Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2013 roku.

Sąd Okręgowy w Świdnicy w IV Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

przy udziale Julity Podlewskiej Prokuratora Prokuratury Okręgowej,

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2013 roku

sprawy P. T.

oskarżonego z art. 204 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k., art. 204 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Świdnicy

z dnia 11 marca 2013 roku, sygnatura akt VI K 1163/10

I. uchyla zaskarżony wyrok w części tyczącej skazania P. T. za czyn z art. 204§2 kk w zw. z art. 12 kk opisany w punkcie I dyspozycji oraz związane z nim rozstrzygnięcia zawarte w punkcie II, III, V części dyspozytywnej i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania;

II. w pozostałym zakresie tenże wyrok utrzymuje w mocy, wydatkami związanymi z postępowaniem odwoławczym w tej części obciąża Skarb Państwa;

III. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw.A. M.z Kancelarii Adwokackiej w Ś.516, 60 złotych tytułem kosztów nie opłaconej pomocy prawnej z urzędu udzielonej oskarżonemu w postępowaniu odwoławczym.

Sygnatura akt IV Ka 397/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 marca 2013r. Sąd Rejonowy w Świdnicy, w sprawie o sygn. akt VI K 1163/10, uznał P. T.za winnego tego, że w okresie od maja 2002r. do 24 stycznia 2004r. w Ś.w woj. (...), w lokalu (...)działając czynem ciągłym, w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, wspólnie i w porozumieniu z A. S., czerpał korzyści majątkowe w postaci pieniędzy w kwocie nie niższej niż 11285 złotych miesięcznie z uprawnienia prostytucji przez inne osoby, tj. czynu z art. 204§2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 204§1 k.k. wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności, zaś jej wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby wnoszący 3 lata (art. 69§ 1 i 2k.k. i art. 70§1 pkt 1 k.k.).

Nadto na podstawie art. 33§2 k.k. wymierzył oskarżonemu karę grzywny w wymiarze 200 stawek dziennych po 50 złotych każda.

Sąd Rejonowy orzekł także o dowodach rzeczowych w postaci księgi meldunkowej oraz kosztach sądowych związanych z tym postępowaniem.

Tym samym wyrokiem Sąd Rejonowy w Świdnicy uniewinnił P. T.od zarzutu popełnienia czynu z art. 204§1 kk. polegającego na tym, że pomiędzy kwietniem 2003r. a majem 2003r. w Ś.w woj. (...), w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w postaci pieniędzy, nakłaniał wspólnie i w porozumieniu z A. S. M. Ć.i D. S.do uprawiania prostytucji w ten sposób, że proponował udostępnienie im pomieszczeń w lokalu (...) mieszczącym się przy ul. (...)w Ś.jak i zapewnienie ochrony świadczonych przez nie usług seksualnych i w tej części wydatkami związanymi z oskarżeniem obciążył Skarb Państwa.

Z rozstrzygnięciem tym nie pogodził się Prokurator Prokuratury Apelacyjnej we Wrocławiu, który zaskarżył wyrok na niekorzyść oskarżonego w częściach dotyczących:

-

orzeczenia wobec P. T. w punkcie III wyroku za czyn z art. 204§2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności;

-

orzeczenia – wobec P. T. w punkcie II wyroku za czyn z art. 204§2 kk. w zw. z art. 12 k.k. – 200 (dwieście) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 50 złotych,

-

uniewinnienie P. T. w punkcie V wyroku od czynu z art. 204§1 k.k.

i na podstawie art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. zarzucił:

I.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na uznaniu, że postawa sprawcy jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa pozwalają przyjąć pozytywną tzw. prognozę kryminologiczną odnośnie P. T., co z kolei skutkowało zastosowaniem instytucji wynikającej z art. 69§1 i 2 k.k. i tym samym orzeczeniem o warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności, podczas gdy dokonanie prawidłowych ustaleń faktycznych w tym zakresie nie doprowadziłoby do orzeczenia kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania i w orzeczonym wymiarze 2 lat pozbawienia wolności

II.  rażącą niewspółmierność orzeczonej kary grzywny poprzez orzeczenie zbyty małej ilości stawek dziennych a także ustalenie zbyt niskiej stawki dziennej

III.  obrazę prawa materialnego – art. 45§1 k.k. poprzez nie orzeczenie przepadku osiągniętej korzyści majątkowej

IV.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na dokonaniu błędnej oceny wiarygodności zeznań D. S., M. S., A. S., co skutkowało uznaniem przez sąd, iż nie udowodniono aby P. T.dopuścił się czynu z art. 204§1 k.k., podczas gdy prawidłowa ocena tych zeznań, stosunek zależności pomiędzy świadkami a oskarżonym winny doprowadzić do wniosku przeciwnego i uznaniu go za winnego zarzucanego czynu.

Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I poprzez wymierzenie oskarżonemu kary 2 lat pozbawienia wolności, grzywny w wysokości 200 stawek dziennych, przyjmując równowartość jednej stawki w kwocie 200 złotych i orzeczenie przepadku korzyści majątkowej oraz uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego opisanego w pkt II części wstępnej orzeczenia i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania.

Sąd odwoławczy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie w niewielkim zakresie, zasadny bowiem okazał się zarzut obrazy prawa materialnego, tj. art. 45§1 k.k., co jednakże – w ocenie sądu odwoławczego – musiało skutkować uchyleniem wyroku w części skazującej za czyn z art. 204 §2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i przekazaniem sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania w celu dokonania jednoznacznych ustaleń co do wysokości korzyści majątkowej osiągniętej przez P. T. i następnie wydanie w tym zakresie stosownego orzeczenia zgodnie z brzmieniem art. 45§1 k.k.

Z dotychczasowych ustaleń, których sąd odwoławczy nie kwestionuje, wynika bowiem, że oskarżony dopuścił się czynu z art. 204 §2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w postaci przyjętej w przypisanym mu czynie, jak w pkt I dyspozycji zaskarżonego wyroku.

Niemniej ustalenia te są niekompletne w zakresie wskazania konkretnie jaką korzyść majątkową oskarżony osiągnął. Przyjął bowiem sąd meriti, że „w okresie od maja 2002r. do 24 stycznia 2004r. (...) czerpał korzyści majątkowe w postaci pieniędzy w kwocie nie niższej niż 11285 złotych miesięcznie ”.

Takie też stwierdzenie znalazło się w uzasadnieniu w jego części ustalającej (k. 2749) z zaznaczeniem, że 11285 złotych to „najniższa kwota korzyści odnotowana w tym okresie”, zaś w części motywacyjnej wskazał sąd a quo, że jest to „miesięczna kwota najkorzystniejsza dla oskarżonego” spośród tych, które widnieją w odzyskanych zestawieniach kwot uzyskiwanych ze świadczonych przez kobiety usług seksualnych (k. 2758).

Zauważyć jednakże należy, że orzeczenie przepadku korzyści majątkowej na podstawie art.45 §1 k.k. jest nie tylko obligatoryjne (jak słusznie zauważył apelujący), ale – co istotne – dotyczyć może tylko ściśle określonej korzyści lub jej równowartości (kwoty), poprzestanie zatem na stwierdzeniu „w kwocie nie niższej niż ...” oraz wskazanie czasokresu, obejmującego m.in. niepełny miesiąc, nie pozwala na wskazanie precyzyjnie (konkretnie) jaką korzyść P. T. osiągnął i jaka ma podlegać przepadkowi.

Sam apelujący, choć złożył wniosek o orzeczenie przepadku owej korzyści majątkowej nie określił jej wysokości, wskazując w uzasadnieniu, że oskarżony „ z popełnionego przestępstwa uzyskał ponad 225.000 złotych” (k. 2771).

Zatem orzeczenie w tym zakresie wymaga poczynienia nowych, dodatkowych ustaleń, których sąd orzekający zaniechał. Trudno przy tym zgodzić się ze stanowiskiem, że przy tak skonstruowanym opisie czynu przypisanego, owo zaniechanie można by uzupełnić w drodze „uzupełnienia wyroku” (na podstawie art. 420§1 k.k. – k. 2761).

Tu konieczne jest dokonanie ustaleń i wskazanie jaką konkretnie korzyść majątkową oskarżony uzyskał w przyjętym okresie i dopiero w takim przypadku możliwe jest stosowanie art. 45§1 k.k.

Z tego też względu sąd odwoławczy uchylił rozstrzygnięcie tyczące art. 204 §2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz związane z nim orzeczenia tyczące warunkowego zawieszenia wykonania kary, kary grzywny oraz dowodów rzeczowych.

