Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. K.(A. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 15 marca 2012r. sygn. akt VIII U 1720/11

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu prawo do przelicznika 1,8 za 3994 (trzy tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt cztery) dniówki robocze w okresie od 1 stycznia 1988 roku do 31 grudnia 2007 roku, zaś w pozostałej części oddala odwołanie.

/-/SSA M. Małek-Bujak /-/SSA E. Piotrowska /-/SSA A. Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1103/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 marca 2012 roku Sąd Okręgowy - Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Z. z dnia 28 lipca 2011 roku, odmawiającą zastosowania przelicznika 1,8 do okresu zatrudnienia od dnia 1 lipca 1981 roku do 14 października 1981 roku i od 11 listopada 1983 roku do 14 stycznia 2007 roku w ten sposób, że uznał ubezpieczonemu te okresy zatrudnienia jako okresy pracy górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8 za każdy rok tej pracy.

Rozpoznając odwołanie Sąd I instancji na podstawie akt osobowych i emerytalnych ubezpieczonego, wyjaśnień jego zakładu pracy, zeznań świadków: S. F.
i J. B. oraz zeznań słuchanego w charakterze strony A. K. ustalił,
że w okresach od 1 lipca 1981 roku do 14 października 1981 roku oraz od 11 listopada 1983 roku do 14 stycznia 2007 roku ubezpieczony A. K. był zatrudniony w Kopalni (...) S.A. w R. na stanowiskach: operatora maszyn budowlanych, sprzętu pomocniczego, sprzętu budowlanego, sprzętu technologicznego
i operatora, wykonywał prace na odkrywce, bezpośrednio w przodku, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, a także mechaniczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń, co potwierdził jego zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy górniczej z dnia 16 maja 2011 roku oraz w piśmie z dnia 8 lipca 2011 roku.

W spornych okresach pomimo zatrudnienia na wyżej wymienionych stanowiskach ubezpieczony wykonywał pracę górniczą bezpośrednio na odkrywce jako operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce (...).

Do obowiązków ubezpieczonego należała niwelacja terenu pod koparką i pod pojazdami, dopychanie do ściany urobku, który został przerzucony przez koło czerpakowe, wypychanie ze ścian przeszkód, obrabianie studni technicznych, wykonywanie pochylni zjazdowych dla koparki, wymiana gruntu, wypychanie błota zamiana na suchy grunt, aby koparka mogła przejechać oraz prace przy przenośnikach przesuwnych. Ubezpieczony prace wykonywał bezpośrednio w przodku przez wszystkie dniówki robocze w miesiącu i nie był delegowany do prac poza przodkiem.

Kwestia sporna w niniejszej sprawie sprowadzała się do określenia charakteru pracy ubezpieczonego na odkrywce w kontekście zastosowania właściwego przelicznika do pracy górniczej. Ubezpieczony kwestionował przyjęty przez organ rentowy przelicznik 1,2 do jego pracy górniczej w spornym okresie domagając się prawa do zastosowania przelicznika 1,8.

Mając na względzie treść przepisów art. 51 ust. 1 oraz art. 50 d ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, akt emerytalnych i osobowych ubezpieczonego, jego zeznań oraz zeznań świadków Sąd Okręgowy uznał, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż praca ubezpieczonego w spornym okresie, wykonywana na odkrywce kopalni (...), kwalifikuje się jako praca przodkowa, związana bezpośrednio z urabianiem i ładowaniem urobku.

Według oceny Sądu Okręgowego ubezpieczonyA. K. w okresach od
1 lipca 1981 roku do 14 października 1981 roku i od 11 listopada 1983 roku do 14 stycznia 2007 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą, która powinna być liczona na wysokość świadczenia przelicznikiem 1,8, co w pełni potwierdziło przeprowadzone postępowanie.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy

Zaskarżając wyrok w całości, apelujący zarzucił temu wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności naruszenie art. 51 ust. 1 w zw. z art. 50d i art. 50c ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz błąd w ustaleniach faktycznych przez uznanie, że ubezpieczony wykonywał pracę opisaną w art. 50d ust. 1 pkt 1 tej ustawy, to jest wykonywał pracę górniczą na odkrywce w kopalni (...)stale i w pełnym wymiarze.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy podniósł, że art. 51 ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS stanowi, że przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub 50e, stosuje się przeliczniki:

- 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

- 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5,

wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach
i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego. Tak więc aby ustalić możliwość zastosowania przelicznika 1,8 trzeba zbadać, czy ubezpieczony jest osobą, o której mowa w art. 50d tej ustawy, a więc czy był on pracownikiem zatrudnionym w kopalni (...)

- w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych;

- w drużynach ratowniczych.

Okresy powyższe zalicza się w wymiarze półtorakrotnym również tym pracownikom dozoru ruchu i kierownictwa ruchu kopalń, którzy pracują przez co najmniej połowę dniówek roboczych w miesiącu pod ziemią w kopalniach siarki lub w kopalniach węgla brunatnego.

