę, że pozwany w sposób nieprawidłowy będzie opiekował się w czasie samodzielnych kontaktów dzieckiem, z uwagi na brak doświadczania w tym zakresie. Należy zauważyć, iż nawet powódka potwierdza, iż pozwany niejednokrotnie, samodzielnie przebywał z dzieckiem w czasie kiedy wykonywała ona w godzinach popołudniowych, czy też wieczornych, swoje zadania zawodowe. W tym choćby czasie pozwany miał możliwość nabycia odpowiedniego doświadczenia i powierzenie mu sprawowania opieki nad dzieckiem, bez udziału powódki, na okres kilku godzin w tygodniu nie może być postrzegane jak zagrożenie, nawet bazując na obecnie zgromadzonym materiale dowodowym. Również argumentacja powódki dotycząca kłopotów wychowawczych pozwanego z jego dziećmi z poprzedniego małżeństwa nie jest wystarczająca do odmówienia mu możliwości wykonywania kontaktów z dzieckiem bez udziału powódki. Z uwagi na konieczność zapewnienia dziecku stron stabilizacji i wyciszenia nie wskazane jest obecnie takie określanie kontaktów pozwanego z nim, żeby opuszczało ono na noc miejsce jego pobytu, gdyż mogłoby to prowadzić do powstania u niego poczucia niepewności i zagubienia, czyli efektu przeciwnego z tym, jakim kierował się Sąd I instancji ustalając miejsce pobytu małoletniego dziecka stron przy powódce i powierzając jej opiekę nad małoletnią. Ponadto kierując się naczelną zasadą ochrony dobra dziecka Sąd Apelacyjny przyjął, że kontakty pozwanego z małoletnią córką winny odbywać się w obecności kuratora.

Pozwany w toku postępowanie wnosił o szerokie uregulowanie jego kontaktów z dzieckiem. W ocenie Sądu Apelacyjnego dopiero przeprowadzenie wnikliwszego badania sytuacji rodzinnej stron i dziecka w toku postępowania sądowego pozwoli na określenie kontaktów w sposób szczegółowy, odpowiadający oczekiwaniom stron i dobru małoletniego dziecka. W obecnej chwili kontakty pozwanego z dzieckiem z możliwością wykonywania ich bez udziału powódki są wystarczające. Przedłożone przez strony dowody w postaci między innymi fotografii, nagrań, dokumentacji z toczących się postępowań, zapisów wzajemnej korespondencji elektronicznej co do zasady nie podważają sposobu uregulowania kontaktów pozwanego z córką w kształcie określonym przez Sąd I instancji, ze zmianą wprowadzoną przez Sąd Apelacyjny uwzględniającą potrzebę kontaktów pozwanego z dzieckiem bez udziału powódki ale z udziałem kuratora. Materiał dowodowy zaoferowany przez strony postępowania zostanie skonfrontowany przez Sąd I instancji w dalszym toku postępowania z innymi przeprowadzonymi dowodami.

W świetle powyższego należało uznać, iż argumentacja pozwanego zawarta w złożonym zażaleniu mogła prowadzić do częściowej zmiany zaskarżonego postanowienia, w pozostałym zakresie stanowisko pozwanego jako niezasadne na obecnym etapie postępowanie nie podlegało uwzględnieniu.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny w Krakowie działając na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w pkt I zmienił pkt 2 zaskarżonego postanowienia, natomiast w pkt II w oparciu o art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. oddalił zażalenie pozwanego w pozostałym zakresie.

Zbigniew Ducki Krzysztof Sobierajski Robert Jurga