Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka I. P. (1) wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego (...) S.A. w W. tytułem zadośćuczynienia za śmierć córki kwoty 35 500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2015 roku do dnia zapłaty oraz zwrot kosztów procesu.

Powód K. P. (1) wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) S.A. w W. tytułem zadośćuczynienia za śmierć syna kwoty 35 500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2015 roku do dnia zapłaty zwrot kosztów procesu.

Powód R. P. (1) wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) S.A. w W. tytułem zadośćuczynienia za śmierć brata kwoty 17 600 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2015 roku do dnia zapłaty zwrot kosztów procesu.

Powód K. P. (2) wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) S.A. w W. tytułem zadośćuczynienia za śmierć brata kwoty 17 600 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2015 roku do dnia zapłaty zwrot kosztów procesu.

Pozwany (...) S.A. w W. nie uznał powództwa, wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

W dniu 03 lutego 2008 roku w miejscowości D. doszło do wypadku komunikacyjnego w wyniku, którego poniosła śmierć S. P.. Kierujący autobusem marki A. o nr rej. (...) Z. B. przewoził wracającą
z dyskoteki młodzież. Kierujący autokarem zatrzymał się w niedozwolonym miejscu tj. na skrzyżowaniu dróg, pozwalając młodzieży opuścić autobus. Wśród nich była S. P., która wychodząc zza tytułu autobusu z zamiarem przejścia na drugą stronę jezdni została potrącona przez nadjeżdżający z przeciwnego kierunku samochód osobowy marki F. (...) o nr rej. (...). (bezsporne)

W chwili wypadku S. P. miała 0,5 ‰ alkoholu we krwi. (dowód: protokół z badania k. 60 w aktach sprawy II K 123/08)

Sprawca wypadku ubezpieczony był w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. (bezsporne)

S. P. w chwili wypadku miała 16 lat. Pochodziła z pełnej rodziny, miała starszego brata R., siostrę E. i młodszego brata K.. Uczęszczała do pierwszej klasy liceum o profilu policyjnym w Ł.. Na co dzień mieszkała w bursie w Ł., razem ze siostrą E.. Co dwa tygodnie na weekendy przyjeżdżała do domu rodzinnego. S. P. nie sprawiała problemów wychowawczych była uczynna, pomagała w Wielkiej Orkiestrze Świątecznej Pomocy, w kościele, ochotniczej spraży pożarnej, jeździła po leki dla dziadków, pomagała w opiece nad najmłodszym bratem K.. Była osobą raczej skrytą, nie zwierzała się rodzicom, ani braciom ze spraw osobistych, bliżej była z siostrą E.. Jej rodzice nie wiedzą dlaczego wybrała szkołę policyjną, to był jej wybór nie rozmawiała o nim z rodzicami. Prawdopodobnie miała chłopaka, który po jej śmierci odwiedził jej grób. Z mamą rozmawiała przeważnie o szkole. Z rodzeństwem miała dobry kontakt. W dniu kiedy wydarzył się wypadek pytała mamę o zgodę na wyjazd do dyskoteki i taką zgodę otrzymała. Na tej samej dyskotece był wówczas brat S. R., ze swoimi znajomymi. Proponował siostrze, by wracała z nimi do domu, ale odmówiła ponieważ była z koleżanką i nie chciała jej zostawić. (dowód: zeznania powódki I. P. min. 33:22-00:55, zeznania powoda K. P. min. 00:55:16-1:08, zeznania powoda R. P. min. 01:08:05-01:27 – płyta k. 98)

Powódka I. P. (1) ma 53 lata. Informację o śmierci córki przekazał jej syn R.. Powódka nie mogła uwierzyć w to co się stało. Przyjmowała leki na uspokojenie. W tym samym czasie jej najmłodszy syn K., który miał wówczas
5 miesięcy był w szpitalu. Podobnie w Ł. w szpitalu była wówczas córka E.. Powódka uczestniczyła w pogrzebie córki. Kupiła jej białe ubranie do trumny, za które zapłaciła ok. 1 000 zł. Rodzina i znajomi powódki przygotowali poczęstunek dla uczestników pogrzebu, wśród których liczni byli uczniowie ze szkoły S.. Po pogrzebie powódce było ciężko, ale odstawiła leki bo ją „ogłupiały”, a musiała się skoncentrować nad opieką nad synem K., który urodził się z zespołem downa. Powódka nie miała wsparcia w mężu, który odsunął się od rodziny, patrzył tylko
w jeden punkt. Po śmierci córki powódka starała się często, jak tylko mogła odwiedzać grób córki mieszący się niedaleko jej domu. Dzisiaj powódce jest łatwiej, syn K. jest starszy i razem z nim odwiedza grób córki, ogląda zdjęcia i pamiątki po niej, które chce zachować dla siebie. (dowód: zeznania powódki I. P. min. 33:22-00:55, zeznania powoda K. P. min. 00:55:16-1:08, zeznania powoda R. P. min. 01:08:05-01:27 – płyta k. 98)