Jednakże nie jest to równoznaczne z tym, że sąd odwoławczy podzielił zastrzeżenia Prokuratora odnośnie wadliwości warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności oraz wysokości stawki dziennej grzywny. Wbrew wskazanemu zakresowi apelacji, zarzut nie tyczy surowości samej kary pozbawienia wolności czy grzywny, (wniosek, w ślad za sądem, zawiera żądanie wymierzenia kary 2 lat pozbawienia wolności oraz 200 stawek dziennych grzywny), lecz określenia wysokości stawki dziennej, co następuje w oparciu o kryteria zawarte w art. 33§3 k.k. Zatem odnoszenie się do wymiaru kary pozbawienia wolności w ogóle jest niecelowe, zaś co do kary grzywny, to podkreślić zatem należy, że karę tę wymierza się dwufazowo: w pierwszej określa się liczbę stawek dziennych, uwzględniając w szczególności okoliczności wskazane w art. 53§2 k.k., w drugiej zaś sąd określa wysokość jednej stawki, kierując się wskazaniami zawartymi w art. 33 § 3 k.k. Przepis ten zawiera katalog okoliczności mających in concreto wyznaczać wysokość stawki dziennej grzywny, który jest katalogiem zamkniętym. Inne okoliczności nie mogą być zatem w tym zakresie - bez obrazy wymienionego przepisu - brane pod uwagę.

Apelujący, kwestionując wysokość stawki dziennej, odwołuje się do faktu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz skorzystania przez sąd z dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności (k 2771). Natomiast tu istotne są przede wszystkim dochody sprawcy. W doktrynie przyjmuje się, że użyty w art. 33 § 3 k.k. termin „dochody" obejmuje wszelkie dochody sprawcy, zarówno stałe, jak okresowe i doraźne, tak powtarzalne, jak jednorazowe, niezależnie od tego, jakie jest ich źródło, z tym, że szacując dochody sprawcy, na potrzeby kalkulacji wysokości jednej stawki dziennej grzywny, należy, co oczywiste, uwzględniać wpływy netto, co oznacza konieczność pomniejszania przychodów w szczególności o koszty ich uzyskania oraz rozmaite daniny publicznoprawne, którymi są obciążone (składka na ubezpieczenie społeczne, podatek dochodowy itp.). Zatem to nie potencjalne „możliwości zarobkowe” określane jako duże czy małe, ale faktycznie osiągane dochody, stanowią czynnik determinujący wysokość jednej stawki dziennej. Dlatego też zgodzić się należy z sądem I instancji, który wskazał na „aktualne” zatrudnienie oskarżonego oraz pozostałe elementy tyczące sytuacji rodzinnej, osobistej i majątkowej oskarżonego, choć istotnie bez precyzyjnego ich przytoczenia i omówienia.

Sąd odwoławczy, przeanalizował te kwestie i uznał, że istotnie upoważniały do określenia wysokości stawki dziennej grzywny na kwotę 50 złotych. O błędzie w ocenie kryteriów z art. 33 §3 k.k. ze strony sądu orzekającego nie można tu skutecznie mówić.

Również kwestionowanie przez apelującego zasadności przyjęcia pozytywnej prognozy kryminologicznej co do zachowania P. T. nie zasługuje na aprobatę.

Prawdą jest, że obecnie oskarżony odbywa karę 9 lat pozbawienia wolności (od 04.06.2013r. – k. 2806) orzeczona wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 23.08.2012r. (sygn. akt III K 116/10), niemniej na dzień wydania zaskarżonego wyroku sąd meriti dysponował wywiadem środowiskowym (k. 2712 - 2713), z którego wynika, że obecnie stara się prowadzić unormowany tryb życia, przestrzegać zasad porządku i zasad współżycia społecznego”. Dokonując pozytywnej prognozy co do postawy P. T. w przyszłości oraz możliwości osiągnięcia celów kary orzeczonej w niniejszej sprawie, sąd miał także na uwadze jego dotychczasową, uprzednią karalność. Zatem i ten aspekt podlegał ocenie.

Z tego też względu argumenty Prokuratora (k. 2770 – 2771), w których odwołuje się do jego kryminalnej przeszłości, bez uwzględnienia dostrzeżonych przez sąd kwestii związanych z obecnym sposobem życia, nie dyskwalifikują stanowiska sądu. Trzyletni okres próby – także w ocenie sądu odwoławczego – jest wystarczającym, by zweryfikować tę prognozę.

Z tych też powodów, sąd ad quem uznał, że apelacja Prokuratora w części dotyczącej zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych co do zastosowania środka probacji oraz rażącej niewspółmierności kary grzywny nie zasługuje na uwzględnienie.

Chybiony jest także zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia z pkt IV dyspozycji, tj. uniewinnienia P. T. od zarzutu popełnienia czynu z art. 204§1 k.k.

Wbrew stanowisku apelującego zeznania A. S.w żadnej mierze nie mogą stanowić podstawy dla dokonania jakichkolwiek ustaleń co do sprawstwa oskarżonego. Takim dowodem nie jest żadną miarą wyrok skazujący A. S., nawet przy przyjęciu opisu czynu mu przypisanego, co słusznie uwzględnił sąd meriti.

