Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Pawlik (spr.)

Sędzia SO Barbara Braziewicz

SR (del.) Łukasz Malinowski

Protokolant Aleksandra Sado-Stach

po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 2016 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Starosty (...)

przeciwko M. P.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 10 grudnia 2015 r., sygn. akt I C 537/15

1.  uzgadnia treść ksiąg wieczystych (...) z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, że wykreśla z księgi wieczystej (...), gdzie prawo własności ujawnione jest na rzecz pozwanej, działkę o nr. (...) o powierzchni 0,00324 ha, karta mapy nr (...)obręb J. z przeniesieniem tej działki do księgi wieczystej (...), gdzie prawo własności wpisane jest na rzecz Skarbu Państwa;

2.  nie obciąża pozwanej kosztami postępowania za obie instancje.

SSR (del.) Łukasz Malinowski SSO Tomasz Pawlik SSO Barbara Baraziewicz

sygn. akt III Ca 426/16

UZASADNIENIE

Powód: Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę Powiatu (...) domagał się uzgodnienia treści ksiąg wieczystych: (...) i (...) z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie z działu I-O pierwszej z tych ksiąg działki nr (...) i ujawnienie tej działki w dziale I-O drugiej z tych ksiąg. W uzasadnieniu pozwu podano , że przedmiotowa działka stanowiła własność K. M.-ojca pozwanej, który w dniu 26.03.1984 r. sprzedał nieruchomość Skarbowi Państwa (Dyrekcji Okręgowej Dróg Publicznych w K.). Zmiana właściciela nie została ujawniona w księdze wieczystej, a w dniu 9.12.1991 K. M. zawarł z pozwaną umowę darowizny obejmującą także przedmiotową działkę gruntu. Na podstawie tej umowy dokonano wpisu w księdze wieczystej na rzecz pozwanej co determinuje konieczność uzgodnienia stanu prawnego ujawnionego w księdze z rzeczywistym stanem prawnym.

Pozwana, w piśmie procesowym z 28.08.2015 r. uznała żądanie pozwu i wniosła o nieobciążanie jej kosztami postępowania. Podniosła, że zawierając umowę darowizny działała w zaufaniu do treści księgi wieczystej, w której Skarb Państwa nie ujawnił praw nabytych z tytułu umowy sprzedaży. Nie miała świadomości, że K. M. sprzedał wcześniej działkę Skarbowi Państwa. Na rozprawie w dniu 26.11.2015 r. pozwana zmieniła stanowisko i nie przecząc okolicznościom wskazanym w pozwie wniosła o oddalenie powództwa.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy oddalił powództwo.

Orzeczenie to zapadło na bazie stanu faktycznego, który był bezsporny między stronami, a także został ustalony w oparciu o powołane przez strony umowy: sprzedaży i darowizny.

W takim stanie faktycznym Sąd I instancji ocenił, że pozwana nabyła prawo własności przedmiotowej nieruchomości na podstawie późniejszej umowy darowizny, pomimo tego, iż nieruchomości ta została wcześniej zbyta na rzecz powoda umową sprzedaży, gdyż chroniła ją rękojmia publicznej wiary ksiąg wieczystych (art.5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).

Od opisanego wyroku apelację wniósł powód, który domagał się jego zmiany i uwzględnienia powództwa w całości, a także obciążenia pozwanej kosztami postępowania odwoławczego. Skarżący zarzucił Sądowi I instancji naruszenie art.5, 6 ust.1 i 10 ust.1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece poprzez błędne przyjęcie, że pozwana nabyła nieruchomość ze względu na rękojmię publicznej wiary ksiąg wieczystych. Skarżący podniósł także naruszenie przez Sąd Rejonowy art.233 k.p.c., upatrując tego naruszenia w błędnej ocenie dowodów z umów dotyczących nieruchomości oraz w dokonaniu ustaleń nie mających oparcia w materiale dowodowym. Twierdził przy tym, że doszło w ten sposób do nierozpoznania istoty sprawy.

Pozwana przychyliła się do apelacji i uznała powództwo. Jednocześnie wniosła o nieobciążanie jej kosztami postępowania. W odpowiedzi na pozew wyjaśniła, że zmiana jej stanowiska na rozprawie w dniu 26.11.2015 r. wynikała z braku rozeznania w złożonej problematyce prawnej.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja podlegała uwzględnieniu, jednakże jedynie z powodu naruszenia przez Sąd Rejonowy prawa materialnego.

Nie ma racji skarżący, że Sąd Rejonowy dokonał ustaleń faktycznych z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów. Stan faktyczny był między stronami w rzeczywistości bezsporny, a Sąd I instancji na tej zasadzie oraz w oparciu do dokumenty notarialne prawidłowo ustalił, że nieruchomość będąca przedmiotem pozwu została najpierw zbyta na rzecz powoda w drodze umowy sprzedaży, a następnie została objęta umową darowizny na rzecz pozwanej. Nie sposób też podważać ustalenia, że w księgach wieczystych ujawniony jest stan prawny wynikający z umowy darowizny, a nie wynikający z umowy sprzedaży. Zarzut naruszenia art.233 k.p.c. był więc całkowicie chybiony, a ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Rację ma natomiast skarżący, że Sąd I instancji, w oparciu o prawidłowo dokonane ustalenia faktyczne, błędnie zastosował prawo materialne. Trafnie podnosi apelacja, że pozwanej nie chroniła rękojmia publicznej wiary ksiąg wieczystych (art.5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece), gdyż rękojmia ta nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych (art.6 ust.1 ustawy). Tym samym, w sytuacji, gdy bezsporne było, że powód jest właścicielem nieruchomości, istniały podstawy do uzgodnienia stanu prawnego ujawnionego w księgach wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym w sposób żądany w pozwie (art.10 ust.1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).

Możliwe były wydanie w sprawie orzeczenia reformatoryjnego. Wbrew zarzutowi apelacji Sąd Rejonowy odniósł się do żądania pozwu oraz do całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Istota sprawy została zatem rozpoznana.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w pkt 1sentencji na zasadzie art.386 § 1 k.p.c..

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art.102 w z art.108 § 1 k.p.c. oraz przy zastosowaniu art.113 ust.4 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych.

W tym miejscu wypada zauważyć, że apelacja została uwzględniona z powodu oczywistego naruszenia prawa w rozumieniu art.79 ust.1 pkt 1 „e” ustawy o kosztach w sprawach cywilnych. Nie wymagało bowiem głębszej analizy akt stwierdzenie zasadności zarzutu dotyczącego zastosowania instytucji rękojmi publicznej wiary ksiąg wieczystych do umowy darowizny. W tej sytuacji, gdyby nawet powód nie był zwolniony z mocy prawa od opłaty apelacji to opłata ta podlegałaby zwrotowi na podstawie przywołanego wyżej przepisu.

Niezależnie od powyższego trzeba stwierdzić, że pozwana działała bez profesjonalnego pełnomocnika i nie istniała możliwość załatwienia sprawy poprzez zawarcie ugody (konieczne było wydanie wyroku). W tej sytuacji trudno dopatrywać się złej woli w działaniu pozwanej, która nie kwestionowała okoliczności sprawy i uznała powództwo na początkowym etapie sprawy i w apelacji. Nie można przy tym pominąć, że opór pozwanej przeciwko wydaniu wyroku wyrażony na rozprawie w dniu 25.11.2015 r. wynikał jedynie z braku jej rozeznania w skomplikowanej problematyce prawnej i przekonania o możliwości zawarcia ugody. Na korzyść pozwanej, w kontekście kosztów procesu, przemawia również to, iż to powód zaniedbał przez wiele lat ujawnienia swojego prawa w księgach wieczystych doprowadzając tym do pomyłki w notarialnej umowie darowizny.

Z tych wszystkich względów nie obciążono pozwanej kosztami postępowania za obie instancje.

SSR (del.) Łukasz Malinowski SSO Tomasz Pawlik SSO Barbara Braziewicz