Powód K. P. (2) ma 9 lat. Urodził się z zespolem downa. Nie mówi, ale rozumie. Uczęszcza do szkoły katolickiej. W chwili śmierci S. P. miał 5 miesięcy. Według powódki I. P. (1), powód chyba nie rozumie, że miał siostrę, ale będąc na cmentarzu gładzi jej pomnik i całuje zdjęcie. Płacze kiedy widzi jak mama płacze przy nim na cmentarzu. (dowód: zeznania powódki I. P. min. 33:22-00:55– płyta k. 98)

Powód K. P. (1) ma 55 lat. O śmierci córki dowiedział się od syna R.. Niedowierzając w to co usłyszał od niego pojechał do szpitala, żeby zobaczyć ciało córki. Powód nie przyjmował leków po śmierci córki. Pomagał żonie
w przygotowaniach do pogrzebu. Do pracy wrócił po 3 miesiącach. Nie potrafił skupić się w pracy. Popracował kilka dni, szedł do lekarza i na zwolnienie lekarskie. Uważa córkę S. za swoje „oczko w głowie”, bo miała jego charakter, swoje zdanie. Obecnie powód ma stałą pracę. Jak tylko może stara się odwiedzać grób córki, ale
z żoną i bliskimi nie rozmawia na jej temat. Po śmierci córki byli z żoną bliżej siebie, z czasem się oddalili od siebie, stali się zamknięci w sobie, przestali razem wychodzić z domu. (dowód: zeznania powódki I. P. min. 33:22-00:55, zeznania powoda K. P. min. 00:55:16-1:08, zeznania powoda R. P. min. 01:08:05-01:27 – płyta k. 98)

Powód R. P. (1) ma 29 lat. W chwili gdy wydarzył się wypadek siostry powód w zasadzie nie mieszkał już w domu rodzinnym, częściej przebywał
u swojej partnerki i dziecka, które wówczas mu się urodziło. To on przekazał rodzicom informację o śmierci siostry, bo do niego zatelefonowała koleżanka S.
z informacją, że zdarzył się wypadek. Powód pojechał wówczas z kuzynem R. K. do szpitala, gdzie dowiedział się, że siostra nie żyje. Po jej pogrzebie powód wrócił do swojej pracy, wyjeżdżał do pracy w delegacjach, a po powrocie jechał do swojego dziecka. Czasami odwiedzał rodziców. Z obiema siostrami powód miał dobre relacje. Obecnie powód ma dwoje dzieci, przechodzi kryzys małżeński. Nie mieszka
z żoną i dziećmi, nie ma stałej pracy. Powód stara się nie wspominać siostry, bo są to dla niego ciężkie wspomnienia, odwiedza za to jej grób. Święta spędza z rodzicami. (dowód: zeznania powódki I. P. min. 33:22-00:55, zeznania powoda K. P. min. 00:55:16-1:08, zeznania powoda R. P. min. 01:08:05-01:27 – płyta k. 98)

W toku postępowania likwidacyjnego pozwany uznał roszczenie powodów
o przyznanie im zadośćuczynienia i ustalił należne rodzicom zmarłej S. P. świadczenia na kwoty po 15 000 zł, a braciom po 8 000 zł, które obniżył
o 70% przyczynienie się poszkodowanej (wypłacił zatem rodzicom zmarłej po 4 500 zł, a braciom po 2 400 zł). ( bezsporne)

Ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie w zakresie sytuacji rodzinnej
i osobistej powodów spowodowanej śmiercią S. P. Sąd dokonał na podstawie zeznań samych powodów I. P. (1), K. P. (1) R. P. (1), uznając je za wiarygodne, spójne, spontaniczne i wzajemnie się uzupełniające.

Sąd pominął w ustaleniach faktycznych zeznania świadków R. K.
i J. B., bowiem świadkowie niewiele wiedzieli o sytuacji rodzinnej powodów po śmierci S. P.. Znali co prawda rodzinę P., ale kontakt z nią mieli sporadyczny. Znacznie więcej i chętnej o sobie i swojej sytuacji zeznawali powodowie, których zeznania Sąd uznał za całkowicie wyczerpujące tezy dowodowe w sprawie.

