Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

Powód J. L. wniósł o zasądzenie na jego rzecz solidarnie od H. K. i Z. K. kwoty 3800 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa (29 kwietnia 2015 roku) do dnia zapłaty, tytułem ceny zakupu krowy, którą powód nabył na zlecenie pozwanych.

*

Wyrokiem z dnia 16 listopada 2015 roku Sąd Rejonowy w Łukowie:

I. zasądził na rzecz powoda J. L. od pozwanych H. K. i Z. K. solidarnie kwotę 3800 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty;

II. zasądził tytułem zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda J. L. od pozwanych H. K. i Z. K. solidarnie kwotę 100 zł.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. L., Z. K. i H. K. są mieszkańcami O., znają się od najmłodszych lat. W październiku 2013 roku Z. K. i H. K. umówili się z J. L., że kupi dla nich krowę, oni będą ją utrzymywać, a w zamian za jej wyszukanie i zakup – otrzymywać będzie od nich mleko na własne potrzeby. Cena krowy zapłacona przez J. L. miała mu zostać zwrócona w bliżej nieokreślonej przyszłości.

J. L. zakupił krowę za 3800 zł od J. R. w pobliskiej miejscowości – M. i zapłacił mu tę kwotę swoimi pieniędzmi, natomiast zięć sprzedającego, J. K., przewiózł krowę do H. i Z. K.. Zakupiona krowa została zarejestrowana jako własność T. K., syna Z. i H. K., bowiem to on był właścicielem gospodarstwa. Przez pewien czas Z. K. i H. K. dostarczali mleko J. L., jednak potem zaprzestali, zaś w dniu 12 sierpnia 2014 roku na ich polecenie T. K. sprzedał krowę na ubój za cenę 1151 zł. Nie zwrócili też do tej pory pieniędzy za zakup krowy J. L..

Postanowieniem z dnia 18 września 2014 roku, 1 Ds 1553/14, Prokurator Rejonowy w Łukowie odmówił wszczęcia dochodzenia w sprawie tego zdarzenia wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.

Sąd Rejonowy wskazał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie analizy zgromadzonego w toku procesu materiału dowodowego, na który składają się zeznania świadków J. R. i J. K. oraz dowodu z akt sprawy 1 Ds 1553/14 Prokuratury Rejonowej w Łukowie.

Sąd Rejonowy wskazał, że pozwani w toku procesu negowali wszelkie okoliczności, z których powód wywodził swoje roszczenie, nie złożyli zaś żadnych wniosków dowodowych ani w sprzeciwie od nakazu zapłaty, ani w toku rozprawy.

Świadkowie w swoich zeznaniach potwierdzili, że powód zakupił od J. R. krowę za cenę 3800 zł, zaś następnie została ona odprowadzona do gospodarstwa małż. K.. Natomiast treść uzgodnień pomiędzy stronami nie była im bliżej znana. Zeznania wskazanych świadków Sąd obdarzył wiarą: pochodzą one od osób postronnych i w żadnej mierze nie zainteresowanych rozstrzygnięciem procesu na korzyść którejkolwiek ze stron. Natomiast z akt sprawy 1 Ds 1553/14 Prokuratury Rejonowej w Łukowie (notatka sporządzona przez funkcjonariusza Policji KP A. M. S. podsumowująca czynności sprawdzające) wynika, że pozwani w toku tych czynności w rozmowie z funkcjonariuszem Policji nie negowali faktu sfinansowania im przez powoda zakupu krowy, którą następnie zarejestrowano jako własność ich syna, T. K., będącego właścicielem gospodarstwa. Krowę następnie sprzedano za cenę 1151 zł na ubój 12 sierpnia 2014 roku. Zaprzeczali, aby była pomiędzy nimi a powodem jakaś umowa dotycząca dostarczania mleka. H. K. stwierdziła też wówczas, że odda powodowi pieniądze za sprzedaż krowy, jeśli on ureguluje straty, jakie poniosła w związku z utrzymywaniem krowy przez rok.