Ubezpieczony był zatrudniony w (...) S.A. w R. w okresie od
1 lipca 1981 roku do 14 października 1981 roku oraz od 11 listopada 1983 roku do
14 stycznia 2007 roku, jako operator maszyn budowlanych sprzętu pomocniczego, operator sprzętu pomocniczego, operator maszyn budowlanych, operator, operator sprzętu budowlanego, operator sprzętu technologicznego oraz operator spycharki i maszyny wieloczynnościowej na odkrywce, co znajduje potwierdzenie w protokole z posiedzenia Komisji weryfikacyjnej dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, na których okresy pracy zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, z 2011 roku.

Praca ubezpieczonego polegała na wykonywaniu robót związanych z utrzymaniem ruchu, głównie zaś na niwelowaniu i wyrównywaniu terenu. W tym celu usuwał bryły
i kamienie oraz skarpował ściany po urobieniu nadkładu przez koparkę wielonaczyniową, zajmował się również wykonywaniem pochylni, zjazdów i dróg dojazdowych.

Ubezpieczony nie był więc w całym przebiegu spornego okresu zatrudniony jako operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych, zgodnie z pozycją 4 Załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

Stanowisko operatora maszyn budowlanych oraz operatora sprzętu technologicznego jest zaliczone do stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą, dlatego organ rentowy zaliczył świadczenia pracy na tym stanowisku do wykonywanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego w rozumieniu art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z FUS i przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej zastosował przelicznik 1,2 za każdy rok pracy, uznając, że ubezpieczony świadczył pracę, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5 tej ustawy.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r.
w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej
w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty dopiero
w załączniku nr 3 określa wykaz stanowisk pracy, na których okresy pracy pod ziemią oraz
w kopalniach siarki i węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, a w tym załączniku, który w części III dotyczy kopalni węgla brunatnego, nie są wymienione stanowiska operatora maszyn budowlanych oraz operatora sprzętu technologicznego, na których był zatrudniony ubezpieczony.

Stanowisko pracy ubezpieczonego wymienione jest w Załączniku nr 2, dlatego organ rentowy na podstawie wyżej powołanych przepisów zastosował przelicznik 1,2 za każdy rok pracy i odmówił zastosowania przelicznika 1,8.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Ubezpieczony podniósł, że pomimo zmiany stanowisk, na których był zatrudniony jego praca kwalifikuje się jako praca przodkowa, związana była bowiem bezpośrednio
z urabianiem i ładowaniem urobku i była świadczona stale, w pełnym wymiarze czasu pracy, w przodku na terenie Kopalni (...), we wkopie, co najmniej 8 godzin w ramach każdej dniówki roboczej i pracował stykowo.

Opisując pracę wskazał, że był operatorem spycharek i maszyn wieloczynnościowych i do jego obowiązków należała m. in. niwelacja terenu w obrębie maszyn podstawowych, wykonywanie zjazdów, usuwanie kamienia z zaboru koparki; uczestniczył czynnie w procesie eksploatacji urobku i wykonywał pracę na terenie wkopu na poziomach roboczych koparek wielonaczyniowych i wyłącznie w obrębie tych maszyn, co potwierdzają zeznania ubezpieczonego oraz świadków, wyjaśnienia pracodawcy i nowe świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 16 maja 2011r. wystawione w oparciu o protokół Komisji Weryfikacyjnej, z którego wynika, że w okresie od 6 lutego 1981 roku do nadal był on zatrudniony na stanowisku operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce, tj. wymienionego pod pozycją 4, dz. III załącznika Nr 3 do rozporządzenia M.P.i P.S. z dnia 23 grudnia 1994r.

Podniósł także, że na przeszkodzie uznaniu okresów przez skarżącego za pracę
w przodkach nie stoi okoliczność, że w świetle świadectw pracy oraz treści angaży płacowych znajdujących się w aktach osobowych, pracodawca określał nazwę stanowiska pracy skarżącego jako operatora maszyn budowlanych, operatora sprzętu pomocniczego, operatora, operatora sprzętu budowlanego, operatora sprzętu technologicznego, ponieważ decydujące znaczenie mają w spornej sprawie rzeczywiste obowiązki wykonywane przez skarżącego,
a nie nazwa stanowiska pracy, czy treść umowy o pracę.

Ponadto, organ rentowy w żaden sposób nie wykazał, aby praca odwołującego odbywała się w innych warunkach.

Uzupełniając postępowanie dowodowe Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z wykazu dniówek stykowych ubezpieczonego za okres od 1 stycznia 1988r. do końca lutego 1998r. (2024) i wykazu pracy w godzinach nadliczbowych za lata od 1 marca 1998 do 31 grudnia 2007 (995), przy czym ustalono, że przed rokiem 1988 dla pracowników Oddziałów RS sporządzano odręczne kartoteki płacowe, które nie zawierały rozbicia na poszczególne składniki, a także dopuścił dowód z zeznań świadka R. G. - sztygara oddziałowego oddziału (...) na okoliczność miejsca wykonywania pracy przez ubezpieczonego w spornym okresie.

