Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 września 2013 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marcin Łochowski (spr.)

Sędziowie: SO Małgorzata Truskolaska-Żuczek, SR (del.) Joanna Mrozek

Protokolant: Martyna Perzyńska

po rozpoznaniu w dniu 16 września 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z wniosku K. B.

z udziałem J. P. oraz J. B. (1)

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego w Otwocku z dnia 11 stycznia 2012 r., sygn. akt I Ns 315/11

postanawia:

oddalić apelację.

Sygn. akt IV Ca 1381/12

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest bezzasadna.

Należy podkreślić, że Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, szczegółowo opisane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia (k.67-68) i przyjmuje je za własne. Sąd I instancji dokonał także trafnej oceny prawnej zgłoszonego wniosku, która zasługuje na akceptację, chociaż w pewnym zakresie wymaga uzupełnienia.

Wnioskodawca zarzucił, że S. B. w chwili śmierci nie pozostawał w związku małżeńskim z Z. B., co w konsekwencji prowadzi do wniosku, iż Z. B. nie mogła dziedziczyć po S. B.. Skarżący z jednej strony wskazał, że istnieją poważne wątpliwości co do „ważności i wiarygodności” aktu małżeństwa S. B. i Z. B., a z drugiej podnosił, iż w akcie zgonu Z. B. znajduje się informacja, że w chwili śmierci była ona rozwiedziona (apelacja – k.80).

Nadto, wnioskodawca złożył wniosek o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w związku ze wszczęciem postępowania o „unieważnienie aktu małżeństwa S. B. z Z. B.” (wniosek – k.145).

Rację ma skarżący podnosząc, że w odpisach aktów stanu cywilnego złożonych do akt niniejszej sprawy istnieją istotne rozbieżności. Mianowicie w akcie zgonu spadkodawcy – S. B., zmarłego w dniu 13 stycznia 2000 r. jego stan cywilny w chwili śmierci został określony jako „wdowiec” (odpis skrócony aktu zgonu – k.2), natomiast w akcie zgonu Z. B., zmarłej w dniu 24 lutego 2001 r. jej stan cywilny został określony jako „rozwiedziona” (odpis zupełny aktu zgonu – k.19). Z kolei w akcie małżeństwa S. B. i Z. B. brak jest adnotacji o rozwiązaniu związku małżeńskiego, zawartego w dniu 20 lutego 1938 r. (odpis zupełny aktu małżeństwa – k.2 akt I Ns 523/11). Jednak w ocenie Sądu Okręgowego te rozbieżności nie wykluczają dokonania ustaleń istotnych z punktu widzenia treści art. 932 i 934 k.c. w brzmieniu obowiązującym w chwili otwarcia spadku.

Wymaga wyjaśnienia, że zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. Nr 212 z 2011 r., poz. 1264 ze zm. – dalej, jako: „p.a.s.c.”) akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. Należy jednak pamiętać, że akt stanu cywilnego, tak jak każdy inny dokument urzędowy, stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.). W konsekwencji, należy odróżnić część „zaświadczającą” od pozostałej części dokumentu. Akt zgonu stanowi zatem jedynie dowód faktu, miejsca i daty zgonu oznaczonej w tym akcie z imienia i nazwiska osoby ( tak T.Ereciński w: Komentarz do k.p.c. Część Pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze. Tom I, Warszawa 2004, s.513-514, t.23). Tym samym, „akt zgonu zawierający informację o stanie cywilnym osoby zmarłej wynikającym z zawarcia małżeństwa oraz dane dotyczące małżonka tej osoby nie stanowi dowodu pozostawania osoby zmarłej w chwili śmierci w związku małżeńskim” ( tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 sierpnia 2006 r., II CSK 62/06, LEX nr 201185).

Innymi słowy, informacje o stanie cywilnym S. B. i Z. B., zamieszczone w aktach ich zgonów nie są objęte przepisem art. 4 p.a.s.c., ani domniemaniem przewidzianym w art. 252 k.p.c. Wyłącznym dowodem pozostawania tych dwóch osób w związku małżeńskim jest akt małżeństwa. Ponieważ akt ten nie zawiera żadnych wzmianek o rozwiązaniu związku małżeństwa, Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że S. B. w chwili śmierci był żonaty z Z. B..