Sąd Rejonowy uznał, że przedstawione przez powoda okoliczności znajdują potwierdzenie w tych dowodach. Potwierdzony został fakt sfinansowania przez powoda zakupu krowy, cena i dostarczenie jej pozwanym. Gdyby powód nie sfinansował zakupu krowy, a pozwani tylko dobrowolnie, z własnej inicjatywy, pomagali mu dostarczając mleko od swojej krowy lub krowy ich syna, to zdumiewająca byłaby postawa powoda, który zamiast odczuwać i okazywać wdzięczność za bezinteresowną pomoc świadczoną mu przez pewien czas, zmyślił fakt sfinansowania zakupu krowy i nękał pozwanych inicjując postępowanie karne, a teraz proces cywilny. Ponadto także oświadczenia pozwanych były rozbieżne – co innego utrzymywali w toku obecnego procesu, a co innego przed rokiem w toku czynności sprawdzających, przeprowadzanych przez Policję. Gdyby pozwani nie zlecali mu zakupu krowy, to niezrozumiałym byłoby, po co powód ją jednak zakupił i kazał odprowadzić na ich podwórko. A skoro pozwanym nie zależało na jej nabyciu, dlaczego jednak ją zabrali i przetrzymywali niepożądany nabytek przez blisko rok (17 października 2013 roku – 12 sierpnia 2014 roku).

Podobnie za nielogiczną uznać należy wersję, aby powód zakupił dla pozwanych krowę żądając od nich w zamian tylko dostarczania mu mleka na jego potrzeby. Cena zakupu krowy, potwierdzona przez świadków i w toku obecnej sprawy i w czynnościach sprawdzających przed Policją, jest kwotą wysoką. Korzyść, jaką powód odnosił w zamian, otrzymując od pozwanych mleko, nie stanowiła by w takiej sytuacji bynajmniej ekwiwalentu wydatków, jakie on poniósł na ich rzecz, finansując pozwanym (lub ich synowi) zakup krowy. Biorąc pod uwagę cenę mleka, powód za kwotę 3800 zł mógłby kupować sobie mleko na własne potrzeby przez kilka lat. Byłoby to rozporządzenie z punktu widzenia powoda tak oczywiście niekorzystne, że niewiarygodnym jest, aby działając rozsądnie, zawarł tego rodzaju umowę. Dokonując darowizny, powód liczyć się przecież musiał z tym, że pozwani lub ich syn – jako właściciele krowy – mogą ją w każdej chwili sprzedać, o ile przestanie im być potrzebna lub jeśli zmusi ich do tego sytuacja finansowa.

Dokonując oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy przywołał art. 742 k.c., zgodnie z którym dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, jakie ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. Ponieważ termin, w którym pozwani mieliby zwrócić powodowi poniesione przezeń wydatki, nie został przez nich precyzyjnie określony, zgodnie z regułą z art. 455 k.c. świadczenie powinno zostać spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do zapłaty.

Z tych względów Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo, uzasadniając zasądzenie odsetek za opóźnienie przepisem art. 482 k.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd Rejonowy uzasadnił art. 98 § 1 k.p.c.

*

Apelację od tego wyroku wnieśli pozwani, zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości.

Pozwani zarzucili zaskarżonemu wyrokowi:

1. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 734 k.c. w zw. z art 742 k.c., poprzez niesłuszne ich zastosowanie w sytuacji, kiedy strony nie zawierały umowy zlecenia, jako że nic takiego nie wynika z materiału dowodowego, zeznania świadków tego nie potwierdziły, a na wypadek uznania, że miała miejsce umowa zlecenia poprzez niesłuszne zastosowanie, podczas gdy powód nie wywiązał się należycie z umowy dokonując zakupu krowy chorej na bezpłodność oraz trzykrotnie drożej niż cena rynkowa,

2. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 888 k.c. w zw. z art. 893 k.c., poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, kiedy powód podarował synowi pozwanych krowę w zamian za dostarczanie mu mleka od tej krowy dla celów spożywczych (darowizna z poleceniem), co wynika z materiału dowodowego, ze wszystkich okoliczności sprawy, w szczególności z zeznań powoda jako pokrzywdzonego w postępowaniu karnym przygotowawczym, oraz z notatki policyjnej,

3. naruszenie prawa materialnego, tj. art 6 k.c. oraz prawa procesowego, tj. art 232 k.p.c., poprzez uznanie, że powód udowodnił swoje roszczenie, wykazał, że zawierał z pozwanymi umowę zlecenia, podczas gdy zawnioskowani przez powoda świadkowie nie mieli żadnej wiedzy na temat umowy pomiędzy stronami, dowód z zeznań stron nie został przeprowadzony, a dokumenty znajdujące się w aktach sprawy karnej, w szczególności notatka policyjna funkcjonariusza M. S. oraz protokół zeznań powoda jako pokrzywdzonego wskazują, że powód darował pozwanym krowę w zamian za dostarczanie mu mleka do celów spożywczych,

z ostrożności:

4. mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa procesowego, tj. art. 232 k.p.c., poprzez niedopuszczenie z urzędu dowodu z zeznań stron oraz dowodu z zeznań funkcjonariusza M. S., który sporządził notatkę policyjną w postępowaniu karnym oraz przesłuchiwał pokrzywdzonego, jako że z notatki wynika, że powód krowę pozwanym podarował, a więc jest to informacja sprzeczna z twierdzeniem powoda na rozprawie i zachodziła konieczność wyjaśnienia tych sprzeczności,

5. mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa procesowego, tj. art. 232 k.p.c., poprzez niedopuszczenie z urzędu dowodu z zapytania (...), czy pozwani są właścicielami jakiejkolwiek krowy,

6. mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa procesowego, tj. art. 299 k.p.c., poprzez:

a) zaniechanie przeprowadzenia dowodu z zeznań stron, mimo że zeznania świadków nie wyjaśniły żadnych okoliczności, na jakie świadkowie zostali powołani a w dniu rozprawy nie było żadnych innych dowodów w postępowaniu oraz pozostały fakty mające istotne znaczenie dla sprawy, należało uznać, że zachodzą przesłanki zastosowania przepisu art 299 k.p.c.,

b) nadanie wyjaśnieniom informacyjnym powoda mocy dowodowej takiej jaka przysługuje zeznaniom strony oraz oparcie na nich orzeczenia, podczas gdy wyjaśnienia informacyjne strony nie są dowodem w sprawie, nie można na ich podstawie dokonywać ustaleń faktycznych,

7. mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa procesowego, tj. 224 § 2 k.p.c. w zw. z art. 9 § l k.p.c., poprzez przeprowadzenie po zamknięciu rozprawy dowodów z akt postępowania karnego oraz informacji z (...), mimo że rozprawa co do tych dowodów była konieczna, jako że pozwani nigdy tych dokumentów nie widzieli, nie mieli możliwości przeglądać tych akt ani w trakcie postępowania karnego ani sądowego, końcowy termin dostarczenia informacji przez urzędy został wyznaczony na 3 dni przed ogłoszeniem orzeczenia, dlatego pozwani nie mieli możliwości ustosunkowania się do tych dowodów i nie mogli przedstawić wniosków dowodowych w odniesieniu do dokumentów, które pojawiły się w aktach po zamknięciu rozprawy, co stanowi nieważność postępowania (pozbawienie pozwanych możliwości obrony swoich praw)

8. w przypadku przyjęcia przez Sąd, że zawarto umowę zlecenia, mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa procesowego, tj. art. 278 § l k.p.c. w zw. z art 232 k.p.c., poprzez brak dopuszczenia z urzędu dowodu w postaci opinii biegłego z zakresu wyceny inwentarza żywego w celu ustalenia, czy pozwany należycie wykonał umowę zlecenia, tzn. nie zapłacił za krowę zbyt dużo, narażając pozwanych na szkodę,

9. mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c., poprzez:

a) przyjęcie, sprzecznie z zasadami logiki i prawidłowego rozumowania oraz doświadczeniem życiowym Sądu, że strony zawierały umowę zlecenia, powód za własne pieniądze zakupił krowę dla pozwanych w zamian za wynagrodzenie w postaci mleka podczas, gdy:

- z notatki policyjnej M. S. oraz z protokołu przesłuchania pozwanego w postępowaniu karnym wynika, że powód darował krowę (a nie zawierał umowę zlecenia), w zamian za dostarczanie mleka do celów spożywczych, jedynie w pozwie i w zawiadomieniu o przestępstwie twierdzi się inaczej, jako że dokumenty te zostały powodowi sporządzone przez profesjonalistę a podstawa prawna została wymyślona, aby powód mógł skutecznie wyegzekwować pieniądze; ze zwyczajów w środowisku wiejskim wynika, że każdy rolnik kupuje sobie krowę sam, aby mieć pewność że będzie odpowiednia, zdrowa i mleczna, a nie zleca osobom trzecim nabycie krowy; jeśli nie ma pieniędzy, to pożycza i nie prosi, by inna osoba kupiła mu krowę, którą ta osoba trzecia wybierze; powód jest osobą w wieku 86 lat, nie jest specjalistą z zakresu bydła mlecznego, więc pozwani nie mieli żadnego interesu, aby zlecać powodowi zakup krowy, gdyby pozwani chcieli kupić krowę uczyniliby to sami; świadkowie powołani przez powoda nie powiedzieli nic na temat treści umowy między stronami, dowodu z zeznań stron nie przeprowadzono, a dokumenty z akt sprawy karnej przemawiają za przyjęciem umowy darowizny z poleceniem a nie zlecenia; powód przez kilka miesięcy twierdził, że umowa jest wykonywana prawidłowo, otrzymywał mleko, nie twierdził, że pozwani są mu winni jakieś pieniądze, nie wzywał do zapłaty, relacje pomiędzy stronami były prawidłowe, zwrotu pieniędzy zażądał dopiero po tym, jak zaprzestano dostarczania mleka, co świadczy o zawarciu umowy darowizny z poleceniem, gdyby faktycznie powód zakupił krowę za własne pieniądze, od razu żądałby ich zwrotu a nie czekał z tym prawie rok; z żadnego dowodu nie wynika, że powód miał dokonać zakupu krowy za własne pieniądze; gdyby pozwani zlecali zakup krowy, to z pewnością określiliby kwotę, za jaką należy nabyć zwierzę; powód nie wykazał, że kwota zakupu 3800 zł była umówiona przez strony i zgodna z ewentualną umową; strona rozsądna, dbająca o własne interesy zawiera pisemną umowę zlecenia, zwłaszcza, że w umowie na jaką powołuje się powód, jest bardzo wiele kwestii do uregulowania, np. cena zakupu, termin zakupu, obowiązki zleceniobiorcy; treść umowy nie została ustalona, żaden dowód jej nie potwierdza, z materiału dowodowego nie wynika, jak długo miało być świadczone mleko i w jakich ilościach i czy mleko dostarczone do powoda nie wyczerpuje już jego roszczeń z uwagi na wartość przekraczającą wartość mleka do celów spożywczych,

b) przyjęcie, sprzecznie z zasadami logiki i prawidłowego rozumowania oraz doświadczeniem życiowym Sądu, że powód należycie wykonał ewentualną umowę zlecenia, podczas gdy powód zakupił krowę chorą na zapalenia oraz bezpłodność, za cenę trzykrotnie wyższą od rynkowej,

c) obdarzenie wiarygodnością świadka Z. R. oraz świadka J. K., co do daty sprzedaży krowy, co do okoliczności tego zdarzenia, podczas gdy twierdzenia tego świadka są sprzeczne z informacją uzyskaną z (...), z której wynika, że Z. R. zbył ostatnią krowę w roku 2006.

Pozwani wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych, ewentualnie, na wypadek uznania przez Sąd, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy lub, że zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Dodatkowo pozwani wnieśli o przeprowadzenie dowodów:

1. z faktury VAT nr (...) oraz z zaświadczenia unasienniania krowy z dnia 5 lutego 2014 roku na okoliczność rzeczywistej wartości krowy oraz darowizny krowy przez powoda na rzecz T. K., faktu, że zakupiona przez pozwanego krowa była chora, co stanowi nienależyte wykonanie umowy zlecenia (przy założeniu, że Sąd przyjąłby istnienie umowy zlecenia – z ostrożności), faktu, że powód z niekorzyścią dla zleceniodawców zakupił krowę po rażąco niekorzystnej cenie ponad trzykrotnie wyższej niż ceny rynkowe, czym naraził zleceniodawcę na szkodę, co stanowiło nienależyte wykonanie umowy zlecenia,

2. z zeznań świadków: funkcjonariusza KPP w Ł. M. S., T. K., J. M., H. K. i M. K. na okoliczność przekazania umową darowizny krowy na rzecz syna pozwanych – T. K. a nie pozwanych i rzeczywistej wartości krowy.