Relacje obu kobiet, które miały być „nakłaniane” do świadczenia usług seksualnych, tj. D. S. i M. S. również nie stanowią tak pewnego i jednoznacznego dowodu, jak przedstawia to apelujący. Nota bene sam nie jest przekonany „tak do końca” o słuszności swego stanowiska (podważającego to, zaprezentowane przez sąd I instancji), o czym świadczy dobitnie stwierdzenie, że „bardziej prawdopodobne jest...” (k. 2771v). Zatem dopuszcza możliwość, że i jego interpretacja zeznań M. S. (de domo Ć.) nie jest jedynie prawidłowa. Skoro tak, zastosowanie winny mieć reguły określone w art. 5§2 k.p.k.

Z tego też względu uznanie przez sąd I instancji, iż materiał dowody nie pozwala na jednoznaczne i nie budzące wątpliwości ustalenie, że drugim z mężczyzn, z którym miały kontakt kobiety w lokalu (...) był właśnie P. T.oraz wobec niemożności wyjaśnienia tych wątpliwości, zasadnie rozstrzygnął na korzyść oskarżonego.

Niemniej sąd odwoławczy wskazuje, że art. 204§1 k.k. penalizuje „ nakłanianie innej osoby do uprawiania prostytucji”, które należy rozumieć analogicznie jak w przypadku art. 18§2 k.k., chodzi tu zatem o oddziaływanie na psychikę innej osoby w celu wzbudzenia u niej woli uprawiania prostytucji.

Z zeznań zaś obu kobiet wynika, że przyjechały w umówione miejsce w związku z otrzymaną ofertą pracy jako hostessy i po przyjeździe, w rozmowie z dwoma mężczyznami (jednym z nich był A. S., którego rozpoznały), dowiedziały się, że mogą podjąć pracę w agencji towarzyskiej w Ś. i zostały tam przewiezione „by zobaczyły jak to wygląda” (k. 345v i 348). Mężczyźni z którymi rozmawiały, przedstawili im „zasady” funkcjonowania agencji, następnie udały się do miasta oraz rozmawiały z „dziewczynami”. Spędziły noc w jednym z pokoi agencji, a rano poinformowały, że nie są zainteresowane „pracą”, a mężczyźni „zwrócili im koszty podróży” (k. 346, 348).

Trudno tu zatem mówić o nakłanianiu (w rozumieniu art. 204§1 k.k.) ze strony czy to A. S.czy drugiego z mężczyzn. Kobiety otrzymały swoistą „ofertę pracy”, tj. przedstawiono im zasady i warunki pracy, pozostawiając całkowitą swobodę co do decyzji w tym zakresie. Żadna z nich nawet słowem nie wspomniała o nakłanianiu do uprawniania prostytucji (tj. jakimkolwiek zachęcaniu czy przekonywaniu).

Z tego też względu – w ocenie sądu odwoławczego – uniewinnienie P. T.jest oczywiści słuszne i to nie z uwagi na zasadę in dubio pro reo (art. 5§2 k.p.k.) co także wystąpiło, lecz brak ustawowego znamienia („nakłaniania do uprawiania prostytucji”) w zachowaniu mężczyzn, z którymi D. S.i M. Ć.(S.) miały kontakt w związku z pobytem w lokalu (...) w Ś..

Dlatego też i w tym zakresie apelacja Prokuratora na uwzględnienie nie zasługiwała.

Niemniej z uwagi na konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego co do ustalenia korzyści majątkowej, którą osiągnął P. T. z uprawiania prostytucji przez inne osoby, sąd I instancji zobligowany będzie do przesłuchania oskarżonego, przeanalizowania ponownie księgi meldunkowej oraz danych zawartych w arkuszach kalkulacyjnych odzyskanych z notebooka (opinia biegłego) oraz ustalenie jaką konkretnie korzyść majątkową oskarżony osiągnął. Następnie winien sąd odnieść się do treści art. 45 §1 k.k. i wskazać czy i jakiej korzyści majątkowej, osiągniętej przez oskarżonego z popełnienia przestępstwa, orzeka przepadek.

Co do pozostałego materiału dowodowego przeprowadzonego w związku z czynem z art. 204§2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisanym w pkt I dyspozycji zaskarżonego wyroku, winien sąd orzekający skorzystać z możliwości wynikających z art. 442§2 k.p.k., bowiem nie miały one wpływu na uchylenie wyroku.

Ponieważ oskarżony, w toku postępowania odwoławczego, korzystał z pomocy obrońcy z urzędu, a obrona nie została opłacona, sąd odwoławczy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy stosowną kwotę, której wysokość ustalił w oparciu o §14 ust. 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej dzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), uwzględniając to, że rozprawa odwoławcza była jednokrotnie odraczana.