Dokumenty znajdujące się w aktach sprawy II K 123/08 stanowiły podstawę ustaleń faktycznych w zakresie okoliczności i przyczyn wypadku, w którym zginęła S. P..

Sąd zważył, co następuje:

Więzi rodzinne zaliczane są do kategorii dóbr osobistych, o których mowa
w art. 23 k.c. i określane mianem „wartości życia rodzinnego” (T. Sokołowski, Komentarz do art. 23 k.c., Lex). Zerwanie tych więzi uzasadnia prawo do żądania zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., gdyż zgodnie
z aktualnym orzecznictwem Sądu Najwyższego najbliższemu członkowi rodziny zmarłego służy zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c., w sytuacji gdy śmierć nastąpiła przed dniem 03 sierpnia 2008 r. wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (por. uchwała SN z dnia 13.07.2011r., III CZP 32/11, OSNC 2012, Nr 1, poz. 10). Podkreślić należy, iż czynem niedozwolonym poszkodowana bezpośrednio jest też osoba najbliższa zmarłemu i na podstawie tych przepisów może żądać naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego.

W orzecznictwie jednoznacznie wskazuje się, że szczególne więzi emocjonalne występujące w ramach prawidłowo funkcjonującej rodziny zasługują na ochronę prawną na podstawie ogólnych przepisów prawa cywilnego. W obrębie rodziny występuje bowiem wiele różnych, często bardzo specyficznych powiązań emocjonalnych, którym nie sposób odmówić doniosłości prawnej. Najbardziej poprawna pod względem jurydycznym jest koncepcja jednego dobra osobistego
w postaci prawa do niezakłóconego życia rodzinnego, obejmującego szeroko rozumiane więzi rodzinne pomiędzy małżonkami, rodzicami i dziećmi, czy wreszcie pomiędzy samym rodzeństwem - inaczej ujmując dobra osobistego w postaci "życia rodzinnego". Szczególna więź rodziców z dzieckiem, przysługująca zarówno dziecku, jak i rodzicom w prawidłowo funkcjonującej rodzinie, zasługuje zatem na status dobra osobistego (wyrok SN z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 319/09, Palestra nr 1-2 z 2010 r., wyrok SA w Gdańsku z dnia 23 września 2005 r., I ACA 554/05, Palestra 2006, Nr 9-10, poz. 308, wyrok SA w Łodzi z dnia 15 lipca 2010 r., I ACa 437/10, Legalis).

W niniejszej sprawie powodowie I. P. (1), K. P. (1)
i R. P. (1) udowodnili, iż z powodu śmierci bliskiej im S. P. doznali krzywdy i odczuli cierpienia z powodu zerwania z nią więzi spowodowanej jej śmiercią. Powodowie wykazali, iż byli emocjonalnie związani i pozostawali
w bliskich relacjach ze zmarłą S. P.. Jej śmierć wywołała u powodów smutek, żal, poczucie straty i tęsknotę. Na skutek śmierci S. P. dotychczasowe życie powodów I. i K. P. (1) uległo zmianie.

Okoliczności faktyczne sprawy nie pozwalają jednak na uznanie, iż
w podobnym choćby stopniu co wymienieni wyżej powodowie krzywdy doznał też powód K. P. (2), który w chwili śmierci swojej siostry miał zaledwie 5miesięcy, a od urodzenia cierpi na zespół downa. Powódka I. P. (1) zeznała, bowiem, iż powód raczej nie rozumie, że miał siostrę, ale gładzi jej pomnik, całuje zdjęcie na cmentarzu, płacze gdy widzi jak powódka płacze. Ponadto powód jest osobą niemówiącą, nie jest w stanie wyrazić swych uczuć werbalnie. Zdaniem Sądu, opisane w ten sposób zachowania powoda odczytać należy raczej jako powtarzanie czynności jego matki. Postępowanie dowodowe w sprawie nie wykazało, by powód doznał cierpienia i krzywdy po śmierci siostry zarówno z powodu swojego wieku, jak i choroby. Otoczony opieką matki od urodzenia do dziś nie zdaje sobie sprawy z tragedii, jaka dotknęła jego rodzinę. Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd uznał, iż powództwo K. P. (2) należy oddalić, o czym orzekł jak w pkt. 4 wyroku.