Potrzebę powołania nowych dowodów pozwani uzasadnili nieporadnością pozwanych oraz nieznajomością przepisów postępowania sądowego. Pozwani myśleli, że sprawa nie zakończy się na pierwszej rozprawie, nic na to nie wskazywało, na etapie pierwszej rozprawy pozwani nie mieli potrzeby zgłaszania wniosków dowodowych, jako że według ich oceny roszczenie powoda nie było udowodnione, a to nie na pozwanych ciążył ciężar dowodu w tej kwestii. Niestety po zamknięciu rozprawy pojawiły się nowe dowody, w odniesieniu do których powodowie widzieli potrzebę powołania własnych wniosków dowodowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych jest zasadna o tyle, o ile konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, a zgodnie z art. 505 ¹¹ § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji nie przeprowadza postępowania dowodowego z wyjątkiem dowodu z dokumentów. Na obecnym etapie postępowania nie ujawniły się natomiast okoliczności wskazane w art. 505 ¹¹ § 2 k.p.c.

Zgodzić się należy ze skarżącymi co do tego, że z przeprowadzonych w sprawie dowodów osobowych nie wynikają ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy co do charakteru umowy łączącej strony. Świadkowie J. R. i J. K. potwierdzili jedynie, że około 2 lat temu powód nabył krowę od J. R. za kwotę 3800 zł i odprowadził tę krowę do obory w gospodarstwie rolnym zamieszkiwanym przez pozwanych. Żaden z nich nie wiedział, jaką umowę miał zawrzeć powód z pozwanymi i jakie były jej postanowienia.

Wyjaśnienia informacyjne powoda nie są dowodem, a Sąd Rejonowy nie przeprowadził w sprawie dowodu z przesłuchania stron.

Także dokumenty zgromadzone w aktach dochodzenia 1 Ds 1553/14 nie mogły być podstawą ustaleń faktycznych co do umowy mającej istnieć między stronami, po pierwsze dlatego, że co do zasady dowody osobowe powinny być przeprowadzone w niniejszej sprawie i oparcie się na dowodach osobowych przeprowadzonych w sprawie karnej narusza zasadę bezpośredniości, a po drugie dlatego, że w postępowaniu przygotowawczym przesłuchano jedynie powoda. Notatka urzędowa sporządzona zaś przez funkcjonariusza Policji streszcza jedynie wypowiedzi (twierdzenia) stron i również nie może zastąpić dowodu z ich przesłuchania.

W ocenie Sądu Okręgowego, w tej sytuacji Sąd Rejonowy, prowadząc proces z udziałem stron niereprezentowanych wówczas przez zawodowych pełnomocników, na podstawie art. 232 k.p.c. zdanie drugie i art. 299 k.p.c. powinien co najmniej dopuścić dowód z przesłuchania stron, gdyż przeprowadzone dowody nie wyjaśniły podstawowych okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sporu.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy przeprowadzając po zamknięciu rozprawy dowody z akt dochodzenia i z informacji Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nie pozbawił natomiast pozwanych możności obrony swych praw. Informacja z Agencji i (...) nie wniosła niczego istotnego do sprawy (przedmiotowa sprzedaż krowy nie została zgłoszona Agencji), a dokumenty z akt dochodzenia – jak to już wyżej wskazano – również nie dawały podstaw do poczynienia ustaleń co do treści umowy mającej łączyć strony (co najwyżej mogły posłużyć ocenie wiarygodności dowodów osobowych przeprowadzonych w sprawie niniejszej).

Sąd Odwoławczy w postępowaniu uproszczonym, co już wyżej wskazano, nie ma możliwości przeprowadzenia dowodów osobowych. Rodzi to konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania w razie potrzeby uzupełnienia postępowania dowodowego (art. 505 ¹² § 1 k.p.c.).

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Rejonowy przeprowadzi zawnioskowane przez strony dowody istotne dla rozstrzygnięcia sporu, a przede wszystkim przeprowadzi dowód z przesłuchania stron w celu ustalenia, jaką umowę strony zawarły, jakie były jej postanowienia, czy i w jakim zakresie nie została ona należycie wykonana przez którąś ze stron i czy powodowi na podstawie tej umowy przysługuje dochodzone roszczenie.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy nie rozstrzygał zgłoszonych w apelacji pozwanych wniosków dowodowych, pozostawiając je do decyzji Sądu pierwszej instancji.

W obecnym stanie sprawy zbędne jest też odnoszenie się przez Sąd Okręgowy do pozostałych zarzutów apelacji.

Na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. Sąd Odwoławczy pozostawił Sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Z tych względów na podstawie wyżej powołanych przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.