Zgodnie z art. 932 § 1 k.c. (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 28 czerwca 2009 r. – zob. ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, Dz.U. Nr 79 z 2009 r., poz. 662) w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek, rodzice i rodzeństwo. Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu bądź z rodzicami, bądź z rodzeństwem, bądź z rodzicami i rodzeństwem spadkodawcy, wynosi połowę spadku (art. 932 § 2 k.c.). Natomiast, stosownie do treści art. 934 k.c. jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.

Mając na względzie, że w chwili zgonu S. B. pozostawał w związku małżeńskim z Z. B., a nadto żyły dzieci brata – K. B., J. B. (2) i J. B. (1), Sąd Rejonowy trafnie na podstawie art. 932 k.c. w zw. z art. 934 k.c. stwierdził, że spadek po S. B. nabyła żona Z. B. w 1/2 części oraz dzieci brata po 1/6 części każde z nich.

Odnosząc się na zakończenie do zgłoszonego w postępowaniu apelacyjnym wniosku o zawieszenie postępowania, trzeba wskazać, że był on bezzasadny. Zgodnie bowiem z art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. sąd może zawiesić postępowanie jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego. Wnioskodawca złożył wniosek o „unieważnienie aktu małżeństwa zawartego w dniu 20 lutego 1938 r. między S. B. a Z. B. (we wniosku, zapewne omyłko wskazano, że z J. K.) sporządzonego w dniu 14.03.2011 r. przez Urząd Stanu Cywilnego w W. za nr. 10/38” (odpis wniosku – k.149).

Zdaniem Sądu Okręgowego, wszczęcie tego postępowania nie stoi jednak na przeszkodzie rozstrzygnięciu o zasadności apelacji. Sąd II instancji bierze przecież pod rozwagę stan faktyczny istniejący w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Skoro zatem w chwili zamknięcia rozprawy istniał odpis zupełny aktu małżeństwa, stwierdzający fakt zawarcia małżeństwa, to nie było podstaw do zawieszenia postępowania. Jeżeli natomiast przedmiotowy akt zostanie ewentualnie w oparciu o art. 30 p.a.s.c. unieważniony, powstanie wówczas podstawa do zmiany zaskarżonego postępowania zgodnie z art. 679 § 1 k.p.c.

Nie pretendując do oceny zasadności złożonego przez wnioskodawcę wniosku o unieważnienie aktu małżeństwa, należy zauważyć, iż jego uzasadnienie w przeważającej mierze opiera się na nieporozumieniu. Po pierwsze, w dniu 14 marca 2011 r. nie został sporządzony akt małżeństwa, a jedynie powstał odpis zupełny tego aktu (zob. art. 79 pkt 1 i art. 80 p.a.s.c.). Po drugie, faktem powszechnie znanym jest, że przed 1945 r. rejestracja stanu cywilnego, w tym prowadzenie ksiąg stanu cywilnego (metrykalnych) należała w znakomitej większości do kościołów (osób duchownych). Na podstawie art. XII dekretu z dnia 25 września 1945 r. Przepisy wprowadzające prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. Nr 48 z 1945 r., poz. 273 ze zm.) oryginały lub wtóropisy tych ksiąg zostały przekazane urzędom stanu cywilnego (zob. także zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 11 sierpnia 1949 r. o przekazaniu ksiąg metrykalnych urzędom stanu cywilnego, M.P. nr A-57 z 1949 r., poz. 756). Po przekazaniu tych ksiąg urzędom stanu cywilnego wypisy (odpisy) są z nich wydawane przez te urzędy (zob. art. XIV ust. 2 dekretu z dnia 25 września 1945 r.). Oczywiste jest, że taki odpis musi zostać dostosowany do obecnie obowiązujących zasad sporządzania odpisów. W konsekwencji, nie powinno dziwić, że w odpisie zupełnym aktu małżeństwa S. B. i Z. B. w miejscu przewidzianym na podpis Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego zamieszczono adnotację (...). A. Ł.” (k.2v akt I Ns 523/11). Na tej płaszczyźnie należy również poszukiwać przyczyn braku podpisów osób zawierających małżeństwo w księdze małżeństw.

Dlatego też, Sąd Okręgowy, przyjmując, że zaskarżone postanowienie, wbrew zarzutom apelacji, odpowiada prawu, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację wnioskodawcy, jako bezzasadną.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji.

Zarządzenie:

1. Odnotować.

2. Doręczyć odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem pełnomocnikowi wnioskodawcy oraz uczestniczce J. B. (1) z pouczeniem o skardze kasacyjnej.

7.10.2013