Podmiotem zobowiązanym do naprawienia szkody powodom I. P. (1), K. P. (1) i R. P. (1) jest pozwany (...) S.A. W., który ponosi odpowiedzialność majątkową za wyrządzoną im szkodę przez osobę objętą obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu, stosownie do art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c., art. 34 ust. 1 i art. 35 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t. jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 392 ze zm.).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego spotyka się różne kryteria, za pomocą których sądy powinny się kierować, ustalając wysokość należnego zadośćuczynienia za ból i krzywdę spowodowaną śmiercią osoby najbliższej.

W niniejszej sprawie, dla ustalenia wysokości należnego każdemu z powodów zadośćuczynienia, konieczna była ocena relacji łączących ich z S. P..

Z dokonanych w sprawie ustaleń Sądu wynika, iż relacje zmarłej S. P. i jej rodziców I. i K. P. (1) były poprawne
i niezakłócone. Córka powodów była osobą pomocną rodzicom, nie sprawiała problemów wychowawczych. Była też przy tym osobą skrytą, nie dzieliła się
z rodzicami swoimi sprawami, sama wybrała szkołę policyjną, ponoć miała chłopaka, o którym nie mówiła rodzicom. Rodzice powódki w okresie przed wypadkiem skoncentrowani byli nad opieką nad niedawno urodzonym synem K., chorującym na zespół downa. Relacje zaś powoda R. P. (1) z S. P. były prawidłowe, powód był starszy od siostry o 4 lata. Przed wypadkiem siostry powód miał już swoją rodzinę, z którą spędzał większość czasu poza domem rodzinnym. Miał też swoich znajomych, z którymi spędzał wolny czas.

Oprócz relacji łączących powodów z poszkodowanym, istotne dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia znaczenie mają emocje towarzyszące powodom po śmierci osoby bliskiej i umiejętność przezwyciężenia trudności dnia codziennego.
Z okoliczności sprawy wynika, iż rodzice S. P. przeżyli dotkliwie śmierć córki, z czasem odsunęli się od siebie i każdy na swój sposób przeżywał jej śmierć. Powódka pomimo żałoby skupiła się na opiece nad najmłodszym synem, a powód zamknął się w sobie, przestał chodzić do pracy. Powódka sama do dziś pielęgnuje pamięć po córce, przechowując jej rzeczy, pamiątki, którymi dzieli się z najmłodszym synem. Jej mąż i syn R. nie chcą wspominać tamtego czasu, nie oglądają pamiątek po S., ograniczają się do odwiedzania jej grobu. Powód R. P. (1) po pogrzebie siostry od razu wrócił do pracy i swojej rodziny. Od czterech lat nie mieszka w rodzinnym domu. Dwa lata temu urodził mu się drugi syn. Obecnie powód skupiony jest na własnych sprawach, przechodzi kryzys małżeński, nie ma stałej pracy.

Odnosząc się natomiast do spornej w sprawie kwestii wysokości przyczynienia się poszkodowanej S. P. do powstania szkody wskazać należy, iż
analiza okoliczności faktycznych wypadku pozwala, zdaniem Sądu, na zaakceptowanie stanowiska pozwanego, iż ustalona wysokość przyczynienia się poszkodowanej na 70% jest prawidłowa i adekwatna do okoliczności w jakich doszło do wypadku.

Spośród wielu prezentowanych w doktrynie koncepcji przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody najpopularniejszą i najczęściej przyjmowaną
w orzecznictwie jest koncepcja wiążąca konstrukcję przyczynienia się z obiektywną nieprawidłowością zachowań poszkodowanego. Za nieprawidłowe uznawane są zachowania naruszające obowiązujące prawo, zasady współżycia społecznego lub obiektywnie nieracjonalne w sytuacji danego pokrzywdzonego (por. Komentarz do art. 362 k.c. pod red. M. Gutowskiego, Legalis i przywołane tam orzeczenia SN). Analizując okoliczności wypadku jakiemu uległa S. P. wskazać należy nie tylko na winę kierowcy autobusu, ale także na obiektywnie nieprawidłowe zachowanie samej poszkodowanej przy przechodzeniu przez jezdnię zza tyłu stojącego autobusu. W ten sposób S. P. sama również nie zapewniła sobie bezpieczeństwa, naruszyła zasadę ograniczonego zaufania do innych uczestników dróg i nie zachowała należytej ostrożności w warunkach jakich przekraczała jezdnię. Nie bez znaczenia dla oceny zachowania poszkodowanej z punktu widzenia oceny sytuacji i możliwości podjęcia odpowiedniej i szybkiej reakcji pozostaje stan nietrzeźwości jaki stwierdzono u niej w wyniku sekcji zwłok. Mając na względzie wiek poszkodowanej w chwili wypadku (16 lat), uznać należy, iż mogła ona samodzielnie dokonać oceny sytuacji i przewidzieć ewentualne zagrożenie związane z ruchem innych pojazdów. W zakresie oceny przyczynienia się małoletniego do szkody Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 września 1975 r. stwierdził, iż zachowanie się małoletniego poszkodowanego, któremu z powodu wieku winy przypisać nie można (art. 426 k.c.), może stosownie do art. 362 k.c. uzasadniać zmniejszenie odszkodowania należnego od osoby odpowiedzialnej za szkodę na podstawie art. 436 k.c. (III CZP 8/75, Legalis nr 18997). Ustalenie zatem przyczynienia się poszkodowanej S. P. do powstania szkody w 70% jest, w ocenie Sądu, uzasadnione i adekwatne do okoliczności wypadku.