Świadek zeznał, że pracuje w kopalni od 2004 roku, a od 2005 roku jako sztygar zmianowy jest przełożonym ubezpieczonego. W okresie od 2004 roku ubezpieczony pracował głównie na spycharkach gąsienicowych na poziomach wydobywczych i zwałowych.

Nie wykluczył także, że ubezpieczony w tym okresie pracował również dla oddziałów remontujących maszyny podstawowe, a wtedy pracowałby przy przygotowaniu tzw. placu remontowego. Świadek wskazał, że wedle jego pamięci ubezpieczony głównie pracował stykowo, jednak nie wiadomo mu nic na temat, że oddziały RS przez pewien czas nie mogły mieć odnotowywanych styków, a obowiązek odnotowywania dniówek stykowych spoczywał na nim, jako na jednym ze sztygarów.

Jednocześnie wskazał, że z zasady poza odkrywkę kierowani są pracownicy podmiotów zewnętrznych, a pracowników kopalni przeznacza się do prac na terenie wyrobiska.

Oświadczył również, że mogło się zdarzyć, iż pracownicy operatorzy spycharek pracowali poza poziomami wydobywczymi, co powinno to znaleźć odzwierciedlenie
w wykazie dniówek stykowych.

Z kolei świadek M. P. podtrzymał zeznania złożone w sprawach III AUa 1952/12 i III AUa 1127/12 w tym samym dniu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego apelacja organu rentowego okazała się częściowo uzasadniona. Na podstawie zebranego w sprawie, w obu instancjach, materiału dowodowego można stwierdzić bez naruszenia zasady z art. 233 kpc, że w okresie od
1 stycznia 1988r. do 31.01.2007r. ubezpieczony wykazał pracę w wymiarze półtorakrotnym łącznie w ilości 3.994 dniówki.

Sąd Apelacyjny uznał, że załączone do pisma procesowego (...) S.A. Oddz. (...) z dnia 12.07.2013r. (k. 98-100 a.s.) wykazy dniówek „stykowych” od stycznia 1988r. do lutego 1998r. oraz dowody
w postaci zeznań świadka M. P. (k. 93 i 95 a.s.) oraz zeznania tego świadka
w sprawach o sygn. akt III AUa 1952/12 i III AUa 1127/12, a także dowody z zeznań świadka R. G. (k. 93 a.s.) oraz dowody z zeznań świadków i przesłuchania stron przeprowadzone przez Sąd I instancji pozwalają na uznanie, że odnotowanie przez pracodawcę tzw. dniówki stykowej dowodzi, że odwołujący pracujący na stanowiskach określanych: operator maszyn budowlanych, operator sprzętu technologicznego - w istocie wykonywał pracę określoną w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. Niezależnie bowiem od nazwy stanowiska, operatorzy koparek jednonaczyniowych i spycharek pracujący „stykowo” wykonywali swoją pracę w przodku,
w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn podstawowych - wydobywczych uczestnicząc
w procesie urabiania i ułatwiając proces wydobycia. Po 1 marca 1998r. kopalnia nie odnotowywała już dniówek „stykowych”, lecz tylko ilość nadgodzin w danym miesiącu. Zgodnie z informacją pracodawcy (k. 76 a.s.) w okresie wcześniejszym dniówki stykowe rozumiane jako przodkowe nie były odnotowywane. Godziny nadliczbowe nie mogą zostać uznane za potwierdzenie pracy w przodku, bowiem sprzęt technologiczny w postaci koparek
i spycharek pracował w całym układzie (...), na całej odkrywce, zatem praca operatorów takiego sprzętu choć uznana za pracę górniczą z przelicznikiem dla górników kopalń węgla brunatnego wynoszącym 1,2 nie jest automatycznie zaliczana jako praca wymieniona
w powołanym załączniku nr 3 do rozporządzenia.

Decydujące dla przyznania przelicznika górniczego 1,8 jest uznanie, że górnik kopalni węgla brunatnego wykonywał pracę „w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach”. Pojęcie „inne prace przodkowe” odnosi się do prac pomocniczych przy bezpośrednim i zasadniczym procesie produkcyjnym zakładu górniczego, czyli urabianiu i wydobywaniu kopalin.

W związku z powyższym istotne jest precyzyjne ustalenie konkretnie wykonywanej pracy w czasie każdej ocenianej dniówki. Materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie nie pozwolił na jednoznaczne ustalenie, czy w pozostałych okresach, to jest do 31.12.1987r.
i po 1.03.1998r. ubezpieczony istotnie wykonywał pracę w przodku. Dowody z zeznań świadków i zeznania ubezpieczonego nie dają jednoznacznej podstawy do stwierdzenia, czy ubezpieczony w tych okresach wykonywał pracę w przodku i ewentualnie w jakim wymiarze, a zatem apelacja wymagała częściowego uwzględnienia poprzez zmianę zaskarżonego wyroku na mocy art. 386 § 1 kpc.

/-/SSA M. Małek-Bujak /-/SSA E. Piotrowska /-/SSA A. Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM