Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2011 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kluziak

Protokolant: Adam Zaborski

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2011 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

przeciwko (...) S.A. w P. Oddział w Polsce z siedzibą w W.

o uznanie postanowień wzorca umownego za niedozwolone:

I.  Uznaje za niedozwolone zakazuje wykorzystania w obrocie z konsumentami postanowienia o treści:

„ Jeżeli stronami umowy o kredyt jest co najmniej dwóch kredytobiorców: (…)

d. złożenie oświadczenia lub udostępnienie dokumentu jednemu z nich jest skuteczne także wobec pozostałych”.

2. Bank może przenieść wszystkie, albo niektóre swoje prawa wynikające z Umowy w szczególności na osobę, która może przejąć wszystkie obowiązki banku wynikające z umowy.”

II. Oddala powództwo w pozostałej części.

III.  Zasądza od (...) S.A. w P. Oddział w Polsce z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

IV.  Nakazuje pobranie od (...) S.A. w P. Oddział w Polsce z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego w Warszawie) kwoty 400 zł (czterysta złotych) tytułem części opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony.

V.  Zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt (...) S.A. w P. Oddział w Polsce z siedzibą w W..

SSO Małgorzata Kluziak

Sygn. akt XVII AmC 2107/10

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów złożył pozew przeciwko (...) S.A. (Spółka Akcyjna) z siedzibą w P., Oddział w Polsce z siedzibą w W. o uznanie na niedozwolone i zakazanie wykorzystywania następujących postanowień zawartych we wzorcach umowy stosowanych przez pozwanego w obrocie z konsumentami:

a)  „Jeżeli stronami umowy o kredyt jest co najmniej dwóch kredytobiorców: (...) d.
złożenie oświadczenia lub udostępnienie dokumentu jednemu z nich jest skuteczne
także wobec pozostałych",

b)  „Jeżeli nie zostanie zaznaczony żaden z poniższych kwadratów (kwadrat rezygnacji z
ubezpieczenia, kwadrat wyboru Pakietu 2 - Życie i Zdrowie ani kwadrat wyboru
Pakietu 3 - Życie i Praca), Kredytobiorca Główny wyraża zgodę na objęcie ochroną
ubezpieczeniową w zakresie Pakietu l - Życie opisanego poniżej. Jeżeli zostanie
zaznaczony kwadrat wyboru Pakietu 2 - Życie i Zdrowie i nie zostanie zaznaczony
żaden z pozostałych kwadratów poniżej, Kredytobiorca Główny wyraża zgodę na
objęcie ochroną ubezpieczeniową w zakresie Pakietu 2 - Życie i Zdrowie opisanego
poniżej. Jeżeli zostanie zaznaczony kwadrat wyboru Pakietu 3 - Życie i Praca i nie
zostanie zaznaczony żaden z pozostałych kwadratów poniżej, Kredytobiorca Główny
wyraża zgodę na objęcie ochroną ubezpieczeniową w zakresie Pakietu 3 - Życie i
Praca opisanego poniżej. Zgodnie z niniejszym ustępem, Kredytobiorca Główny może
zostać objęty ochroną ubezpieczeniową przewidzianą w umowie grupowego
ubezpieczenia na życie klientów (...) S.A. „ubezpieczenie spłaty
zadłużenia" nr (...) między Bankiem a (...) -
(...) Towarzystwem (...) (...)i S.A. ((...)
S.A.) i umowie grupowego ubezpieczenia od następstw utraty pracy kredytobiorców
„ubezpieczenie spłaty zadłużenia" nr (...) między Bankiem a (...)
S.A. w ramach: pierwszego pakietu ubezpieczeń na życie i zdrowie (Pakiet l -
Życie), drugiego pakietu ubezpieczeń na życie lub zdrowie (Pakiet 2 - Życie i
Zdrowie), trzeciego pakietu ubezpieczeń na życie lub zdrowie i ubezpieczenia od
następstw utraty pracy (Pakiet 3 - Życie i Praca)

o Kredytobiorca Główny rezygnuje z ubezpieczenia mając świadomość

wynikających stąd konsekwencji

o Kredytobiorca Główny wybiera Pakiet 2 - Życie i Zdrowie o Kredytobiorca Główny wybiera Pakiet 3 - Życie i Praca."

c) „Bank może przenieść wszystkie albo niektóre swoje prawa wynikające z umowy w szczególności na osobę, która może przejąć wszystkie obowiązku Banku wynikające z umowy".

Ponadto Prezes UOKiK wniósł o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazano, że pozwany posługuje się w obrocie z klientami wzorcami umownymi pod nazwą „Regulamin umów o kredyt konsumencki (...) S.A. Oddział w Polsce" i „Umowa o kartę kredytową". W ocenie Prezesa UOKiK zamieszczone w tych wzorcach umowy zacytowane postanowienia stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ' § l k.c. Pierwsze z przytoczonych postanowień umożliwia bowiem bankowi składanie oświadczeń tylko jednemu ze współkredytobiorców, co może spowodować naruszenie zasady wyrażonej w art. 371 k.c., iż działanie lub zaniechanie jednego ze współdłużników solidarnych nie może szkodzić współdłużnikom. Drugie z powołanych postanowień stanowi, zdaniem powoda, przejaw agresywnej praktyki rynkowej w rozumieniu art. 8 ust. l ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, które są przez prawo zakazane. Użyte sformułowanie „mając świadomość wynikających stąd konsekwencji" może stworzyć u przeciętego konsumenta wrażenie, że nieprzystąpienie do umowy ubezpieczenia jest ryzykowne i wiąże się z zagrożeniem jego interesów, podczas gdy zawarcie takiej umowy jest jednym, ale nie jedynym sposobem zabezpieczenia kredytu. Z kolei trzecie ze skarżonych postanowień również stanowi niedozwoloną klauzulę, gdyż dopuszcza możliwość zmiany strony w stosunku zobowiązaniowym bez zgody konsumenta, co stanowi odpowiednik art. 385 ³pkt. 5 k.c.

(pozew k. 2-5; pismo k. 106)

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W odniesieniu do pierwszego z zaskarżonych postanowień pozwany wskazał, że dotyczy ono sytuacji, gdy pozwany składa oświadczenie lub udostępnia dokument kredytobiorcy, co nie oznacza, że

dochodzi jednocześnie do działania lub zaniechania kredytobiorcy, a zatem nie można konfrontować tego postanowienia z treścią art. 371 k.c. W zakresie drugiego z zakwestionowanych postanowień umownych pozwany wskazał, że nie kształtuje ono niczyich praw i obowiązków, a jedynie zmierza do zwrócenia uwagi kredytobiorcy na możliwość przystąpienia do ubezpieczenia, które będzie chroniło kredytobiorcę w razie utraty przez niego zdrowia, czy pracy. Z kolei ostatnie z zaskarżonych postanowień stanowi odzwierciedlenie regulacji ustawowej zawartej w art. 509 § l k.c. (odpowiedź na pozew k. 49-58)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. (Spółka Akcyjna) z siedzibą w P., Oddział w Polsce, prowadząc działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług bankowych w obrocie z konsumentami posługuje się wzorcami umownymi występującymi pod nazwami: „Regulamin umów o kredyt konsumencki (...) S.A. Oddział w Polsce" i „Umowa o kartę kredytową".

(dowody: regulamin umów o kredyt konsumencki k. 10-19; umowa o kartę kredytową k. 20-22)

Art. 8 ust. l wzorca „Regulamin umów o kredyt konsumencki (...) S.A. Oddział w Polsce" stanowi, że: „Adresem Kredytobiorcy do korespondencji jest adres korespondencji Kredytobiorcy Głównego wskazany we wniosku kredytowym. Jeśli wniosek kredytowy nie został złożony, bierze się pod uwagę adres do korespondencji Kredytobiorcy Głównego wskazany w umowie o kredyt. Kredytobiorca powinien niezwłocznie zawiadomić Bank o zmianie adresu do korespondencji".

(dowody: regulamin umów o kredyt konsumencki k. 11)

W art. 17 pkt. l d wzorca „Regulamin umów o kredyt konsumencki (...) S.A. Oddział w Polsce" znalazło się z kolei postanowienie o treści: „Jeżeli stronami umowy o kredyt jest co najmniej dwóch kredytobiorców: (...) d. złożenie oświadczenia lub udostępnienie dokumentu jednemu z nich jest skuteczne także wobec pozostałych".

(dowody: regulamin umów o kredyt konsumencki k. 10 odw.)

Natomiast w § XIV pkt. l wzorca umownego „Umowa o kartę kredytową" zostało zawarte postanowienie o treści: „Jeżeli nie zostanie zaznaczony żaden z poniższych kwadratów (kwadrat rezygnacji z ubezpieczenia, kwadrat wyboru Pakietu 2 - Życie i Zdrowie

ani kwadrat wyboru Pakietu 3 - Życie i Praca), Kredytobiorca Główny wyraża zgodę na objęcie ochroną ubezpieczeniową w zakresie Pakietu l - Życie opisanego poniżej. Jeżeli zostanie zaznaczony kwadrat wyboru Pakietu 2 - Życie i zdrowie i nie zostanie zaznaczony żaden z pozostałych kwadratów poniżej, Kredytobiorca Główny wyraża zgodę na objęcie ochroną ubezpieczeniową w zakresie Pakietu 2 - Życie i Zdrowie opisanego poniżej. Jeżeli zostanie zaznaczony kwadrat wyboru Pakietu 3 - Życie i Praca i nie zostanie zaznaczony żaden z pozostałych kwadratów poniżej, Kredytobiorca Główny wyraża zgodę na objęcie ochroną ubezpieczeniową w zakresie Pakietu 3 - Życie i Praca opisanego poniżej. Zgodnie z niniejszym ustępem, Kredytobiorca Główny może zostać objęty ochroną ubezpieczeniową przewidzianą w umowie grupowego ubezpieczenia na życie klientów (...) S.A. ,, ubezpieczenie spłaty zadłużenia" nr (...) między Bankiem a (...) - (...) Towarzystwem (...) (...)i S.A. ( (...) S.A. ) i umowie grupowego ubezpieczenia od następstw utraty pracy kredytobiorców „ubezpieczenie spłaty zadłużenia" nr (...) między Bankiem a (...) S.A. w ramach: pierwszego pakietu ubezpieczeń na życie i zdrowie (Pakiet l - Życie), drugiego pakietu ubezpieczeń na życie lub zdrowie (Pakiet 2 - Życie i Zdrowie), trzeciego pakietu ubezpieczeń na życie lub zdrowie i ubezpieczenia od następstw utraty pracy (Pakiet 3 - Życie i Praca).

o Kredytobiorca Główny rezygnuje z ubezpieczenia mając świadomość

wynikających stad konsekwencji

o Kredytobiorca Główny wybiera Pakiet 2 - Życie i Zdrowie o Kredytobiorca Główny wybiera Pakiet 3 - Życie i Praca "

(dowody: umowa o kartę kredytową k. 22)

W § XVI ust. 3 wzorca umowy „Umowa o kartę kredytową" zawarte jest jeszcze postanowienie o treści: „Bank może przenieść wszystkie albo niektóre swoje prawa wynikające z umowy w szczególności na osobę, która może przejąć wszystkie obowiązku Banku wynikające z umowy ".

(dowody: umowa o kartę kredytową k. 22)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Okoliczności sprawy nie są sporne między stronami, w szczególności dotyczy to faktu stosowania w umowach z konsumentami wzorców umownych zawierających zaskarżone postanowienia.

Zgodnie z art. 385 ¹ § l k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtuj ą j ego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Z przytoczonego przepisu wynika zatem, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z praktyki stosowania zależy od spełnienia następujących przesłanek: postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, a więc nie podlegało negocjacjom, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając interesy konsumenta, nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia.

Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie, natomiast brak jednej z nich skutkuje tym, że sąd odmówi uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone.

Ponieważ postanowienia umowne będące przedmiotem analizy na gruncie rozpoznawanej sprawy stanowią postanowienia wzorców umownych stosowanych do zawierania umów z konsumentami, więc obejmuje je domniemanie, iż nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwany nie wzruszył. Ponadto zakwestionowane postanowienia umowne nie dotyczą głównych świadczeń stron. Należało zatem dokonać ich dalszej, wnikliwej analizy pod kątem dwóch kryteriów: dobrych obyczajów i interesu konsumenta, przy czym interes konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny. Natomiast ocena zachowań w świetle dobrych obyczajów następuje najczęściej poprzez odwołanie się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Zatem postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości uznawane są za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak również kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Brak

równowagi kontraktowej jest bowiem jednym z podstawowych przejawów naruszenia dobrych obyczajów.

Na wstępie należy odnieść się do kwestii nieprecyzyjnego przytoczenia w pozwie brzmienia dwóch zaskarżonych postanowień umownych. W tym względzie należy w całości podzielić pogląd powoda, że stanowiły one oczywistą omyłkę pisarską, którą powód skorygował i która to korekta nie stanowiła modyfikacji powództwa. Powód słusznie podkreślił, że zarówno z uzasadnienia pozwu jak i z załączonych do pozwu dowodów z dokumentów wynika jednoznacznie, iż powództwo dotyczy art. 17 ust. l d Regulaminu umów o kredyt konsumencki (...) S.A. Oddział w Polsce oraz § XIV pkt l wzorca „Umowa o kartę kredytową".

Przechodząc zatem do analizy pierwszego postanowienia wzorca umowy o treści: „Jeżeli stronami umowy o kredyt jest co najmniej dwóch kredytobiorców: (...) d. złożenie oświadczenia lub udostępnienie dokumentu jednemu z nich jest skuteczne także wobec pozostałych" zawartego w art. 17 pkt. l d wzorca „Regulamin umów o kredyt konsumencki (...) S.A. Oddział w Polsce" to w ocenie Sądu stanowi ono niedozwoloną klauzulę umowną. Postanowienie umowne o takiej treści narusza bowiem zarówno interes konsumenta jak i dobre obyczaje. Wynika bowiem z niego, że wszelkie oświadczenia składane przez Bank jednemu z kredytobiorców, wywołują również skutek względem drugiego z kredytobiorców. Postanowienie takie prowadzi zatem do niekorzystnego ukształtowania sytuacji współkredytobiorcy, któremu oświadczenia banku nie są składane ani dokumenty udostępniane, a mimo tego jego sytuacja prawna ulega zmianie. Dobrą ilustracją takiej sytuacji stanowi przykład wskazany przez pełnomocnika powoda, gdy bank wysyła do jednego z kredytobiorców informacje dotyczące wprowadzenia niekorzystnych zmiany w regulaminie kredytowania z zaznaczeniem, że niezłożenie w terminie 14 dni oświadczenia o odstąpieniu od umowy jest równoznaczne z zaakceptowaniem tych zmian. W takim stanie rzeczy niezłożenie przez tego z kredytobiorców, który otrzymał oświadczenie banku, oświadczenia o odstąpieniu, miałoby również wpływ na sytuację drugiego z kredytobiorców, który mógłby nawet nie wiedzieć o oświadczeniu złożonym przez bank. W konsekwencji w wyniku zaniechania jednego z kredytobiorców, nowe warunki kredytowania byłyby skuteczne względem obu kredytobiorców.

Takie rozwiązanie jest natomiast sprzeczne z zasadami dotyczącymi zobowiązań solidarnych. Bezspornym na gruncie niniejszej sprawy jest to, że w przypadku gdy po stronie umowy o kredyt konsumencki jest co najmniej dwóch kredytobiorców, to ich

odpowiedzialność wynikająca z tej umowy jest solidarna (art. 17 ust. l a Regulaminu). W przypadku zatem zobowiązania solidarnego zastosowanie winny znaleźć odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego, w tym art. 371 k.c., zgodnie z którym działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić współdłużnikom. Natomiast pod pojęciem działań należy rozumieć zarówno czynności prawne jak i faktyczne na przykład związane z zapoznaniem się z oświadczeniem woli wierzyciela.

Nie sposób zatem zgodzić się z pozwanym, że art. 371 k.c. nie będzie miał w tym wypadku zastosowania. Zdaniem pozwanego powołany artykuł odnosi się do działania lub zaniechania dłużnika, a nie do zachowania wierzyciela. Podczas gdy w zaskarżonym postanowieniu jest mowa tylko o działaniu wierzyciela - banku wyrażającym się przez udostępnianie dokumentów i składanie oświadczeń. Warto w tym miejscu odwołać się do stanowiska powoda, który podkreślił, że zarówno udostępnianie dokumentów jak i składanie oświadczeń przez bank następuje w ścisłym współdziałaniu z kredytobiorcą. Udostępnienie dokumentu wymaga bowiem jego wydania, a to z kolei prowokuje określone zachowania po stronie kredytobiorcy. Podobnie jest również ze złożeniem oświadczenia, które kierowane jest do konkretnego adresata (kredytobiorcy) i dla którego skuteczności konieczna jest możliwości zapoznania się z nim przez adresata. Powyższe prowadzi zatem do wniosku, że zaskarżone postanowienie umowne nie odnosi się wyłącznie do działania pozwanego banku, ale implikuje również zachowanie po stronie zobowiązanych solidarnie kredytobiorców, które z kolei należy oceniać z punktu widzenia art. 371 § l k.c.

Poza tym warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt rozwiązania wynikającego z zaskarżonego postanowienia umownego, a mianowicie, że nie określa ono, któremu z kredytobiorców bank może złożyć takie oświadczenie czy dokument. Tym samym pozwany ma w tym zakresie pełną dowolność, co dodatkowo zwiększa jeszcze niepewność konsumentów i narusza równowagę stron.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, że bank nie ma możliwości wyboru adresata, gdyż jest on ograniczony brzmieniem art. 8 ust. l regulaminu umów o kredyt konsumencki. Artykuł ten stanowi, że adresem Kredytobiorcy do korespondencji jest adres korespondencji Kredytobiorcy Głównego wskazany we wniosku kredytowym. Jeśli wniosek kredytowy nie został złożony, bierze się pod uwagę adres do korespondencji Kredytobiorcy Głównego wskazany w umowie o kredyt. Należy jednak podkreślić, że zaskarżone postanowienie umowne nie wprowadza pojęcia kredytobiorcy głównego, tylko mówi ogólnie o kredytobiorcy. Słusznie na tą różnicę pojęciową wskazuje strona powodowa,

przytaczając brzmienie § II ust. 8 i 9 wzorca umowy o kartę kredytową, w których zawarte są definicję kredytobiorcy i kredytobiorcy głównego. Poza tym wprost z brzmienia zaskarżonego postanowienia wynika, że oświadczenia lub udostępnienie dokumentu będzie dokonywane do rąk jednego z kredytobiorców, co wskazuje na możliwość wyboru przez bank adresata. Poza tym należy zwrócić uwagę, że art. 8 ust. l regulaminu dotyczy tylko zasad doręczania korespondencji, natomiast zaskarżone postanowienie ma szerszy zakres, gdyż dotyczy składania oświadczeń lub udostępniania dokumentów, które to czynności nie muszą być tylko dokonywane w drodze korespondencyjnej. Wówczas brak jest już regulacji, która wskazywałaby, któremu z kredytobiorców należałoby na przykład udostępnić dokument.

W konsekwencji rozwiązanie przyjęte w postanowieniu powoduje, że jeden z kredytobiorców może w ogóle nie wiedzieć, że bank złożył jakieś oświadczenie, a co za tym idzie nie będzie mieć szansy na zapoznanie się z jego treścią. Warunkiem natomiast skutecznego złożenia oświadczenia woli zgodnie z art. 61 k.c. jest nie tyle samo złożenie tego oświadczenia, ale istotne jest, by dotarło ono do adresata w taki sposób, by mógł się z nim zapoznać. Zgodzić się przy tym należy z argumentami podnoszonymi przez stronę pozwaną, że dla skutecznego złożenia oświadczenia woli nie jest wymagane rzeczywiste zapoznanie się z treścią oświadczenia, ale istnienie możliwości zapoznania się z takim oświadczeniem. Problem zatem nie leży w zapoznaniu się bądź nie ze złożonym przez bank oświadczeniem, a w kwestii wiedzy, że takie oświadczenie zostało w ogóle złożone i możliwości zapoznania się z nim. Przy takim brzmieniu zaskarżonego postanowienia umownego jeden z kredytobiorców jest w ogóle pozbawiony możliwości zapoznania się ze złożonym przez bank oświadczeniem, w sytuacji gdy współkredytobiorca nie poinformuje go, że takie oświadczenie zostało przez bank złożone. Usprawiedliwieniem dla takiej regulacji nie może w żadnym razie stanowić stwierdzenie, że najczęściej kredyt zaciągają małżonkowie, którzy wzajemnie informują się o dokumentach wysyłanych przez bank. Należy zgodzić się ze stroną pozwaną, że strony mogą uregulować w umowie zasady skutecznego składania oświadczeń woli, ale należy przy tym pamiętać, że zasady te muszą być zgodne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa i nie mogą naruszać równowagi stron, stawiając konsumenta w pozycji słabszej i mniej korzystnej.

W świetle powyższe należało uznać, że zaskarżone postanowienie jako sprzeczne z art. 371 k.c. i dobrymi obyczajami oraz w sposób rażący naruszający interesy konsumentów stanowi niedozwolone postanowienie umowne.

Z kolei postanowienie umowne o treści: „Bank może przenieść wszystkie albo niektóre swoje prawa wynikające z umowy w szczególności na osobę, która może przejąć wszystkie obowiązki banku wynikające z umowy" jest również niedozwolonym postanowieniem umownym, gdyż pozwala, by przejemcą wszystkich praw banku została osoba, która przejęła wszystkie obowiązki banku. W konsekwencji takie rozwiązanie dopuszcza możliwość, że po przeniesieniu ogółu praw na podmiot, na który już przeniesiono ogół obowiązków banku z umowy kredytowej dojdzie do zmiany podmiotowej w umowie zawartej z konsumentem bez zgody konsumenta. Takie rozwiązanie jest natomiast niedozwolone w świetle brzmienia art. 385 ³ pkt. 5 k.c. Zawarte w tym artykule niedozwolone postanowienie umowne nie pozwala bowiem na pominięcie zgody konsumenta w sytuacji przeniesienia praw i obowiązków wynikających z umowy na kontrahenta konsumenta.

Trzeba podkreślić, że przepisy prawa gwarantują konsumentom będącymi stronami umów skonstruowanych w oparciu o wzorzec umowy szczególną ochronę wynikająca z art. 384 k.c. do art. 385 ⁴ k.c. W takich umowach właśnie, gdy przeniesienie praw na kontrahenta konsumenta wiąże się jednocześnie z przeniesieniem na niego obowiązków, skuteczność tego przeniesienia zależy od zgody konsumenta. Zgoda natomiast nie jest potrzebna w takiej sytuacji, jaka została uregulowana w art. 509 k.c. czyli przy przeniesieniu wierzytelności na osobę trzecią. Czy innym jest bowiem przeniesienie samych wierzytelności, a czym innym przeniesienie wszystkich praw na osobę, na którą zostały już przeniesione wszystkie obowiązki. W drugiej z opisanych sytuacji dochodzi bowiem w efekcie do przejścia ogółu praw i obowiązków na innych podmiot, a zatem zachodzi zmiana podmiotowa po jednej ze stron stosunku zobowiązaniowego i to bez zgody drugiej strony takiego stosunku. W analizowanym przypadku nie chodzi zatem o dopuszczalność przelewu wierzytelności bez zgody dłużnika, a o dopuszczalność zmiany strony umowy bez takiej zgody. Tymczasem na zmiany stron umowy zawsze wymagana jest zgoda. Wystarczy odwołać się do art. 519 § 2 k.c., z którego wynika, że do przejęcia długu wymagana jest zgoda bądź dłużnika przy umowie zawartej pomiędzy wierzycielem a osobą trzecią bądź wierzyciela, gdy umowa jest zawierana przez dłużnika z osobą trzecią.

Tymczasem pozwany przytoczył orzeczenia i poglądy doktryny dotyczące sytuacji przelewu samych praw, która to kwestia nie budzi wątpliwości. Nie można jednak zgodzić się z pozwanym, że § XVI ust. 3 stanowi jedynie powtórzenie ustawowej zasady dopuszczalności zbycia wierzytelności. Wprawdzie ustęp 3 dotyczy tylko przeniesienia praw, ale dopuszcza ich przeniesienie na osobę, na która zostały też przeniesione obowiązki (przy czym wyrażenie

zgody na przejęcie obowiązków jest narzucone konsumentowi o czym świadczy sformułowanie zawarte w § XVI pkt. l „kredytobiorca wyraża zgodę") i w takiej sytuacji kwestionowany przepis stanowi niedozwoloną klauzulę umowną odpowiadającą w swej treści art. 385 ³ pkt. 5 k.c. W efekcie bowiem bank, dysponując odgórną zgodą konsumenta na przeniesienie obowiązków, wystarczy, że przeniesie jeszcze swoje prawa na podmiot, na który już przeniósł obowiązki, a spowoduje tym samym zmianę strony umowy bez zgody drugiej strony - konsumenta. Niewątpliwie takie postanowienie narusza równowagę stron oraz podważa zaufanie, co do pewności i stabilności stosunku prawnego łączącego strony.

Natomiast w ocenie Sądu postanowienie zawarte w § XIV pkt. l wzorca umownego „Umowa o kartę kredytową" nie stanowi niedozwolonego postanowienia umownego. Należy zgodzić się w tym względzie ze stanowiskiem pozwanego, że postanowienie to nie kształtuje ani praw ani obowiązków konsumenta, daje natomiast konsumentowi możliwość dokonania wyboru w zakresie przystąpienia bądź nie do umowy ubezpieczenia. Postanowienie to poza tym opisuje skutki wyboru poszczególnych opcji oraz dokładnie wskazuje ubezpieczenia i pakiety, do których kredytobiorca może przystąpić. Samo przystąpienie do umowy ubezpieczenia jest opcjonalne i nie można uznać, że zaskarżone postanowienie umowne stanowiło wyraz nacisku psychicznego stosowanego przez bank, by wpłynąć na zdolność konsumenta do podjęcia świadomej decyzji w przedmiocie przystąpienia do umowy ubezpieczenia. Należy traktować je jako wyraz chęci skłonienia kredytobiorcy do zastanowienia się nad celowością przystąpienia do ochrony ubezpieczeniowej i konsekwencją braku przystąpienia do ubezpieczenia. Chodzi zatem o skłonienie konsumenta do świadomego podjęcia decyzji, a wcześniej rozważenia, czy w przypadku podpisywania umowy o kartę kredytową nie jest wskazane zabezpieczenie się na wypadek zaistnienia określonych zdarzeń losowych.

Na podstawie tego postanowienia umownego kredytobiorca może wybrać jeden z trzech pakietów ubezpieczenia, a jeśli uzna, że proponowany zakres nie odpowiada jego oczekiwaniom, to nie decyduje się na objęcie go ubezpieczeniem. W konsekwencji wskazane postanowienie, wbrew twierdzeniom skarżącego, nie kształtuje prawa, a jedynie daje konsumentowi możliwość ustanowienia zabezpieczenia kredytu w formie ubezpieczenia.

Dodatkowo należy wskazać, że powód kładł przede wszystkim nacisk na to, że sformułowanie „Kredytobiorca Główny rezygnuje z ubezpieczenia, mając świadomość wynikających stąd konsekwencji" może stworzyć u przeciętnego konsumenta wrażenie, że

nieprzystąpienie do umowy ubezpieczenia jest ryzykowane i wiąże się z zagrożeniem interesów konsumenta.

Odwołując się do art. 8 ust. l ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym należy stwierdzić, że by uznać praktykę rynkową za agresywną musi ona w znaczny sposób ograniczać lub móc ograniczać swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu. Zgodnie natomiast z tą ustawą za przeciętnego konsumenta uważa się osobę dobrze poinformowaną, uważną i ostrożną. Należy zatem uznać, że brzmienie wskazanego postanowienia nie ograniczy swobody takiej osoby w podejmowaniu decyzji, a jedynie spowoduje, że osoba taka zastanowi się nad decyzją i postara się dowiedzieć więcej o oferowanym ubezpieczeniu i korzyściach oraz minusach zawarcia takiej umowy. W konsekwencji zaskarżone postanowienie zmierza jedynie do zwrócenia uwagi kredytobiorcy na możliwość przystąpienia do ubezpieczenia. Poza tym nie zawiera ona oceny konsekwencji nieprzystąpienia do ubezpieczenia, pozostawiając taką ocenę samemu kredytobiorcy i nie sprawia wrażenia, by rezygnacja z ubezpieczenia była niekorzystna, a posiadanie ubezpieczenia konieczne. Mając na uwadze powyższe, nie można w żadnym razie przyjąć, by takie brzmienie zaskarżonego postanowienia rażąco naruszało interes konsumenta, a przesłanka ta musi być spełniona, by móc uznać postanowienie umowne za niedozwolone.

Mając na uwadze powyższe, Sąd nie uznał drugiego z zaskarżonych postanowień za niedozwolone i oddalił powództwo w tym zakresie.

Ponieważ Sąd Okręgowy uznał za niedozwolone dwa z trzech postanowień umownych zaskarżone przez Prezesa UOKiK, oznacza to, że powód wygrał proces w części. Na podstawie art. 100 § l k.p.c., należało zasądzić na jego rzecz zwrot poniesionych przez niego kosztów w wysokości 240 złotych stanowiących 2/3 wysokości kosztów zastępstwa procesowego ustalonych na podstawie § 14 ust. 3 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, póz. 1349).

Ponieważ powód był zwolniony od opłaty od pozwu, a wygrał proces w 2/3, w związku z tym na podstawie art. 113 ust. l ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010 r. , Nr 90, póz. 594 t.j.) w zw. z art. 100 § l k.p.c. Sąd nakazał pobrać od (...) S.A. (Spółka Akcyjna) z siedzibą w P., Oddział w Polsce z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa - Kasy Sądu

Okręgowego w Warszawie kwotę 400 złotych tytułem części nieuiszczonej opłaty od pozwu, od której powód był zwolniony.

Na podstawie art. 479 ⁴⁴ k.p.c. Sąd zarządził publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, obciążając (...) S.A. (Spółka Akcyjna) z siedzibą w P., Oddział w Polsce z siedzibą w W. kosztem tego ogłoszenia.

/-/ SSO Małgorzata Kluziak