Uznając zatem, co do zasady, za uzasadnione żądania powodów I. P. (1), K. P. (1) i R. P. (1) zasądzenia na ich rzecz zadośćuczynień za krzywdę z powodu śmierci S. P., Sąd ustalił, iż krzywda powodów I. i K. P. (1) powinna zostać zlikwidowana poprzez ustalenie należnego im zadośćuczynienia w wysokości 80 000 zł każdemu, zaś R. P. (1) w wysokości 20 000 zł. Jednakże mając na uwadze, iż działanie kierującego pojazdem - sprawcy szkody nie było wyłączną przyczyną jej powstania, a poszkodowana S. P. przechodząc przez jezdnię w miejscu niedozwolonym i będąc pod wpływem alkoholu 0,5 ‰ przyczyniła się do jej zaistnienia w 70%, na podstawie art. 362 k.c. kwoty te pomniejszył o wysokość przyczynienia i wypłacone dotychczas zadośćuczynienia, zasądzając na rzecz powodów I. P. (1) i K. P. (1) po 19 500 zł, zaś na rzecz R. P. (1) kwotę 3 600 zł, orzekając o tym w pkt. 1a), 1b i 3 wyroku na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Żądanie zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 31 października 2015 roku znajduje uzasadnienie w treści art. 14 ust. 1-3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych Dz. U. z dnia 16 lipca 2003 r., Nr 124, poz. 1152 ze zm.) w zw.
z art. 481 § 1 i § 2 k.c. w brzmieniu ustawy obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz art. 481 § 1 i 2 ¹ k.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 09 października 2015 roku o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1830) w zw. art. 455 k.c.

W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone jako wygórowane
z przyczyn wskazanych wyżej.

Sąd na zasadzie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążenia kosztami procesu powoda K. P. (2) z powodu jego wieku i nieuleczalnej choroby.

Koszty procesu pozostałych powodów i pozwanego Sąd stosunkowo rozdzielił na podstawie art. 100 k.p.c. mając na uwadze, iż żądania I. i K. P. (1) uwzględniono w 55%, zaś w 45% proces wygrał pozwany. Powód R. P. (1) wygrał proces w 20%, zaś pozwany w zakresie żądania tego powoda w 20%. Powodowie I. i K. P. (1) ponieśli koszty procesu obejmujące opłaty stosunkowe po 1 775 zł, zaś koszty działania ich pełnomocnika wyniosły po 4 834 zł. Zatem powodom należy się 55% ich kosztów, co stanowi kwotę 3 635 zł. Pozwanemu natomiast należy się 45% jego kosztów, stanowiących koszty zastępstwa prawnego jego pełnomocnika ustalonych na kwotę 4 800 zł, a więc 2 160 zł. Kompensując koszty po obu stronach ostatecznie powodom należy się od pozwanego po 1 475 zł, o czym orzeczono w pkt. 1b) i 2 b) wyroku.

Powód R. P. (1) poniósł koszty procesu obejmujące opłatę stosunkową od pozwu w wysokości 880 zł i koszty działania pełnomocnika w kwocie 4 834 zł. Zatem powodowi należy się 20% jego kosztów, co daje kwotę 1 143 zł,
a pozwanemu 80% jego kosztów, obejmujących koszty działania jego pełnomocnika
w wysokości 4 817 zł, a więc kwota 3 840 zł. Kompensując koszty po obu stronach ostatecznie to pozwanemu należy się od powoda kwota 2 697 zł, o czym orzeczono
w postanowieniu prostującym pkt. 5 wyroku w tej sprawie.